Bàn về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

( LSVN ) – Trong thực tiễn có những trường hợp việc khởi tố vụ án hình sự, giải quyết và xử lý tội phạm và người phạm tội mặc dầu bảo vệ được việc bảo vệ quyền và quyền lợi của Nhà nước và xã hội nhưng lại gây thêm những tổn thất về ý thức cho đối tượng người dùng trực tiếp bị tội phạm tác động ảnh hưởng là bị hại. Chính thế cho nên, pháp lý tố tụng hình sự trao cho bị hại – chủ thể có vị thế pháp lý đặc biệt quan trọng trong tố tụng hình sự quyền quyết định hành động có khởi tố vụ án hình sự hay không nhằm mục đích bảo vệ quyền và quyền lợi của bị hại, không làm họ phải chịu những tổn thất khác về niềm tin do việc khởi tố vụ án, giải quyết và xử lý tội phạm và người phạm tội .

Ảnh minh họa .

Lý luận về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại 

Bạn đang đọc: Bàn về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

Khái niệm khởi tố vụ án hình sự theo nhu yếu của bị hại
Khởi tố vụ án hình sự theo nhu yếu của bị hại là trường hợp đặc biệt quan trọng của khởi tố vụ án hình sự, trong đó cơ quan, người có thẩm quyền xác lập được có hành vi phạm tội trên cơ sở những pháp luật của pháp luật hình sự và tố tụng hình sự, tác dụng kiểm tra, xác định nguồn tin về tội phạm, nhưng chỉ được khởi tố vụ án hình sự khi có nhu yếu khởi tố của bị hại trong 1 số ít trường hợp pháp lý tố tụng hình sự pháp luật và phải đình chỉ tìm hiểu, hoặc đình chỉ vụ án khi bị hại rút nhu yếu khởi tố trong những trường hợp do pháp lý tố tụng hình sự lao lý .
Đặc trưng của khởi tố vụ án hình sự theo nhu yếu của bị hại
Thứ nhất, khởi tố vụ án hình sự theo nhu yếu của bị hại là một lao lý đặc biệt quan trọng so với lao lý chung về khởi tố vụ án hình sự và 1 số ít nguyên tắc chung được pháp luật trong Bộ luật Tố tụng hình sự ( BLTTHS ) .
Thứ hai, pháp luật khởi tố vụ án hình sự theo nhu yếu của bị hại vận dụng so với những trường hợp phạm tội có đặc thù nguy hại không cao. Đó là một số ít trường hợp tội phạm ít nghiêm trọng, nghiêm trọng xâm hại đến sức khỏe thể chất, danh dự, nhân phẩm, quyền sở hữu công nghiệp của bị hại và không có những diễn biến tăng nặng .
Thứ ba, yếu tố ý chí của bị hại hoặc đại diện thay mặt của bị hại là người dưới 18 tuổi, người có điểm yếu kém về tinh thần và sức khỏe thể chất hoặc đã chết có vai trò quan trọng, là điều kiện kèm theo để khởi tố vụ án hình sự, cũng như địa thế căn cứ quan trọng chấm hết việc xử lý vụ án .

Quy định của BLTTHS năm 2015 về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

