Vị thế giai cấp công nhân Việt Nam – Một số vấn đề đặt ra về nhận thức trong bối cảnh mới

Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Nguyễn Đình Khang tặng quà công nhân lao động, tháng 6/2020.

Trên thực tế, sau 35 năm đổi mới, với vai trò là lực lượng đi đầu trong sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, GCCN Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng, có mặt trong tất cả các ngành, nghề, các thành phần kinh tế. Cụ thể: tổng số lao động trong các doanh nghiệp đạt khoảng 16,5 triệu người, chiếm 30% trong số 54,67 triệu lao động từ 15 tuổi trở lên của cả nước. Trong đó, cơ cấu lao động tập trung chủ yếu ở khối doanh nghiệp ngoài nhà nước, với 62% thuộc doanh nghiệp tư nhân trong nước, 30% trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và chỉ 8% thuộc doanh nghiệp nhà nước. Về trình độ chuyên môn, lực lượng lao động đã qua đào tạo có văn bằng, chứng chỉ chiếm 22,37% (trong đó, lao động có trình độ đại học trở lên chiếm 10,82 %; cao đẳng chiếm 3,82%; trung cấp chiếm 4,65% và sơ cấp chiếm 3,08% (số liệu Tổng cục Thống kê, quý II/ 2019).

Tuy nhiên, trong điều kiện kèm theo kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế, nhiều vấn đề lý luận, thực tiễn xoay quanh GCCN Việt Nam đang đặt ra. Một số xô lệch, chưa ổn về nhận thức và nhìn nhận hoàn toàn có thể kể đến như :
Thứ nhất, nhìn nhận GCCN là những nhóm công nhân riêng không liên quan gì đến nhau, bộ phận nhỏ của lực lượng sản xuất, đa phần là những lao động giản đơn, từ nông thôn ra, xuất thân từ nông dân. Điều này trái ngược với chủ nghĩa Mác-Lênin và quan điểm lý luận của Đảng ta về điều kiện kèm theo gắn ngặt nghèo giữa GCCN với những mô hình sản xuất công nghiệp, hoặc có đặc thù công nghiệp. Khái niệm GCCN sẽ trở nên xô lệch, không đúng thực chất, nếu tách rời sản xuất công nghiệp, tổ chức triển khai sản xuất kiểu công nghiệp và quy trình đô thị hóa, xã hội hóa vốn yên cầu trình độ, kinh nghiệm tay nghề, sự nhạy bén và tính link cao .

Thứ hai, nhìn nhận GCCN chỉ là những nhóm lao động phổ thông, lao động giản đơn, chân tay đơn thuần, mà không thấy được sự biến đổi, phân tầng về nghề nghiệp và trình độ. Lý luận của C.Mác và Ph.Ăngghen đã coi những người làm công tác quản lý, nhân viên văn phòng, nhân viên thương nghiệp đều là “công nhân thương nghiệp” hay “giai cấp vô sản lao động trí óc”. Họ có thể là những bác sĩ, kỹ sư, nhà hóa học, nông học và các chuyên gia khác. Vấn đề đặt ra là GCCN không phải chỉ cần nắm quyền lực chính trị, mà còn cần quản lý toàn bộ nền sản xuất xã hội. Do vậy, GCCN hiện đại cần có trình độ cao, kỹ năng giỏi và những kiến thức vững chắc. Tuy nhiên, thực tế là tỷ lệ đảng viên và cán bộ lãnh đạo xuất thân từ công nhân rất thấp; việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo xuất thân từ công nhân chưa rõ nét. Trong khi đó, cơ cấu thành phần của công nhân, lao động đang ngày càng trở nên đa dạng và phức tạp. Nhiều người vừa làm cho nhà nước, vừa làm cho tư nhân hoặc mang danh công nhân nhưng lại sống bằng nghề phụ, kinh tế hộ cá thể. Công nhân trong doanh nghiệp nhà nước từ chỗ là đại diện cho toàn bộ GCCN trước đây, nay chỉ giữ một số lượng và tỷ lệ thấp (gần 1,4 triệu người, chiếm gần 10%) so với công nhân khu vực ngoài Nhà nước (gần 7,8 triệu người), doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (gần 3,8 triệu người) (Số liệu 2018).

