Có hay không thị trường giáo dục?

Không thể “thương mại hóa giáo dục” một cách thuần tuý

GS Đỗ Nguyên Phương – Trưởng Ban khoa giáo T.Ư nhận xét : ” Giáo dục trong cơ chế thị trường xu thế xã hội chủ nghĩa chưa có tiền lệ trong lịch sử dân tộc quả đât “. Tuy nhiên, qua luận bàn đã cho thấy sự đồng thuận ở 1 số ít điểm cơ bản. Khẳng định tiên phong là không hề ” thị trường hóa “, ” thương mại kinh doanh hóa ” giáo dục một cách thuần tuý, không hề coi giáo dục là hàng hóa như những hàng hóa thường thì. GS.VS Phạm Minh Hạc khẳng định chắc chắn : ” Trường không phải là chợ, giáo dục không phải là hàng hóa “. Không thể gật đầu việc quy sức lao động, nhân cách, nhiệt huyết của người thầy thành tiền để hoàn toàn có thể mua và bán. Nếu giáo dục để ” bàn tay vô hình dung ” của thị trường điều khiển và tinh chỉnh thì những giá trị của giáo dục bị giá trị đồng xu tiền quyết định hành động, người nghèo không được học.

Kinh tế thị trường đã và đang tác động đến giáo dục và giáo dục có liên quan mật thiết đến thị trường. GS.TS Bành Tiến Long (Thứ trưởng Bộ GD-ĐT) dẫn chứng những biểu hiện của kinh tế thị trường trong thực tế giáo dục Việt Nam như: đã thừa nhận sự có mặt của loại hình trường bán công, dân lập, tư thục và cả trường có 100% vốn nước ngoài. Hiện nay có khoảng 30 nghìn học sinh Việt Nam đang học tại các nước ngoài. Theo cách nói của GS Phạm Phụ (ĐH Quốc gia TP Hồ Chí Minh) là đã có “xuất nhập khẩu giáo dục”.

Điều này dẫn đến một quan điểm thứ ba nhận được sự đồng thuận của đa phần đại biểu là : Cần phải vận dụng những cơ chế thị trường để quản trị, tăng trưởng giáo dục theo xu thế xã hội chủ nghĩa. Ông Trần Quốc Toản ( Phó Chủ nhiệm Văn phòng nhà nước, Tổng thư ký Hội đồng Quốc gia Giáo dục ) chứng minh và khẳng định : ” Chúng ta vận dụng cơ chế thị trường không riêng gì để tăng trưởng kinh tế tài chính mà còn để tạo ra sự văn minh xã hội “. Tuy nhiên, trong tình hình lúc bấy giờ, những biểu lộ của cơ chế thị trường, theo nhận xét của GS Đặng Hữu ” là xen kẽ, rất khó phân biệt rạch ròi “. Sở dĩ có những quan điểm khác nhau là do 1 số ít nguyên do. Thứ nhất, vì khi cụm từ ” kinh doanh thương mại hóa “, ” thị trường hóa ” giáo dục được sử dụng thường liên hệ với những hiện tượng kỳ lạ xấu trong giáo dục như : mua bằng, bán điểm … Cộng vào đó là trong tâm ý người Nước Ta, ở đâu đó vẫn có cái nhìn không thiện cảm khi nhắc đến những danh từ của thương mại như mua và bán, xem đó là việc làm của ” bọn con buôn “. Nhưng quan trọng nhất, theo GS Phạm Phụ – một trong những người đề xuất kiến nghị nên gọi giáo dục ĐH là hàng hóa thì ” ở đây có một sự hiểu nhầm “.

Khi nói giáo dục đại học là hàng hóa phải hiểu là dịch vụ của đại học chứ không phải bản thân giáo dục đại học

Theo GS Phạm Phụ, đây là một yếu tố rất là phức tạp, ” khái niệm chồng lên khái niệm “. Vì vậy, phải xem xét kỹ ở nhiều góc nhìn và nhất thiết phải đi từ một số ít khái niệm cơ bản. Trước hết, theo ông đang có sự hiểu nhầm về khái niệm hàng hóa. Theo định nghĩa của chủ nghĩa Mác thì ” Khi một loại sản phẩm lao động thỏa mãn nhu cầu một nhu yếu nào đó của con người, đi vào quy trình tiêu dùng trải qua trao đổi hoặc mua và bán thì gọi là hàng hóa “. Như vậy, một mẫu sản phẩm nào đó không chỉ qua mua và bán mà qua trao đổi cũng được coi là hàng hóa. Còn theo quan điểm kinh tế thị trường thì hàng hóa không được hiểu như một khái niệm tĩnh, nó phụ thuộc vào vào đặc thù ” cá thể ” và ” công cộng ” tích hợp trong loại sản phẩm đó. Những hàng hóa mang tính cá thể cao như cái áo, ” nếu tôi mặc thì loại trừ anh mặc ” được thị trường phân phối nhiều. Nhưng có loại hàng hóa có tính công cộng cao như cây đèn biển thì Nhà nước phải phân phối, tư nhân không sản xuất vì sẽ rất khó thu tiền.

