Dân tộc Mường – Địa Ốc Thông Thái

Tổng quan về người Mường

• Tên gọi khác: Mol, Mual, Moi, Moi bi, Au tá, Ao tá.
• Ngôn ngữ: Tiếng nói thuộc nhóm ngôn ngữ Việt – Mường (ngữ hệ Nam Á).
• Dân số: 1.452.095 người (Tổng điều tra dân số 2019).
• Cư trú: Cư trú ở nhiều tỉnh phía Bắc, nhưng tập trung đông nhất ở Hòa Bình và các huyện miền núi tỉnh Thanh Hóa.
• Lịch sử: Cùng nguồn gốc với người Việt cư trú lâu đời ở vùng Hoà Bình, Thanh Hoá, Phú Thọ…

Hình ảnh dân tộc Mường trong trang phục truyền thống. Tác giả: Nguyễn Minh Ngọc.

Trang phục truyền thống lịch sử của dân tộc bản địa Mường

Có đặc trưng riêng về tạo hình và phong thái thẩm mỹ và nghệ thuật trên phục trang .

Trang phục nam

Nam mặc áo cánh xẻ ngực, cổ tròn, cúc sừng vai, hai túi dưới hoặc thêm túi trên ngực trái. Đây là loại áo cánh ngắn phủ kín mông. Đầu cắt tóc ngắn hoặc quấn khăn trắng. Quần lá tọa ống rộng dùng khăn thắt giữa bụng còn gọi là “ khăn quần ”. Xưa có tục để tóc dài búi tóc. Trong tiệc tùng dùng áo lụa tím hoặc tơ vàng, khăn màu tím than, ngoài khoác đôi áo chúng đen dài tới gối, cái cúc nách và sườn phải .

Trang phục nữ

Aáo mặc thường ngày có tên là áo pắn (áo ngắn). Ðây là loại áo cánh ngắn, xẻ ngực, thân ngắn hơn so với áo cánh người Kinh, ống tay dài, áo màu nâu hoặc trắng (về sau có thêm các màu khác không phải loại vải cổ truyền). Bên trong là loại áo báng, cùng với đầu váy nổi lên giữa hai vạt áo ngắn. Ðầu thường đội khăn trắng, xanh với phong cách không cầu kỳ như một số tộc người khác. Váy là loại váy kín màu đen. Toàn bộ phận được trang trí là đầu váy và cạp váy, khi mặc mảng hoa văn nổi lên giữa trung tâm cơ thể. Ðây là một phong cách trang trí và thể hiện ít gặp ở các tộc khác trong nhóm ngôn ngữ và khu vực láng giềng (Trừ nhóm Thái Mai Châu, Hòa Bình do ảnh hưởng văn hóa Mường mà mặc thường ngày tương tự như họ) Nhóm Mường Thanh Hóa có loại áo ngắn chui đầu, gấu lượn, khi mặc cho vào trong cạp váy và cao lên đến ngực. Phần trang trí hoa văn trên cạp váy gồm các bộ phận: rang trên, rang dưới, và cao. Trong dịp lễ, Tết họ mang chiếc áo dài xẻ ngực thường không cài khoác ngoài bộ trang phục thường nhật vừa mang tính trang trọng vừa phô được hoa văn cạp váy kín đáo bên trong. Nhóm mặc áo cánh ngắn xẻ ngực thường mang theo chiếc yếm bên trong. Về cơ bản giống yếm của phụ nữ Kinh nhưng ngắn hơn.

Bạn đang đọc: Dân tộc Mường – Địa Ốc Thông Thái

Hình ảnh dân tộc Mường trong bộ tem “Cộng đồng các dân tộc Việt Nam” phát hành năm 2005. Bộ tem đã được ghi vào sách kỷ lục Việt Nam là bộ tem lớn nhất từ trước tới nay.

