Dấu tích khai thác than thời Pháp thuộc tại Vân Đồn

Lịch sử khai thác than tại Việt Nam gắn liền với sự tăng trưởng qua những thời kỳ tại nhiều địa phương và địa điểm của Quảng Ninh. Nếu như Đông Triều là khu vực khai thác than tiên phong từ thời Nguyễn thì Vân Đồn lại chính là nơi thực dân Pháp đặt mỏ than tiên phong, mở màn 1 đế chế quyết liệt bóc lộc và vơ vét tài nguyên vùng đất phía Đông Bắc của Tổ quốc. Những dấu tích về Kế Bào – mỏ than tiên phong của Việt Nam hiện vẫn nằm rải rác trên diện tích quy hoạnh khoảng chừng 14 km2 tại xã Vạn Yên, phía Đông bán đảo Cái Bầu, huyện Vân Đồn .Những năm đầu thế kỷ 19, triều vua Minh Mạng, than đá ở khu vực Đông Triều đã mở màn được khai thác. Tuy nhiên, với hình thức bằng tay thủ công, thô sơ, số lượng than mà những người phu mỏ khai thác và luân chuyển về kinh đô để giao nộp cho triều đình chẳng đáng bao nhiêu so với trữ lượng khổng lồ của vùng than trải dài từ Đông Triều đến Cẩm Phả. Phải đến khi thực dân Pháp chiếm đóng và thiết lập cỗ máy quản lý, quá trình khai thác than mới chính thức được triển khai một cách quy mô. Ngày 28/4/1888, công ty khai thác than đá lớn nhất nước Pháp được xây dựng mang tên Công ty Pháp mỏ than Bắc Kỳ ( Société Francaise des charbonnages du Tonkin – viết tắt là S.F.C.T ). S.F.C.T được quyền quản trị, khai thác vùng “ đất nhượng ” to lớn lê dài từ Mông Dương qua Cẩm Phả, Hồng Gai đến Vàng Danh, Mạo Khê. Năm 1888, người Pháp mở màn lập mỏ khai thác than và Kế Bào là mỏ than tiên phong được S.F.C.T xây dựng ngày 1/9/1888 .
Đến ngày 9/12/1911, Pháp xây dựng Công ty Than Kế Bào với số vốn khởi đầu là 30 triệu phơ-răng. Ở thời kỳ thịnh vượng nhất, số lượng công nhân của mỏ Kế Bào lên tới gần 6.000 người, sản lượng khai thác hơn 30.000 tấn .

      Toàn bộ khu vực mỏ Kế Bào chính là bán đảo Cái Bầu, huyện Vân Đồn ngày nay. Còn nhà máy sàng tuyển than Kế Bào được đặt tại xã Vạn Yên, nằm ở phía Đông đảo Cái Bầu, vị trí thuận lợi để vận chuyển than ra cảng Vạn Hoa và từ đó theo đường biển lưu chuyển về Pháp. Theo các viện chứng lịch sử, Kế Bào chính là mỏ than đầu tiên của Việt Nam, là tiền đề cho nền công nghiệp khai thác vàng đen suốt gần 1 thế kỷ sau đó, đồng thời cũng là khởi nguồn của giai cấp công nhân vùng mỏ Quảng Ninh.

      Khoảng thời gian 1929-1933, trước sự ảnh hưởng nặng nề của cuộc đại khủng hoảng kinh tế thế giới, việc khai thác than cũng bị đình trệ. Đến năm 1935, chỉ còn 600 công nhân người Á Đông và 2 người châu Âu làm việc tại mỏ Kế Bào. Khi khu mỏ được giải phóng vào năm 1955, thực dân Pháp đã dỡ bỏ toàn bộ hạ tầng, hệ thống máy móc khai thác tại nhà máy Kế Bào chuyển về Pháp.

Cống Chui số 1 với những dấu tích thời gian

Trải qua hơn 1 thế kỷ với nhiều dịch chuyển của lịch sử vẻ vang, mỏ than Kế Bào nay chỉ còn lại 1 số ít dấu tích. Trên con đường luân chuyển than từ công ty than Kế Bào ra cảng Vạn Hoa còn 3 cây cầu sắt nối với 2 đường hầm xuyên núi. Từng mố cầu, những chiếc đinh ốc, lan can sắt đã rỉ sét theo thời hạn, nhưng tổng thể cấu kiện đều vẫn vẹn nguyên như những năm tháng thời xưa. 2 đường hầm xuyên qua núi nằm trên con đường dân số của xã Vạn Yên, đến nay cấu trúc vẫn còn rất tốt. Mỗi đường hầm dài khoảng chừng 100 m, cao 4,5 m và rộng khoảng chừng 4,5 m. Trải qua hơn 100 năm, rêu phong đã phủ lên những đường men, nước nhỏ xuống tạo thành những thạch nhũ thấp thoáng trên mái vòm … Dấu tích của 1 thời kỳ lịch sử dân tộc giờ chỉ còn lãng đãng như những cơn gió mỗi ngày vi vu thổi qua hầm .
Qua những cây cầu sắt và những hầm ngầm, ở cuối con đường là cảng Vạn Hoa, giờ đây được quản trị bởi 1 đơn vị chức năng thủy quân. Dấu tích ở đầu cuối ở đó chỉ còn chiếc máng rót than cũ, nơi những con tàu từng cập vào ăn than rồi nhanh gọn rời đi. Ký ức về những năm tháng cũ có vẻ như chỉ còn hằn trong tâm lý của những thế hệ đi trước và rớt rơi ở những phế tích nằm im lìm bên những núi non điệp trùng của vùng đất phía Đông bán đảo Cái Bầu .

Máng rót than gần khu vực cảng Vạn Hoa, huyện Vân Đồn

Trong quá khứ, Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam từng có kế hoạch phối hợp với Hội Văn nghệ dân gian Quảng Ninh tiến hành việc khoanh vùng phạm vi, cắm mốc và bảo tồn khu vực di tích lịch sử mỏ Kế Bào. Song trên thực tiễn, đến tận giờ đây, những di tích lịch sử ấy đang dần trở thành phế tích và có vẻ như đang dần bị quên lãng trong tiến trình tăng trưởng của 1 vùng đô thị tỏa nắng rực rỡ tiềm năng .
Theo san sẻ của ông Nguyễn Hồng Minh – Bí thư Đảng ủy, quản trị Ủy Ban Nhân Dân xã Vạn Yên, chính quyền sở tại xã thật sự mong ước có những chủ trương rõ ràng hơn về việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử mỏ than Kế Bào. Qua đây, vừa để giáo dục truyền thống lịch sử lịch sử dân tộc cho những thế hệ con cháu về truyền thống lịch sử hào hùng của cha ông, đồng thời cũng là tiềm năng hoàn toàn có thể đưa vào khai thác, góp thêm phần tăng trưởng du lịch địa phương. / .

Source: https://vh2.com.vn
Category : Startup