Giáo trình Xã hội học đại cương – GIÁO TRÌNH XÃ HỘI HỌC ĐẠI CƯƠNG Phạm Thị Hương ĐỀ CƯƠNG Các – StuDocu

GIÁO TRÌNH XÃ HỘI HỌC ĐẠI CƯƠNG

Phạm Thị Hương
ĐỀ CƯƠNG

Các nội dung cơ bản theo chương, mục
(đến 3 chữ số)

Phân
bổ
thời
LT gian THKT

**Chương 1: Sơ lược lịch sử xã hôi học̣ 4 0 1

1. Khái quát về lịch sử dân tộc hình thành và tăng trưởng của xã hội học * *
2. Thuật ngữ “ Xã hội học ”
3. Điều kiện sinh ra và tăng trưởng xã hội học

4. Đóng góp của các nhà xã hội học tiêu biểu
   2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu của xã hội học

5. Đối tượng nghiên cứu và điều tra xã hội học

6. Phương pháp nghiên cứu xã hội học
   3. Chức năng cơ bản của xã hội học

7. Chức năng nhân thức ̣
8. Chức năng thực tiễn

9. Chức năng dự báo
   4. Mối quan hê giữa xã hộ i học với mộ t số ngành khoa học khác̣

10. Mối quan hê giữa xã hộ i học và triết học ̣
11. Mối quan hê giữa xã hộ i học và kinh tế tài chính học ̣
12. Mối quan hê giữa xã hộ i học và khoa học chính trị
13. Mối quan hê giữa xã hộ i học và nhân học ̣
14. Mối quan hê giữa xã hộ i học và tâm lý học ̣
15. Xã hôi học và lựa chọn, tăng trưởng nghề nghiệ p ̣ * * Chương 2 : Hành động xã hội, Tương tác xã hội, Quan hệ xã hội 4 2
16. Hành đông xã hộ ị * *
17. Khái niêṃ
18. Phân biêt hành độ ng xã hộ i với hành độ ng vậ t lý bản năng và hành vị
19. Các thành tố cơ bản của hành đông xã hộ ị
20. Phân loại hành đông xã hộ ị

21. Vân dụng lý thuyết HĐXH vào việ c phân tích các hoạt độ ng xã hộ i và biến đổi xã hộ ị
    2. Tương tác xã hôị

22. Khái niêṃ
23. Đăc điểm của tương tác xã hộ ị
24. Các quan điểm triết lý về tương tác xã hôị

25. Các loại hình tương tác xã hôị
    3. Quan hê xã hộ ị

26. Khái niêṃ
27. Phân loại quan hê xã hộ ị
28. Tính chất quan hê xã hộ ị * * Chương 3 : Xã hôi học về cơ cấu tổ chức xã hộ ị 2 2
29. Khái niêm cơ cấu tổ chức xã hộ ị
30. Môt số thuậ t ngữ tương quan đến cơ cấu tổ chức XḤ * *
31. Nhóm xã hôị
32. Vi thế xã hôị
33. Vai trò xã hôị

34. Thiết chế xã hôị
    3. Các phân hê cơ bản của cơ cấu xã hộ ị

35. Cơ cấu xã hôi nhân khẩụ
36. Cơ cấu xã hôi cộ ng đồng lãnh thộ ̉
37. Cơ cấu xã hôi dân tộ c ̣
38. Cơ cấu xã hôi nghề nghiệ p ̣
39. Cơ cấu xã hôi giai cấp ̣ * * Chương 4 : Bất bình đẳng, Phân tầng xã hôi, Di độ ng xã hộ i, Biến đổi xã hộ ị 4 0 0
40. Bất bình đẳng * *
41. Đinh nghĩa bất bình đẳng

42. Những quan niêm khác nhau về BBĐ̣

    Xem thêm: “Sa Tăng” Lưu Đại Cương lộ diện ở tuổi 73, cạo đầu trọc

43. Nguyên nhân của bất bình đẳng xã hôị

44. Các loại bất bình đẳng xã hôị
    2. Phân tầng xã hôị

45. Đinh nghĩa phân tầng xã hôị
46. Các kiểu phân tầng xã hôị

47. Những quan niêm khác nhau về PTXḤ
    3. Di đông xã hộ ị

48. Đinh nghĩa di đông xã hộ ị
49. Các hình thức di động xã hội
50. Những quan niêm khác nhau về DĐXḤ

51. Những yếu tố ảnh hưởng đến di động xã hội
    4. Biến đổi xã hôị

52. Đinh nghĩa biến hóa xã hôị
53. Đăc điểm của đổi khác xã hộ ị
54. Ảnh hưởng của đổi khác xã hôị
55. Nguyên nhân dẫn đến biến hóa xã hôị
56. Một số yếu tố biến hóa xã hội trên quốc tế và Nước Ta lúc bấy giờ * * Chương 5 : Lệch chuẩn, tuân thủ và trấn áp xã hội 4 2 0
57. Lệch chuẩn * *
58. Đinh nghĩa “ Lệch chuẩn ”
59. Chức năng của lệch chuẩn xã hội
60. Nguồn gốc của lệch chuẩn xã hội

