Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập – Wikipedia tiếng Việt

Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập hay còn gọi là quy luật mâu thuẫn là một trong ba quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật và là quy luật quan trọng nhất của phép biện chứng duy vật trong triết học Mác – Lênin, là hạt nhân của phép biện chứng. Quy luật này vạch ra nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển, theo đó nguồn gốc của sự phát triển chính là mâu thuẫn và việc giải quyết mâu thuẫn nội tại trong bản thân mỗi sự vật, hiện tượng.

Các tác nhân chính

Các mặt trái chiều

Mặt trái chiều là những mặt có những đặc thù, những thuộc tính, những tính lao lý có khuynh hướng đổi khác trái ngược nhau sống sót một cách khách quan trong tự nhiên, xã hội và tư duy. Sự sống sót những mặt trái chiều là khách quan và là phổ cập trong quốc tế. Theo triết học duy vật biện chứng của Engels thì tổng thể những sự vật, hiện tượng kỳ lạ trên quốc tế đều tiềm ẩn những mặt trái ngược nhau. Ví dụ như : Trong nguyên tử có điện tử và hạt nhân hay trong sinh vật thì có sự đồng điệu và dị hóa, trong kinh tế thị trường có cung và cầu, hàng và tiền. Những mặt trái ngược nhau đó trong phép biện chứng duy vật gọi là mặt trái chiều .

Mâu thuẫn biện chứng

Các mặt trái chiều nằm trong sự liên hệ, tác động ảnh hưởng qua lại lẫn nhau theo hướng trái ngược nhau, xung đột lẫn nhau tạo thành mâu thuẫn biện chứng. Theo triết học duy vật biện chứng của Engels thì mâu thuẫn biện chứng sống sót một cách khách quan và thông dụng trong tự nhiên, xã hội và tư duy. Mâu thuẫn biện chứng trong tư duy là phản ánh mâu thuẫn trong hiện thực và là nguồn gốc tăng trưởng của nhận thức. Mâu thuẫn biện chứng không phải là ngẫu nhiên, chủ quan, cũng không phải là mâu thuẫn trong lôgic hình thức. Mâu thuẫn trong lôgich hình thức là sai lầm đáng tiếc trong tư duy .

Nếu bản thân sự di động một cách máy móc đơn giản đã chứa đựng sự mâu thuẫn, thì tất nhiên những hình thức vận động cao hơn của vật chất và đặc biệt cựu sự sống hữu cơ và sự phát triển của sự sống hữu cơ đó lại càng phải chứa đựng sự mâu thuẫn… sự sống trước hết chính là ở chỗ một sinh vật trong mỗi lúc vừa là nó nhưng lại vừa là cái khác. Như vậy sự sống cũng là một mâu thuẫn tồn tại trong bản thân các sự vật và các quá trình, mâu thuẫn thường xuyên nảy sinh và tự giải quyết, và khi mâu thuẫn chấm dứt thì sự sống cũng không còn nữa và cái chết xảy đến. Cũng như chúng ta đã nhận thấy rằng trong lĩnh vực tư duy, chúng ta không thể thoát khỏi mâu thuẫn, chăng hạn như mâu thuẫn giữa năng lực nhận thức vô tận ở bên trong của con người và sự tồn tại thực tế của năng lực ấy trong những người bị hạn chế bởi hoàn cảnh bên ngoài, và bị hạn chế trong những năng lực nhận thức, – mâu thuẫn này được giải quyết trong sự nối tiếp của các thế hệ, sự nối tiếp đó ít ra đối với chúng ta trên thực tiễn cũng là vô tận- và được giải quyết trong sự vận động đi lên vô tận

Bạn đang đọc: Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập – Wikipedia tiếng Việt

– Ph. Ăng-ghen [ 1 ]

Sự thống nhất

Hai mặt trái chiều tạo thành mâu thuẫn biện chứng sống sót trong sự thống nhất với nhau. Sự thống nhất của những mặt trái chiều là sự lệ thuộc lẫn nhau, sống sót không tách rời nhau giữa những mặt trái chiều, sự sống sót của mặt này phải lấy sự sống sót của mặt kia làm tiền đề. Các mặt trái chiều sống sót không tách rời nhau nên giữa chúng khi nào cũng có những tác nhân giống nhau. Những tác nhân giống nhau đó gọi là sự ” giống hệt ” của những mặt trái chiều. Với ý nghĩa đó, ” sự thống nhất của những mặt trái chiều ” còn bao hàm cả sự ” như nhau ” của những mặt đó. Engels đã đưa ra ví dụ :

Do có sự ” giống hệt ” của những mặt trái chiều mà trong sự tiến hành của mâu thuẫn đến một lúc nào đó, những mặt trái chiều hoàn toàn có thể chuyển hóa lẫn nhau. Sự thống nhất của những mặt trái chiều còn biểu lộ ở sự tác động ảnh hưởng ngang nhau của chúng. Song đó chỉ là trạng thái hoạt động của mâu thuẫn ở một quy trình tiến độ tăng trưởng khi diễn ra sự cân bằng của những mặt trái chiều .

