Argentina – Wikipedia tiếng Việt

Argentina (phiên âm tiếng Việt: Ác-hen-ti-na, phát âm [aɾxenˈtina]  ( nghe)), tên gọi chính thức là Cộng hòa Argentina (tiếng Tây Ban Nha: República de Argentina) là quốc gia lớn thứ hai ở lục địa Nam Mỹ theo diện tích, chỉ sau Brasil. Quốc gia này theo thể chế liên bang, hình thành với 23 tỉnh và một thành phố tự trị là thủ đô Buenos Aires. Argentina có diện tích lớn thứ 8 trên thế giới và lớn nhất trong số các nước nói tiếng Tây Ban Nha, tuy nhiên, nếu xét về quy mô dân số thì México, Colombia và Tây Ban Nha đông dân hơn.

Lãnh thổ Argentina trải dài từ dãy núi Andes ở phía tây cho đến biển Đại Tây Dương ở phía đông. Quốc gia này giáp với Paraguay và Bolivia về phía bắc, với Brasil, Uruguay về phía đông bắc và Chile về phía tây và nam. Argentina tuyên bố chủ quyền ở Châu Nam Cực nhưng lãnh phận này hiện nay đang là khu vực gây ra sự tranh chấp với Chile và Vương quốc Liên hiệp Anh. Về mặt pháp lý quốc tế, Hệ thống Hiệp ước châu Nam Cực ký kết năm 1961 đã vô hiệu hóa tuyên bố chủ quyền của mọi quốc gia. Argentina cũng tuyên bố chủ quyền trên quần đảo Falkland (tiếng Tây Ban Nha: Islas Malvinas), Nam Georgia và quần đảo Nam Sandwich. Những nhóm đảo này hiện do Anh quản lý theo kiểu lãnh thổ hải ngoại thuộc Anh.

Là một cường quốc khu vực và cường quốc bậc trung được công nhận, [ 10 ] Argentina là nền kinh tế tài chính lớn thứ 3 tại khu vực Mỹ Latinh, [ 11 ] với một xếp hạng cao về chỉ số tăng trưởng con người ( HDI ). [ 9 ] Trong khoanh vùng phạm vi Mỹ Latinh, Argentina có GDP danh nghĩa lớn thứ 5 và đứng số 1 về nhu cầu mua sắm tương tự. [ 12 ] Các nhà nghiên cứu và phân tích cho rằng nước này ” có nền tảng vững chãi cho sự tăng trưởng trong tương lai với quy mô thị trường, mức độ góp vốn đầu tư trực tiếp quốc tế và tỷ trọng khối lượng sản phẩm & hàng hóa xuất khẩu công nghệ cao là những góp phần quan trọng vào cán cân thương mại ” [ 13 ], Argentina được Quỹ Tiền tệ Quốc tế ( IMF ) phân loại là một nền kinh tế tài chính công nghiệp mới nổi. Argentina là vương quốc tham gia sáng lập của những tổ chức triển khai quốc tế toàn thế giới như : Liên Hiệp Quốc, Mercosur, Liên minh những Quốc gia Nam Mỹ, OEI, Nhóm Ngân hàng Thế giới, Tổ chức thương mại quốc tế, một thành viên của Nhóm những nền kinh tế tài chính lớn G-20 và Khối Đồng minh không thuộc NATO của Hoa Kỳ .

Tên gọi Argentina được bắt nguồn từ tiếng Latinh argentum (có nghĩa là “Bạc”). Việc sử dụng lần đầu tiên từ nguyên “Argentina” có thể được tìm thấy vào năm 1602 trong bài thơ La Argentina y conquista del Río de la Plata (tiếng Việt: Argentina và cuộc chinh phục dòng sông bạc) của Martín del Barco Centenera. Mặc dù tên này đã được dùng phổ biến để gọi Lưu vực sông La Plata vào thế kỷ thứ XVIII, nhưng tên chính thức của vùng đất này vốn được gọi là Phó vương quốc Río de la Plata từ năm 1776. Những chính phủ tự trị nổi lên từ cuộc cách mạng tháng 5 năm 1810 đã thay thế từ “Phó vương” bằng “Các tỉnh thống nhất”.

Một trong số những lần tiên phong sử dụng cái tên ” Argentina ” một cách điển hình nổi bật là trong quốc ca tiên phong của Argentina vào năm 1812, bản quốc ca nói đến Cuộc chiến giành độc lập của Argentina đang diễn ra khi đó. Việc sử dụng một cách chính thức tên gọi này lần tiên phong là trong hiến pháp năm 1826, nó đã sử dụng cả hai thuật ngữ ” cộng hòa Argentina ” và ” vương quốc Argentina “. Nhưng sau đó hiến pháp bị bãi bỏ, và những chủ quyền lãnh thổ được gọi sửa chữa thay thế là ” Liên minh Argentina “. Tên này được sử dụng trong hiến pháp năm 1853, rồi đổi thành ” Quốc gia Argentina ” năm 1859, rồi thành ” Cộng hòa Argentina ” theo một nghị quyết năm 1860, khi nước này được tổ chức triển khai như ngày này. Tuy vậy, những cái tên gồm ” Các tỉnh thống nhất Río de la Plata “, ” cộng hòa Argentina ” và ” liên minh Argentina ” vẫn được công nhận là những tên hợp pháp của quốc gia .
Bản đồ địa hình Argentina (bao gồm những vùng đất đang trang chấp).

Các đặc thù chính[sửa|sửa mã nguồn]

Argentina có tổng diện tích quy hoạnh 2.766.891 km² ( gồm có cả những vùng đất tranh chấp ), với 2.736.691 km² đất và 30.200 km² ( 1,1 % ) mặt nước .Argentina trải dài 3.900 km từ Bắc xuống Nam, và 1.400 km từ Đông sang Tây ( chỗ rộng nhất ). Bề mặt địa hình hoàn toàn có thể được chia thành 4 phần : đồng bằng phì nhiêu Pampa ở TT quốc gia, là vùng nông nghiệp chính yếu của Argentina ; vùng cao nguyên từ phẳng phiu tới đồi bát úp giàu tài nguyên Patagonia trải dài từ nửa phía nam của quốc gia tới Tierra del Fuego ; những đồng bằng cận nhiệt Grand Chaco ở phía bắc và vùng núi cao Andes chạy dọc theo biên giới phía tây với Chile .Điểm cao nhất nằm ở Mendoza. Cerro Aconcagua, với độ cao 6.962 meter là đỉnh núi cao nhất ở châu Mỹ đồng thời là đỉnh điểm nhất Nam Bán Cầu. Điểm có độ cao thấp nhất cả nước là Laguna del Carbón tại tỉnh Santa Cruz, với độ cao − 105 meter ( − 344 ft ) dưới mực nước biển. Đây cũng là điểm thấp nhất ở lục địa Nam Mỹ. Tâm điểm địa lý của quốc gia nằm ở vùng trung nam quốc gia, tỉnh La Pampa .Điểm cực đông nằm tại thành phố Bernardo de Irigoyen, Misiones ( ), điểm cực Tây nằm trên rặng Mariano Moreno của tỉnh Santa Cruz ( ). Điểm cực Bắc là nơi giao thủy của sông Grande de San Juan và sông Mojinete, Jujuy ( ), và điểm cực Nam nằm tại mũi San Pío tại tỉnh Tierra del Fuego ( ) .Argentina còn tranh cãi về chủ quyền lãnh thổ trên Châu Nam Cực mặc dầu không được những vương quốc khác công nhận .

Các vùng địa lý[sửa|sửa mã nguồn]

Source: CIA Bản đồ chính trị Argentina. Quần đảo Falkland (Islas Malvinas) nằm dưới sự kiểm soát của Vương quốc Anh nhưng Argentina tranh chấp chủ quyền
Lãnh thổ Argentina được chia thành nhiều vùng địa lý với những đặc trưng riêng không liên quan gì đến nhau của từng vùng :

Gran Chaco

Nằm ở phía bắc của đất nước có kiểu khí hậu khô ẩm theo mùa, đất đai chủ yếu được dùng để trồng bông và chăn thả đại gia súc. Kiểu địa hình này hiện diện ở tỉnh Chaco và Formosa. Thỉnh thoảng thấy có sự xuất hiện của các cánh rừng cận nhiệt, cây bụi và đất ngập nước, là quê hương của nhiều loài động thực vật. Tỉnh Santiago del Estero nằm trong đới khô hạn nhất của vùng Gran Chaco.