61. Phân biệt lệch chuẩn và tội phạm
    2. Tuân thủ và kiểm soát xã hội

62. Đinh nghĩa “ trấn áp ” và “ tuân thủ ”
63. Tầm quan trọng và tính năng của trấn áp xã hội

64. Các loại kiểm soát xã hội
    Chương 6: Xã hôi hóạ 2 0 0

65. Khái niêm xã hộ i hóạ
66. Các tiến trình của quy trình xã hôi hóạ
67. Môi trường xã hôi hóạ

68. Mục đích và ý nghĩa của xã hôi hóạ
    Chương 7: Một số lĩnh vực nghiên cứu của xã hội học chuyên biệt 4 0 0

69. Xã hôi học đô thị
70. Xã hôi học nông thôṇ
71. Xã hôi học tộ i phạṃ
72. Xã hôi học giáo dục ̣ * * Chương 1 : SƠ LƯỢC LỊCH SỬ XÃ HỘI HỌC
73. KHÁI QUÁT VỀ LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI HỌC .
74. Thuật ngữ “ Xã hội học ”. * *

Ở Việt Nam nhìn chung các nhà nghiên cứu xã hội học cũng chưa có được quan điểm
thống nhất, đồng thuận về bản chất xã hội học và đặc biệt là đối tượng nghiên cứu của môn
khoa học này. Chẳng hạn “Xã hội học là khoa học nghiên cứu về xã hội loài người, thông qua
các hành vi, các hoạt động của con người trong đời sống xã hội, trong điều kiện lich sử xã hội
cụ thể”. Với quan điểm này đối tượng nghiên cứu xã hội học về xã hội hơn là hành vi cá
nhân. Hay “Xã hội học là khoa học nghiên cứu quy luật của sự nảy sinh, biến đổi và phát
triển mối quan hệ giữa con người và xã hội”. Điều đó có nghĩa xã hội học chú trọng nghiên
cứu những vấn đề mang tính bản chất, khách quan, phổ biến gắn với sự phát, sinh biến đổi và
phát triển mối quan hệ giữa con người và xã hội, trọng tâm nghiên cứu là quan hệ xã hội.
Cái khó của nghiên cứu xã hội học là ở chỗ, đây là ngành khoa học vừa đòi hỏi sự chặt
chẽ, logic của triết học vừa chứa đựng nhiều yếu tố tự phát, rời rạc, thầm kín của tâm lý con
người. Và từ đó cũng đã gây nên nhiều cuộc tranh luận chưa có hồi kết xuất phát từ tính phức
tạp của đối tượng nghiên cứu xã hội học. Mặc dù còn nhiều ý kiến khác nhau, song về đại thể
có thể thống nhất cho rằng “xã hội học là khoa học nghiên cứu về các quy luật và xu hướng
của sự phát sinh, phát triển và biến đổi của các hành động xã hội, các quan hệ xã hội, tương
tác giữa các chủ thể xã hội cùng các hình thái biểu hiện của chúng”.
1. Điều kiện ra đời và phát triển xã hội học.
1.2. Sự ra đời xã hội học.
Mặc dù chưa hoàn toàn thống nhất nhưng phần nhiều các nhà xã hội học đều cho rằng
xã hội học có mầm mống tư tưởng từ rất sớm, từ thời cổ đại. Họ cho rằng, ban đầu các ý niệm
về xã hội, những lý giải về xã hội đều gắn liền với Triết học và Xã hội học là thứ triết học về
mặt xã hội xã hội học cùng với các môn học khoa học nghiên cứu về các vấn đề xã hội đã chủ
yếu đề cập đến những tiêu chuẩn tổ chức về mặt xã hội phục vụ cho các giai cấp và các tầng
lớp thống tri. Điều đó được thể hiện trong quan điểm của các nhà tư tưởng các triết gia cổ đại
và cần đại cả Phương Đông lẫn phương Tây. Phương Đông có các nhà tư tưởng Trung Quốc
hay Ấn Độ trong đó tiêu biểu là Quản Trọng Khổng Tử, Mạnh Tử; Tuân Tử; Lão Tử… Ở
phương tây gắn liền với nền văn minh Hy Lạp cổ đại có các nhà tư tưởng Điển hình như
Platon, Aristore…
Nhìn chung các nhà xã hội học phương Đông cổ đại với những cách đặt vấn đề khác
nhau trong việc xác đinh động lực hay cách thức vận hành xã hội nhưng đều thống nhất mục
tiêu cuối cùng là để quản lý xã hội tốt hơn. Tuy vậy những nền tảng khoa học nói chung
(Triết học. Kinh tế học xã hội học…) ở phương Đông chưa được hình thành một cách vững
chắc ý kiến của nhiều nhà nghiên cứu khoa học xã hội cận hiện đại đều thống nhất nhận đinh
là những nhà tư tưởng đầu tiên đặt nền tảng nghiên cứu các vấn đề xã hội học một cách có hệ
thống.
Có thể coi giai đoạn cổ đại đến thời Phục Hưng là giai đoạn đầu tiên của xã hội học.
Các nhà tư tưởng thời đó mới chỉ đưa ra những ý tưởng. Và khi đó chỉ thuần túy cho rằng xã
hội học là một thứ triết học xã hội. Mặc dù chưa có tính hệ thống và chưa khái quát hóa thành