Về chủ thể có quyền nhu yếu khởi tố vụ án hình sự theo nhu yếu bị hại
Điều 62 BLTTHS năm năm ngoái, lao lý “ Bị hại là cá thể trực tiếp bị thiệt hại về sức khỏe thể chất, niềm tin, gia tài hoặc là cơ quan, tổ chức triển khai bị thiệt hại về gia tài, uy tín do tội phạm gây ra hoặc rình rập đe dọa gây ra ”. Tại khoản 1 Điều 155 BLTTHS năm năm ngoái lao lý : “ Chỉ được khởi tố vụ án hình sự về tội phạm pháp luật tại khoản 1 những Điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155, 156 và 226 của Bộ luật hình sự khi có nhu yếu của bị hại hoặc người đại diện thay mặt của bị hại là người dưới 18 tuổi, người có điểm yếu kém về tinh thần hoặc sức khỏe thể chất hoặc đã chết ” .
Như vậy, chủ thể có quyền nhu yếu theo BLTTHS năm năm ngoái lúc bấy giờ là cá thể ( trực tiếp bị thiệt hại về sức khỏe thể chất, ý thức, gia tài ) ; cơ quan, tổ chức triển khai ( bị thiệt hại về gia tài, uy tín ) và đại diện thay mặt của bị hại là người dưới 18 tuổi, người có điểm yếu kém về tinh thần hoặc sức khỏe thể chất hoặc đã chết .
Về điều kiện kèm theo để hoàn toàn có thể nhu yếu khởi tố vụ án : Đối với người đại diện thay mặt cho người dưới 18 tuổi. Quy định này cần được hiểu là người đại diện thay mặt theo pháp lý của người dưới 18 tuổi. Theo lao lý của Bộ luật Dân sự ( BLDS ) năm năm ngoái hoàn toàn có thể là cha, mẹ so với người chưa thành niên ; người giám hộ so với người được giám hộ là người dưới 18 tuổi và cung ứng những nhu yếu theo BLDS năm năm ngoái ( Ví dụ : Cá nhân có đủ những điều kiện kèm theo sau đây hoàn toàn có thể làm người giám hộ : Có năng lượng hành vi dân sự không thiếu ; Có tư cách đạo đức tốt và những điều kiện kèm theo thiết yếu để thực thi quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của người giám hộ ; Không phải là người đang bị truy cứu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự hoặc người bị phán quyết nhưng chưa được xóa án tích về một trong những tội cố ý xâm phạm tính mạng con người, sức khỏe thể chất, danh dự, nhân phẩm, gia tài của người khác ; Không phải là người bị Tòa án công bố hạn chế quyền so với con chưa thành niên .
Đối với người bị hại là người có điểm yếu kém về tinh thần hoặc sức khỏe thể chất : Người có điểm yếu kém về sức khỏe thể chất, tinh thần thì lúc bấy giờ BLTTHS năm năm ngoái không có lao lý và cũng không có văn bản nào hướng dẫn. Tuy nhiên, hoàn toàn có thể hiểu người có điểm yếu kém về tinh thần, sức khỏe thể chất là người có khó khăn vất vả trong nhận thức, làm chủ hành vi, tức là người do thực trạng sức khỏe thể chất ( như mù, câm, điếc, tàn tật … ) hoặc ý thức mà không đủ năng lực nhận thức, làm chủ hành vi nhưng chưa đến mức mất năng lượng hành vi, vì vậy thiết yếu phải có người đại diện thay mặt. Việc xác nhận tín hiệu người có điểm yếu kém về sức khỏe thể chất hoặc tinh thần phải triển khai theo pháp luật của BLDS .
Đối với trường hợp bị hại là cơ quan, tổ chức triển khai thì người đại diện thay mặt hoàn toàn có thể là đại diện thay mặt theo pháp lý, hoặc đại diện thay mặt theo ủy quyền. Trường hợp đại diện thay mặt theo chuyển nhượng ủy quyền thì phải lập thành văn bản theo pháp luật của pháp lý .
Về khoanh vùng phạm vi những tội phạm được nhu yếu khởi tố vụ án theo nhu yếu của bị hại
Việc lao lý pháp lý dành cho bị hại quyền nhu yếu khởi tố nhằm mục đích tôn trọng và bảo vệ quyền và quyền lợi hợp pháp của bị hại, nhưng tiềm năng lớn hơn là bảo vệ trật tự và công minh xã hội, bảo vệ nguyên tắc người triển khai hành vi nguy hại cho xã hội là tội phạm phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự tương ứng với hành vi và hậu quả do mình gây ra. Chính vì thế, những tội phạm khởi tố theo nhu yếu của bị hại cần được số lượng giới hạn ở một mức độ tương thích, đó là 1 số ít trường hợp phạm tội do vô ý hoặc phạm tội cố ý nhưng thiệt hại không lớn, đặc thù của sự xâm hại không nghiêm trọng. Khoản 1 Điều 155 BLTTHS 2015 pháp luật : “ Chỉ được khởi tố vụ án hình sự về tội phạm pháp luật tại khoản 1 những Điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155, 156 và 226 của Bộ luật hình sự … ” .