Bạn đang đọc: Vị thế giai cấp công nhân Việt Nam – Một số vấn đề đặt ra về nhận thức trong bối cảnh mới

Thứ ba, nhìn nhận thiên chức của GCCN hầu hết trong lịch sử vẻ vang, không thấy được sự hiện hữu và vai trò tổng lực về chính trị, kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống trong toàn cảnh mới. Một số quan điểm cho rằng GCCN không còn nữa. Cụ thể, do điều kiện kèm theo kinh tế tài chính – xã hội tăng trưởng, công nhân đã có CP, có thu nhập từ doanh thu, đời sống cao, nên họ đã được “ trung lưu hóa ”, “ chuyển hóa ” vào những giai tầng khác. Sự tăng trưởng của khoa học công nghệ tiên tiến, công nhân bị người máy và những dây chuyền sản xuất công nghệ tiên tiến tự động hóa thay thế sửa chữa, nên trở thành một bộ phận không đáng kể trong xã hội. Vì vậy, thiên chức lịch sử vẻ vang trong thời đại ngày này không còn thuộc về GCCN mà thuộc về tri thức, người kinh doanh. Ở nước ta hiện nay, trong mạng lưới hệ thống cơ quan hành chính, sự nghiệp công lập ; hay kể cả những tập đoàn lớn, tổng công ty CP do nhà nước nắm quyền chi phối, hầu hết chỉ huy và quản trị là tri thức. Nhưng về thực chất, đó là những tri thức của GCCN, tưởng thành từ mạng lưới hệ thống của GCCN, ship hàng lý tưởng, đường lối chính trị của GCCN. Và quan trọng nhất, họ được tổ chức triển khai bởi đội tiền phong của GCCN là Đảng Cộng sản Việt Nam .
Thứ tư, tách rời GCCN với Đảng, nên không thấy được vai trò chỉ huy cách mạng của GCCN Việt Nam. Nghị quyết 20 – NQ / TW của BCH TƯ Đảng khóa X “ về liên tục kiến thiết xây dựng GCCN Việt Nam thời kỳ tăng nhanh công nghiệp hóa, văn minh hóa quốc gia ” xác lập rõ : Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của GCCN, nhân dân lao động và của dân tộc bản địa. GCCN chỉ huy cách mạng trải qua vai trò của Đảng. Đảng chỉ huy cách mạng, trên cơ sở lý luận của GCCN là chủ nghĩa Mác-Lênin, hướng tới thực thi thiên chức lịch sử vẻ vang của GCCN là kiến thiết xây dựng thành công xuất sắc chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Tuy nhiên, trên thực tiễn, công nhân là những tầng lớp “ thấp cổ bé họng ”, nghèo về kinh tế tài chính, thấp về vị thế, yếu về lời nói. Do đó, nhiều người cho rằng GCCN không có năng lực trở thành hạt nhân của sự nghiệp kiến thiết xây dựng, tăng trưởng quốc gia, bảo vệ tổ quốc … Xét trên bình diện chung, sự tăng trưởng của GCCN nước ta đang có sự xen kẽ, vận động và di chuyển giữa những giai tầng. Nhiều người vừa là chủ có gia tài, nắm tư liệu sản xuất, vừa vẫn đi làm thuê, làm công hưởng lương. Với nhóm cán bộ, công chức thao tác trong những cơ quan hành chính nhà nước, khi đã là đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam thì về nguyên tắc mang thực chất GCCN, Giao hàng quyền lợi của GCCN, nhân dân lao động và của dân tộc bản địa .
