Giáo trình Quản lý nguồn nhân lực trong tổ chức công: Phần 1 – PGS.TS. Trần Thị Thu, PGS.TS. Vũ Hoàng Ngân (đồng chủ biên)

pdf

127

1 MB

11

70

4.9 (
11 lượt)

1271 MB11

Nhấn vào bên dưới để tải tài liệu

Đang xem trước 10 trên tổng 127 trang, để tải xuống xem không thiếu hãy nhấn vào bên trên

Chủ đề tương quan

Tài liệu tương tự

Nội dung

TRƯỜNG ðẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
KHOA KINH TẾ & QUẢN LÝ NGUỒN NHÂN LỰC


Chủ biên:
Pgs. Ts. TrÇn thÞ thu – pgs. Ts. Vò hoµng ng©n

Gi¸o tr×nh
QU¶N Lý NGUåN NH¢N LùC
TRONG Tæ CHøC C¤NG

NHÀ XUẤT BẢN ðẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
HÀ NỘI, 2011

LỜI NÓI ðẦU
Trong các tổ chức ngày nay trên thế giới cũng như ở
Việt Nam, việc quản lý nguồn nhân lực như thế nào
cho hiệu quả ngày càng ñược lưu tâm. Tuy nhiên, sự
quan tâm này là rất khác nhau giữa các tổ chức. Nếu
như khu vực tư nhân ñược ñánh giá là có sự nhận thức
và thực hiện vấn ñề này một cách khá nhanh chóng, thì
các tổ chức thuộc khu vực công vẫn còn khá chậm
chạp. Và chính ñiều này ñã làm chậm quá trình ñổi
mới của các tổ chức công.
Nhận thức ñược tầm quan trọng này, khoa Kinh tế &
Quản lý Nguồn nhân lực là ñơn vị ñã sớm ñưa môn học
này vào trong giảng dạy cho các chuyên ngành trong
khoa. Ngoài ra, ñây cũng là một môn học ñược chuyên
ngành Quản lý công của nhà trường lựa chọn trong
khung chương trình của chuyên ngành. Hiện nay, khoa
Kinh tế & Quản lý Nguồn nhân lực ñã hoàn thiện bài
giảng cho môn học và nâng cấp thành giáo trình chính
thức giảng dạy cho các ñối tượng sinh viên, học viên
cao học và nghiên cứu sinh của các chuyên ngành và
ngành có liên quan.
Giáo trình do PGS. TS. Trần Thị Thu và PGS. TS.
Vũ Hoàng Ngân làm chủ biên và cùng biên soạn, cụ
thể như sau:
PGS. TS. Trần Thị Thu viết các chương 2, 4, 5, 7, 8;
PGS. TS. Vũ Hoàng Ngân viết các chương 1, 3, 6.
iii

Trong quá trình biên soạn cuốn giáo trình này, khoa
ñã sử dụng tài liệu các sách và giáo trình của các nhà
khoa học trong và ngoài nước ñể tham khảo. Khoa
cũng ñã nhận ñược sự quan tâm và giúp ñỡ cũng như
những ñóng góp cụ thể từ các cá nhân cũng như các tổ
chức cho cuốn giáo trình này. Xin trân trọng cám ơn sự
nhiệt tình ñóng góp trong thời gian vừa qua. Cuốn giáo
trình này là tài liệu chính thức cho việc giảng dạy và
học tập của sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu
sinh các hệ của trường ðại học Kinh tế Quốc dân.
Rất mong nhận ñược những ý kiến ñóng góp ñể
cuốn giáo trình ngày càng ñược hoàn thiện hơn trong
những lần tái bản sau. Mọi ý kiến xin vui lòng gửi về
ñịa chỉ:
Khoa Kinh tế & Quản lý Nguồn nhân lực, Trường
ðại học Kinh tế Quốc dân, 207 ñường Giải Phóng,
Quận Hai Bà Trưng, Hà Nội.
Xin trân trọng cám ơn!
Khoa Kinh tế và Quản lý Nguồn nhân lực