Nhà của người Mường

Nhà người Mường có những đặc thù riêng : nhà thường ba gian hai chái. Bộ khung với vì kèo cấu trúc đơn thuần. Đặc trưng ở cái kèo có pà wặc ( cái cựa ) đè lên cây đòn tay cái để đỡ kèo khỏi bị tụt. Nhà có chái nhưng không có vì kèo chái như nhà người Việt. Chỗ dựa của bộ xương mái là nhờ vào hai cây pắp cal và một cây léo hè, đầu gác lên thanh giằng hai kèo gần chỏm kèo .
Mặt bằng hoạt động và sinh hoạt có điểm giống nhà người Việt : nhà cũng có pháp luật có tính ước lệ : Nếu chia nhà theo chiều ngang : phần nhà dành cho hoạt động và sinh hoạt của nữ gọi là “ bên trong ”. Phần dành cho hoạt động và sinh hoạt của phái mạnh gọi là “ bên ngoài ”. Và, nếu chia nhà theo chiều dọc, nửa nhà phía sau ( nơi đặt bàn thờ cúng tổ tiên ) gọi là “ bên trên ”. Còn nửa kia gọi là “ bên dưới ”. Một đặc trưng nữa là hình thức cấu trúc của nhà bếp : nhà bếp được đặt trong một cái khung gỗ hình chữ nhật. Bống góc của cái khung này dựng bốn cột làm giá đỡ những dàn ( dựa ) nhà bếp. một trong hai cột giáp vách khi nào cũng buộc một cái chum nhỏ để đựng mẻ ( người Mường rất ưa những món ăn có vị chua ). Ghế đặt xung quanh phòng bếp là ghế dài thấp chân. Trong khuôn viên thường có một miếu thổ thần, quy mô nhỏ như một cái lều .

Hoạt động sản xuất – kinh tế tài chính

Đồng bào Mường sống định canh định cư ở miền núi, nơi có nhiều đất sản xuất, gần đường giao thông vận tải, thuận tiện cho việc làm ăn. Người Mường làm ruộng từ truyền kiếp. Lúa nước là cây lương thực hầu hết. Trước đây, đồng bào trồng lúa nếp nhiều hơn lúa tẻ và gạo nếp là lương thực ăn hàng ngày. Công cụ làm đất phổ cập là chiếc cày chìa vôi và chiếc bừa đơn, nhỏ có răng bằng gỗ hoặc tre. Lúa chín dùng hái gặt bó thành cum gùi về nhà phơi khô xếp để trên gác, khi cần dùng, lấy từng cum bỏ vào máng gỗ, dùng chân chà lấy hạt rồi đem giã. Trong canh tác ruộng nước, người Mường có nhiều kinh nghiệm tay nghề làm thủy lợi nhỏ .
Nguồn kinh tế tài chính phụ đáng kể của mái ấm gia đình người Mường là khai thác lâm thổ sản như nấm hương, mộc nhĩ, sa nhân, cánh kiến, quế, mật ong, gỗ, tre, nứa, mây, tuy nhiên … Nghề thủ công bằng tay tiêu biểu vượt trội của người Mường là dệt vải, đan lát, ươm tơ. Nhiều phụ nữ Mường dệt thủ công bằng tay với kỹ nghệ khá tinh xảo .

Phương tiện luân chuyển

Phụ nữ phổ cập dùng loại gùi đan bằng giang hoặc tre, 4 góc nẹp thành thẳng đứng, có dây mang qua trán hoặc qua vai để chuyên chở. Đôi dậu, đòn gánh có mấu 2 đầu, đòn xóc cũng thường được sử dụng .
Nước sạch được chứa trong ống nứa to, dài hơn 1 mét vác vai từ bến nước về dựng bên vách để dùng dần .
Quan hệ xã hội : Quan hệ trong làng xóm với nhau hầu hết là quan hệ láng giềng. Gia đình 2-3 thế hệ chiếm thông dụng. Con cái sinh ra lấy họ cha. Quyền con trai trưởng được coi trọng va con trai trong mái ấm gia đình được thừa kế gia tài .