Theo lao lý tại khoản 1 Điều 155 BLTTHS năm năm ngoái, chỉ được khởi tố vụ án hình sự so với 10 tội phạm lao lý tại khoản 1 những Điều 134, 135, 136, 138, 139 ; 141, 143, 155, 156 và 226 của Bộ luật Hình sự ( BLHS ) khi có nhu yếu của bị hại hoặc người đại diện thay mặt của bị hại là người dưới 18 tuổi, người có điểm yếu kém về tinh thần hoặc sức khỏe thể chất hoặc đã chết .
Về nội dung, hình thức và hậu quả pháp lý của việc nhu yếu khởi tố vụ án hình sự của bị hại
Nội dung nhu yếu khởi tố vụ án hình sự : Pháp luật tố tụng hình sự hiện hành chưa pháp luật về nội dung nhu yếu khởi tố vụ án hình sự. Các cơ quan có thẩm quyền triển khai tố tụng cũng không phát hành mẫu đơn nhu yếu khởi tố ( tựa như như mẫu đơn khởi kiện trong những vụ án dân sự ), do vậy gây không ít khó khăn vất vả cho người nhu yếu khởi tố, vì nhiều trường hợp, người nhu yếu không biết cách bộc lộ đúng chuẩn ý chí của mình trong đơn .
Hình thức nhu yếu khởi tố vụ án hình sự : Đây là hình thức phản ánh nhu yếu khởi tố vụ án hình sự của bị hại, là một trong những tài liệu quan trọng, nếu không muốn nói là quan trọng nhất mà thiếu nó hoặc không có nó thì không hề giải quyết và xử lý vụ án được. Trong BLTTHS không đề cập đến hình thức nhu yếu khởi tố vụ án hình sự, tuy nhiên tại Thông tư Liên tịch số 04/2018 / TTLT-VKSTC-BCA-BQP ngày 07/9/2018, về quan hệ phối hợp giữa Cơ quan tìm hiểu và Viện Kiểm sát trong việc triển khai một số ít lao lý của BLTTHS năm năm ngoái có pháp luật về yếu tố này tại khoản 5 Điều 7 .
Mặc dù, pháp lý tố tụng hình sự chưa pháp luật đơn cử nhưng nhu yếu khởi tố vụ án hình sự của bị hại phải bảo vệ những nội dụng sau : Một là, chủ thể nhu yếu phải là bị hại hoặc đại diện thay mặt của bị hại là người dưới 18 tuổi, người có điểm yếu kém về tinh thần, sức khỏe thể chất hoặc đã chết. Hai là, phải có những thông tin sau : Nơi cư trú của bị hại, ngày, tháng, năm sinh, trình diễn tóm tắt nội dung vụ án nhu yếu khởi tố. Ba là, bị hại phải điểm chỉ hoặc ký xác nhận cho nhu yếu của mình để bộc lộ sự tự nguyện .
Hậu quả pháp lý của nhu yếu khởi tố : Khi bị hại có nhu yếu khởi tố thì cơ quan có thẩm quyền ra quyết định hành động khởi tố vụ án hình sự ( khi đã bảo vệ những nhu yếu chung để khởi tố vụ án hình sự ), và từ đây vụ án sẽ được xử lý theo thủ tục chung của BLTTHS. Trong trường hợp khởi tố vụ án thì tại phiên tòa xét xử xét xử xét xử sơ thẩm, bị hại hoặc người đại diện thay mặt hợp pháp của họ sẽ trình diễn lời buộc tội tại phiên tòa xét xử. BLTTHS năm năm ngoái đã pháp luật rõ, sau khi Kiểm sát viên triển khai luận tội thì bị hại hoặc người đại diện thay mặt của họ trình diễn, bổ trợ quan điểm sau khi Kiểm sát viên trình diễn luận tội. ( khoản 4 Điều 320 BLTTHS năm năm ngoái ) .
Nội dung, hình thức và khoanh vùng phạm vi quyền rút nhu yếu khởi tố vụ án hình sự của bị hại
Nội dung rút nhu yếu khởi tố vụ án hình sự của bị hại : BLTTHS và những văn bản hướng dẫn thi hành không đề cập đến nội dung và hình thức rút nhu yếu khởi tố vụ án như thế nào. Tuy nhiên, hoàn toàn có thể hiểu nội dung rút nhu yếu khởi tố vụ án hình sự là nhu yếu chấm hết tố tụng so với vụ án hình sự đã khởi tố trước đó trên cơ sở khởi tố của của bị hại hoặc đại diện thay mặt của bị hại ( là người dưới 18 tuổi, người có điểm yếu kém về tinh thần, sức khỏe thể chất hoặc đã chết ) .