những triết lý đơn cử nhưng đây cũng hoàn toàn có thể để coi là những tư tưởng khởi đầu là mầm mống cho sự tăng trưởng xã hội học sau này. Sau thời hạn tăng trưởng tỏa nắng rực rỡ của nền văn minh cổ đại nhân loại bi chìm đắm trong thời kỳ dài của lich sử thời kỳ trung cổ với sự thống tri của nhà thời thánh tôn giáo và chém giết, thế cho nên khoa học nói chung cũng như cấp xã hội học nói riêng không tăng trưởng được sang thời kỳ phục hưng những nghành khoa học tự nhiên, nhất là khoa học về đia lý thiên văn và khoa học xã hội. Trước hết là triết học và kinh tế tài chính học phục sinh và tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ cùng với sự Open của nền dân chủ tư sản là cơ sở chính tri xã hội vô cùng quan trọng, vừa tạo điều kiện kèm theo vừa yên cầu bức xúc vì sự văn minh của những nghành nghề dịch vụ khoa học đây là điều kiện kèm theo tiền đề rất là ý nghĩa giúp cho xã hội học tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ hơn. Thời Phục Hưng của những nhà xã hội học như Thoms Hobbes ( 1588 – 1679 ), Juhn Locke ( 1632 – 1704 ) … Cuối thế kỷ 18 đầu thế kỷ XIX những quan động to lớn từ trong đời sống kinh tế tài chính, chính tri và xã hội. Ở Châu Âu nhiều nước đã trở thành nước công nghiệp kinh tế tài chính thi trường tăng trưởng mạnh, xích míc xã hội dần trở nên nóng bức đặt ra nhu yếu thực tiễn, cần phải có nhận thức mới về xã hội lúc này những tư tưởng về những yếu tố xã hội, từng bước được hệ thống hóa và từ đó Open những kim chỉ nan nghiên cứu và điều tra sâu về xã hội. Tuy nhiên phải đến cuối thế kỷ 19 xã hội học mới được thừa nhận là môn khoa học độc lập Người có công trong việc khai thông, xác lập môn xã hội học thành một môn khoa học, thực sự là ông là nhà bác học người pháp nghiên cứu và điều tra nhiều nghành như Toán học Vật lý triết học và Xã hội học. Ông là trợ lý của người đã sáng lập học thuyết về Chủ nghĩa Xã hội học ngoạn mục ở Tây Âu đầu thế kỷ 19. Ông là người tiên phong đưa ra thuật ngữ xã hội học tiếp đến là nhà xã học người Pháp với tư tưởng sự kiện xã hội thay cho tâm ý ý cá thể. Ngoài ra còn phải kể đến những nhà xã hội học khác … Sau những khởi xướng của xã hội học ở châu Âu tăng trưởng nhanh gọn can đảm và mạnh mẽ và hầu hết tập trung chuyên sâu điều tra và nghiên cứu cấu trúc xã hội như thể một thực thể khoa học trong những năm 1920 – 1930 xã hội học châu Âu đã hình thành trào lưu xã hội học cấu trúc. Tiếp đó, cùng với sự tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ của những ngành khoa học, kỹ thuật của những quy trình công nghệ hóa ở Mỹ. Đồng thời sau hai cuộc đại chiến quốc tế, hàng loạt yếu tố xã hội phát sinh, do vậy xã hội hoặc cũng Open ở Mỹ. Tuy nhiên do đặc thù đặc trưng bởi rất nhiều yếu tố xã hội ở Mỹ có tương quan tới hành vi của cá thể nhóm xã hội nên xã hội học ở Mỹ đã tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ theo hướng tiếp cận từ hành vi và hình thành trào lưu xã hội học hành vi. Từ khi hình thành môn xã hội học tăng trưởng, nhanh gọn hầu hết ở hai khu vực châu Âu và Mỹ theo hai cách tiếp cận khác nhau sau khi cấu trúc xã hội và hành vi xã hội. Tuy nhiên từ năm 1960 đến nay trên quốc tế xã hội học đã tăng trưởng theo hướng thông dụng là xâm nhập vào nhau giữa xã hội học Mỹ và xã hội học Châu Âu, xã hội học đã được giảng dạy và nghiên cứu và điều tra trong những trường đại trà phổ thông và những trường ĐH ở châu Âu lúc đầu ở Pháp Đức rồi đến Anh .