Tổ chức hội đồng người Mường

Xưa kia, hình thái tổ chức triển khai xã hội đặc trưng của người Mường là chính sách lang đạo, những dòng họ lang đạo ( Đinh, Quách, Bạch, Hà ) chia nhau quản lý những vùng. Đứng đầu mỗi mường có những lang cun, dưới lang cun có những lang xóm hoặc đạo xóm, quản lý một xóm .

Văn hóa nghệ thuật và thẩm mỹ

Đồng bào Mường có nhiều ngày hội quanh năm : Hội xuống đồng ( Khung mùa ), hội cầu mưa ( tháng 4 ), lễ rửa lá lúa ( tháng7, 8 âm lịch ) lễ cơm mới …
Kho tàng văn nghệ dân gian của người Mường khà đa dạng chủng loại, có những thể loại thơ dài, bài mo, truyện cổ, dân ca, ví đúm, tục ngữ. Người Mường còn có hát ru em, đồng giao, hát đập hoa, hát đố, hát trẻ con chơi … Cồng là nhạc cụ rực rỡ của đồng bào Mường, ngoài những còn nhị, sáo trống, khèn lù. Người Mường ở Vĩnh Phú còn dùng ống nứa gõ vào những tấm gỗ trên sàn nhà, tạo thành những âm thanh để chiêm ngưỡng và thưởng thức gọi là “ đâm đuống ” .

Văn hóa ẩm thực – món ăn tiêu biểu vượt trội

Họ thích ăn những món đồ như xôi đồ, cơm tẻ đồ, rau, cá đồ. Cơm, rau đồ chín được dỡ ra rá tãi đều cho khỏi nát trước khi ăn .
Rượu cần của người Mường nổi tiếng bởi cách chế biến và mùi vị đậm đà của men được đem ra mời khách quý và uống trong những cuộc vui tập thể .
Phụ nữ cũng như phái mạnh thích hút thuốc lào bằng loại ống điếu to. Đặc biệt, phụ nữ còn có phong tục nhiều người cùng chuyền nhau hút chung một điếu thuốc .

Phong tục hôn nhân gia đình của người Mường

Tục cưới xin của người Mường gần giống như người Kinh ( chạm ngõ, đám cưới, xin cưới và đón dâu ) khi trong nhà có người sinh nở, đồng bào rào cầu thang chính bằng phên nứa. Khi trẻ nhỏ lớn khoảng chừng một tuổi mới đặt tên .

Phong tục cưới hỏi của người Mường

Trai gái tự do yêu đương tìm hiểu và khám phá, vừa lòng nhau thì báo để mái ấm gia đình chuẩn bị sẵn sàng lễ cưới. Để dẫn đến đám cưới phải qua những bước : ướm hỏi ( kháo thếng ), lễ bỏ trầu ( ti nòm bánh ), lễ xin cưới ( nòm khảu ), lễ cưới lần thứ nhất ( ti cháu ), lễ đón dâu ( ti du ). Trong ngày cưới, ông mối đứng vị trí số 1 đoàn nhà trai khoảng chừng ba, bốn chục người gồm đủ nội, ngoại, bè bạn mang lễ vật sang nhà gái tổ chức triển khai cưới. Chú rể mặc quần áo đẹp chít khăn trắng, gùi một chón ( gùi ) cơm đồ chín ( bằng khoảng chừng 10 đấu gạo ), trên miệng chón để 2 con gà sống thiến luộc chín. Trong lễ đón dâu, cô dâu đội nón, mặc váy áo đẹp ngoài cùng là chiếc áo dài màu đen thắt 2 vạt ở phía trước. Cô dâu mang về nhà chồng thường là 2 chăn, 2 cái đệm, 2 quả gối tựa để biếu cha mẹ chồng và hàng chục gối con để nhà trai biếu cô dì, chú bác .