Mesopotamia

là vùng đất nằm giữa sông Paraná và sông Uruguay. Đây là vùng đất của tỉnh Corrientes và tỉnh Entre Ríos. Vùng này có đất đai bằng phẳng thích hợp cho chăn nuôi đại gia súc và trột trọt. Tỉnh Misiones có kiểu khí hậu nhiệt đới nhiều hơn cả và là phần tiếp nối của cao nguyên Brazil. Tỉnh này có khí hậu cận nhiệt và thác Iguazú nổi tiếng.

Patagonia

Nằm trong các tỉnh Neuquén, Río Negro, Chubut và Santa Cruz. Phần lớn vùng này có khí hậu bán hoang mạc phía bắc tới lạnh và hoang mạc phía nam nhưng thực vật phát triển ở vùng rìa phía tây và được tô điểm bởi rất nhiều hồ. Tierra del Fuego có khí hậu mát mẻ và ẩm ướt, được điều hòa bởi sự tác động của biển.

Cuyo

Trung Tây Argentina bởi dãy Andes. Về phía đông của vùng này là hoang mạc Cuyo. Băng tuyết từ các đỉnh núi cao là nguồn cung cấp nước chủ yếu cho các ốc đảo vùng thấp hơn. Đây là vùng trồng cây ăn trái nổi tiếng của Argentina. Xa hơn về phía bắc khí hậu trở nên khô và nóng hơn. Ranh giới phía bắc của vùng điểm xuyến bởi kiểu địa hình Sierras Pampeanas, là một dãy các núi thấp trải rộng từ Bắc xuống Nam trong phần phía Bác của tỉnh San Luis.

NOA hay Northwest

là vùng có độ cao lớn nhất của cả nước. Các dãy núi song song với rất nhiều đỉnh cao hơn 6.000m thống lĩnh địa hình vùng này. Những dãy núi này phát triển rộng ra về phía bắc. Chúng chia cắt các thung lũng sông màu mỡ. Xa hơn về phía bắc gần biên giới Bolivia là cao nguyên Altiplano. Chí Tuyến Nam đi qua phần cực bắc của vùng này.

Argentina được chia thành 23 tỉnh và một thành phố tự trị Buenos Aires :
Mặc dù được chọn làm TP. hà Nội vào năm 1853 nhưng chỉ đến năm 1880, Buenos Aires mới thực sự trở thành Thành Phố Hà Nội của Argentina. nhà nước Argentina cũng đã dự tính chuyển TP. hà Nội hành chính tới một vị trí khác. Dưới thời tổng thống Raúl Alfonsín, một Luật về chuyển Hà Nội Thủ Đô từ Buenos Aires đến Viedma, một thành phố của tỉnh Patagonia được trải qua nhưng do những khó khăn vất vả về kinh tế tài chính, dự án Bất Động Sản này đã không được thực thi .

Tỉnh được chia thành các đơn vị hành chính nhỏ hơn gọi là departamento. Cả nước có 376 departmento. Cấp dưới nữa là quận và huyện.

Phân cấp theo dân số, những thành phố lớn của Argentina gồm Buenos Aires, Córdoba, Rosario, Mendoza, Tucumán, La Plata, Mar del Plata, Salta, Santa Fe, San Juan, Resistencia và Neuquén .
Thuyền buồm trên Uruguay River
Các sông lớn ở Argentina gồm có Pilcomayo, Paraguay, Bermejo, Colorado, Río Negro, Salado, Uruguay và sông lớn nhất Paraná. Sông Paraná và sông Uruguay hợp nhau lại trước khi đổ ra Đại Tây Dương ở cửa Río de la Plata. Các sông quan trọng khác gồm Atuel và Mendoza nằm trong tỉnh cùng tên, sông Chubut ở Patagonia, sông Río Grande ở Jujuy và sông San Francisco River ở Salta .Argetina có rất nhiều hồ lớn, tập trung chuyên sâu hầu hết ở vùng Pantagonia. Đáng kể nhất gồm có Argentino và Viedma ở Santa Cruz, Nahuel Huapi ở Río Negro và Fagnano ở Tierra del Fuego và Colhué Huapi và Musters ở Chubut. Hồ Buenos Aires và O’Higgins / San Martín Lake nằm giữa Argentina và Chile. Mar Chiquita, Córdoba là hồ mặn lớn nhất nước. Có rất nhiều hồ tự tạo được tạo thành từ những đập ngăn nước. Argentina còn có rất nhiều điểm phun nước nóng như Termas de Río Hondo có nhiệt độ nước khi phu lên đạt 65 °C và 89 °C. [ 16 ]

Vùng biển và đới ven bờ[sửa|sửa mã nguồn]

Argentina có 4.465 km đường bờ biển. [ 17 ] Thềm lục địa nhìn chung rộng ; vùng nước nông Đại Tây Dương được gọi là Mar Argentino. Bờ Đại Tây Dương là điểm dừng chân ưa thích hàng trăm năm nay của hành khách. Vùng biển của Argentina giàu tài nguyên thủy hải sản và dầu khí. Địa hình đới bờ hầu hết là những đụn cát và khe đá. Hải lưu chính tác động ảnh hưởng đến khí hậu Argentina là dòng Hải lưu nóng Brazil và dòng Hải lưu lạnh Falkland .

Kiểu khí hậu ôn hòa đặc trưng của vùng Pampas
Dãy Andes ở phần phía nam tỉnh Santa Cruz.
Vì trải dài trên nhiều vĩ độ và chênh lệch độ to lớn, Argentina có nhiều kiểu khí hậu khác nhau. Ôn đới là kiểu khí hậu chi phối, kiểu khí hậu cận nhiệt hiện hữu ở miền Bắc và kiểu khí hậu cận cực hiện hữu ở miền Nam quốc gia. Khí hậu miền Bắc có đặc thù mùa hè nóng, khí ẩm và mùa đông khô vừa, đôi lúc gây hạn hán trong một thời hạn. Miền Trung có mùa hè nóng với sấm chớp ( miền Tây Argentina là nơi có mưa đá nhiều nhất quốc tế ) và mùa đông lạnh. Các vùng phía nam có mùa hè ấm cúng, mùa đông lạnh với những trận mưa tuyết lớn, đặc biệt quan trọng trong vùng núi. Càng lên cao, khí hậu càng mát mẻ .Nhiệt độ tối cao và tối thấp được ghi nhật ở Mỹ Latin xảy ra tại Argentina. Nhiệt độ tối cao được ghi nhận là 49.1 oC tại Villa de María, Córdoba, ngày 2 tháng 1 năm 1920. Nhiệt độ tối thấp là – 39.0 oC tại Valle de los Patos Superior, San Juan, ngày 17 tháng 1 năm 1972 .Các khối không khí hầu hết hoạt động giải trí ở Argentina gồm khối không khí lạnh Pampero Winds hoạt động giải trí trên vùng Patagonia và Pampas. Khối không khí nóng thổi từ phía bắc lên mang lại kiểu thời tiết ấm cúng hơn cho mùa đông. Hiệu ứng Foeln và Zonda tác động ảnh hưởng lên khí hậu vùng Trung Tây quốc gia. Zonda là kiểu gió thổi từ vùng núi cao Andes xuống, do mất ẩm trong quy trình vận động và di chuyển cộng với vận tốc rất lớn ( có khi lên đến 120 km / h ) trong nhiều giờ liền, gió hoàn toàn có thể gây cháy trên diện rộng .Do nằm trong đới cận cực, vùng phía nam quốc gia trải qua ngày rất dài vào mùa hè ( 19 h từ tháng 11 đến tháng 2 năm sau ) và ngày rất ngắn vào mùa đông ( từ tháng 5 đến tháng 8 ) .
Cueva de las Manos, hơn 10.000 năm tuổi, là một trong những vết tích cổ xưa nhất của nền văn hóa bản địa ở châu Mỹ.
Vết tích cổ xưa nhất của con người tại Argentina có niên đại từ 11.000 TCN và được tìm thấy tại Patagonia ( Piedra Museo, Santa Cruz ). Những phát hiện này là của người Diaguita, Huarpe, và Sanavirone địa phương. Đế chế Inca, dưới thời ” người Inca vĩ đại ” Pachacutec, đã lấn chiếm và chinh phục vùng ngày này là tây-bắc Argentina năm 1480, một chiến công thường được gán cho Túpac Inca Yupanqui. Các bộ lạc Omaguaca, Atacama, Huarpe và Diaguita bị vượt mặt và hợp nhất vào trong vùng gọi là Collasuyu. Những bộ lạc khác, như Sanavirone, Lule-Tonocoté, và Comechingone, kháng cự lại người Inca và vẫn độc lập khỏi họ. Những người Guaraní tăng trưởng văn hóa truyền thống dựa trên việc trồng trọt Sắn, khoai lang, và chè yerba Paragoay. Những khu vực miền trung và nam ( Pampas và Patagonia ) bị thống trị bởi những bộ lạc trồng trọt du mục, đông dân nhất trong số đó là người Mapuche. [ 18 ] Tại phía bắc Argentina, những dân cư địa phương Atacama cư trú ở Tastil có dân cư ước tính gồm 2 nghìn người, là khu vực có dân cư đông nhất trong thời kỳ tiền Colombo tại Argentina .Những bộ lạc bản xứ văn minh nhất là người Charrúa và Guaraní – những người đã tăng trưởng một số ít nghề canh tác nông nghiệp cơ bản và sử dụng đồ gốm. Tuy vậy, đa phần sắc dân này được tìm thấy ở những vùng khác tại Nam Mỹ, và sự hiện hữu của họ ở chủ quyền lãnh thổ Argentina thời nay là rất ít khi so sánh với những nước khác. [ 19 ]
Những nhà thám hiểm châu Âu đến năm 1516. Tây Ban Nha xây dựng Phó vương Peru năm 1542, gồm có hàng loạt thuộc địa đang nắm giữ của Tây Ban Nha ở Nam Mỹ. Nơi thực dân tiên phong của họ tại Argentina tân tiến là Pháo đài Sancti Spiritu thiết kế xây dựng năm 1527 gần Sông Paraná. Buenos Aires, một thuộc địa lâu dài hơn, được thiết kế xây dựng năm 1536 nhưng bị thổ dân tàn phá. Thành phố được xây dưng lại năm 1580 là một phần của Tỉnh thuộc Địa Río de la Plata .