Thứ hai, cần phải phân biệt: Hàng hóa vật phẩm và hàng hóa dịch vụ đang được sử dụng trong nền kinh tế thị trường của thế giới. Trong đó, hàng hóa vật phẩm được hiểu là những thứ mà chúng ta có thể sờ thấy, nhìn thấy… được. Còn các loại hàng dịch vụ được sử dụng khái niệm “công nghiệp dịch vụ” là những loại có đặc tính cơ bản là vô hình.

Hiện nay, tổ chức triển khai Thương mại quốc tế đã có cơ quan gọi là ” Thương mại dịch vụ “. Cơ quan này chia hàng hóa làm hai loại : Hàng hóa vật phẩm và hàng hóa dịch vụ. Hàng hóa dịch vụ như : sức khỏe thể chất, giáo dục, thông tin liên lạc, kinh tế tài chính, ngân hàng nhà nước … Vì vậy không nên quan ngại khi gọi dịch vụ giáo dục là hàng hóa. Từ đó, GS Phạm Phụ khẳng định chắc chắn. Có thể nói ” Thương Mại Dịch Vụ giáo dục ĐH là một loại hàng hóa dịch vụ công “, ông nhấn mạnh vấn đề ” là dịch vụ ĐH chứ không phải nói chính giáo dục ĐH “. Hơn nữa, nó là một hàng hóa dịch vụ công đặc biệt quan trọng vì giáo dục không chỉ có tính nhân văn mà có là một quyền cơ bản của con người. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa tương quan với quan điểm ” để bàn tay vô hình dung ” chi phối giáo dục, ngay bản thân những nước tư bản nổi bật cũng không ” ngây thơ ” như vậy. Vì vậy, trong bất kể một vương quốc nào cũng sống sót ba chính sách : Cơ chế hành chính ( trải qua cỗ máy Nhà nước ), Cơ chế hội đồng ( trải qua những thiết chế xã hội, đạo đức … ) và cơ chế thị trường. Vì vậy, so với những loại hàng hóa có tính công cộng càng cao thì càng cần sự quản trị, chi phối của Nhà nước.

Nếu không làm sáng tỏ sẽ dẫn đến sai lầm trong quản lý

GS Phạm Phụ khẳng định: Chính vì chúng ta e ngại, không làm rõ vấn đề nên tạo ra “những khoảng mờ” và tạo cơ hội cho một số người lợi dụng để trục lợi. Ví dụ, sự xuất hiện của loại hình trường 100% vốn nước ngoài tại Việt Nam hiện nay đang tạo sự cạnh tranh không công bằng. Họ được hưởng nhiều ưu đãi, lại giàu, nhiều kinh nghiệm. Bộ GD-ĐT không quản lý được chương trình. Bên cạnh đó, khoảng 30 nghìn du học sinh mỗi năm cần tới 300 triệu USD, thì bằng tổng chi phí học hành cho một triệu sinh viên trong nước.

Ngay cả chương trình du học bằng ngân sách nhà nước, tôi đã từng nói với Bộ trưởng Nguyễn Minh Hiển là chỉ nên cử đi học những ngành có tính dịch vụ xã hội cao như dự báo động đất, thiên tai … còn những ngành như quản trị kinh doanh thương mại thì để những doanh nghiệp họ làm. Một mục tiêu quan trọng của những yếu tố này là để xử lý bài toán tỷ suất góp vốn đầu tư cho giáo dục : Nhà nước bao nhiêu, người học bao nhiêu, xã hội bao nhiêu ? Ở nước ta lúc bấy giờ, tỷ suất học phí trong tổng nguồn thu của những trường ĐH đã trên 40 %, trong khi đó ở những nước khác thấp hơn nhiều. Nếu tăng học phí sẽ tạo thành yếu tố xã hội lớn. Còn nếu so sánh giá trị tuyệt đối trong góp vốn đầu tư cho giáo dục với những nước thì dù có góp vốn đầu tư 100 % GDP tất cả chúng ta cũng chưa chắc đã bằng. Trong khi tất cả chúng ta còn nghèo mà không vận dụng hành chính công, thống kê giám sát hiệu suất góp vốn đầu tư thì sẽ rất khó khăn vất vả. Kết thúc buổi tọa đàm, GS Đỗ Nguyên Phương chứng minh và khẳng định : Mặc dù có những quan điểm trái ngược nhau những đã có sự đồng thuận trên 1 số ít yếu tố cốt lõi. Ban KGT.Ư sẽ tổ chức triển khai nhiều cuộc tọa đàm khác để liên tục làm rõ những yếu tố này.

Source: https://vh2.com.vn
Category : Vận Chuyển