Tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan trục đường từ sân bay về trung tâm đô thị lớn – Tạp chí Kiến Trúc

1. Bối cảnh

Khái niệm tổ chức không gian Kiến trúc cảnh sắc ( KTCQ ) xoay quanh ba yếu tố : Tạo dựng không gian tính năng ; tạo dựng và cải tổ không gian thiên nhiên và môi trường ; tạo dựng không gian thẩm mỹ và nghệ thuật nhằm mục đích tạo nên truyền thống văn hóa truyền thống riêng tại địa phương. Trong đó, mối quan hệ của những thành phần tạo cảnh sắc có ý nghĩa quyết định hành động về chất. Không gian KTCQ là một định nghĩa rộng gồm có cả khu công trình nằm trong cảnh sắc và toàn bộ những hoạt động giải trí của con người nằm trong đó. Gần đây, 1 số ít điều tra và nghiên cứu cho thấy, việc khai thác những đặc trưng của những trục cảnh sắc kết nối giữa trường bay và TT đô thị đã trở thành một phần không hề thiếu trong việc tổ chức không gian KTCQ đô thị, nhưng tất cả chúng ta có vẻ như bỏ quên điều đó .
Dựa vào những quy luật tăng trưởng chung của những đô thị có trường bay trên quốc tế, việc phong cách thiết kế đô thị ( TKĐT ) nói chung nhằm mục đích thiết lập và tổ chức không gian, KTCQ cho khu vực trục cảnh sắc tương thích với đặc thù của mỗi cấu trúc đô thị khác nhau, nhằm mục đích liên kết trục đường chính từ trường bay về TT thành phố tạo ra đặc trưng riêng cho đô thị .
Đối với Nước Ta, yếu tố tổ chức không gian KTCQ những trục giao thông vận tải liên kết từ trường bay về TT đô thị còn rất là mới mẻ và lạ mắt. Quan điểm chung tại Nước Ta, việc TKĐT và tổ chức không gian KTCQ hầu hết nằm trong khoanh vùng phạm vi chịu ảnh hưởng tác động bởi công tác làm việc QH phân khu, QH cụ thể, những dự án Bất Động Sản nhỏ lẻ, mà chưa nghiên cứu và điều tra nhiều đến tính toàn thể trong cả đô thị lớn. Vì vậy, những trục giao thông vận tải liên kết trường bay và TT đô thị cần được xem xét trên QH chung tăng trưởng đô thị, không riêng gì dưới góc nhìn giao thông vận tải mà còn phải tích hợp những yếu tố KTCQ và phong cách thiết kế đô thị .

2. Nguyên tắc tổ chức không gian KTCQ đối với các tuyến ra sân bay nằm trong đô thị

Với mục tiêu thiết kế xây dựng hình ảnh đô thị có đặc trưng riêng của mỗi vùng miền, là cửa ngõ của đô thị, về góc nhìn thẩm mỹ và nghệ thuật, tổ chức không gian KTCQ cần phát minh sáng tạo một trật tự không gian có bố cục tổng quan rõ ràng. Trong một không gian đô thị nói chung, xu thế việc tổ chức không gian KTCQ cần :

• Về không gian chức năng, tổ chức không gian KTCQ trên cơ sở hiện trạng phải đảm bảo đáp ứng các nhu cầu chức năng trong một đô thị gồm không gian văn hóa, sinh hoạt,… lại vừa phải phù hợp các loại hình giao thông;
• Cảnh quan đô thị: Không gian trục đường kết nối nói riêng và trung tâm đô thị nói chung, tạo nên sắc thái riêng cho không gian cảnh quan đô thị bao gồm: Yếu tố thiên nhiên, yếu tố nhân tạo và các hoạt động của con người trong đô thị;
• Định hướng phát triển bền vững: Không gian KTCQ đô thị phải được tổ chức phù hợp với địa hình, khí hậu, gắn kết con người với môi trường thiên nhiên nhằm tạo ra môi trường sống phát triển bền vững.

3. Các nguyên tắc tổ chức không gian KTCQ của trục đường kết nối

4. Nguyên tắc tổ chức không gian KTCQ đối với các tuyến sân bay nằm ngoài trung tâm đô thị

Tùy thuộc vào khoảng cách giữa trường bay về TT đô thị, phân loại ra những khu vực sau :

• Khu vực cận sân bay;
• Khu vực khoảng đệm giữa sân bay về vùng trung tâm;
• Khu vực nằm trong vùng trung tâm đô thị;

Các khu vực vẫn phải có mối liên hệ với nhau tạo và thỏa mãn nhu cầu những nhu yếu tính năng không gian đô thị .
Với điều kiện kèm theo tăng trưởng đô thị hóa nhanh gọn, điều kiện kèm theo tiên quyết cho việc tổ chức không gian KTCQ cho trục đường – khớp nối những tuyến GTCC theo quy mô TOD ; xem xét những tuyến LRT, MRT là vận tốc giao thông vận tải tiếp cận. Tại mỗi khu vực sẽ có sự đổi khác khác nhau làm tác động ảnh hưởng đến việc TKĐT và phong cách thiết kế cụ thể kiến trúc khu công trình sau này .

