Những thách thức đối với bảo tồn rùa biển tại Việt Nam

Những thách thức đối với bảo tồn rùa biển tại Việt Nam

12/08/2014

     Rùa biển là một trong những nhóm sinh vật cổ xưa nhất trên trái đất, xuất hiện cách đây khoảng 100 – 150 triệu năm. Trải qua hàng loạt các biến cố thay đổi điều kiện tự nhiên của Trái đất, phần lớn các loài bò sát trong đó có khủng long đã bị tuyệt chủng thì rùa biển vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Hiện tại, tổng số loài rùa biển trên thế giới là 7 loài (vích, đồi mồi, đồi mồi dứa, rùa Kempi, quản đồng, rùa lưng phẳng và rùa da) thuộc hai họ Cheloniidae và Dermochelyidae. Tất cả các loài rùa biển đều phân bố tại khu vực nhiệt đới và á nhiệt đới, tại các vùng biển ấm và nóng ở hầu hết các đại dương, trong đó có Việt Nam. Riêng loài rùa lưng phẳng chỉ phân bố tại khu vực Đông và Đông Bắc nước Ôxtrâylia và rùa Kempi chỉ phân bố tại khu vực vịnh Mêxicô.

Loài vích tại Côn Đảo

     Hiện trạng rùa biển tại Việt Nam

Tại Nước Ta, đã xác lập được 5 loài rùa biển đang sinh sống, đó là những loài vích, quản đồng, đồi mồi dứa, đồi mồi, rùa da .

     Quản đồng

Loài này không sinh sản tại vùng biển Nước Ta và thường Open tại những vùng biển khu vực Đảo Cô Tô – Thanh Lân ( Quảng Ninh ), những tỉnh Nam Trung bộ ( từ Tỉnh Quảng Ngãi đến Ninh Thuận ) và những hòn đảo khu vực Côn Đảo. Tuy không có đủ thông tin để nhìn nhận số lượng loài quản đồng vẫn giữ nguyên hay suy giảm tại vùng biển Nước Ta, nhưng theo những hiệu quả khảo sát thực địa và phỏng vấn ngư dân, số lượng loài này phát hiện ngoài tự nhiên đang suy giảm đáng kể .

     Đồi mồi

Đầu thế kỷ 20, loài này đã từng rất thông dụng ở vùng biển Nước Ta, tuy nhiên lúc bấy giờ số lượng ước tính chỉ còn khoảng chừng 500 con lên đẻ tại những hòn đảo khu vực vịnh Bắc bộ, vịnh Vương Quốc của nụ cười và Côn Đảo. Việc chế tác những loại sản phẩm đồi mồi đã trở thành nghề truyền thống lịch sử ở nhiều địa phương và mang lại thu nhập cao cho người dân. Hiện nay, số lượng đồi mồi lên đẻ và kiếm ăn tại vùng biển Nước Ta còn rất ít, nếu không có những giải pháp tích cực ngăn cấm việc đánh bắt cá hay kinh doanh chúng, thì rất hoàn toàn có thể đồi mồi sẽ bị tuyệt chủng tại vùng biển Nước Ta trong thời hạn tới .

     Đồi mồi dứa

Phân bố của loài này tập trung chuyên sâu tại những khu vực như vịnh Bái Tử Long và những tỉnh miền Trung ( từ TP Hà Tĩnh đến Phú Yên ). Hiện nay chỉ còn khoảng chừng 10 con lên đẻ mỗi năm tại một số ít bãi biển thuộc khu vực Bái Tử Long ( hòn đảo Quan Lạn, Ngọc Vừng ), bán đảo Sơn Trà ( TP. TP. Đà Nẵng ) và tỉnh Quảng Bình. Đặc biệt tại bán đảo Sơn Trà ( TP. Đà Nẵng ), sau khi triển khai xong tuyến đường chạy xung quanh bán đảo và tăng trưởng những khu nghỉ ngơi tại những bờ biển thì đồi mồi dứa đã không còn Open nữa .