Thứ năm, đề cập đến GCCN chỉ nhìn vào số lượng hiện tại, mà không thấy chất lượng và tương lai. Điều này trái ngược với nhận mạnh của V.I.Lênin : “ Chất lượng của giai cấp vô sản trong trào lưu lịch sử vẻ vang thì vô cùng lớn hơn số lượng của giai cấp ấy trong hàng loạt dân cư ”. Trên trong thực tiễn, với tỷ trọng chiếm khoảng chừng 30 % lực lượng lao động của cả nước, số lao động thao tác trong những doanh nghiệp, đang có nhiều lợi thế lớn để tăng trưởng cả về lượng và chất. Đặc biệt, những yên cầu về hiệu suất lao động, lợi thế cạnh tranh đối đầu đặt ra khi Việt Nam tham gia sâu rộng vào thị trường lao động quốc tế, trải qua những hiệp định thương mại tự do thế hệ mới cũng cho thấy lực lượng lao động công nghiệp Việt Nam đã thực sự được ghi nhận và được coi là thị trường lao động giàu tiềm năng để tăng trưởng những nghành nghề dịch vụ sản xuất có hàm lượng công nghệ cao. Cụ thể là làn sóng di dời góp vốn đầu tư trực tiếp từ quốc tế vào Việt Nam ( đặc biệt quan trọng trong toàn cảnh dịch Covid-19 ) của những hãng công nghệ tiên tiến lớn của quốc tế, có mức độ thâm dụng lao động cao như Samsung, Apple, Panasonic …
Thứ sáu, nhấn mạnh vấn đề thiết kế xây dựng, tăng trưởng GCCN, nhưng thực tiễn không hiểu GCCN, không nắm được thực chất, thiên chức của GCCN, nên chưa thiết thực tăng cường sức mạnh cho GCCN. Về tiềm năng, chủ nghĩa Mác-Lênin đã khẳng định chắc chắn rằng dù ở chính sách xã hội nào, với vị thế của mình GCCN có thiên chức lịch sử vẻ vang xóa bỏ chính sách áp bức bóc lột, thiết kế xây dựng thành công xuất sắc chính sách XHCN, chủ nghĩa cộng sản. Trong khi đó, nhận thức của một số cấp ủy, tổ chức triển khai đảng, chính quyền sở tại, đoàn thể về thiết kế xây dựng GCCN còn nhiều hạn chế. Công tác chỉ huy và phối hợp của một số cấp ủy, tổ chức triển khai đảng, chính quyền sở tại, cơ quan chức năng chưa liên tục, thiếu đồng điệu ; nội dung, chương trình, kế hoạch hành vi triển khai Nghị quyết có nơi còn chung chung, thiếu những giải pháp đơn cử. Những vấn đề bức xúc, cấp bách của GCCN như việc làm, nhà tại, nơi hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống, nhà trẻ … tại những khu công nghiệp, khu công nghiệp chậm được xử lý. Những sống sót trong việc triển khai chủ trương, pháp lý cho người lao động như : tiền lương và thu nhập, thực trạng trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế v.v.. chưa có giải pháp khắc phục hiệu suất cao. Công tác kiểm tra, giám sát, giải quyết và xử lý vi phạm chính sách, chủ trương so với người lao động chưa được chăm sóc. Thu nhập của công nhân chưa tương ứng với cường độ lao động và thời hạn thao tác .
Thứ bảy, khi nói đến doanh nghiệp, đa phần nhìn nhận vai trò “ ăn theo ” của công nhân với tư cách là người làm thuê, người đi xin việc, trong khi đó chú trọng nhấn mạnh vấn đề, đề cao những tầng lớp người kinh doanh, người sử dụng lao động. Xu hướng coi trọng lôi cuốn góp vốn đầu tư, tạo nhiều chính sách khuyễn mãi thêm cho doanh nghiệp, lan rộng ra môi trường tự nhiên kinh doanh thương mại, khởi nghiệp đa phần mang lại quyền lợi lớn cho người sử dụng lao động, chưa thực sự tạo ra cân đối cho quyền và quyền lợi hợp pháp, chính đáng của công nhân. Đây là một rơi lệch rất cần được khắc phục. Điều này đã được cảnh báo nhắc nhở ngay trong lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin khi chỉ rõ cổ phần hóa trong nền sản xuất TBCN được triển khai như thể một giải pháp kiểm soát và điều chỉnh quan hệ sản xuất, kiểm soát và điều chỉnh phương pháp bóc lột, bằng việc nhượng lại cho người lao động một chút ít CP. Điều này vừa để giải tỏa xung đột quan hệ giữa chủ với thợ, đồng thời đây cũng là một hình thức kêu gọi vốn của CNTB.