5. Các phương pháp nhằm tổ chức không gian KTCQ trục đường từ sân bay về trung tâm đô thị

Nhằm tổ chức không gian KTCQ những trục giao thông vận tải huyết mạch này, chúng tôi yêu cầu những chiêu thức và trình tự nghiên cứu và phân tích khu vực để đưa ra giải pháp tương thích theo bảng 1 :

6. Chi tiết về một số phương pháp phân tích

Phương pháp TOD (Transit Oriented – Development) phát triển đô thị định hướng Giao thông công cộng

Phát triển đô thị theo khuynh hướng Giao thông công cộng ( TOD ) là một mô hình tăng trưởng đô thị nhằm mục đích tối đa hóa lượng không gian dân cư, kinh doanh thương mại và vui chơi trong khoảng cách đi bộ của những phương tiện đi lại giao thông vận tải công cộng ( GTCC ). Nó thôi thúc mối quan hệ cộng sinh giữa hình thức đô thị nhỏ gọn, rậm rạp và việc sử dụng phương tiện đi lại GTCC. Khi làm như vậy, TOD đặt tiềm năng tăng lượng người đi phương tiện đi lại GTCC bằng cách giảm sử dụng xe hơi cá thể và bằng cách thôi thúc tăng trưởng đô thị vững chắc .
Ứng dụng quy mô TOD trong tăng trưởng đô thị, kết nối với GTCC sẽ cải tổ được năng lực tiếp cận những dịch vụ vận tải đường bộ công cộng ( đặc biệt quan trọng là đường tàu đô thị ), góp thêm phần tăng lượng hành khách cho GTCC, tăng cường tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội tại và quanh nhà ga, trạm dừng, mang lại quyền lợi nhiều mặt cho hội đồng dân cư. Áp dụng quy mô TOD trong tăng trưởng đô thị ở nước ta là một hướng đi mới. Phân tích không thiếu những thuận tiện và khó khăn vất vả khi ứng dụng quy mô này là cơ sở để tiến hành, lồng ghép vào những đồ án thực tiễn [ 2 ] .

Xác định phạm vi ảnh hưởng của TOD có vai trò quan trọng trong việc định hướng cấu trúc đô thị cũng như đề ra các giải pháp phù hợp trong việc quy hoạch, kết nối các phương thức vận tải GTCC. Có thể được chia thành ba mức: Mức 1(Khu vực tại và quanh điểm TOD); mức 2 (Khu vực trong cự ly đi bộ tới điểm TOD với khoảng cách 400m-1000m); mức 3 (Khu vực có dịch vụ gom khách để mở rộng phạm vi phục vụ) [2].

Vận dụng ngôn ngữ kiểu mẫu cho thiết kế cảnh quan đô thị

Năm 1977, Christopher Alexander yêu cầu ra khái niệm ngôn từ kiểu mẫu, đó là ngôn từ mẫu có nguồn gốc từ những thực thể vượt thời hạn được coi là mẫu mực. Alexander cho rằng để thiết kế xây dựng một thiên nhiên và môi trường có truyền thống lẫn sự kết nối trong một toàn diện và tổng thể hài hoà cần vận dụng linh động những ngôn từ kiểu mẫu [ 3 ]. Dưới đây là một số ít kiểu mẫu hoàn toàn có thể vận dụng cho việc tổ chức không gian KTCQ trục đường từ trường bay về TT đô thị .

• Công trình có đặc điểm và hình ảnh văn hóa: Đối với một trục đường chính dẫn vào trung tâm cần phải có một điểm nhấn mạnh mẽ, nơi tạo một cột mốc trước khi đi vào trung tâm. Công trình thể hiện tiếng nói của đô thị về xu hướng kiến trúc, về văn hóa… Vì thế nó là biểu tưởng hết sức quan trọng, tương tự như Khải hoàn môn ở Paris.
• Trạm trung chuyển tàu điện trên cao và trạm trung chuyển
  Sân bay luôn gặp tình trạng quá tải về lưu lượng di chuyển hành khách và không phải du khách nào cũng có nhu cầu sử dụng giao thông cá nhân riêng, sẽ tắc nghẽn và quá tải khi có nhu cầu vượt trội về giao thông. Việc cần phải có một phương tiện GTCC phù hợp để giải tỏa nhu cầu di chuyển khách cho sân bay. Khi đó các trạm GTCC sẽ là các điểm nhấn quan trọng trong tuyến cảnh quan sân bay – trung tâm.
  Tùy theo tốc độ di chuyển của phương tiện GTCC – phù hợp với tốc độ di chuyển của xe cơ giới trong đô thị. Khách du lịch sẽ có cảm giác thoải mái nhìn ngắm cảnh quan, KTCQ, được bố trí với các nét văn hóa đặc trưng.
• Cầu đi bộ kết nối các tòa nhà: Sự kết nối của các tòa nhà cao tầng là một vấn đề quan trọng trong sự kết nối xã hội và việc tạo cảnh quan đô thị, người sử dụng muốn di chuyển từ tòa nhà này sang tòa nhà khác hoàn toàn phải dùng lối đi bộ dưới mặt đất điều này gây rất nhiều khó khăn và không tạo ra sự thích thú. Vì thế, cần phải xây dựng các cầu đi bộ nhằm tạo sự kết nối không gian giúp cho các KTS thỏa sức sáng tạo ra các không gian mới.