kinh tế thi trường phát triển đòi hỏi phải có thi trường tiêu thụ sản phẩm và đầu tư tư bản Anh
đã dẫn đến các cuộc chiến tranh cấp giật thuộc đia ngoài ra kinh tế thi trường tư bản với mục
tiêu tối đa hóa lợi nhuận nên giai cấp những người sở hữu sẵn sàng làm mọi thứ để thỏa mãn
nhu cầu làm giàu của mình, kể cả gây chiến tranh và tội phạm.
Về chính trị tư tưởng, sự xuất hiện xã hội tư bản đòi hỏi phải xóa bỏ ngay lập tức kiểu
quản lý xã hội và con người mang tính cưỡng chế trực tiếp lô dich tiền đề để có nền kinh tế
thi trường tư bản và chủ nghĩa tư bản là hàng hóa sức lao động, điều đó có nghĩa người lao
động phải được tự do tự do theo nghĩa được quyền làm chủ sức lao động của mình và được
bán sức lao động để tồn tại các cuộc cách mạng dân chủ tư sản thể hiện đỉnh cao nhu cầu của
giai cấp tư sản đấu tranh để giải phóng mình thủ tiêu dao cảm đối với sự phát triển chủ nghĩa
tư bản. Đồng thời qua đó cũng gián tiếp giải phóng giai cấp nông dân khỏi ách nô lệ của đia
chủ phong kiến hình thành quan hệ mới tư bản công nhân.
Cuộc cách mạng tư sản đã làm thay đổi thể chế chính tri đánh dấu thời kỳ tan rã của
chế độ phong kiến thay vào đó là sự thống tri của giai cấp tư sản hình thành nhà nước tư sản
quyền lực chính tri chi chuyển in sang tay giai cấp tư sản tin giai cấp công nhân hình thành và
có nhiều tiến bộ nhờ những biến đổi về mặt nhận thức quyền con người quyền bình đẳng
quyền tự do con người được coi trọng hơn được tự do hơn đó là sự cán bộ. Tuy nhiên, thực
chất, đây chỉ là sự chuyển hóa về cách thức bóc lột lao động trong khuôn khổ pháp quyền tư
sản.
Sau thời gian tồn tại và phát triển khá êm đềm tính từ thế kỷ 17 khoảng những năm 30
của thế kỷ XIX những mâu thuẫn xung đột ở nhiều nước châu Âu trở nên trầm trọng. Cuộc
cách mạng công nghiệp trong chủ nghĩa tư bản phát triển mạnh mẽ thúc đẩy nền sản xuất tư
bản chủ nghĩa phát triển vượt bậc giai cấp vô sản trưởng thành nhanh chóng những cùng với
điều đó là tình trạng khủng hoảng kinh tế nạn thất nghiệp Bần cùng hóa đời sống người lao
động tăng nhanh đã dẫn đến phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân trong các nước châu
Âu sự đấu tranh của giai cấp công nhân phát triển dần từ đấu tranh kinh tế sang đấu tranh
chính tri từ sự Pháp sang tự giác có tổ chức giai cấp công nhân dần trở thành lực lượng chính
tri độc lập nhận thức đầy đủ hơn về sự sứ mệnh lich sử của mình phong trào đấu tranh tranh
của giai cấp công nhân xuất hiện sớm nhất ở Anh vào năm 60 của thế kỉ 18 1760 trong những
cuộc đấu tranh anh đầu tiên hiện tượng đập phá máy móc xuất hiện và tiếp tục cho đến đầu
những năm 20 của thế kỷ XIX phong trào đấu tranh của công nhân anh thể hiện tập trung
nhất ở phong trào Hiến chương của giai cấp công nhân anh. Phong trào đấu tranh diễn ra với
3 cao trào từ năm 1839 đến năm 1848 với sự tham gia từ 1 đến 5 triệu công nhân ở Pháp thợ
tơ liêng đã tổ chức phong trào khởi nghĩa từ năm 1831 và 1834 đây là cuộc khởi nghĩa lớn
của công nhân pháp thời kỳ này công nhân ở Oeon đã đứng lên biểu tình để phản đối việc chủ
không chiu tăng lương các cuộc khởi nghĩa này đánh dấu sự lớn mạnh của phong trào công
nhân pháp bởi lần đầu tiên họ bước lên vũ đài chính tri với tư thế là một lực lượng chính tri
độc lập đặc biệt phong trào đấu tranh của giai cấp vô sản chuyển biến mạnh mẽ từ đấu tranh
tự phát đến tự giác từ đấu tranh kinh tế đến đấu tranh chính tri