Về hình thức rút yêu cầu khởi tố vụ án của bị hại hoặc của người đại diện hợp pháp của họ: Hình thức phải thể hiện bằng đơn rút yêu cầu có chữ ký hoặc điểm chỉ của họ. Trường hợp việc rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự được trình bày trực tiếp thì Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát và Tòa án phải lập biên bản ghi rõ việc rút yêu cầu khởi tố, có chữ ký hoặc điểm chỉ của người rút yêu cầu. Tuy nhiên, nội hàm này cần phải được hiểu thống nhất là việc rút yêu cầu phải được thể hiện bằng một trong hai cách trên, mà không phải là việc rút (lấy lại) đơn đã yêu cầu trước đó.

Xem thêm: Toyota Corolla Cross 2022: Giá xe & đánh giá thông số kỹ thuật

Hậu quả pháp lý của việc rút nhu yếu : Trường hợp người đã nhu yếu khởi tố rút nhu yếu thì vụ án phải được đình chỉ, trừ trường hợp có địa thế căn cứ xác lập người đã nhu yếu rút nhu yếu khởi tố trái với ý muốn của họ do bị ép buộc, cưỡng bức thì tuy người đã nhu yếu khởi tố rút nhu yếu, Cơ quan tìm hiểu, Viện Kiểm sát và Tòa án vẫn liên tục thực thi tố tụng so với vụ án .
Về thẩm quyền đình chỉ : Sau khi khởi tố vụ án hình sự mà bị hại hoặc người đại diện thay mặt của họ rút nhu yếu khởi tố, nếu đang tìm hiểu hoặc đã có bản Tóm lại tìm hiểu nhưng hồ sơ chưa chuyển cho Viện Kiểm sát thì Cơ quan tìm hiểu xem xét, quyết định hành động việc đình chỉ tìm hiểu ; nếu đã chuyển hồ sơ cho Viện Kiểm sát thì Viện Kiểm sát xem xét, quyết định hành động việc đình chỉ vụ án .
Căn cứ Công văn số 254 / TANDTC-PC ngày 26/11/2018 của Tòa án nhân dân Tối cao, về việc người đã nhu yếu khởi tố vụ án hình sự rút nhu yếu theo lao lý tại Điều 155 BLTTHS nêu rõ “ Tại quy trình tiến độ xét xử xét xử sơ thẩm : Người đã nhu yếu khởi tố vụ án hình sự rút nhu yếu trước ngày mở phiên tòa xét xử xét xử sơ thẩm thì Thẩm phán chủ tọa phiên tòa xét xử địa thế căn cứ vào Điều 45, điểm a khoản 1 Điều 282 của Bộ luật Tố tụng hình sự ra quyết định hành động đình chỉ vụ án ; Trường hợp người đã nhu yếu khởi tố vụ án hình sự rút nhu yếu tại phiên tòa xét xử thì Hội đồng xét xử hoặc Thẩm phán chủ tọa phiên tòa xét xử xét xử theo thủ tục rút gọn địa thế căn cứ vào khoản 2 Điều 155, Điều 299 của Bộ luật Tố tụng hình sự ra quyết định hành động đình chỉ vụ án ; Trường hợp sau khi kết thúc phiên tòa xét xử xét xử sơ thẩm vẫn còn thời 38 hạn kháng nghị, kháng nghị mà người đã nhu yếu khởi tố vụ án hình sự rút nhu yếu thì Tòa án phải hướng dẫn họ làm đơn kháng nghị để Tòa án cấp phúc thẩm xem xét xử lý việc rút nhu yếu theo thủ tục phúc thẩm ” .
Bị hại hoặc người đại diện thay mặt của bị hại đã rút nhu yếu khởi tố thì không có quyền nhu yếu lại, trừ trường hợp rút nhu yếu do bị ép buộc, cưỡng bức .