Vùng đất bao trùm hầu hết lãnh thổ Argentina ngày nay phần lớn là lãnh thổ gồm di dân Tây Ban Nha và con cháu (được gọi là criollo), người lai, thổ dân, và con cháu của các nô lệ châu Phi. Trong một phần ba thời kỳ thực dân, dân di cư tập trung tại Buenos Aires và những thành phố khác, những nhóm di dân khác sống trên các thảo nguyên, ví dụ như gaucho. Người bản địa sống phần lớn ở vùng còn lại, hầu hết Patagonia và Gran Chaco vẫn nằm dưới sự kiểm soát của họ.

Buenos Aires trở thành thủ đô của Phó vương quốc Río de la Plata năm 1776, vùng được thành lập trên một số lãnh thổ cũ của Phó vương Peru. Vùng đất Phó vương quốc Río de la Plata buộc phải nhập khẩu hàng hóa bằng đường bộ qua Lima kể từ năm 1595, và sự phụ thuộc vào buôn lậu nổi lên. Tuy nhiên từ năm 1776, Buenos Aires khởi sắc như là một trung tâm thương mại. Năm 1806 và 1807 thành phố trở thành mục tiêu trong hai cuộc xâm lược thất bại của Anh. Cuộc kháng cự được chỉ huy cả hai lần bởi Sĩ quan người Pháp Santiago de Liniers, người trở thành Phó vương qua sự ủng hộ của người dân. Tin tức về việc lật đổ vua Tây Ban Nha Ferdinand VII trong Chiến tranh bán đảo với Napoleon đã tạo ra mối lo lắng lớn ở Phó vương quốc. Cách mạng tháng 5 năm 1810 bùng nổ ở Buenos Aires, loại bỏ Phó vương Cisneros khỏi chính quyền và thay thế bằng Primera Junta (hội đồng đệ nhất).

Xây dựng nhà nước-quốc gia[sửa|sửa mã nguồn]

Trong một thập kỷ sau đó một cuộc chiến tranh độc lập đã diễn ra tại các Phó vương cũ, các lãnh thổ trong Phó vương bị chia rẽ giữa những người yêu nước và những người theo chủ nghĩa bảo hoàng (tức những người ủng hộ hoàng gia Tây Ban Nha). Trong khi những thành phố Argentina ngày nay lần lượt độc lập sau 1811, thì vào lúc đó những khu vực khác lại đi theo các con đường khác nhau: Paraguay ly khai, tuyên bố độc lập khỏi Tây Ban Nha năm 1811 và khỏi Argentina năm 1842. Còn Thượng Peru đã chiến tranh với phe bảo hoàng từ Phó vương Peru cho đến khi nó tuyên bố độc lập là Bolivia năm 1824. Vùng bờ phía đông sông Uruguay bị Đế chế Brazil-Bồ Đào Nha xâm lược năm 1817 và tuyên bố độc lập là Uruguay năm 1828 sau chiến tranh Argentina-Brazil.

Mâu thuẫn nội bộ đã dẫn đến bất ổn chính trị giữa những người theo chủ nghĩa yêu nước. Chỉ trong bốn năm Primera Junta bị thay thế bằng Junta Grande (Đại hội đồng), Chính phủ tam đầu chế thứ nhất và thứ hai, và Đốc chính tối cao thứ nhất. Năm 1813 một cuộc họp được triệu tập để tuyên bố độc lập nhưng điều đó không thể thực hiện được do các mâu thuẫn chính trị. Một cuộc nội chiến bùng nổ sau đó giữa những tỉnh gia nhập vào liên minh liên bang và Đốc chính tối cao.

Năm 1816, những tỉnh thống nhất Río de la Plata bị đặt dưới những mối rình rập đe dọa bên ngoài lẫn bên trong nghiêm trọng. Tháng 7 một QH mới công bố độc lập và chỉ định Juan Martín de Pueyrredón làm đốc chính tối cao. Các chiến dịch quân sự chiến lược được giao nghĩa vụ và trách nhiệm cho José de San Martín, ông đã chỉ huy một đội quân vượt dãy Andes năm 1817 rồi vượt mặt Phe bảo hoàng Chile. Với thủy quân Chile dưới quyền mình, sau đó ông đã thực thi đại chiến với thành trì của phe bảo hoàng ở Lima. Những chiến dịch quân sự chiến lược của San Martín đã tương hỗ những chiến dịch của Simón Bolívar chống lại phe bảo hoàng ở Đại Colombia và đem đến thắng lợi của những người ủng hộ độc lập trong Chiến tranh giành độc lập của những thuộc địa Tây Ban Nha ở châu Mỹ .Trận Cepeda năm 1820, đánh nhau giữa những người ủng hộ chủ nghĩa tập quyền TW và chủ nghĩa liên bang, đưa đến sự chấm hết trấn áp của quyền lực tối cao TW tập quyền và hình thành một khoảng chừng trống quyền lực tối cao. Trong cuộc chiến tranh với Brazil, một hiến pháp mới được phát hành năm 1826, khi Bernardino Rivadavia được bầu làm tổng thống Argentina tiên phong. Nhưng hiến pháp này nhanh gọn bị những tỉnh vô hiệu, do xu thế tập quyền TW của nó, và Rivadavia từ chức thời hạn ngắn sau đó. Các tỉnh sau đó tổ chức triển khai lại thể chế thành Liên minh Argentina, một liên minh giữa những tỉnh lỏng lẻo mà không có người đứng đầu nhà nước chung. Họ muốn ủy nhiệm 1 số ít quyền hạn quan trọng cho thống đốc tỉnh Buenos Aires, như việc trả nợ hay việc quản trị những quan hệ quốc tế .

Thống đốc Juan Manuel de Rosas điều hành từ năm 1829 đến năm 1832, rồi từ năm 1835 đến năm 1852. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình ông đã triệu tập Hiệp ước liên bang (tiếng Tây Ban Nha: Pacto Federal) và đánh bại liên minh ủng hộ chủ nghĩa trung ương tập quyền. Sau 1835 ông được trao danh hiệu “Sum of public power”. Ông đối mặt với tình trạng chiến tranh liên tục và sự kháng cự của những người ủng hộ chủ nghĩa trung ương, bao gồm cuộc vây hãm của Pháp từ năm 1838 đến năm 1840, chiến tranh liên minh ở phía bắc (cuộc chiến giữa Liên minh Peru-Bolivia với Argentina và Chile), cuộc vây hãm của Anh-Pháp từ 1845 đến 1850, và cuộc nổi dậy của tỉnh Corrientes. Rosas vẫn không bị đánh bại sau hàng loạt xung đột này và ngăn ngừa mất mát thêm lãnh thổ đất nước. Việc từ chối ban hành hiến pháp quốc gia của ông, chiếu theo hiệp ước liên bang mà ông đã nhóm họp, dẫn đến việc đòi lại các quyền hạn quan trọng đã ủy nhiệm cho thống đốc tỉnh Buenos Aires của thống đốc Justo José de Urquiza tỉnh Entre Ríos. Justo José de Urquiza đánh bại Rosas trong trận Caseros, buộc ông phải sống lưu vong. Hiệp định San Nicolás theo sau và năm 1853 hiến pháp Argentina được ban hành. Sau sự ly khai của tỉnh-bang Buenos Aires khỏi liên minh, và sự trở lại sau đó của nó, Bartolomé Mitre đã được bầu làm tổng thống của đất đước hợp nhất đầu tiên năm 1862. Sự thống nhất quốc gia được thúc đẩy thêm bởi cuộc Chiến tranh Tam Đồng minh,[20] Cuộc chiến để lại hơn 300.000 người chết và tàn phá Paraguay.[21]