Tục sinh đẻ của người Mường

Khi người vợ sắp sinh con, người chồng phải chuẩn bị nhiều củi, làm một bếp riêng ở gian trong và quây phên nứa thành một buồng kín cho vợ đẻ. Khi vợ chuyển dạ đẻ, người chồng đi báo tin cho mẹ vợ và chị em họ hàng nội ngoại biết để đến nhà cùng nhau chờ đợi. Bà đỡ cắt rốn cho đứa trẻ bằng dao nứa lấy từ đầu chiếc dui trên mái nhà. Nếu là con trai thì dùng dao nứa mái nhà trước, nếu là con gái thì dùng dao nứa mái nhà sau. Cuống rốn của các con trong gia đình được đựng chung trong một ống nứa, họ tin rằng làm như thế lớn lên anh em sẽ thương yêu nhau.

Xem thêm: Doanh nghiệp nhỏ và vừa – Wikipedia tiếng Việt

Ngày sinh con, mái ấm gia đình tổ chức triển khai ăn mừng, mời thầy mo cùng trừ mọi điều xấu hại đến mẹ con. Đẻ được 3-7 ngày thường có nhiều bạn bè, bà con đến thăm hỏi động viên Tặng quà. Bà ngoại mừng cháu khi nào cũng có vài vuông vải tự dệt, mái ấm gia đình khá giả mừng thêm chiếc vòng bạc đeo cổ, đồng đội thân thích thì mừng gạo, mừng tiền .
Người đẻ thường ăn cơm nếp cẩm với lá tắc chiềng ( loại lá thuốc chống được bệnh sài ), uống nước nấu với những loại lá cây thuốc và trong thời hạn cữ ( 7 đến 10 ngày ) nhất là 3 ngày đầu luôn luôn phải sưởi bên nhà bếp lửa. Trẻ sơ sinh nếu là trai thì được âu yếm gọi là lọ mạ ( thóc giống ), nếu là gái thì lại trìu mến gọi là cách tắc ( rau cỏ ). Thường thì trẻ khoảng chừng 1 tuổi mới được đặt tên gọi chính thức .

Phong tục tang ma của người Mường

Người chết tắt thở, con trai trưởng cầm dao nín thở chặt 3 nhát vào khung cửa sổ gia thờ, sau đó mái ấm gia đình nổi chiêng phát tang. Thi hài người chết được liệm nhiều lớp vải và quần áo theo phong tục rồi để vào trong quan tài làm bằng thân cây khoét rỗng, bên ngoài phủ áo vẩy rồng bằng vải .
Tang lễ do thầy mo chủ trì, dẫn dắt. Bên cạnh hình thức chịu tang của con trai, con gái như vẫn thông thường thấy ở người Việt, riêng con dâu, cháu dâu chịu tang cha mẹ, ông bà còn có bộ tang phục riêng gọi là bộ quạt ma .

Lịch của người Mường

Lịch truyền thống người Mường gọi là sách đoi làm bằng 12 thẻ tre tương ứng với 12 tháng. Trên mỗi thẻ có khắc ký hiệu khác nhau để biết đo lường và thống kê, xem ngày, giờ tốt xấu cho khởi sự việc làm .
Người Mường ở Mường Bi có cách tính lịch khác với người Mường ở những nơi khác gọi là cách tính ngày lùi, tháng tới. Tháng giêng lịch Mường Bi ứng với tháng 10 của lịch Mường những nơi khác và tháng 10 âm lịch .

Lễ hội và đi dạo của người Mường

Trò chơi của người Mường thân mật với mọi đối tượng người tiêu dùng. Có những game show được tổ chức triển khai chu đáo, công phu như : thi bắn nỏ, đánh đu, ném còn … Các game show của lứa tuổi thiếu niên nhi đồng được tổ chức triển khai linh động ở mọi nơi, mọi lúc với những điều kiện kèm theo chơi đàn giản, thuận tiện như trò đánh cá cắt, trò cò le, trò đánh chó hoặc buôn chó, trò đánh mảng, trò chịu khó, chằm chăn .

Xem thêm: Nghị định 47/2021/NĐ-CP hướng dẫn Luật Doanh nghiệp

5/5 – ( 4 bầu chọn )

Source: https://vh2.com.vn
Category : Doanh Nghiệp