Giải pháp hoàn thiện pháp luật BLTTHS về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

Thứ nhất, bổ trợ những tội chỉ được khởi tố vụ án theo nhu yếu của bị hại tại khoản 1 Điều 155 BLTTHS năm năm ngoái như tội “ Vi phạm quy định về tham gia giao thông vận tải đường đi bộ ” ( khoản 1 Điều 260 BLHS năm năm ngoái ), đơn cử sửa như sau :
“ 1. Chỉ được khởi tố vụ án hình sự về tội phạm lao lý tại khoản 1 những điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155, 156, 226, điểm d khoản 1 Điều 260 của Bộ luật hình sự khi có nhu yếu của bị hại hoặc người đại diện thay mặt của bị hại là người dưới 18 tuổi, người có điểm yếu kém về tâm thầm hoặc sức khỏe thể chất hoặc đã chết ” .
Thứ hai, bổ trợ lao lý về quyền của bị hại so với những vụ án khởi tố theo nhu yếu bị hại. BLTTHS năm năm ngoái lao lý khởi tố vụ án theo nhu yếu bị hại như trường hợp bị hại trong vụ án thường thì là chưa hài hòa và hợp lý, thiếu những pháp luật bảo vệ cho bị hại tham gia vào quy trình xử lý vụ án để thực thi và bảo vệ nhu yếu khởi tố của họ, đặc biệt quan trọng những quyền hạn gắn với nhu yếu khởi tố của họ như : Thu thập chứng cứ, tài liệu, vật phẩm có tương quan đến vụ án ; Đề nghị cơ quan có thẩm quyền thực thi tố tụng tích lũy chứng cứ, giám định bổ trợ, giám định lại, định giá lại gia tài ; Đọc, ghi chép và sao chụp những tài liệu trong hồ sơ vụ án tương quan đến luận tội tại phiên tòa xét xử từ khi kết thúc tìm hiểu. Quy định này nhằm mục đích bảo vệ cho bị hại bảo vệ được quyền lợi và nghĩa vụ so với vụ án khởi tố theo nhu yếu bị hại .
Cần có hướng dẫn về nghĩa vụ và trách nhiệm phải chịu án phí trong trường hợp người nhu yếu khởi tố vụ án hình sự là người đại diện thay mặt hợp pháp của bị hại, nhu yếu khởi tố sau đó lại rút nhu yếu khởi tố thì vụ án được đình chỉ và người đại diện thay mặt hợp pháp phải chịu án phí .
Cần bổ trợ thêm địa thế căn cứ để hủy bản án vào quy đinh tại Điều 359 là “ Khi người nhu yếu khởi tố tự nguyện rút lại nhu yếu khởi tố ”, để việc vận dụng pháp lý có địa thế căn cứ và thống nhất trong toàn nước .
Thứ ba, BLHS năm năm ngoái đã pháp điển hóa nhiều pháp luật của những nghị quyết, thông tư liên tịch hướng dẫn những lao lý của BLHS năm 1999. Tuy nhiên, vẫn còn một số ít nghị quyết, thông tư liên tịch chưa được pháp điển hóa mà đến nay chưa có văn bản khác thay thế sửa chữa hoặc sửa đổi, bổ trợ. Theo pháp luật tại Điều 21 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm năm ngoái thì Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao phát hành nghị quyết để hướng dẫn việc vận dụng thống nhất pháp lý trong xét xử trải qua tổng kết việc vận dụng pháp lý, giám đốc việc xét xử .