Sau năm 1875 một làn sóng đầu tư nước ngoài và di dân từ Châu Âu đưa đến việc củng cố một quốc gia gắn kết, phát triển nông nghiệp hiện đại và gần như tái tạo kinh tế, xã hội Argentina. Luật pháp được củng cố, trong phạm vi rộng hơn, bộ luật thương mại 1860 và bộ luật dân sự 1869 của Dalmacio Vélez Sársfield đã đặt nền móng cho luật của Argentina. Chiến dịch quân sự của tướng Julio Argentino Roca (tổng thống Argentina từ 1898–1904) trong những năm 1870 đã xác lập sự thống trị của Argentina toàn bộ phía nam Pampas và Patagonia, chinh phục những người bản địa còn lại, và khiến 1.300 người bản địa chết.[22][23] Trong hậu quả đàn áp những cuộc đột kích kiểu Malón của người Mapuche, một số nguồn hiện nay cho rằng “chinh phục hoang mạc” là một chiến dịch diệt chủng của chính phủ Argentina.[24]

Lịch sử cận đại[sửa|sửa mã nguồn]

Juan Perón và người vợ có ảnh hưởng của ông, Eva.
Argentina ngày càng tăng sự thịnh vượng và điển hình nổi bật giữa những năm 1880 và 1929, nổi lên như một trong mười nước giàu nhất trên quốc tế, được lợi từ một nền kinh tế tài chính đứng vị trí số 1 về xuất khẩu nông sản cũng như sự góp vốn đầu tư của Anh và Pháp. Được thôi thúc bởi nhập cư và giảm tỷ suất tử trận, dân số Argentina đã tăng gấp 5 lần và nền kinh tế tài chính tăng gấp 15 lần. [ 25 ] Các những tầng lớp tinh hoa chính trị bảo thủ chi phối chính trị Argentine qua những giải pháp dân chủ trên danh nghĩa cho đến năm 1912, khi tổng thống Roque Sáenz Peña ban hành đạo luật quyền bầu cử cho hàng loạt phái mạnh và bỏ phiếu kín. Điều này được cho phép những đối thủ cạnh tranh truyền thống cuội nguồn của họ là đảng trung dung Liên minh công dân cấp tiến, giành thắng lợi trong cuộc bầu cử tự do lần tiên phong của quốc gia năm 1916. Tổng thống Hipólito Yrigoyen phát hành những luật đạo cải cách kinh tế tài chính và xã hội và lan rộng ra trợ giúp cho những mái ấm gia đình nông dân và công ty nhỏ. Tuy nhiên, Yrigoyen bị lật đổ bởi cuộc thay máu chính quyền năm 1930, dẫn đến thêm một thập niên cầm quyền của đảng bảo thủ. Chế độ Concordance tăng cường quan hệ với Đế quốc Anh và chủ trương bầu cử của họ là một trong những ” sự lừa gạt lòng yêu nước “. Argentina trung lập trong Chiến tranh quốc tế thứ I và hầu hết Chiến tranh quốc tế thứ II, trở thành một nơi phân phối thực phẩm quan trọng cho những nước liên minh. [ 25 ]Năm 1946 tướng Juan Perón được bầu làm tổng thống, tạo ra một trào lưu dân túy được gọi là ” Chủ nghĩa Peron “. Eva vợ của ông trở nên nổi tiếng và đóng vai trò chính trị chính yếu cho đến cái chết của bà năm 1952, Chủ yếu nhờ Quỹ Eva Perón và Đảng phụ nữ Peron [ 26 ] mà quyền bầu cử cho phụ nữ được gật đầu năm 1947. Trong nhiệm kỳ của Perón tiền lương và điều kiện kèm theo thao tác cải tổ đáng kể, tổ chức triển khai công đoàn được khuyến khích, những ngành công nghiệp kế hoạch và dịch vụ được quốc hữu hóa, cũng như sự công nghiệp hóa thay thế sửa chữa nhập khẩu và lan rộng ra đô thị dành ưu tiên cho nghành nghề dịch vụ ruộng đất. [ 27 ]Tuy nhiên, Ngân sách chi tiêu không thay đổi và sự trao đổi tỷ giá cũ bị phá vỡ : đồng peso mất gần 70 % giá trị của nó từ năm 1948 đến 1950, và lạm phát kinh tế với đến số lượng 50 % vào năm 1951. [ 28 ] Chính sách đối ngoại trở nên khác biệt hơn, stress trong quan hệ Mỹ – Argentina. Perón đã tăng cường kiểm duyệt cũng như đàn áp : 110 tờ báo bị ngừng hoạt động, [ 29 ] cùng nhiều nhân vật trái chiều bị cầm tù và tra tấn. [ 30 ] Thúc đẩy sự sùng bái cá thể. Perón giải thoát bản thân khỏi nhiều yếu tố quan trọng và những cố vấn giỏi trong khi lạm dụng quyền chỉ định của mình. Vụ ném bom Plaza de Mayo xảy ra và được sau đó vài tháng sau đó bằng một cuộc thay máu chính quyền đấm đá bạo lực đã lật đổ ông năm 1955. Juan Perón sau đó bỏ trốn đi lưu vong, sau cuối định cư ở Tây Ban Nha .
Arturo Frondizi (phải) và cố vấn kinh tế trưởng của ông, Rogelio Frigerio, các chính sách của ông đã đẩy mạnh sự tự túc năng lượng và công nghiệp cho Argentina.
Sau một nỗ lực loại trừ ảnh hưởng tác động của Chủ nghĩa Peron và lệnh cấm những người theo chủ nghĩa Peron ra khỏi đời sống chính trị, thì cuộc bầu cử năm 1958 đưa Arturo Frondizi lên chức tổng thống. Frondizi có được một số ít sự ủng hộ từ những người theo Perón, và những chủ trương khuyến khích góp vốn đầu tư của ông giúp quốc gia tự cung tự túc về nguồn năng lượng và công nghiệp, giúp đảo ngược mức thâm hụt thương mại tồi tệ cho Argentina. Tuy nhiên, quân đội liên tục can thiệp vì quyền lợi của phe bảo thủ, những nhóm tư bản đất đai. [ 25 ] Frondizi bị buộc phải từ chức năm 1962. Arturo Illia được bầu năm 1963 và phát hành những chủ trương lan rộng ra kinh tế tài chính nhưng, dù thành công xuất sắc, những cố gắng nỗ lực của ông nhằm mục đích được cho phép những người theo chủ nghĩa Peron tham gia vào quy trình chính trị dẫn đến phe quân đội giành lại quyền lực tối cao trong một cuộc thay máu chính quyền êm thấm năm 1966 .Dù khắc nghiệt, chính sách mới này liên tục khuyến khích sự tăng trưởng trong nước và lượng góp vốn đầu tư kỷ lục vào những khu công trình công cộng. Kinh tế tăng trưởng mạnh và thu nhập thấp giảm xuống còn 7 % năm 1975. Tuy nhiên, một phần vì sự khắc nghiệt của họ, đấm đá bạo lực chính trị khởi đầu leo thang và Perón, vẫn còn lưu vong, khôn khéo dựa vào những sự phản kháng của sinh viên và những tầng lớp lao động, sau cuối dẫn đến lôi kéo bầu cử tự do của chính sách quân sự chiến lược năm 1973, và sự trở lại của Perón từ Tây Ban Nha. [ 18 ]Đang nhậm chức năm đó thì Perón chết tháng 7 năm 1974 để lại người vợ thứ ba của ông Isabel, đang giữ chức phó tổng thống lúc đó, đã kế vị ông trở thành tổng thống. Bà Perón đã chọn một sự thỏa hiệp với những phe phái đang căm hận chủ nghĩa Peron, những người hoàn toàn có thể chấp thuận đồng ý với không một ứng viên phó tổng thống nào khác ; dù không công bố, bà chịu ơn hầu hết những cố vấn phát xít của Perón. Do sự xung đột giữa những kẻ cực đoan cánh hữu và cánh tả, dẫn đến thực trạng hỗn loạn, chao đảo kinh tế tài chính rồi một cuộc thay máu chính quyền tháng 3 năm 1976 đã vô hiệu bà khỏi chức tổng thống .