iv

MỤC LỤC
Chương 1. TỔNG QUAN QUẢN LÝ NGUỒN NHÂN LỰC
TRONG TỔ CHỨC CÔNG ……………………………………… 1
1.1. Các khái niệm ……………………………………………………………………….. 2
1.1.1. Tổ chức công ………………………………………………………………… 2
1.1.2. Nguồn nhân lực trong các tổ chức công …………………………… 2
1.1.3. Quản lý nguồn nhân lực trong tổ chức công …………………….. 4
1.2. ðặc ñiểm của quản lý nguồn nhân lực trong tổ chức công ………….. 6
1.3. Sự cần thiết quản lý nguồn nhân lực trong tổ chức công …………… 11
1.3.1. Yếu tố kinh tế ………………………………………………………………. 11
1.3.2. Các yếu tố khác …………………………………………………………… 12
1.4. Các cấp ñộ của hoạt ñộng quản lý nguồn nhân lực trong tổ
chức công ……………………………………………………………………………. 14
1.5. ðối tượng và nội dung của môn học ………………………………………. 15
1.6. Phương pháp nghiên cứu của môn học …………………………………… 16
Chương 2. PHÂN TÍCH CÔNG VIỆC TRONG TỔ CHỨC
CÔNG …………………………………………………………………….. 27
2.1. Các khái niệm cơ bản …………………………………………………………… 28
2.2. Lựa chọn cấp ñộ phân tích phù hợp ……………………………………….. 30
2.2.1. Sự lựa chọn mang tính chiến lược …………………………………. 30
2.2.2. Ưu ñiểm và nhược ñiểm của mỗi cấp ñộ phân tích ………….. 30
2.2.3. Lựa chọn “công việc” là cấp ñộ phân tích ……………………… 31
2.3. Tầm quan trọng của phân tích công việc…………………………………. 32
2.4. Xây dựng công cụ phân tích công việc …………………………………… 32
2.5. Trình tự tiến hành phân tích công việc ……………………………………. 33
2.6. Các thông tin cần thiết phân tích công việc …………………………….. 33
2.7. Các sản phẩm của phân tích công việc ……………………………………. 38
v

2.7.1. Lựa chọn mẫu các văn bản phân tích công việc phù hợp ….. 38
2.7.2. Giới thiệu một số văn bản phân tích công việc trong tổ
chức công …………………………………………………………………… 41
2.8. Các phương pháp thu thập thông tin phân tích công việc ………….. 43
2.8.1. Phương pháp bảng phân tích tư liệu ……………………………… 44
2.8.2. Sử dụng các bản câu hỏi ñược thiết kế sẵn……………………… 44
2.8.3. Phương pháp tiếp xúc cá nhân ……………………………………… 44
2.8.4. Phương pháp kết hợp bản câu hỏi và phỏng vấn trực
tiếp…………………………………………………………………………….. 45
2.8.5. Hội thảo chuyên gia …………………………………………………….. 45
2.8.6. Các phương pháp khác ………………………………………………… 46
2.9. Vai trò của bộ phận chuyên trách nguồn nhân lực trong phân
tích công việc của tổ chức công ……………………………………………… 47
Chương 3. KẾ HOẠCH HÓA NGUỒN NHÂN LỰC TRONG
TỔ CHỨC CÔNG ………………………………………………….. 65
3.1. Khái niệm và ý nghĩa của kế hoạch hoá nguồn nhân lực trong
tổ chức công ………………………………………………………………………… 66
3.1.1. Khái niệm …………………………………………………………………… 66
3.1.2. Ý nghĩa của kế hoạch hoá nguồn nhân lực trong tổ chức
công …………………………………………………………………………… 66
3.2. Những ñặc trưng của công tác kế hoạch hóa nguồn nhân lực
trong tổ chức công………………………………………………………………… 67
3.3. Nội dung của kế hoạch hóa nguồn nhân lực trong tổ chức
công ……………………………………………………………………………………. 68
3.3.1. ðánh giá cung nhân lực trong tổ chức công …………………… 69
3.3.2. Dự báo nhu cầu nhân lực của tổ chức công …………………… 70
3.3.3. Các giải pháp cân ñối nhân lực trong tổ chức công…………. 72
Chương 4. TUYỂN DỤNG NGUỒN NHÂN LỰC TRONG TỔ
CHỨC CÔNG ………………………………………………………… 89
4.1. Khái niệm, ý nghĩa và yêu cầu của tuyển dụng………………………… 90
4.1.1. Khái niệm …………………………………………………………………… 90
vi