Điều 25 Luật này cũng nêu rõ thông tư liên tịch giữa Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao với Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao ; thông tư liên tích giữa Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ với Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao để lao lý về việc phối hợp giữa những cơ quan này trong việc triển khai trình tự, thủ tục tố tụng, không phải để hướng dẫn vận dụng những lao lý của pháp lý. Do vậy, cần đề xuất Tòa án nhân dân Tối cao triển khai thanh tra rà soát những văn bản nêu trên để phát hành Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao cho tương thích .
Thứ tư, sửa đổi pháp luật so với trường hợp có sự đổi khác về loại tội trong cùng một điều luật nếu dẫn đến tội thuộc trường hợp khởi tố theo nhu yếu của bị hại thì cơ quan có thẩm quyền triển khai tố tụng phải ra quyết định hành động biến hóa quyết định hành động khởi tố vụ án hình sự. Cụ thể, biến hóa khoản 1 Điều 156 BLTTHS năm năm ngoái như sau :
“ Cơ quan tìm hiểu, cơ quan được giao trách nhiệm triển khai một số ít hoạt động giải trí tìm hiểu, Viện kiểm sát ra quyết định hành động biến hóa quyết định hành động khởi tố vụ án hình sự khi có địa thế căn cứ xác lập tội phạm đã khởi tố, khoản của điều luật đã khởi tố không đúng với hành vi phạm tội xảy ra, ra quyết định hành động bổ trợ quyết định hành động khởi tố vụ án hình sự khi có địa thế căn cứ xác lập còn tội phạm khác chưa bị khởi tố ”. Thay đổi khoản điểm a khoản 1 Điều 180 BLTTHS năm năm ngoái như sau :
“ Cơ quan tìm hiểu, Viện Kiểm sát biến hóa quyết định hành động khởi tố bị can khi thuộc một trong những trường hợp :
a ) Khi thực thi tìm hiểu nếu có địa thế căn cứ xác lập hành vi của bị can không phạm vào tội đã bị khởi tố, hành vi của bị can phạm vào khoản khác của Điều luật đã bị khởi tố ” .

= = = = = = = = = = = = = Tài liệu tham khảo 1. Bộ luật Hình sự năm ngoái sửa đổi, bổ trợ 2017 ; 2. Bộ luật Tố tụng hình sự năm ngoái ; 3. Trường Đại học Luật TP. Hà Nội, Giáo trình Luật Tố tụng Hình sự Nước Ta, NXB Công an Nhân dân, 2019 4. Trường Đại học Luật TP. Hà Nội, Giáo trình Lý luận chung về Nhà nước và pháp lý, NXB Tư pháp, năm nay ; 5. Bình luận khoa học Bộ Luật Tố Tụng Hình Sự 2015, Phạm Mạnh Hùng, NXB Lao động. Xem thêm: Toyota Corolla Cross 2022: Giá xe & đánh giá thông số kỹ thuật

NGUYỄN PHI HÙNG

Tòa án Quân sự Quân khu 4

Pháp luật về dân chủ trực tiếp trong Hiến pháp năm 2013

Source: https://vh2.com.vn
Category : Đánh Giá