Chính phủ tự xưng là Tiến trình cải tổ quốc gia tăng cường mức độ chống lại các nhóm vũ trang cực tả (ủng hộ chủ nghĩa cộng sản), như quân đội cách mạng nhân dân và Montoneros những nhóm vũ trang này từ năm 1970 đã bắt cóc và giết người gần như hàng tuần.[31] Cuộc trấn áp nhanh chóng mở rộng đến toàn bộ các đảng phái đối lập, trong “chiến tranh bẩn thỉu”, hàng ngàn người chống đối đã “mất tích”. Những hành động này được hỗ trợ và tiếp tay bởi CIA trong Chiến dịch kền kền với nhiều lãnh đạo quân sự đã tham gia vào các khóa đào tạo ở Viện Hợp tác An ninh Tây bán cầu tại Hoa Kỳ.[32]

Chế độ độc tài mới này đem lại sự không thay đổi lúc đầu, cho thiết kế xây dựng nhiều khu công trình công cộng quan trọng, nhưng sự hạn định Chi tiêu và bãi bỏ lao lý kinh tế tài chính tiếp tục xảy ra dẫn đến nợ quốc tế kỷ lục và sự giảm mạnh về mức sống. [ 25 ] xu thế giảm công nghiệp hóa, sự sụt giá của đồng Peso, và lãi suất vay thật hạ thấp, cũng như tham nhũng chưa từng thấy, sự sợ hãi lan rộng so với cuộc chiến tranh nhơ bẩn, và ở đầu cuối là sự bại trận năm 1982 trước Anh Quốc trong Chiến tranh Falkland, làm mất uy tín chính sách quân sự chiến lược và dẫn đến bầu cử tự do năm 1983 .

Lịch sử tân tiến[sửa|sửa mã nguồn]

nhà nước của Raúl Alfonsín đã vận dụng những giải pháp tìm hiểu cho những sự mất tích, thiết lập sự hạn chế dân sự so với những lực lượng vũ trang, và củng cố thể chế dân chủ. Các thành viên của ba hội đồng quân sự chiến lược bị truy tố và phán quyết. Tuy nhiên, nợ quốc tế của chính sách trước đã để lại cho nền kinh tế tài chính Argentina gánh nặng bởi những điều kiện kèm theo áp đặt lên nó do cả hai chủ nợ tư nhân và IMF, và ưu tiên trả lãi nợ quốc tế trong tiêu tốn những khu công trình công cộng và tín dụng thanh toán trong nước. Sự thất bại của Alfonsín nhằm mục đích xử lý những yếu tố kinh tế tài chính đang tồi tệ đi làm ông mất lòng tin của công chúng. sau một cuộc khủng hoảng cục bộ tiền tệ năm 1989 dẫn đến một sự tăng giá bất thần 15 lần và tai hại, ông rời bỏ chức tổng thống sớm năm tháng. [ 33 ]Tổng thống mới đắc cử Carlos Menem khởi đầu theo đuổi sự tư nhân hóa và, sau một đợt siêu lạm phát kinh tế thứ hai năm 1990, đã tìm đến nhà kinh tế tài chính học Domingo Cavallo, người đã áp đặt một tỷ giá hối đoái cố định và thắt chặt giữa đồng peso và đô la Mỹ năm 1991 và trải qua những chủ trương kinh tế thị trường sâu rộng, tháo gỡ hàng rào bảo lãnh và những pháp luật thương mại, trong khi thôi thúc sự tư nhân hóa. Những cải cách này góp thêm phần làm tăng đáng kể về góp vốn đầu tư và tăng trưởng với sự không thay đổi Ngân sách chi tiêu hầu hết suốt thập niên 90 ; nhưng giá trị cố định và thắt chặt của đồng peso chỉ hoàn toàn có thể được duy trì bằng sự tràn ngập thị trường với đồng đô la, dẫn đến ngày càng tăng nợ quốc tế. Hơn nữa, vào khoảng chừng năm 1998, một loạt những cuộc khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính quốc tế và sự nhìn nhận quá cao vào sự không thay đổi của đồng peso dẫn đến sự trượt dần vào khủng hoảng kinh tế. Chiều hướng không thay đổi và thịnh vượng đã thống trị trong thập niên 90 bị xói mòn nhánh chóng, vào cuối nhiệm kỳ của ông năm 1999, những yếu tố đang chồng chất và những báo cáo giải trình tham nhũng đã khiến Menem mất lòng dân chúng. [ 34 ]
Néstor Kirchner với vợ và là người kế nhiệm, Cristina Fernández de Kirchner, trong lễ nhận chức của bà năm 2007.
Tổng thống Fernando de la Rúa thừa kế năng lực cạnh tranh đối đầu giảm sút trong xuất khẩu, cũng như mức thâm hụt ngân sách tồi tệ. Liên minh cầm quyền ngày càng rạn nứt, và việc chỉ định trở lại nhà kinh tế tài chính học Cavallo vào bộ kinh tế tài chính được những nhà đầu cơ hiểu như thể một hành động khủng hoảng cục bộ. Quyết định backfired và Cavallo sau cuối buộc phải thực thi giải pháp ngăn ngừa một làn sóng rút vốn góp vốn đầu tư và ngăn cuộc khủng hoảng cục bộ nợ sắp xảy ra ( đỉnh điểm là việc ngừng hoạt động những thông tin tài khoản ngân hàng nhà nước ). Một bầu không khí bất mãn trong dân chúng xảy ra sau đó, vào 20-12-2001, Argentina lao vào cuộc khủng hoảng kinh tế và chính trị tồi tệ nhất kể từ sự sụp đổ kinh tế tài chính Barings năm 1890. Diễn ra những cuộc biểu tình đường phố đấm đá bạo lực, đụng độ với công an và dẫn đến một số ít trường hợp tử vong. Không khí hỗn loạn tăng lên, giữa những cuộc bạo loạn kèm theo những lời lôi kéo ” toàn bộ họ nên ra đi “, sau cuối dẫn đến sự từ chức của tổng thống de la Rúa. [ 35 ]Tổng thống tiếp theo Adolfo Rodríguez Saá được bầu ra bởi Hội đồng lập pháp đã tại chức trong nhiệm kỳ nhanh chóng 7 ngày trước khi từ chức. hai ngày sau, 2-1-2002 Hội đồng lập pháp chỉ định tổng thống trong thời điểm tạm thời Eduardo Duhalde tiếp sau. Argentina vỡ nợ với khoản nợ quốc tế của mình, và sự cố định giá đồng peso với đô la mỹ trong 11 năm bị bãi bỏ, gây ra sự sụt giá nghiêm trọng của đồng peso và mức lạm phát kinh tế tăng đột biến. Duhalde, một Peronist với quan điểm kinh tế tài chính khuynh tả, phải đương đầu với một cuộc khủng hoảng kinh tế-xã hội và kinh tế tài chính với thực trạng thất nghiệp cao tới 25 % giữa năm 2002, và mức lương thực tiễn thấp nhất trong 60 năm. Cuộc khủng hoảng cục bộ làm lộ ra sự nghi ngại của dân cư với giới chính trị gia và thể chế. Sau một năm rung chuyển bởi biểu tình, kinh tế tài chính mở màn không thay đổi cuối năm 2002, và lệnh hạn chế rút tiền khỏi ngân hàng nhà nước được dỡ bỏ tháng mười hai. [ 36 ]Được lợi từ một tỷ giá hối đoái giảm giá trị chính phủ nước nhà Argentina đã thực thi những chủ trương mới dựa trên tái công nghiệp hóa, thay thế sửa chữa nhập khẩu và tăng khối lượng hàng xuất khẩu, mở màn có tín hiệu thặng dư thương mại và kinh tế tài chính vẵng chắc. Thống đốc Néstor Kirchner, một Peronist cánh tả, được bầu làm tổng thống tháng 5-2003. Trong nhiệm kỳ của ông, Argentina cơ cấu tổ chức lại nợ chưa trả với chiết khấu giảm ( khoảng chừng 66 % ) trên hầu hết những trái phiếu, trả hết nợ cho Quỹ tiền tệ quốc tế, thương lượng lại những hợp đồng Công trình hạ tầng kỹ thuật và quốc hữu hóa một số ít công ty tư nhân trước kia. Kirchner và những nhà kinh tế tài chính học của mình, đặc biệt quan trọng là Roberto Lavagna, cũng theo đuổi một chủ trương thu nhập và góp vốn đầu tư những dự án Bất Động Sản công cộng can đảm và mạnh mẽ. [ 37 ]Argentina từ lúc đó có được sự tăng trưởng kinh tế tài chính, dù với lạm phát kinh tế cao. Néstor Kirchner hủy bỏ chiến dịch tranh cử năm 2007, để giúp vợ ông thượng nghị sĩ Cristina Fernández de Kirchner, người trở thành phụ nữ tiên phong được bầu làm Tổng thống Argentina. Bà đã tận mắt chứng kiến kế hoạch gây tranh cãi về việc tăng thuế xuất khẩu nông sản bị thất bại do lá phiếu tie-breaking giật mình của phó tổng thống Julio Cobos tháng 7-2008, sau những đợt biểu tình ruộng đất và đóng cửa nhà máy sản xuất của giới chủ quy mô lớn từ tháng 3 đến tháng 7. Các cuộc khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính toàn thế giới đã nhắc nhở bà Kirchner tăng cường chủ trương can thiệp của nhà nước vào những khu vực gặp khó khăn vất vả trong nền kinh tế tài chính của chồng bà. [ 38 ] Vào ngày 15-7-2010, Argentina trở thành vương quốc tiên phong ở Mỹ Latin và vương quốc thứ hai tại nam bán cầu hợp pháp hóa Hôn nhân đồng giới. [ 39 ] [ 40 ]