Cuối thế kỷ 19 chủ nghĩa tư bản tiếp tục chuyển biến mạnh mẽ từ giai đoạn tự do cạnh
tranh sang độc quyền hóa cao độ quan hệ bóc lột mở rộng không chỉ trong phạm vi các nước
tư bản mà trên phạm vi quốc tế thông qua chính sách thôn tính thực dân mâu thuẫn xã hội do
vậy gia tăng nhanh chóng và trở nên hết sức căng thẳng đa dạng sự tự do bóc lột giai cấp
công nhân của giai cấp tư sản và những bất đồng về chính tri xã hội làm cho mâu thuẫn giữa
giai cấp vô sản với giai cấp tư sản mâu thuẫn giữa các dân tộc ngày một gay gắt khi mâu
thuẫn xã hội phát triển tất yếu bùng nổ các cuộc cách mạng vô sản cũng như cách mạng giải
phóng dân tộc của các nước thuộc đia và cách mạng vô sản Pháp 1871 và tiếp đó cách mạng
Tháng Mười Nga 1917 là minh chứng thực tế về cách thức giải quyết mâu thuẫn xã hội không
thể đảo ngược
Về mặt tư tưởng, dưới sức ép của nền sản xuất lớn và sự bất ổn của nền kinh tế thi
trường tư bản hàng loạt những người sản xuất nhỏ bi phá sản nên đã xuất hiện tư tưởng chống
đối chủ nghĩa Tư Bản giai cấp tư sản từ phía những người sản xuất nhỏ tiểu tư sản điển hình
chóp trào lưu này là Sismondi (1173-1842) nhà kinh tế học xã hội học Thụy Sĩ nhưng chủ yếu
sống và làm việc ở Pháp tiếp đến sự xuất hiện của chủ nghĩa xã hội không tưởng pháp phê
phán chủ nghĩa tư bản dưới góc độ kinh tế đấu tranh chống lại áp bức bóc lột của chủ nghĩa
tư bản đương thời Tuy nhiên giai cấp công nhân lúc này chưa thực sự trở thành lực lượng
chính tri độc lập trong trào công nhân chưa mang tính tự giác lên lý luận của các học thuyết
này chỉ biểu hiện ra dưới hình thức tư tưởng ước mơ về một xã hội tương lai tốt đẹp mà thôi
ra đời trong điều kiện đó học thuyết của các nhà nhà xã hội học chủ nghĩa Không Tưởng là
biểu hiện sự bất bình tự phát của giai cấp công nhân và quần chúng lao động đối với chủ
nghĩa tư bản và tìm Đường xây dựng một xã hội công bằng và hạnh phúc tiêu biểu là các nhà
lý luận như Saint (1760-1825); Charles Fouries (1772-1837) ở Pháp và Robert Owen (1771-
1858) ở Anh anh có thể nói Chủ nghĩa xã hội không tưởng pháp ấp là mầm mống tư tưởng
trực tiếp cho sự ra đời của xã hội học.
Vấn đề văn hóa xã hội, trrải qua những năm thăng trầm của lich sử cuối thế kỷ 18 với
sự bùng nổ của sản xuất công nghiệp gắn với nó là quá trình đô thi hóa ra và những bất ổn
trong đời sống xã hội gia tăng khoa học và kỹ thuật phát triển mạnh làm xuất hiện nhiều vấn
đề xã hội mới phức tạp đòi hỏi phải nghiên cứu một cách khoa học hệ thống cùng với sự mở
rộng nền dân chủ tư sản và thể chế tự do tư bản là môi trường tốt cho việc nghiên cứu xã hội.
Xã hội học do đó được phát triển mạnh và khẳng đinh vai trò vi trí của mình trong hệ thống
các lĩnh vực nghiên cứu khoa học xã hội.
Sản xuất công nghiệp phát triển thương mại mở rộng nhiều nhà máy xí nghiệp ra đời
đã thu hút nhiều lao động đặc biệt là lao động từ nông thôn ra thành thi sự biến đổi kinh tế đã
làm biến đổi sâu sắc đời sống văn hóa xã hội sự biến đổi kinh tế cũng làm cho hệ thống tổ
chức xã hội phong kiến bi xáo trộn mạnh mẽ cuộc sống đô thi thay thế dần cách sống kiểu
sống nông thôn các phong tục tập quán lối sống truyền thống cũ được thay dần bằng nhip
sống hiện đại của cư dân đô thi văn hóa thay đổi nhanh bởi lối sống thực dụng của kinh tế thi
trường cấu trúc gia đình biến đổi do cá nhân dần rời bỏ cộng đồng có tính huyết thống truyền

