Tây nguyên sẽ “chết” vì… khai thác bôxit

Phóng to

Một góc khu vực mỏ bôxit đang được khai thác tại Bảo Lộc (Lâm Đồng) – Ảnh: N.H.T.

TT – Đây là cảnh báo của những nhà khoa học tại hội thảo với chủ đề “Tìm giải pháp giảm thiểu tác động tiêu cực do khai thác, chế biến quặng bôxit, sản xuất alumin và luyện nhôm tại khu vực Tây nguyên và Nam Trung bộ” do UBND tỉnh Đắc Nông, Viện Tư vấn và phát triển (CODE) và Tập đoàn Công nghiệp than và khoáng sản VN (TKV) tổ chức ngày 22-10 tại tỉnh Đắc Nông.

TT – Đây là cảnh báo nhắc nhở của những nhà khoa học tại hội thảo chiến lược với chủ đề “ Tìm giải pháp giảm thiểu tác động ảnh hưởng xấu đi do khai thác, chế biến quặng bôxit, sản xuất alumin và luyện nhôm tại khu vực Tây nguyên và Nam Trung bộ ” do Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Đắc Nông, Viện Tư vấn và tăng trưởng ( CODE ) và Tập đoàn Công nghiệp than và tài nguyên việt nam ( TKV ) tổ chức triển khai ngày 22-10 tại tỉnh Đắc Nông .Báo cáo của đại diện thay mặt TKV về chương trình khai thác quặng bôxit tại những tỉnh Tây nguyên do tập đoàn lớn này làm “ tổng chỉ huy ” đã hứng ngay một “ trận lũ quét ” những quan điểm phản biện. Không chỉ những nhà khoa học xuất thân từ vùng đất Tây nguyên hoặc có nhiều năm điều tra và nghiên cứu về Tây nguyên lên tiếng phản đối mà chính cả cán bộ của TKV cũng cho rằng đây là một dự án Bất Động Sản “ chẳng giống ai ” .
Sai lầm kế hoạch ?

Theo TKV, mục tiêu của dự án là khai thác nguồn quặng khổng lồ có trữ lượng quặng tinh hơn 3,4 tỉ tấn đang nằm im dưới lòng đất Tây nguyên để phát triển kinh tế, đánh thức tiềm năng của vùng đất này. Tuy nhiên, bài phản biện dài 75 phút của TS Nguyễn Thành Sơn – giám đốc Công ty năng lượng Sông Hồng, thuộc TKV – bác bỏ gần như hoàn toàn dự án này và cho rằng đây là một sai lầm chiến lược chứa đựng những rủi ro không thể lường hết.