Thứ tám, bản thân công nhân hiện đại ít quan tâm đến việc hình thành nhận thức chính trị, không nhận thức được tính giai cấp, ý thức giai cấp; về đặc điểm, vị trí, vai trò của GCCN trong lịch sử, cũng như trong thực tiễn hiện tại. Nhiều người lao động, đặc biệt ở nhóm doanh nghiệp ngoài quốc doanh, do cuộc sống mưu sinh vất vả, khó khăn, nên chỉ quan tâm đến vấn đề lợi ích kinh tế cụ thể trước mắt; hoàn toàn không quan tâm đến ý thức giai cấp, bản lĩnh chính trị, vai trò, sứ mệnh lịch sử, trách nhiệm của GCCN… Do đó, chất lượng đội ngũ công nhân đang có những dấu hiệu hụt hẫng, khó đảm bảo tính tiên phong cách mạng, lực lượng xã hội tiến bộ. Bên cạnh đó, xu hướng phân hoá giữa công nhân phổ thông với công nhân trí thức, giữa lao động chân tay với lao động kỹ thuật cao… là rõ rệt.

Xem thêm: Hướng dẫn xác minh doanh nghiệp Facebook đúng chuẩn 2021 từ A-Z

Về chủ quan, năng lượng cạnh tranh đối đầu của lao động nước ta còn yếu ; tâm lực, thể lực, trí lực của công nhân cung ứng chưa cao nhu yếu của nền sản xuất tân tiến ; tỷ suất lao động qua huấn luyện và đào tạo còn thấp ( 35 % lực lượng lao động vẫn là lao động giản đơn ) ; thiếu nghiêm trọng những chuyên viên kỹ thuật, cán bộ quản trị giỏi, công nhân tay nghề cao ; tác phong công nghiệp và kỷ luật lao động còn nhiều hạn chế ; năng lực tìm kiếm và tự di dời việc làm của công nhân còn thấp ; thực trạng thiếu việc làm ngày càng tăng, tiền lương, thu nhập thấp ; thực trạng đình công, ngừng việc tập thể của công nhân, nhất là công nhân trong những khu công nghiệp, khu công nghiệp trong cả nước ngày càng phức tạp .
*
Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đã nêu rõ : “ Sự vững mạnh của GCCN là một điều kiện kèm theo tiên quyết bảo vệ thành công xuất sắc của công cuộc thay đổi, công nghiệp hóa, văn minh hóa quốc gia ”. Tại Đại hội XII Công đoàn Việt Nam tháng 9/2018, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng đã khẳng định chắc chắn : cần liên tục kiên trì quan điểm GCCN là giai cấp chỉ huy cách mạng trải qua đội tiền phong là Đảng Cộng sản Việt Nam ; giai cấp đại diện thay mặt cho phương pháp sản xuất tiên tiến và phát triển, văn minh ; giai cấp tiên phong trong sự nghiệp thiết kế xây dựng CNXH ; lực lượng nòng cốt trong liên minh GCCN với giai cấp nông dân và đội ngũ tri thức dưới sự chỉ huy của Đảng. Sự vững mạnh của GCCN là một điều kiện kèm theo tiên quyết bảo vệ thành công xuất sắc của công cuộc thay đổi. Vì vậy, việc thiết kế xây dựng GCCN nước ta vững mạnh trong thời kỳ tăng cường CNH-HĐH quốc gia là trách nhiệm quan trọng và cấp bách của Đảng, Nhà nước, của cả mạng lưới hệ thống chính trị, của mỗi người công nhân và toàn xã hội, trong đó tổ chức triển khai Công đoàn có vai trò, nghĩa vụ và trách nhiệm to lớn .
Xây dựng GCCN Việt Nam vững mạnh là nghĩa vụ và trách nhiệm của cả mạng lưới hệ thống chính trị, của toàn xã hội và sự nỗ lực vươn lên của bản thân mỗi công nhân, sự tham gia góp phần tích cực của người sử dụng lao động ; trong đó, sự chỉ huy của Đảng và quản trị của Nhà nước có vai trò quyết định hành động, Công đoàn có vai trò quan trọng trực tiếp. Những giải pháp căn nguyên nhất cần tập trung chuyên sâu vấn đáp thắc mắc đã được đặt ra : Thế nào là lực lượng sản xuất số 1 ? Thế nào là giai cấp tiên phong trong thời kỳ CNH, HĐH ? Làm gì để GCCN – lực lượng sản xuất số 1 thực sự tăng trưởng, thực sự tiên phong ? Điều này đặt ra vấn đề cần sớm triển khai nghiên cứu và điều tra, bổ trợ và tăng trưởng lý luận tổng lực về GCCN Việt Nam trong toàn cảnh mới. / .

 

Xem thêm: Tổng quan về các phương pháp định giá doanh nghiệp – Finhay

TS. Nhạc Phan Linh

Phó Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn

Source: https://vh2.com.vn
Category : Doanh Nghiệp