     Vích

Là loài phổ cập nhất tại vùng biển Nước Ta, chúng sinh sản tại rất nhiều bãi biển ven bờ và những hòn đảo. Vào những năm 70, ước tính số lượng Vích lên đẻ hàng năm vào thời gian 100 con tại những hòn đảo ở vịnh Bắc bộ, 500 con tại ven bờ và những hòn đảo ở Nam Trung bộ ( Quảng Nam đến Ninh Thuận ), 180 – 300 con tại Côn Đảo và 100 con tại những hòn đảo ở vịnh Thailand. Nhưng theo những khảo sát gần đây, số lượng vích đã và đang bị suy giảm tại tổng thể những khu vực ngoại trừ Côn Đảo. Hiện nay, ngoài khu vực Côn Đảo số lượng rùa mẹ lên đẻ trứng vẫn duy trì không thay đổi với số lượng khoảng chừng 300 con mỗi năm, những khu vực khác đều có số lượng rất ít ( Ninh Thuận 10 con / năm, Tỉnh Bình Định 4-5 con / năm, Bình Thuận 4-5 con / năm, Bái Tử Long và Đảo Cô Tô 10 con / năm ) .

     Rùa da

Đây là loài thông dụng tại vùng biển Nước Ta cách đây hơn 30 năm, số lượng đẻ trứng hàng năm khoảng chừng 500 con. Nhưng theo những báo cáo giải trình gần đây cho thấy, lúc bấy giờ rùa da đã bị suy giảm nghiêm trọng, chỉ còn khoảng chừng 1 – 2 con đẻ trứng mỗi năm tại khu vực miền Trung từ Thanh Hóa đến Bình Thuận, những khu vực khác phần đông không có. Các địa phương hiện còn ghi nhận loài rùa da sinh sản là Quảng Trị ( tháng 6/2014 ) và Khánh Hòa ( tháng 6/2013 ) .

     Các thách thức đối với bảo tồn rùa biển

Rùa biển có tuổi thọ cao ( từ 60 – 100 năm ) và vòng đời rất phức tạp, mỗi tiến trình lại nhu yếu một sinh cảnh sống khác nhau như bãi cát, thảm cỏ biển, rạn sinh vật biển, rạn đá, vùng nước sâu. Tuy số lượng ổ trứng và số trứng trong một ổ cao nhưng tỷ suất tử trận ở quá trình con non rất lớn ( lên đến 60 % ), nên ước tính chỉ 1/1000 con non hoàn toàn có thể sống sót đến quá trình trưởng thành. Do đó, nếu rùa trưởng thành bị tận diệt và trứng của chúng bị lấy hết thì quần thể đó sẽ bị tàn phá sau một vài thập kỷ. Tại Nước Ta, rùa biển mới chỉ được đưa vào trong hạng mục những loài cấm khai thác từ những năm 90 của thế kỷ trước và hiện tại việc bảo vệ rùa biển ở nhiều địa phương còn nhiều hạn chế. Điều này góp thêm phần làm cho quần thể rùa biển tại Nước Ta bị thu hẹp cả về số loài cũng như số lượng thành viên trong từng loài. Những nguyên do chính dẫn đến thực trạng này như sau :

     Đánh bắt rùa biển không chủ ý

Theo tập tục và tín ngưỡng của phần đông ngư dân, đặc biệt quan trọng là từ những tỉnh miền Trung và miền Bắc, rùa biển là loại sinh vật cần kiêng cữ. Trước đây, khi phát hiện rùa biển hoặc rùa bị vướng lưới, ngư dân thường thả trở lại biển. Rùa biển không phải là đối tượng người dùng khai thác mà chỉ là những loại sản phẩm phụ do bị vô tình mắc lưới và chết. Các nghề gây chết rùa biển nhiều nhất là giã cào, lưới vây và câu cá ngừ đại dương. Nghề giã cào thường hoạt động giải trí tại khu vực nước ven bờ, đặc biệt quan trọng là trong những thảm cỏ biển, còn nghề lưới vây và câu cá ngừ hoạt động giải trí ở những khu vực nước sâu xa bờ. Do đó, phần đông vích thường bị đánh bắt cá không chủ ý do nghề giã cào còn những loài khác thường do lưới vây và câu cá ngừ. Trong một mùa đi biển, mỗi tàu thường hoạt động giải trí 3 – 4 chuyến. Vì thế, tổng số lượng rùa biển hoàn toàn có thể bị đánh bắt cá không chủ ý do nghề câu cá ngừ trên toàn vùng biển Nước Ta khoảng chừng 1.000 thành viên / năm .