Ngày 22 tháng 11 năm 2015, sau vòng đầu tiên không giành đủ số phiếu của cuộc bầu cử Tổng thống ngày 25 tháng 10, Mauricio Macri trở thành Tổng thống Argentina, đánh bại ứng cử viên Mặt trận vì thắng lợi Daniel Scioli của chính phủ cầm quyền trong vòng nhì. Ông nhậm chức vào ngày 10 tháng 12 năm 2015.

Argentina theo chính sách Cộng hoà Liên bang, chính sách lưỡng viện. Tổng thống được bầu qua tuyển cử, là Nguyên thủ vương quốc và đứng đầu nhà nước, nhiệm kỳ 4 năm và hoàn toàn có thể tái cử một nhiệm kỳ tiếp theo. Tổng thống chỉ định một Chánh văn phòng nội các có tính năng tương tự chức vụ Thủ tướng .Quốc hội gồm có Thượng nghị viện có 72 Thượng nghị sĩ, do bầu cử trực tiếp, nhiệm kỳ 6 năm, mỗi tỉnh và thành phố Buenos Aires được bầu 3, cứ 2 năm bầu lại 1/3 và Hạ nghị viện có 257 Hạ nghị sĩ, do bầu cử trực tiếp, nhiệm kỳ 4 năm, cứ 2 năm bầu lại 50% .Hiện nay có 25 đảng chính trị hợp pháp, trong đó những đảng lớn là : Đảng Công lý ( PJ – cầm quyền ), Liên minh Nhân dân Cấp tiến ( UCR ), Mặt trận Đất nước Đoàn kết ( FREPASO ) .Toà án Tối cao là cơ quan cao nhất ngành Tư pháp. Tổng thống chỉ định những thẩm phán, Thượng viện phê chuẩn .

Chính sách ngoại giao[sửa|sửa mã nguồn]

nhà nước Argentina dưới thời của Tổng thống Cristina Fernández de Kirchner liên tục thực thi chủ trương đối ngoại cân đối tại khu vực, tôn vinh link và hợp tác khu vực, trong đó coi trọng và thôi thúc quan hệ với Venezuela, củng cố quan hệ với Chile, Brasil và khối Mercosur. Với Mỹ, tuy có va chạm vào đầu nhiệm kỳ nhưng nhà nước liên tục coi trọng tăng trưởng quan hệ liên minh với Mỹ trong khi vẫn duy trì quan hệ tốt với Cuba. Với Tây Âu, liên tục nỗ lực Phục hồi niềm tin để tranh thủ vốn, lan rộng ra thị trường và xử lý khoản nợ 6,3 tỉ USD với Câu lạc bộ Paris. Argentina có yếu tố tranh chấp chủ quyền lãnh thổ so với quần đảo Malvinas với Anh và vùng đất ngừng hoạt động với Chile, tuy nhiên, nhà nước của Tổng thống Cristina Fernandez de Kirchner chủ trương xử lý những yếu tố này bằng giải pháp hóa bình .Là nước lớn trong khu vực Mỹ Latinh, Argentina có vai trò quan trọng ở khu vực và quốc tế, có quan hệ ngoại giao với hơn 142 nước, là thành viên của Liên Hiệp Quốc, WTO, Thương Hội Liên kết Mỹ Latinh ( ALADI ), Tổ chức những nước châu Mỹ ( OEA ), Hệ thống Kinh tế Mỹ Latinh ( SELA ), Nghị viện Mỹ Latinh ( PARLATINO ), Nhóm 77, Thị phần chung Nam Mỹ ( MERCOSUR ), Hội đồng Hợp tác Kinh tế Thái Bình Dương ( PECC ), Hội đồng Kinh tế Lòng chảo Thái Bình Dương ( PBEC ), Liên minh những Quốc gia Nam Mỹ ( UNASUR, gia nhập tháng 5 năm 2008 ) và Cộng đồng những Nhà nước Mỹ Latinh và Caribe ( tháng 2 năm 2010 ) .
Argentina hiện tại là nền kinh tế tài chính lớn thứ 3 ở Mỹ Latinh ( sau Brasil và México ), có truyền thống cuội nguồn sản xuất nông nghiệp và chăn nuôi đại gia súc ; công nghiệp tương đối tăng trưởng, với những ngành mũi nhọn như chế biến thực phẩm, dầu khí, luyện kim, sản xuất xe hơi, nguồn năng lượng nguyên tử, sinh học … Tính đến năm năm nay, GDP của Argentina đạt 541.748 tỷ USD, đứng thứ 21 quốc tế. GDP theo nhu cầu mua sắm tương tự là 20,972 tỷ USD, đứng thứ 66 quốc tế và đứng thứ 5 khu vực Mỹ Latin .Được hưởng lợi từ nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên nhiều mẫu mã, dân số đông, nền công nghiệp phong phú và một nền nông nghiệp xu thế xuất khẩu, nền kinh tế tài chính của Argentina đang là nền kinh tế tài chính lớn thứ hai ở Nam Mỹ sau Brazil. Quốc gia này xếp thứ hạng rất cao trên quốc tế về chỉ số tăng trưởng con người, cũng như là nước có thu nhập trung bình đầu người ở mức khá cao so với những nước khác trong khu vực. Argentina có một quy mô thị trường trong nước khá lớn và những ngành công nghệ cao ngày càng chiếm tỉ trọng lớn trong nền kinh tế tài chính [ 41 ]Là một nền kinh tế tài chính mới nổi và là một trong những vương quốc đang tăng trưởng số 1 quốc tế, Argentina nằm trong số những thành viên của G-20. Tuy nhiên, về mặt lịch sử vẻ vang, sự tăng trưởng kinh tế tài chính của nước này rất không đồng đều, với sự tăng trưởng kinh tế tài chính cao xen kẽ với những cuộc suy thoái và khủng hoảng nghiêm trọng .Trong thập niên 1980, kinh tế tài chính Argentina bị khủng hoảng cục bộ như nhiều nước Mỹ Latinh khác, từ đầu thập niên 1990 dần được hồi sinh, từ 1996 – 2001 quay lại chu kỳ luân hồi suy thoái và khủng hoảng và 2002 rơi vào khủng hoảng cục bộ trầm trọng ( tăng trưởng GDP – 10,9 %, lạm phát kinh tế 41 % ), đồng nội tệ bị phá giá, nợ quốc tế lên đến mức kỷ lục ( 134 tỷ USD ). Đến năm 2003 mở màn quy trình hồi sinh mới, quá trình 2003 – 2008 kinh tế tài chính tăng trưởng mạnh đạt mức tăng trưởng GDP trung bình 8,2 % / năm. Năm 2009, do ảnh hưởng tác động cuộc khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính – kinh tế tài chính toàn thế giới, kinh tế tài chính suy giảm mạnh, tăng trưởng GDP chỉ đạt 0,9 % ( tương tự 301 tỷ USD ). Từ năm 2010, kinh tế tài chính được phục sinh và tăng trưởng trở lại tuy còn chưa không thay đổi, GDP 6 tháng đầu năm đạt 9,4 %, dự kiến cả năm đạt trên 7 %, trao đổi thương mại 8 tháng đầu đầu năm đạt gần 80 tỷ USD ( so với gần 100 tỷ ) của năm 2009 ), dự trữ ngoại tệ đạt mức kỷ lục 51 tỷ USD ( năm 2009 là 45 tỷ ), tỷ suất thất nghiệp giảm từ mức 8,4 % ( 2009 ) xuống còn 7,9 %, lạm phát kinh tế ở mức 11,2 % .Hàng xuất khẩu hầu hết là ngũ cốc, thịt bò, da bò, dầu thực vật, hàng công nghiệp. Hàng nhập khẩu hầu hết là máy móc, phương tiện đi lại vận tải đường bộ, hoá chất. Các thị trường xuất nhập khẩu chính : NAFTA ( Mỹ, Canada, México ), Trung Quốc, EU, Mercosur .
Argentina có mạng lưới hệ thống đường tàu lớn nhất ở châu Mỹ Latinh, với 36.966 km ( 22.970 dặm ) đường ray đi vào hoạt động giải trí trong năm 2008 [ 42 ]. Hệ thống này link toàn bộ 23 tỉnh với thành phố TP. hà Nội Buenos Aires cũng như liên kết với tổng thể những nước láng giềng. [ 43 ]. Hệ thống này đã bị xuống cấp trầm trọng đáng kể kể từ những năm 1940 : đến năm 1991 lượng luân chuyển sản phẩm & hàng hóa của nó ít hơn 1.400 lần so với năm 1973. Tuy nhiên, trong những năm gần đây mạng lưới hệ thống đường tàu đã nhận được sự góp vốn đầu tư lớn hơn từ nhà nước [ 44 ] [ 45 ]. Vào tháng 4 năm năm ngoái, hầu hết Thượng viện Argentina đã trải qua luật tái quốc hữu hóa đường tàu của quốc gia, một hành động đã nhận được sự ủng hộ từ tổng thể những đảng chính trị lớn [ 46 ] [ 47 ] [ 48 ] .Đến năm 2004 Buenos Aires, tổng thể những thủ phủ của tỉnh trừ Ushuaia, và toàn bộ những thị xã cỡ trung bình đều được nối với nhau bằng 69.412 km ( 43.131 dặm ) đường trải nhựa, trong tổng số chiều dài mạng lưới đường đi bộ là 231.374 km ( 143.769 dặm ) [ 49 ]. Hầu hết những thành phố quan trọng đều được link với 1 số ít tuyến đường cao tốc mà ngày càng tăng về số lượng, gồm có Buenos Aires – La Plata, Rosario – Córdoba, Córdoba – Villa Carlos Paz, Villa Mercedes – Mendoza, Quốc lộ 14 General José Gervasio Artigas và Tỉnh lộ Juan Manuel Fangio 2. Tuy nhiên, hạ tầng đường đi bộ vẫn còn nhiều chưa ổn, chưa thể phân phối nhu yếu đi lại và luân chuyển ngày càng tăng mạnh do sự suy giảm của mạng lưới hệ thống vận tải đường bộ đường tàu [ 43 ] .Trong năm 2013 Argentina sở hữu 161 trường bay có đường sân bay trải nhựa trong tổng số hơn một nghìn trường bay trên toàn nước [ 50 ]. Sân bay quốc tế Ezeiza, cách TT thành phố Buenos Aires khoảng chừng 35 km ( 22 dặm ), là trường bay lớn nhất trong cả nước, tiếp theo là Sân bay Cataratas del Iguazú ở Misiones, và Sân bay El Plumerillo ở Mendoza. Sân bay Aeroparque, tại thành phố Buenos Aires, là trường bay trong nước quan trọng nhất .
Argentina đảm nhiệm 5,57 triệu hành khách trong năm 2013, là điểm đến số 1 ở Nam Mỹ, và thứ hai ở châu Mỹ Latinh sau Mexico [ 51 ]. Doanh thu từ khách du lịch quốc tế đạt 4,41 tỷ USD trong năm 2013, giảm từ 4,89 tỷ USD năm 2012. [ 51 ] Thủ đô của nước này, Buenos Aires, là thành phố được thăm nhiều nhất ở Nam Mỹ [ 52 ]. Có 30 khu vui chơi giải trí công viên vương quốc ở Argentina, gồm có nhiều di sản quốc tế .