Sự đấu tranh

Các mặt trái chiều không chỉ thống nhất, mà còn luôn ” đấu tranh ” với nhau. Đấu tranh của những mặt trái chiều là sự ảnh hưởng tác động qua lại theo xu thế tiêu diệt và phủ định lẫn nhau giữa những mặt đó. Hình thức đấu tranh của những mặt trái chiều rất là đa dạng và phong phú, phong phú, tùy thuộc vào đặc thù, vào mối liên hệ qua lại giữa những mặt trái chiều và tùy điều kiện kèm theo đơn cử diễn ra cuộc đấu tranh giữa chúng .

Nội dung quy luật

Mọi sự vật, hiện tượng kỳ lạ đều tiềm ẩn những mặt, những khuynh hướng trái chiều tạo thành những mâu thuẫn trong bản thân nó, sự thống nhất và đấu tranh của những mặt trái chiều là nguồn gốc của sự hoạt động và tăng trưởng, làm cho cái cũ mất đi cái mới sinh ra .

Thống nhất, đấu tranh và chuyển hóa

• Sự thống nhất: Sự thống nhất của các mặt đối lập: Là sự ràng buộc, phụ thuộc, quy định lẫn nhau, đòi hỏi có nhau, nương tựa vào nhau của các mặt đối lập, mặt này lấy mặt kia làm tiền đề tồn tại cho mình. Là sự đồng nhất của các mặt đối lập; là sự tác động ngang nhau của các mặt đối lập.
• Đấu tranh: Sự đấu tranh của các mặt đối lập là sự tác động lẫn nhau, bài trừ và phủ định lẫn nhau của các mặt đối lập. Sự đấu tranh của các mặt đối lập có thể được biểu hiện ở sự ảnh hưởng lẫn nhau hoặc dùng bạo lực để thủ tiêu lẫn nhau giữa các mặt đối lập,
• Mối quan hệ: Mối quan hệ giũa sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập thể hiện ở chỗ trong một mâu thuẫn, sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập không tách rời nhau, bởi vì trong sự ràng buộc, phụ thuộc quy định lẫn nhau thì hai mặt đối lập vẫn luôn có xu hướng phát triển trái ngược nhau, đấu tranh với nhau. Không có sự thống nhất sẽ không có đấu tranh, thống nhất là tiền đề của đấu tranh, còn đấu tranh của các mặt đối lập là nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển.
• Sự chuyển hóa của các mặt đối lập là tất yếu, là kết quả của sự đấu tranh của các mặt đối lập. Do sự đa dạng của thế giới nên hình thức chuyển hóa cũng rất đa dạng: có thể hai mặt đối lập chuyển hóa lẫn nhau, cũng có thể cả hai chuyển thành những chất mới. Sự chuyển hóa của các mặt đối lập phải có những điều kiện nhất định.

Sự tăng trưởng

Phát triển là sự đấu tranh của những mặt trái chiều : Sự tăng trưởng của sự vật, hiện tượng kỳ lạ gắn liền với quy trình hình thành, tăng trưởng và xử lý mâu thuẫn. Sự thống nhất và đấu tranh của những mặt trái chiều là 2 khuynh hướng tác động ảnh hưởng khác nhau của những mặt trái chiều tạo thành mâu thuẫn. Như vậy, mâu thuẫn biện chứng cũng bao hàm cả ” sự thống nhất ” lẫn ” đấu tranh ” của những mặt trái chiều. Sự thống nhất và đấu tranh của những mặt trái chiều không tách rời nhau, trong quy trình hoạt động, tăng trưởng của sự vật, sự thống nhất gắn liền với sự đứng im, với sự không thay đổi trong thời điểm tạm thời của sự vật .Sự đấu tranh gắn liền với tính tuyệt đối của sự hoạt động và tăng trưởng. Điều đó có nghĩa là sự thống nhất của những mặt trái chiều là tương đối, trong thời điểm tạm thời ; sự đấu tranh của những mặt trái chiều là tuyệt đối. Việc hình thành, tăng trưởng và xử lý mâu thuẫn là một quy trình đấu tranh rất phức tạp, trải qua nhiều tiến trình, mỗi quá trình có những đặc thù riêng của nó :

• Giai đoạn hình thành mâu thuẫn, biểu hiện: đồng nhất nhưng bao hàm sự khác nhau; khác nhau bề ngoài, khác nhau bản chất, mâu thuẫn được hình thành.
• Giai đoạn phát triển của mâu thuẫn, biểu hiện: các mặt đối lập xung đột với nhau; các mặt đối lập xung đột gay gắt với nhau.
• Giai đoạn giải quyết mâu thuẫn, biểu hiện: sự chuyển hóa của các mặt đối lập, mâu thuẫn được giải quyết.