     Thu nhặt trứng và bắt rùa mẹ lên đẻ

     Trong một thời gian dài, người dân sống tại khu vực ven biển (đặc biệt là những người không làm nghề biển) đã coi rùa biển là loại thức ăn thay thế quan trọng. Qua kết quả phỏng vấn người dân, gần như 100% số rùa mẹ lên đẻ và trứng của chúng (nếu bị phát hiện) đều bị bắt và giết thịt. Thời gian gần đây, do công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân về việc bảo vệ rùa biển nên chúng không còn bị đánh bắt công khai, tuy nhiên, ở nhiều địa phương rùa mẹ và trứng vẫn bị đánh bắt và thu nhặt một cách bất hợp pháp.

     Phát triển cơ sở hạ tầng ven biển và ô nhiễm rác thải

Các hoạt động giải trí kinh tế tài chính như nuôi tôm trên cát, khai thác cát, tăng trưởng du lịch, rác thải và tăng trưởng hạ tầng tại vùng ven biển là những nguyên do chính gây nên tác động ảnh hưởng xấu đi đến nơi sinh sản của rùa biển. Ngoài ra, sự ngày càng tăng tiếng ồn và ô nhiễm biển như : dầu thải, rác thải ( túi ni lông, lưới hỏng … ) đã ảnh hưởng tác động tới những quần thể rùa biển và những loài khác khi chúng ăn, bị vướng phải, bị thương, bị tắc mạng lưới hệ thống tiêu hóa hay làm giảm diện tích quy hoạnh nơi kiếm ăn và sinh sản. Những yếu tố này cũng góp thêm phần làm tăng tỷ suất rùa biển bị tử trận tại Nước Ta. Rác thải ở biển không chỉ tác động ảnh hưởng đến rùa biển mà còn rình rập đe dọa đến sức khỏe thể chất của hệ sinh thái biển và những ngành công nghiệp tương quan như du lịch và khai thác món ăn hải sản .

     Suy thoái nơi sinh sống, suy giảm số lượng và diện tích bãi đẻ của rùa biển

Các rạn sinh vật biển ở Nước Ta bị tàn phá do khai thác thủy hải sản bằng chất nổ và chất độc xyanua, những thảm cỏ biển và rừng ngập mặn bị khai thác hết sạch, và lắng đọng trầm tích làm cho rùa biển suy giảm chất lượng sinh sản do không tích góp đủ nguồn năng lượng cho chu kỳ luân hồi sinh sản tiếp theo : thời hạn giữa hai mùa sinh sản sẽ tăng lên, số lượng trứng và con non giảm đi và chất lượng trứng và con non cũng sẽ bị suy giảm .

Diện tích bãi đẻ của rùa biển bị mất tại Côn Đảo do nước biển dâng theo những ngữ cảnh BĐKH

Trong những năm gần đây, những cơ quan chính phủ nước nhà và tổ chức triển khai quốc tế, phi chính phủ đã có những nỗ lực rất lớn nhằm mục đích ngăn ngừa việc sử dụng những giải pháp khai thác món ăn hải sản mang tính tiêu diệt và đã có những giải pháp bảo vệ, sử dụng hài hòa và hợp lý những hệ sinh thái biển và vùng ven biển. Tuy nhiên, cần phải có thời hạn rất dài để những hệ sinh thái này hoàn toàn có thể Phục hồi được trạng thái khởi đầu .