tạp, được đặc trưng bởi nhiều mâu thuẫn xã hội gắn với sự phát triển về phân chia lao động, tăng sự
độc quyền và tư hữu về vốn. Trong bộ “Tư bản” (1867), Mác coi những mâu thuẫn công nghiệp chỉ
là thứ yếu so với xung đột giữa hai giai áp tư sản và vô sản, giữa vốn và lao động. Đối với ông, đây
mới là mâu thuẫn căn bản nhất và mang tính giiair thích về xã hội công nghiệp phương Tấy thế kỷ
XIX. Như vậy, quan hệ xã hội được tác giả này nghiên cứu dưới góc độ vốn kinh tế. Quá trình công
nghiệp hóa chinhslaf điều kiện và động cơ tạo ra sự khai thác lao động quá mức nên hệ quả là có đấu
tranh các giao cấp (Ansart trong Akoun và Ansart, 1999: 280).
Biến đổi kinh tế kéo theo những biến đổi sâu sắc trong đời sống xã hội. Nền công nghiệp quy
mô lớn đã đẩy nhanh quá trình đô thi hóa dẫ đến hình thành hàng loạt các trung tâm đô thi lớn; hàng
loạt nông dân bi tác ra khỏi ruộng đồng để lên thành phố bán sức sao động, trở thành người làm thuê,
tạo nên các cuocj di cư và di động xã hội lớn theo chiều chính là từ nông thông ra thành thi, từ nông
dân thành công nhân; của cải, đất đai… không còn tập trung trong tay các tầng lớp phong kiến, quý
tộc, tang lữ mà rơi vào tay giai cấp tư sản; kết quả là, các hình thức stoor chức xã hội theo kiểu
phong kiến trước đây bi lung lay, xáp trộn và biến đổi mạnh mẽ, cụ thể như: tổ chức tôn giáo dần bi
mất vai trò, quyền lực; cơ cấu gia đình thay đổi khi có người làng quê ra thành phố kiếm sống; hệ
thống giá tri xã hội truyền thống bi thay đổi (từ lối sống tương hỗ, đặc trưng cộng đồng tính chuyển
sang lối sống cạnh tranh, đặc trưng xã hội tính) (Tonnies, 1887); mâu thuẫn giữa tư sản và vô sản
ngày càng tăng về số lượng, gay gắ và quyế liệt về tính chất (đâpj phá máy móc, bãi công, biểu tình
đòi tang lương giảm giờ làm); đến giữa thế kỷ XIX có nhiều người bắt đầu ý thức cần phải giải quyết
những vấn đề mới mẻ nảy sinh từ cuộc sống đang biến động đó. Từ đó, xã hội học ra đời để đáp ứng
nhu cầu thực tiễn và nhu cầu nhận thức về các biến đổi xã hội (Phạm Tất Dong và Lê Ngọc Hùng,
2008).
1.2. Sự phát triển của khoa học.
Tiền đề lý luận và phương pháp luận làm nảy sinh xã hội học bắt nguồn từ những tư tưởng
khoa học và văn hóa “Khai sáng” ở Pháp. Bên cạnh đó, các nhà tư tưởng Anh thường cổ vũ và bênh
vực cho quyền con người nhằm biện minh cho chủ nghĩa tư bản công nghiệp lần đầu tiên xuất hiện ở
nước này. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và đặc biệt là phowng pháp luận nghiên cứu khoa
học là một nhân tố quan trọng cho sự ra đời của xã hội học. Cuộc cách mạng khoa học diễn ra ở thế
kỷ XVI, XVII và đặc biệt là thế kỷ XVIII đã làm thay đổi căn bản thế giới quan và phương pháp
luận khoa học. Lần đầu tiên trong lich sử khoa học nhân loại, thế giới hiện thực được xem như là
một thể thống nhất có trật tự, có quy luật và vì vậy có thể hiểu được, giải thích được bằng các khái
niệm, phạm trù và phương pháp nghiên cứu khoa học.
Các khoa học tự nhiên và logic thực nghiệm như vật lý học, hóa học, sinh học đã phát hiện ra
các “quy luật tự nhiên” để giải thích thế giới. Do vậy, các nhà tư tưởng xã hội, các nhà xã hội học
tìm thấy ở khoa học tư nhiên mô hình, quan niệm về các xây dựng lý thuyết và cách nghiên cứu quá
trình, hiện tượng xã hội một cách khoa học.
Các nhà triết học, các nhà khoa học xã hội thế kỷ XVIII và XIX khát khao nghiên cứu các
hiện tượng, quá trình xã hội để phát hiện ra các quy luật tự nhiên của tổ chức xã hội, đặc biệt là “các
quy luật của sự tiến triển xã hội”. Giống như các nhà khoa học tự nhiên, các nhà tư tưởng xã hội tin
trưởng rằng có thể sử dụng các quy luật đó làm công cụ để xây dựng xã hội tốt đẹp hơn. Như ta đã
biết, người tiên phong trên con đường khoa học này là Auguste Comte cùng với tư tưởng thực chứng
luận của mình (Nisbet, 1966).