4.1.2. Ý nghĩa của tuyển dụng ………………………………………………… 90
4.1.3. Yêu cầu của tuyển dụng ……………………………………………….. 90
4.2. Nội dung tuyển mộ ………………………………………………………………. 91
4.2.1. Căn cứ tuyển mộ và xác ñịnh nhu cầu tuyển mộ………………. 91
4.2.2. Các nguồn nhân lực và phương pháp tuyển mộ nhân lực
từ bên trong tổ chức công …………………………………………….. 92
4.2.3. Các nguồn nhân lực và phương pháp tuyển mộ nhân lực
từ bên ngoài tổ chức công …………………………………………….. 93
4.2.4. Thu nhận và nghiên cứu hồ sơ ………………………………………. 96
4.3. Nội dung tuyển chọn ……………………………………………………………. 97
4.3.1. Các nhân tố tác ñộng ñến tuyển chọn …………………………….. 97
4.3.2. Các phương pháp tuyển chọn ……………………………………….. 98
4.3.3. Ra quyết ñịnh tuyển chọn ……………………………………………. 101
4.3.4. Tiếp nhận và tập sự cho người mới ñược tuyển vào tổ
chức công …………………………………………………………………. 102
4.4. ðánh giá hiệu quả tuyển dụng ……………………………………………… 103
4.4.1. Tác dụng của ñánh giá hiệu quả tuyển dụng …………………. 103
4.4.2. Các chỉ tiêu ñánh giá hiệu quả tuyển dụng……………………. 104
4.4.3. Phương pháp ñánh giá hiệu quả tuyển dụng …………………. 105
4.5. Tuyển dụng công chức tại một số quốc gia trên thế giới và ở
Việt Nam …………………………………………………………………………… 106
4.5.1. Quá trình phát triển của phương thức tuyển dụng công
chức qua thi tuyển ở một số quốc gia trên thế giới…………. 106
4.5.2. Thi tuyển công chức ở Việt Nam ………………………………….. 107
Chương 5. ðÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG
TỔ CHỨC CÔNG ………………………………………………… 119
5.1. Sự cần thiết ñào tạo nguồn nhân lực của tổ chức công ……………. 120
5.1.1. Khái niệm …………………………………………………………………. 120
5.1.2. Sự cần thiết ñào tạo nguồn nhân lực ……………………………. 120
5.2. Các phương pháp ñào tạo nguồn nhân lực …………………………….. 122

vii

5.2.1. Các phương pháp ñào tạo chính quy ……………………………. 122
5.2.2. Các phương pháp ñào tạo không chính quy ………………….. 123
5.3. Nội dung công tác quản lý ñào tạo nguồn nhân lực trong tổ
chức công ………………………………………………………………………….. 125
5.3.1. Xác ñịnh nhu cầu ñào tạo …………………………………………… 125
5.3.2. Chuẩn bị ñào tạo ……………………………………………………….. 127
5.3.3. Xây dựng chương trình ñào tạo và tổ chức thực hiện
chương trình ñào tạo………………………………………………….. 127
5.3.4. ðánh giá hiệu quả ñào tạo………………………………………….. 129
5.4. ðường chức nghiệp của người lao ñộng trong tổ chức công ……. 129
5.4.1. Khái niệm ñường chức nghiệp …………………………………….. 129
5.4.2. Lựa chọn và kế hoạch hoá con ñường chức nghiệp ……….. 130
5.4.3. Các giai ñoạn phát triển của ñường chức nghiệp ………….. 131
Chương 6. ðÁNH GIÁ NGUỒN NHÂN LỰC TRONG TỔ
CHỨC CÔNG ………………………………………………………. 143
6.1. Khái niệm và mục ñích ñánh giá ………………………………………….. 144
6.1.1. Khái niệm …………………………………………………………………. 144
6.1.2. Mục ñích ñánh giá …………………………………………………….. 144
6.2. Nội dung ñánh giá ……………………………………………………………… 146
6.3. Những yêu cầu và hạn chế trong ñánh giá …………………………….. 147
6.3.1. Những yêu cầu trong ñánh giá…………………………………….. 147
6.3.2. Những hạn chế trong ñánh giá ……………………………………. 149
6.4. Quy trình ñánh giá nguồn nhân lực trong tổ chức công …………… 151
6.4.1. Xác ñịnh mục ñích và mục tiêu ñánh giá ………………………. 152
6.4.2. Lựa chọn tiêu chí và phương pháp ñánh giá …………………. 152
6.4.3. Xác ñịnh chu kỳ ñánh giá ……………………………………………. 152
6.4.4. Lựa chọn người ñánh giá ……………………………………………. 152
6.4.5. Tiếp xúc ñánh giá hàng năm ……………………………………….. 153
6.5. Các phương pháp ñánh giá nguồn nhân lực trong tổ chức công .. 155
6.5.1. Các phương pháp ñánh giá thực hiện công việc ……………. 155
viii