Khoa học và kỹ thuật[sửa|sửa mã nguồn]

Người Argentina có ba giải Nobel về Khoa học. Bernardo Houssay, người Mỹ Latinh tiên phong nhận giải Nobel Khoa học, đã tò mò ra vai trò của những hormon tuyến yên trong việc điều hòa glucose ở động vật hoang dã. César Milstein nhận được giải Nobel do những nghiên cứu và điều tra sâu rộng về kháng thể. Luis Leloir đã tò mò ra cách những sinh vật tích trữ nguồn năng lượng chuyển hóa glucose thành glycogen và những hợp chất cơ bản trong quy trình chuyển hóa carbohydrate. Nghiên cứu của những nhà khoa học Argentina đã mở ra những bước tiến lớn trong việc điều trị bệnh tim và 1 số ít dạng ung thư. Domingo Liotta đã phong cách thiết kế và tăng trưởng trái tim tự tạo tiên phong được cấy ghép thành công xuất sắc vào một người vào năm 1969. René Favaloro đã tăng trưởng những kỹ thuật và thực thi ca phẫu thuật bắc cầu mạch vành tiên phong trên quốc tế .Chương trình hạt nhân của Argentina đã rất thành công xuất sắc. Năm 1957 Argentina là vương quốc tiên phong ở châu Mỹ Latinh phong cách thiết kế và kiến thiết xây dựng được một lò phản ứng nghiên cứu và điều tra với công nghệ tiên tiến cây nhà lá vườn, RA-1 Enrico Fermi. Thành tựu này đạt được là nhờ vào sự tăng trưởng tự lực của công nghệ tiên tiến hạt nhân trong nước, thay vì chỉ đơn thuần là mua chúng ở quốc tế, được triển khai bởi Ủy ban Năng lượng nguyên tử Quốc gia ( CNEA ). Các cơ sở hạt nhân với công nghệ tiên tiến của Argentina đã được kiến thiết xây dựng ở Peru, Algérie, Úc và Ai Cập. Năm 1983, Argentina đã công bố họ có năng lực sản xuất uranium cấp vũ khí, một bước tiến quan trọng thiết yếu để sản xuất vũ khí hạt nhân ; tuy nhiên, kể từ đó, Argentina đã cam kết chỉ sử dụng nguồn năng lượng hạt nhân cho mục tiêu tự do .Nghiên cứu về ngoài hành tinh cũng ngày càng tăng trưởng ở Argentina. Argentina đã tự mình lắp ráp được những vệ tinh gồm có LUSAT-1 ( 1990 ), Víctor-1 ( 1996 ), PEHUENSAT-1 ( 2007 ) .

Viện Thống kê dân số quốc gia (tiếng Anh: National Institute of Statistics and Census of Argentina-INDEC) cho thấy dân số Argentina đạt 39.538.000 người vào năm 2005, đứng thứ 3 ở Mỹ Latin, thứ 30 trên thế giới. Năm 2010, dân số đạt 40.091.359 người. Mật độ dân số là 14.49 người/km²,so với thế giới là 51 người/km² năm 2010. Dân số phân bố rất không đồng đều, thủ đô Buenos Aires có mật độ 14.000 người/km² trong khi tỉnh Santa Cruz thì thấp hơn 1 người/km². Argentina là nước duy nhất ở Mỹ Latin có tỷ lệ nhập cư cao hơn tỷ lệ xuất cư [53].

Từ năm 1857 đên năm 1950 Argentina là vương quốc có làn sóng nhập cư lớn thứ hai trên quốc tế, với 6,6 triệu người, đứng thứ hai chỉ sau Hoa Kỳ về số lượng người nhập cư ( 27 triệu ) và xếp trên cả Canada, Brazil và Úc [ 54 ] [ 55 ]. Phần lớn những người nhập cư châu Âu đến từ Ý và Tây Ban Nha [ 56 ] .Từ những năm 1970, nhập cư hầu hết đến từ Bolivia, Paraguay và Peru, với số lượng nhỏ hơn từ Cộng hòa Dominica, Ecuador và Romania. nhà nước Argentina ước tính có 750.000 người thiếu tài liệu chính thức và đã đưa ra một chương trình [ 57 ] nhằm mục đích khuyến khích người nhập cư phạm pháp công bố thực trạng của họ để đổi lấy visa cư trú hai năm – cho đến nay hơn 670.000 đơn đã được giải quyết và xử lý theo chương trình .
Tòa nhà Metropolitan ở Buenos Aires.