7. Trường hợp áp dụng trục đường Nguyễn Văn Linh, TP. Đà Nẵng

Đường Nguyễn Văn Linh là một trong những trục giao thông vận tải quan trọng liên kết từ Sân bay về TT, là trục đường tạo nên bộ mặt của đô thị .

Những khu vực phân vùng TOD trên trục Nguyễn Văn Linh:

• Từ bán kính 0-200m sẽ là các khu vực có mức độ sử dụng đất cao khu vực này sẽ tập trung vào các loại hình dịch vụ cũng như các cao ốc văn phòng;

• Phạm vi từ bán kính 200-400m thì các loại hình dịch vụ như thương mại dịch vụ kinh doanh kết hợp ở từ tầng 1-2 dùng cho thương mại dịch vụ, phía trên dùng làm không gian ở, cho thuê;
• Phạm vi từ 400-800m giữ lại cấu trúc dân cư hiện hữu.

Các khảo sát về giao thông vận tải với những mốc cao điểm về lưu lượng xe, tốc độ chuyển dời, và địa thế căn cứ Định hướng tăng trưởng GTCC theo Điều chỉnh quy hoạch chung Thành Phố Đà Nẵng dạng LRT / MRT, yêu cầu theo hướng TOD cho thấy mô hình những tuyến tàu điện trên cao tại đầu những tuyến điểm liên kết. Ngoài ra, điều tra và nghiên cứu về vận tốc vận động và di chuyển của những mô hình giao thông vận tải sẽ tác động ảnh hưởng đến giải pháp TKĐT, phong cách thiết kế chi tiết cụ thể những khu công trình sau này .
Có thể vận dụng một vài khu công trình có đặc trưng và hình tượng văn hóa : Kết hợp với việc tạo nên hình ảnh đô thị và khu công trình kiến trúc, những trạm trung chuyển được định dạng theo quy mô TOD tuyến đầu trường bay, theo khuynh hướng tăng trưởng GTCC bằng những tuyến MRT / LRT .

Một vài đề xuất TKĐT – không gian KTCQ toàn khu vực

8. Kết luận

Việc tổ chức không gian, KTCQ cho trục đường chính liên kết từ Sân bay về TT đô thị là sự thiết yếu và cấp bách, góp thêm phần hoàn thành xong công dụng cho một khu vực Đô thị lớn. Nghiên cứu đưa ra giải pháp về QHĐT, TKĐT và phương pháp tổ chức những không gian mở, những không gian dịch vụ, … theo đó hoàn toàn có thể phân phối với sự tăng trưởng theo thời hạn của đô thị. Nghiên cứu sẽ đưa ra những hình thức tăng trưởng đô thị, cũng như những nguyên tắc về tổ chức không gian KTCQ nhằm mục đích cung ứng nhu yếu về tăng trưởng Đô thị, tăng trưởng không gian KTCQ, cũng như nét văn hóa truyền thống đặc trưng cho một TT đô thị lớn. Kinh nghiệm của nhiều nước tăng trưởng cho thấy, song hành với việc tổ chức không gian, KTCQ việc QH chỉnh trang đô thị dựa trên hình thái không gian đô thị hiện hữu, vừa rất thực tiễn với điều kiện kèm theo kinh tế tài chính tại mỗi vương quốc, trong đó có Nước Ta. Ngoài vận dụng những quy mô về tổ chức không gian đô thị khuyến khích với việc tăng trưởng GTCC theo hướng TOD, nhằm mục đích tạo ra một mô hình mới về tổ chức không gian. Áp dụng ngôn từ kiến trúc vào việc tái tạo lại cảnh sắc đô thị, và những khu công trình kiến trúc trên cơ sở những ngôn ngữ văn hóa sẽ tạo ra những hình ảnh đô thị mang một đặc thù đặc trưng tại khu vực đó .

KTS Bùi Hoàng Huy – PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn
Khoa Kiến trúc – Đại học Bách khoa – ĐH Đà Nẵng
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 07-2021)

Tài liệu tham khảo:
[1] Taylor Marilyn Jordan, Newark Airport City – Spring 2020 interdiscliplinary Urban Design Studio, New York: University of Pennsylvania Weitzman School of Design, 2020.
[2] Ths. Đặng Thị Nga, “Ứng dụng mô hình TOD trong phát triển đô thị tại Việt Nam”, Tạp chí Quy hoạch Đô thị, số 26+27,2017.
[3] TS. Nguyễn Hồng Ngọc “Christopher Alexander & cuộc tìm kiếm bản chất phức tạp của Đô thị,” Tạp chí Xây dựng số 02, 2011.

Source: https://vh2.com.vn
Category : Trái Đất