Ông Sơn nhìn nhận quy hoạch khai thác quặng bôxit được Thủ tướng nhà nước phê duyệt và giao TKV làm đầu mối để tiến hành ở Tây nguyên là quá nhiều tham vọng. Bởi vì nhôm không phải là sắt kẽm kim loại quý và chưa có vương quốc nào coi bôxit là tài nguyên kế hoạch để dốc sức khai thác như VN. Theo ông Sơn, kế hoạch của TKV mới chỉ chú trọng việc khai thác quặng rồi chế biến thành alumin để xuất khẩu thì hiệu suất cao kinh tế tài chính không cao và chỉ có tính năng Giao hàng những triệu phú luyện nhôm quốc tế vốn không muốn tốn nhiều ngân sách cho việc khai thác .
Chưa kể chương trình khai thác, chế biến quặng bôxit của TKV tiềm ẩn nhiều rủi ro đáng tiếc không hề trấn áp được. Nhu cầu nhôm trong nước không nhiều và cũng không hề có đủ điện để hoàn toàn có thể thiết kế xây dựng những xí nghiệp sản xuất luyện nhôm Giao hàng xuất khẩu. Trong khi đó, quá trình khai thác yên cầu một nguồn vốn lớn, một nền tảng khoa học công nghệ cao sẽ đặt việt nam vào thế phụ thuộc vào quốc tế. Đặc biệt, những rủi ro đáng tiếc về môi trường tự nhiên, sinh thái xanh bị hủy hoại đến nay chưa được điều tra và nghiên cứu, chưa được đề cập đến nơi đến chốn .
Ông Sơn yêu cầu lập ngay một ủy ban vương quốc về tăng trưởng bền vững và kiên cố cho vùng Tây nguyên, đồng thời tổ chức triển khai những cuộc tranh luận khoa học “ đến đầu đến đũa ” những tác động ảnh hưởng của việc khai thác bôxit đến kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống, xã hội và thiên nhiên và môi trường. Trong khi tranh luận chưa chấm hết thì những dự án Bất Động Sản đang tiến hành phải dừng lại để hạn chế những hậu quả đáng tiếc .
Tàn phá thiên nhiên và môi trường
Khai thác quặng bôxit chế biến thành alumin để luyện nhôm là một quá trình tiêu tốn lượng nước và điện khổng lồ, đồng thời phát thải một lượng khí thải nhà kính và bùn đỏ có sức diệt trừ môi trường tự nhiên rất ghê gớm. GS Đào Công Tiến – nguyên hiệu trưởng Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh – cảnh báo nhắc nhở : “ Nguồn nước của Tây nguyên những năm gần đây sụt giảm nghiêm trọng, nếu trưng dụng nguồn nước cho khai thác bôxit, chắc như đinh Tây nguyên sẽ chết vì thiếu nước ” .
Chưa kể theo tiến trình lúc bấy giờ, muốn sản xuất 1 tấn nhôm cần phải có 2 tấn alumin, tức phải khai thác tối thiểu 4 tấn quặng bôxit. Và quá trình này thải ra đến 3 tấn bùn đỏ là một chất thải cực kỳ nguy cơ tiềm ẩn, thậm chí còn chứa phóng xạ mà ngay cả những nước tăng trưởng như Mỹ, Nhật cũng không có cách nào giải quyết và xử lý ngoài việc chôn lấp. TS Nguyễn Thành Sơn trưng ra những hình ảnh những bãi chứa bùn đỏ ở những nước tiên tiến và phát triển như Pháp, Úc và cho rằng sáng tạo độc đáo trồng cây trên những bãi bùn đỏ mà TKV đưa ra là ảo tưởng .
Hiện nay không có cách nào khác là chôn lấp bùn đỏ ngay tại Tây nguyên và với vị trí thượng nguồn của những con sông lớn, những bãi bùn đỏ sẽ trở thành những núi “ bom bẩn ” nếu xảy ra thiên tai, lũ quét gây tràn vỡ. “ Khi đó không chỉ những tỉnh Tây nguyên mà người dân những tỉnh Nam Trung bộ, Đông Nam bộ sẽ lãnh đủ hậu quả ” – ông Sơn chứng minh và khẳng định .
Quan trọng hơn, mặt đất sau khai thác quặng sẽ như thế nào ? Mặc dù TKV dẫn kinh nghiệm tay nghề của những nước để cho rằng năng lực hoàn thổ, hồi sinh thổ nhưỡng là gần như đạt 100 % nhưng những nhà khoa học chứng tỏ ngược lại. Theo ông Sơn, với địa hình đồi dốc và mưa lũ hằng năm của Tây nguyên, hàng loạt mặt đất sau khai thác sẽ bị nước cuốn trôi và không thể nào có hy vọng tái tạo .

Cư dân bản địa, văn hóa dân tộc sẽ về đâu?