6.5.2. ðánh giá năng lực và chuyên môn nghiệp vụ ………………… 158
6.5.3. ðánh giá tiềm năng ……………………………………………………. 165
6.5.4. ðánh giá ñộng cơ làm việc …………………………………………. 169
Chương 7. THÙ LAO LAO ðỘNG TRONG TỔ CHỨC CÔNG….. 187
7.1. Khái niệm và các yếu tố cấu thành thù lao lao ñộng ……………….. 187
7.1.1. Khái niệm …………………………………………………………………. 187
7.1.2. Cấu thành của thù lao lao ñộng …………………………………… 187
7.2. Các yếu tố ảnh hưởng ñến tiền lương của người lao ñộng
trong tổ chức công………………………………………………………………. 189
7.2.1. Các yếu tố thuộc về xã hội và Nhà nước: ……………………… 189
7.2.2. Các yếu tố thuộc về người lao ñộng …………………………….. 190
7.2.3. Các yếu tố thuộc về công việc ……………………………………… 191
7.2.4. Các yếu tố thuộc về tổ chức công ………………………………… 192
7.3. Hệ thống thù lao lao ñộng trong tổ chức công ở Việt Nam ……… 193
7.3.1. Mức lương tối thiểu……………………………………………………. 193
7.3.2. Tiền lương và các khoản phụ cấp lương của người lao
ñộng trong tổ chức công …………………………………………….. 195
7.3.3. Các khuyến khích ñối với người làm việc trong tổ chức
công …………………………………………………………………………. 206
7.3.4. Các phúc lợi ñối với người làm việc trong tổ chức công…. 207
7.4. Khái quát chung về trả lương cho người làm việc trong tổ
chức công ở các quốc gia ……………………………………………………. 208
Chương 8. CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ NGUỒN NHÂN LỰC
TRONG TỔ CHỨC CÔNG ………………………………….. 222
8.1. Khái niệm chính sách quản lý nguồn nhân lực ………………………. 222
8.2. Ý nghĩa của chính sách quản lý nguồn nhân lực …………………….. 223
8.3. Các nhân tố ảnh hưởng ñến chính sách quản lý nguồn nhân
lực trong tổ chức công ………………………………………………………… 224
8.3.1. Nhân tố khách quan …………………………………………………… 224
8.3.2. Nhân tố thuộc tổ chức công ………………………………………… 225

ix

8.3.3. Nhân tố tổng hợp……………………………………………………….. 225
8.4. Lựa chọn chính sách quản lý nguồn nhân lực ………………………… 226
8.5. Căn cứ hoạch ñịnh chính sách quản lý nguồn nhân lực …………… 227
8.5.1. ðối tượng tác ñộng của chính sách quản lý nguồn nhân
lực……………………………………………………………………………. 227
8.5.2. Yếu tố thời gian …………………………………………………………. 227
8.6. Sơ ñồ quản lý nguồn nhân lực – một công cụ thể thức hoá
chính sách quản lý nguồn nhân lực ……………………………………….. 228
8.6.1. Khái niệm sơ ñồ quản lý nguồn nhân lực ……………………… 228
8.6.2. Mục ñích…………………………………………………………………… 229
8.6.3. Ba cấp ñộ của sơ ñồ quản lý nguồn nhân lực ………………… 230
8.6.4. Nội dung của sơ ñồ/chính sách quản lý nguồn nhân lực …. 230
8.7. Hoạch ñịnh chính sách quản lý nguồn nhân lực của tổ chức
công bằng phương pháp xây dựng sơ ñồ quản lý nguồn nhân
lực…………………………………………………………………………………….. 237
8.7.1. Phân tích và ñánh giá thực trạng nguồn nhân lực và các
hoạt ñộng quản lý nguồn nhân lực của tổ chức công ……… 237
8.7.2. Hoạch ñịnh chính sách quản lý nguồn nhân lực…………….. 238
8.7.3. Xác ñịnh ñiều kiện thực hiện và ñiều hành chính sách
quản lý nguồn nhân lực ………………………………………………. 241
Tài liệu tham khảo …………………………………………………………….. 243

x

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN QUẢN LÝ NGUỒN NHÂN LỰC
TRONG TỔ CHỨC CÔNG

Mục tiêu chương
Trong các tổ chức hiện nay, việc thay ñổi theo hướng sử dụng
nguồn nhân lực một cách có hiệu quả hơn ñang diễn ra một cách khá
nhanh chóng. Tuy nhiên, tại các tổ chức công vấn ñề này vẫn còn nhiều
hạn chế. ðặc biệt, kiến thức và kỹ năng về quản lý nguồn nhân lực của
các cấp quản lý cũng như bộ phận chuyên trách về nhân lực cũng còn
nhiều vấn ñề cần bàn ñến. Chương này sẽ nghiên cứu những nội dung
cơ bản nhất về quản lý nguồn nhân lực trong tổ chức công.
Sau khi hoàn thành chương, người học có thể:
– Nắm ñược khái niệm về các tổ chức công, quản lý nguồn nhân
lực trong các tổ chức công;
– Nắm ñược các ñặc ñiểm của nguồn nhân lực và quản lý nguồn
nhân lực trong các tổ chức công;
– Giải thích ñược sự cần thiết của quản lý nguồn nhân lực trong
các tổ chức công;
– Nắm ñược ñối tượng và nội dung môn học;
– Hiểu ñược phương pháp nghiên cứu môn học.
Tóm tắt chương
ðể có thể là cơ sở và logic cho các chương tiếp theo, chương tổng
quan về quản lý nguồn nhân lực trong tổ chức công sẽ ñi từ những khái

1

Source: https://vh2.com.vn
Category : Startup