Tôn giáo tại Argentina ( 2017 ) [ 58 ]

 Công giáo Roma (82%)

 Tin lành (10%)

 Không tôn giáo (3,4%)

 Khác (3%)

Hiến pháp bảo vệ quyền tự do tôn giáo nhưng cũng nhu yếu chính phủ nước nhà để tương hỗ Giáo hội Công giáo Rôma về mặt kinh tế tài chính. [ 59 ] Chính sách tặng thêm Công giáo vẫn có tác động ảnh hưởng trong chính phủ nước nhà mặc dầu đang hình thành một loạt những luật mới để tách Công giáo ra khỏi chính trị vương quốc. [ 60 ]Theo cơ sở tài liệu của chính phủ nước nhà Argentina : 92,1 % dân số theo Kitô giáo ( hầu hết là Công giáo ), 3,1 % bất khả tri, 1,9 % Hồi giáo, 1,3 % người Do Thái giáo, 0,9 % người vô thần, và 0,9 % Phật giáo và những người tôn giáo khác. Kitô hữu Argentina hầu hết là Công giáo Rôma chiếm từ 70 % đến 90 % dân số ( mặc dầu có lẽ rằng chỉ có 20 % tham gia những nghi lễ tiếp tục ). Argentina cũng là vương quốc có số dân theo đạo Công giáo lớn thứ 4 khu vực Mỹ Latin ( sau Brasil, México và Colombia ). Vào ngày 13 tháng 3 năm 2013, Hồng y Jorge Mario Bergoglio của Argentina được bầu làm Giáo hoàng của Giáo hội Công giáo Rôma, trở thành Giáo hoàng người Mỹ La tinh tiên phong trong lịch sử dân tộc. Ông lấy tên hiệu là Giáo hoàng Phanxicô .Argentina có hội đồng dân tộc thiểu số Hồi giáo lớn nhất ở châu Mỹ Latinh. Mặc dù thống kê đúng chuẩn về những tôn giáo là không có sẵn ( vì tìm hiểu dân số vương quốc không nhu yếu tài liệu tôn giáo ) cho nên vì thế số lượng trong thực tiễn của hội đồng Hồi giáo Argentina được ước tính khoảng chừng 1 % tổng dân số ( 400.000 đến 500.000 Fan Hâm mộ ) theo Báo cáo Tự do Tôn giáo Quốc tế năm 2010. [ 61 ]
Tiếng Tây Ban Nha được nói bởi hầu hết người dân Argentina. Ngoài ra, còn 1 số ít ngôn từ thứ hai được sử dụng thoáng đãng ở Argentina. Tiếng Anh được dạy từ bậc tiểu học, 42,3 % người dân Argentina công bố họ nói được Tiếng Anh, 15,4 % công bố họ thông hiểu ở mức độ cao. Tiếng Ý được nói bởi khoảng chừng 1,5 triệu người. Tiếng Ả Rập xếp thứ ba, với khoảng chừng 1 triệu người. Tiếng Đức được nói bởi 400.000 người. Tiếng Do Thái có khoảng chừng 200.000 người sử dụng. Argentina là nước có dân số Do Thái lớn nhất ở châu Mỹ Latin và thứ 7 trên quốc tế .
Argentina được xếp hạng cao trong bảng xếp hạng toàn thế giới về tỉ lệ người dân biết đọc và viết, với tỷ suất ngang bằng với những nước tăng trưởng. Hệ thống giáo dục Argentina gồm có bốn cấp bậc : [ 64 ]

• Cấp bậc đầu tiên dành cho trẻ em từ 45 ngày đến 5 tuổi, trong đó đối với trẻ em từ 4-5 tuổi là mang tính bắt buộc.
• Cấp bậc tiểu học, mang tính bắt buộc, thường kéo dài 6 hoặc 7 năm. Năm 2010 tỷ lệ biết chữ là 98,07%.[65]
• Cấp độ trung học cơ sở hoặc trung học phổ thông, mang tính bắt buộc, kéo dài 5 hoặc 6 năm.
• Cấp độ cao nhất là giáo dục bậc cao, gồm cao đẳng, đại học và sau đại học. Trong năm 2013 có 47 trường đại học công lập quốc gia trên toàn quốc, cũng như 46 trường đại học tư nhân [66]. Trong năm 2010, 7,1% người trên 20 tuổi đã tốt nghiệp đại học [67]. Các trường đại học công lập của Buenos Aires, Córdoba, La Plata, Rosario và Đại học Công nghệ Quốc gia là những trường quan trọng nhất.

nhà nước Argentina bảo vệ giáo dục mang tính phổ cập, thế tục và không tính tiền cho toàn bộ những cấp học [ B ]
Một cặp đôi Argentina đang nhảy Tango.
Argentina là một vương quốc đa văn hóa chịu ảnh hưởng tác động đáng kể của văn hóa truyền thống châu Âu. Văn hóa Argentina tân tiến đã bị tác động ảnh hưởng phần đông bởi người Ý, Tây Ban Nha và những người nhập cư châu Âu khác tới từ Pháp, Anh, và Đức cùng với 1 số ít vương quốc khác. Các thành phố của Argentina đa phần được đặc trưng bởi sự thông dụng của những người gốc châu Âu, và sự bắt chước có ý thức phong thái của Mỹ và châu Âu trong thời trang, kiến trúc và phong cách thiết kế [ 68 ]. Một tác động ảnh hưởng lớn khác là văn hóa truyền thống gauchos và lối sống truyền thống cuội nguồn tự cung tự túc tự cấp ở vùng nông thôn. Cuối cùng, truyền thống cuội nguồn địa phương của người Mỹ đã được hấp thu vào trong môi trường tự nhiên văn hóa truyền thống nói chung .
Tango, một thể loại âm nhạc sông Plata có tác động ảnh hưởng từ âm nhạc châu Âu và châu Phi, là một trong những biểu tượng văn hóa quốc tế của Argentina. Thời kỳ hoàng kim của Tango là vào khoảng chừng những năm 1930 đến giữa những năm 1950. Sau năm 1955, bậc thầy Astor Piazzolla đã phổ cập Nuevo tango, một phong thái phức tạp hơn và trí tuệ hơn cho thể loại này. Tango được yêu dấu và thông dụng trên toàn quốc tế lúc bấy giờ với những nhóm như Gotan Project, Bajofondo và Tanghetto .
Diego Maradona, một trong những cầu thủ bóng đá người Argentina vĩ đại nhất, đang cầm trên tay chiếc cúp vô địch World Cup 1986.

Pato là môn thể thao quốc gia, đây là một trò chơi trên lưng ngựa cổ đại tại địa phương có nguồn gốc từ những năm 1600 và tiền thân của môn cưỡi ngựa chơi bóng. Môn thể thao phổ biến nhất tại Argentina là bóng đá. Cùng với Brazil và Pháp, đội tuyển bóng đá nam của Argentina là đội tuyển quốc gia duy nhất đã giành chức vô địch ở cả ba giải đấu quốc tế quan trọng nhất: World Cup (2 lần vào năm 1978 và 1986), Confederations Cup (1992), và huy chương vàng Olympic (2004, 2008). Họ cũng đã 15 lần giành được chức vô địch Copa América, 6 huy chương vàng Pan American và nhiều danh hiệu khác. Alfredo Di Stéfano, Diego Maradona và Lionel Messi là những cầu thủ người Argentina nổi tiếng nhất, nằm trong số những cầu thủ bóng đá vĩ đại nhất mọi thời đại. 2 câu lạc bộ bóng đá nổi tiếng nhất tại Argentina là Boca Junior và River Plate.

Argentina đã sản sinh một số ít nhà vô địch đáng gờm nhất trong môn quyền anh, gồm có Carlos Monzón, tay đấm hạng trung xuất sắc nhất trong lịch sử vẻ vang ; Pascual Pérez, một trong những võ sĩ hạng ruồi nhiều huy chương nhất của mọi thời đại ; Víctor Galíndez, Nicolino Locche .

Tennis là khá phổ biến ở Argentina ở mọi lứa tuổi. Guillermo Vilas là tay vợt Mỹ Latinh vĩ đại nhất trong kỷ nguyên mở. Ngoài ra, Juan Martín del Potro cũng là một tay vợt nổi tiếng, đã từng đánh bại Roger Federer để giành chức vô địch US Open 2009.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Lỗi chú thích: Đã tìm thấy thẻ với tên nhóm “upper-alpha”, nhưng không tìm thấy thẻ tương ứng tương ứng, hoặc thẻ đóng

Source: https://vh2.com.vn
Category : Trái Đất