Cũng từ thế kỷ XVIII hàng loạt phát minh vĩ đại làm cho khoa học tự nhiên có những bước
tiến mới. Những phát minh về cấu trúc tế bào sinh vật của Schleiden (luật sư trẻ Mathias Schleiden
(1804-1881)) và Schwann (Theodore Schwann (1810-1882) học tại Khoa Triết học của Đại học
Bon), quy luật về bảo tồn và huyển hóa năng lượng (Mayer (1814-1878) là một bác sỹ y khoa), học
thuyết tiến hóa (Charles Darwin (1809-1882)) về sự phát triển của thế giới hữu cơ đã xuất hiện, kinh
tế-chính tri học đã đạt được những tiến bộ trong việc phát triển bản chất của hàng loạt hiện tượng và
quá trình thực tại của chủ nghĩa tư bản… Những kết quả thực nghiệm về khoa học tự nhiên đã cho
phép loài người hiểu được một bức tranh tổng quát về thế giới như là một chỉnh thể thống nhất và
các hiện tượng. Như vậy, nhiều nhà khoa học xã hội cho rằng quá trình xã hội cũng phải phụ thuộc
vào những quy luật nào đó.
Bên cạnh đó, các nhà tư tưởng xã hội, các nhà xã hội học tìm thấy ở khoa học tự nhiên mô
hình, quan niệm về cách xây dựng lý thuyết, phương pháp nghiên cứu khoa học quá tình và hiện
tượng xã hội. Từ đó, họ khát khao tìm hiểu và lý giải thực tế xã hội nhằm phát hiện ra các quy luật
về tổ chức xã hội, đặc biệt là các quy luật của sự phát triển và tiến bộ xã hội. Họ tin tưởng rằng óc
thể sử dụng các quy luật đó làm công cụ để xây dựng một xã hội mới tốt đẹp hơn.
Tóm lại, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học tự nhiên và khoa học logic thực nghiệp ở thế kỷ
Ánh Sáng (thế kỷ XVIII) và sự đề cao vai trò của khoa học là những tiền đề tquan trọng làm cơ sở
cho nghiên cứu xã hội. Một lần nữa, các nhà khoa học khẳng đinh rằng không phải là Chúa, mà là
con người đã tạo ra xã hội: thế giới này tốt hay xấu đều do con người làm ra, con người mang tính
bản thiện, tính xã hội; xã hội không chỉ kiến tạo từ vua chúa, quý tộc mà cốt lõi là từ đa số dân cư.
Vì vậy, khi hiểu được thực tế cuộc sống của con người và xã hội thì sẽ tìm ra được các biện pháp
thay đổi xã hội. Đây là những ý tưởng mới, tiến bộ và táo bạo, là một cái híc để xã hội học ra đời
(Maciconis, 2004).
1.2. Những tiền đề chính trị tư tưởng.
Cuộc đại cách mạng Pháp (1789), dẫn tới sự ra đời của phong trào Khai Sáng cùng với sự
xuất hiện những mô hình tư tưởng mới về con người, tự nhiên và xã hội. Chẳng hạn, Điều 11 của
“Tuyên ngôn về Nhân quyền và Dân quyề” quy đinh rằng: “Tự do tư duy và tư do trình bày ý tưởng
là một trong những quyền quan trọng nhất của con người: mọi công dân có quyền nói, quyền viết và
quyền diễn đạt ý tưởng của mình một cách tự do trừ khi sự lạm dụng quyề tự do ấy bi luật pháp cấm
trong những trường hợp cụ thể”. Rõ rang những tư tưởng rất mới không hề tồn tại trong các văn liệu
trước đó. Như vậy, phong trào Khai Sáng đã đóng góp rất lớn cho quá trình ra đời của xã hội học từ
thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX. Đây được coi là ngọn nguồn cho những tư duy tư biện chứng về tự
do, đân chủ và suy nghĩa lý tính như là các giá tri cốt yếu của xã hội, đồng htowif cũng là một phong
trào học thuật thu hút sự tham gia của rất nhiều triết gia như Charles Montesquieu, Jean Condorcet,
Dennis Diderot… Sự khuyến khích phương pháp tư duy biện chứng của phong trào Khai Sáng đã
thúc đẩu người dân phát triển tư duy độc lập, tránh mù quáng, nhẹ dạ và biết cách bảo vệ chính kiến
của bản thân. Chính lối tư duy này là tiền đề cho sự xa duy tâm, hướng đến duy lý, làm nền tảng cho
tư tưởng xã hội học về sau (Bilton và cộng sự, 2002).
Thắng lợi của cuộc cách mạng tư sản Pháp đã làm thay đổi căn bản thể chế chính tri, trật tự xã
hội và các thiết chế xã hội châu Âu lúc bấy giờ. Cuộc cách mạng này không chỉ mở đầu cho thời kỳ
tan rã của chế độ phong kiến, nhà nước quân chủ mà còn thay thế trật tự chính tri, xã hội cũ bằng