Trong sự ảnh hưởng tác động qua lại của những mặt trái chiều thì đấu tranh của những mặt trái chiều lao lý một cách tất yếu sự biến hóa của những mặt đang ảnh hưởng tác động và làm cho mâu thuẫn tăng trưởng. Lúc đầu mâu thuẫn mới xuất hiện mâu thuẫn chỉ là sự khác nhau cơ bản, nhưng theo khuynh hướng trái ngược nhau. Sự khác nhau đó ngày càng tăng trưởng đi đến trái chiều. Khi hai mặt trái chiều xung đột nóng bức đã đủ điều kiện kèm theo, chúng sẽ chuyển hóa lẫn nhau, mâu thuẫn được xử lý. Nhờ đó thể thống nhất cũ được thay thế sửa chữa bằng thể thống nhất mới ; sự vật cũ mất đi sự vật mới sinh ra sửa chữa thay thế .Tuy nhiên, không có thống nhất của những mặt trái chiều thì cũng không có đấu tranh giữa chúng. Thống nhất và đấu tranh của những mặt trái chiều là không hề tách rời nhau trong mâu thuẫn biện chứng. Sự hoạt động và tăng trưởng khi nào cũng là sự thống nhất giữa tính không thay đổi và tính đổi khác. Sự thống nhất và đấu tranh của những mặt trái chiều quy định tính không thay đổi và tính đổi khác của sự vật. Khi mâu thuẫn đã được xử lý thì sự vật cũ mất đi, sự vật mới sinh ra lại bao hàm mâu thuẫn mới, mâu thuẫn mới lại được tiến hành, tăng trưởng và lại được xử lý làm cho sự vật mới luôn luôn xuất hiện sửa chữa thay thế sự vật cũ. Do vậy, chính sự đấu tranh của những mặt trái chiều dẫn đến sự chuyển hóa của những mặt trái chiều ( xử lý mâu thuẫn ) là nguồn gốc, động lực của sự hoạt động, tăng trưởng. Nếu mâu thuẫn không được xử lý ( những mặt trái chiều không chuyển hóa ) thì không có sự tăng trưởng .

Tính chất

Mâu thuẫn là sự liên hệ, tác động qua lại lẫn nhau của các mặt đối lập bên trong một sự vật, một hiện tượng. Mâu thuẫn là hiện tượng khách quan và phổ biến. Mâu thuẫn có tính chất khách quan vì nó là cái vốn có trong sự vật, hiện tượng, là bản chất chung của mọi sự vật, hiện tượng. Mâu thuẫn có tính phổ biến vì nó tồn tại trong tất cả mọi sự vật hiện tượng, mọi giai đoạn, mọi quá trình, tồn tại trong cả tự nhiên, xã hội và tư duy.

Vì mâu thuẫn là hiện tượng kỳ lạ khách quan, phổ cập nên mâu thuẫn rất phong phú và phức tạp. Trong những sự vật, hiện tượng kỳ lạ khác nhau thì sống sót những mâu thuẫn khác nhau, trong bản thân mỗi sự vật, hiện tượng kỳ lạ cũng tiềm ẩn nhiều mâu thuẫn khác nhau, trong mỗi quá trình, mỗi quy trình cũng có nhiều mâu thuẫn khác nhau. Mỗi mâu thuẫn có vị trí, vai trò và đặc thù khác nhau so với sự hoạt động, tăng trưởng của sự vật, hiện tượng kỳ lạ .

Phân loại mâu thuẫn

Mâu thuẫn sống sót trong toàn bộ những sự vật, hiện tượng kỳ lạ, cũng như trong tổng thể những quy trình tiến độ tăng trưởng của chúng. Mâu thuẫn rất là đa dạng chủng loại, phong phú. Tính đa dạng chủng loại phong phú được lao lý một cách khách quan bởi đặc thù của những mặt trái chiều, bởi điều kiện kèm theo ảnh hưởng tác động qua lại của chúng, bởi trình độ tổ chức triển khai của mạng lưới hệ thống ( sự vật ) mà trong đó mâu thuẫn sống sót .Căn cứ vào quan hệ so với sự vật được xem xét, hoàn toàn có thể phân biệt thành mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài .

• Mâu thuẫn bên trong là sự tác động qua lại giữa các mặt, các khuynh hướng đối lập của cùng một sự vật.
• Mâu thuẫn bên ngoài đối với một sự vật nhất định là mâu thuẫn diễn ra trong mối quan hệ sự vật đó với các sự vật khác.