     Buôn bán, tiêu thụ trái phép rùa biển và các sản phẩm từ rùa biển

Phần lớn những thành viên vích và đồi mồi bị đánh bắt cá và kinh doanh một cách phạm pháp để sản xuất đồ trang sức đẹp, mỹ nghệ và mẫu nhồi. Ngoài ra, còn có những hoạt động giải trí kinh doanh phạm pháp như : bán những mẫu sản phẩm rùa biển có tổ chức triển khai, nhập khẩu lậu mai rùa từ những nước khác ngoài chợ đen và một số lượng đáng kể những loại sản phẩm từ mai rùa đã được bán cho thương lái người quốc tế ngay tại biển ngoài hải phận quốc tế .
Công tác quản trị, bảo tồn đa dạng sinh học ( ĐDSH ) nói chung và rùa biển nói riêng còn nhiều chưa ổn .
Sự phối hợp liên ngành, phân loại nghĩa vụ và trách nhiệm giữa những cơ quan quản trị nhà nước chuyên ngành và một số ít lao lý của pháp lý về bảo tồn đa dạng sinh học còn chồng chéo. Theo lao lý của Luật ĐDSH ( 2008 ), Bộ TN&MT chịu nghĩa vụ và trách nhiệm trước nhà nước thực thi quản trị nhà nước về ĐDSH ( Điều 6 khoản 2 ). Tuy nhiên, hiện tại, công tác làm việc bảo tồn rùa biển tại Nước Ta hầu hết do những Ban quản trị Vườn vương quốc, Khu bảo tồn biển và những Chi cục Bảo vệ nguồn lợi thủy hải sản tại những địa phương có biển ( thuộc Bộ NN&PTNT ) triển khai. Cùng là một đối tượng người tiêu dùng bảo tồn như những loài rùa biển lại bị chi phối bởi nhiều bộ luật quản trị như Luật Thủy sản, Luật ĐDSH, Luật BVMT … với nhiều cơ quan thực thi khác nhau đã làm cho trong quy trình triển khai gặp nhiều trở ngại .
Bên cạnh đó, nguồn lực ( nhân lực, vật lực ) để triển khai công tác làm việc bảo tồn ĐDSH nói chung và rùa biển nói riêng còn mỏng mảnh, đặc biệt quan trọng là tại cấp địa phương. Tại những khu bảo tồn có rùa biển lên đẻ như Vườn quốc gia Côn Đảo, Vườn quốc gia Núi Chúa, lực lượng kiểm lâm vừa bảo vệ rừng, đồng thời thực thi công tác làm việc bảo vệ những khu vực biển và đất ngập nước, nên hiệu suất cao công tác làm việc bảo tồn rùa biển chưa cao. Đặc biệt, bảo tồn rùa biển nhu yếu thời hạn triển khai lâu bền hơn ( sau thời hạn 30 – 40 năm ) nhưng lại yên cầu nguồn kinh phí đầu tư lớn cho việc trang bị những thiết bị, dụng cụ và duy trì tuần tra hàng đêm trong thời hạn dài ( 6 tháng / năm trong mùa sinh sản của rùa biển ). Do đó, sự thiếu vắng nguồn kinh tế tài chính vững chắc để duy trì công tác làm việc bảo vệ rùa biển đã gây khó khăn vất vả không nhỏ cho những người làm công tác làm việc bảo vệ rùa biển .
Biến đổi khí hậu và nước biển dâng
Giới tính của rùa biển phụ thuộc vào nhiệt độ thiên nhiên và môi trường trong quy trình tiến độ ấp trứng, nhiệt độ ấp càng cao thì càng nhiều con cháu sinh ra, nhiệt độ thấp thì nhiều con đực được sinh ra. Các quần thể rùa biển có nhiệt độ ấp cân đối giới tính là tương tự như như nhau từ 29,3 – 29,4 oC. Theo những ngữ cảnh đổi khác khí hậu và nước biển dâng tại Nước Ta, đến năm 2100, phần nhiều rùa biển sinh ra tại những bãi đẻ hiện tại ( Côn Đảo và Núi Chúa ) sẽ mang giới tính cái. Điều này sẽ ảnh hưởng tác động nghiêm trọng đến cân đối giới tính của quần thể rùa biển ngoài tự nhiên. Bên cạnh đó, nước biển dâng làm mất phần đông diện tích quy hoạnh những bãi đẻ tại Côn Đảo, nơi có độ cao bãi thấp và là khu vực rùa biển lên đẻ lớn nhất tại Nước Ta .

Chu Thế Cường

Viện TN&MT Biển, Viện Khoa học và Công nghệ Nước Ta
Nguồn : Tạp chí Môi trường, số 7/2014

Source: https://vh2.com.vn
Category : Startup