Là người con Tây nguyên, tiến sỹ Tuyết Nhung Buôn Krông phản biện bằng cách công bố khu công trình nghiên cứu và điều tra dài 36 trang của nhóm Đại học Tây nguyên về khảo sát xã hội tại khu vực TKV đang tiến hành nhà máy sản xuất khai thác ở xã Nhân Cơ. Bà Tuyết Nhung khẳng định chắc chắn : “ TKV nói rằng khu vực khai thác bôxit là những vùng rừng không tăng trưởng, cây cối không sống được trong khi thực tiễn cho thấy khu vực này đang tăng trưởng rất mạnh cây cafe và đời sống người dân đang không thay đổi ” .
Theo bà, với dự án Bất Động Sản đang tiến hành tại Nhân Cơ rình rập đe dọa khoảng trống văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của dân cư địa phương. Nếu mất “ bon ” ( làng của người M’Nông ), quy mô làng truyền thống lịch sử và văn hóa truyền thống của người M’Nông sẽ bị triệt tiêu .
Từ đó kéo theo hàng loạt yếu tố về văn hóa truyền thống – xã hội, thậm chí còn là những yếu tố bảo mật an ninh, chính trị. Cơ hội việc làm cho người lao động gần như không có, vì người dân tộc bản địa không có trình độ học vấn để hoàn toàn có thể huấn luyện và đào tạo thành công nhân ship hàng những xí nghiệp sản xuất. Không có đất người dân địa phương sẽ đi đâu ? Văn hóa Tây nguyên sẽ về đâu ? ” – bà Nhung hỏi. Theo bà, người dân mong mỏi ở những cấp chính quyền sở tại và chủ góp vốn đầu tư một cam kết về yếu tố việc làm và bảo vệ một khoảng trống văn hóa truyền thống một khi phải nhường đất cho những dự án Bất Động Sản khai thác bôxit .
Cả hội trường lặng đi khi tác giả của Đất nước đứng lên – nhà văn Nguyên Ngọc – bước lên bục. Con người của vùng đất Tây nguyên này cho rằng điều cần xem xét nhất không hẳn là yếu tố thiên nhiên và môi trường mà trước hết và quan trọng hơn hết là chuyện xã hội – văn hóa truyền thống. Ông Ngọc nhắc lại : sau năm 1975 tất cả chúng ta đã tổ chức triển khai một cuộc di dân chưa từng có từ đồng bằng lên Tây nguyên với cường độ, vận tốc rất lớn và đến nay đã chứng tỏ đó là một sai lầm đáng tiếc lớn .
Ông Ngọc cho rằng : “ Chúng ta đã hành vi ở Tây nguyên rất thản nhiên, không hề chăm sóc đến chỗ đây là một vùng đất và người rất đặc biệt quan trọng về nhiều mặt. Thậm chí hoàn toàn có thể nói tất cả chúng ta đã làm mọi việc ở Tây nguyên như thể trên một vùng đất không người ” .
Theo ông, nếu liên tục tiến hành dự án Bất Động Sản như kế hoạch của TKV, chắc như đinh khoảng trống sống, khoảng trống văn hóa truyền thống của dân cư địa phương Tây nguyên sẽ bị đảo lộn, nếu không nói là bị xóa khỏi. Người M’Nông, gia chủ ngàn đời của vùng đất Đắc Nông, sẽ đi về đâu ? Lời hứa của những người chủ trương dự án Bất Động Sản, những nhà đầu tư và thực thi dự án Bất Động Sản hứa với đồng bào M’Nông có bao nhiêu địa thế căn cứ ?
Những câu hỏi này chưa được giải đáp và cuộc hội thảo chiến lược còn liên tục đến hết ngày hôm nay. Chúng tôi xin mượn lời của nhà văn Nguyên Ngọc để tạm kết thúc bài viết này : “ Theo tôi, tất cả chúng ta đang đứng trước một quyết định hành động mất còn. Và sẽ rất kỳ lạ nếu tất cả chúng ta làm chuyện quá ư to lớn này ở đây mà không hề nghĩ, không hề nhớ đến những gì đã diễn ra trong 30 năm qua. Những bài học kinh nghiệm lớn, sâu và cay đắng 30 năm ấy còn để lại, sờ sờ ra đấy, rất hoàn toàn có thể lại dạy ta lần nữa, và thường vẫn vậy, lần sau khi nào cũng nghiêm khắc hơn lần trước ” !

Source: https://vh2.com.vn
Category : Startup