Việc phân loại mâu thuẫn thành mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài chỉ là sự tương đối, tùy theo khoanh vùng phạm vi xem xét. Cùng một mâu thuẫn nhưng xét trong mối quan hệ này là mâu thuẫn bên ngoài nhưng xét trong mối quan hệ khác lại là mâu thuẫn bên trong. Để xác lập một mâu thuẫn nào đó là mâu thuẫn bên trong hay mâu thuẫn bên ngoài trước hết phải xác lập khoanh vùng phạm vi sự vật được xem xét .Mâu thuẫn bên trong có vai trò quyết định hành động trực tiếp so với quy trình hoạt động và tăng trưởng của sự vật. Còn mâu thuẫn bên ngoài có tác động ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của sự vật. Tuy nhiên mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài không ngừng có ảnh hưởng tác động qua lại lẫn nhau. Việc xử lý mâu thuẫn bên trong không hề tách rời việc xử lý mâu thuẫn bên ngoài ; việc xử lý mâu thuẫn bên ngoài là điều kiện kèm theo để xử lý mâu thuẫn bên trong .Căn cứ vào ý nghĩa so với sự sống sót và tăng trưởng của hàng loạt sự vật, mâu thuẫn được chia thành mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không cơ bản :

• Mâu thuẫn cơ bản là mâu thuẫn quy định bản chất của sự vật, quy định sự phát triển ở tất cả các giai đoạn của sự vật, nó tồn tại trong suốt quá trình tồn tại các sự vật. Mâu thuẫn cơ bản được giải quyết thì sự vật sẽ thay đổi cơ bản về chất.
• Mâu thuẫn không cơ bản là mâu thuẫn chỉ đặc trưng cho một phương diện nào đó của sự vật, nó không quy định bản chất của sự vật. Mâu thuẫn đó nảy sinh hay được giải quyết không làm cho sự vật thay đổi căn bản về chất.

Theo Hồ Chí Minh thì :

Căn cứ vào vai trò của mâu thuẫn so với sự sống sót và tăng trưởng của sự vật trong một quy trình tiến độ nhất định, những mâu thuẫn được chia thành mâu thuẫn đa phần và mâu thuẫn thứ yếu .

• Mâu thuẫn chủ yếu là mâu thuẫn nổi lên hàng đầu của một giai đoạn phát triển nhất định của sự vật và chi phối các mâu thuẫn khác trong giai đoạn đó. Giải quyết được mâu thuẫn chủ yếu trong từng giai đoạn là điều kiện cho sự vật chuyển sang giai đoạn phát triển mới.Mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn chủ yếu có quan hệ chặt chẽ với nhau. Mâu thuẫn chủ yếu có thể là một hình thức biển hiện nổi bật của mâu thuẫn cơ bản hay là kết quả vận động tổng hợp của các mâu thuẫn cơ bản ở một giai đoạn nhất định. Việc giải quyết mâu thuẫn chủ yếu tạo điều kiện giải quyết từng bước mâu thuẫn cơ bản.
• Mâu thuẫn thứ yếu là những mâu thuẫn ra đời và tồn tại trong một giai đoạn phát triển nào đó của sự vật nhưng nó không đóng vai trò chi phối mà bị mâu thuẫn chủ yếu chi phối. Giải quyết mâu thuẫn thứ yếu là góp phần vào việc từng bước giải quyết mâu thuẫn chủ yếu.

Căn cứ vào tính chất của các quan hệ lợi ích, có thể chia mâu thuẫn trong xã hội thành mâu thuẫn đối kháng và mâu thuẫn không đối kháng.

• Mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn giữa những giai cấp những tập đoàn người, có lợi ích cơ bản đối lập nhau. Như là: Mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ, giữa vô sản với tư sản….
• Mâu thuẫn không đối kháng là mâu thuẫn giữa những lực lượng xã hội có lợi ích cơ bản thống nhất với nhau, chỉ đối lập về những lợi ích không cơ bản, cục bộ, tạm thời. Việc phân biệt mâu thuẫn đối kháng và không đối kháng có ý nghĩa trong việc xác định đúng phương pháp giải quyết mâu thuẫn. Giải quyết mâu thuẫn đối kháng phải bằng phương pháp đối kháng.

Tham khảo

Chú thích

1. ^ C. Mác và Ph. Ăngghen : Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị vương quốc, TP.HN, năm 1994, tập 20, trang 173 – 174
2. ^ C.Mác và Ph. Ăngghen : Tuyển tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia-Sự thật, TP.HN, năm 1980, tập 1, trang 148
3. ^

   Sửa đổi lối làm việc, XYZ, Nhà xuất bản Sự thật, Hà Nội, năm 1971, trang 83-84

Xem thêm

Source: https://vh2.com.vn
Category : Cơ Hội