( Drourd trong Akoun và Ansart, 1999 : 411 ). Phương pháp luận thực chứng là phương pháp luận tư duy về mối quan hệ không hề tách rời giữa một bên là “ mạng lưới hệ thống khái quát những ý niệm về con người ” và một bên là chính tri. Theo tác giả, mạng lưới hệ thống khái quát những ý niệm về con người là cơ sở tư duy trong khi đó chính tri là mục tiêu, tức là kiện tạo một mạng lưới hệ thống xã hội, hòa giải và phổ cập. Các ý niệm về xã hội loài người và chính tri luôn phối hợp với nhau. Theo ông, xã hội học giống những ngành khoa học tự nhiên như vật lý, sinh vật học vì đều vận dụng những phương pháp luận điều tra và nghiên cứu tự nhiên để khám phá thực chất xã hội. Hơn nữa, ông cho rằng, sự tiến triển của xã hội loài người cũng tuân theo những quy luật như quy luật tự nhiên. Vì thế, ông còn gọi xã hội học là vật lý học xã hội. Nghiên cứu xã hội bằng giải pháp thực chứng là quy trình xây đắp thuật ngữ khoa học và lý luận để hiểu thực tiễn xã hội trên cơ sở tích lũy và giải quyết và xử lý thông tin, kiến thiết xây dựng và kiểm đinh giải thuyết, so sánh và tổng hợp cứ liệu ( Phạm Tất Dong và Lê Ngọc Hùng, 2008 ). Các giải pháp thu thập dữ liệu thực tiễn do Comte gợi ý gồm có : quan sát, thực nghiệm, so sánh, nghiên cứu và phân tích lich sử. Quan sát xã hội là xem xét một thực tiễn xã hội trực tiếp hay gián tiếp trải qua những công cụ để hiểu thực tiễn xã hội đó ( AKoun, Ansart, 1999 : 370 ). Theo ông, để lý giải được hiện tượng kỳ lạ xã hội cần phải quan sát những sự kiện xã hội, tích lũy những dẫn chứng xã hội. Ông nhu yếu người quan sát phải thoát ra khỏi tư tưởng giáo điều hay triết lý tự biện bằng cách đề ra những bước, những thủ tục và quá trình đơn cử. Đồng thời, ông cũng đề ra những quy tắc trong nghiên cứu và điều tra. Ví dụ : quy tắc quan sát phải gắn với lý luận, phải có ích lợi cho sự tăng trưởng của xã hội học. Thực nghiệm xã hội là những ý niệm năng động và phản chiếu xã hội mà nhà nghiên cứu có được với môi trường tự nhiên xã hội của mình. Nó chỉ hoạt động giải trí kép của một nhà nghiên cứu : một mặt, nhà nghiên cứu lý giải và chứng tỏ trong thực tiễn xã hội ; mặt khác, nhà nghiên cứu tự thiết kế bản thân mình bằng những rải nghiệm xã hội ( AKoun, Ansart, 1999 : 209 ). Như vậy, thực nghiệm xã hội là tạo ra những điều kiện kèm theo tự tạo để xem xét ảnh hưởng tác động của chúng tới một hiện tượng kỳ lạ, một sự kiện xã hội nhất đinh. Ví dụ : Comte điều tra và nghiên cứu thưởng thức những trường hợp “ không thông thường ” để tìm hiểu và khám phá những sự kiện “ thông thường ” trong xã hội. Phương pháp so sánh được ông nhìn nhận cao trong xã hội học. Theo ông, cần phải so sánh để khám phá được sự giống và khác nhau giữa những xã hội đang được nghiên cứu và điều tra. Trên cơ sở thông tin thu được hoàn toàn có thể khái quát về những đặc thù chung và những thuộc tính cơ bản của xa hội. Theo hướng động học xã hội, nhà xã hội hội hoàn toàn có thể nghiên cứu và điều tra theo chiều lich đại, tức là so sánh xã hội hiện tại với xã hội trong quá khứ. Theo hướng tĩnh học xã hội, nhà xã hội học hoàn toàn có thể điều tra và nghiên cứu theo chiều đồng đại, tức là so sánh những hình thái, những dạng thức và những loại xã hội với nhau ở cùng một thời gian. Phương pháp nghiên cứu và phân tích lich sử là một dạng của giải pháp so sánh theo tiếp cận lich đại. Phương pháp này nắm đến việc tìm hiểu và khám phá tỷ mỉ, kỹ lưỡng sự hoạt động lich sử của những xã hội, những sự kiện, những hiện tượng kỳ lạ xã hội để chỉ ra xu thế và tiến trình đổi khác xã hội .Phương pháp nghiên cứu và phân tích lich sử thường so sánh trong thực tiễn xã hội đang nghiên cứu và điều tra với những giá tri, quy tắc … ổn đinh trong một thời gian nào đó của quá khứ. Ví dụ : muốn hiểu biến hóa tổ chức triển khai hôn nhân gia đình lúc bấy giờ so với một thời gian nào đó trong quá khứ, thì nhà xã hội học phải “ tĩnh hóa ”, “ chuẩn hóa ” một số ít đặc thù ở thời gian ấy để hoàn toàn có thể triển khai so sánh. Quan điểm phương pháp luận thực chứng của Comte có ý nghĩa lớn trong việc đặt nền móng cho xã hội học ở đầu thế kỷ XIX : thứ nhất, lần tiên phong chiêu thức điều tra và nghiên cứu trong thực tiễn của xã hội học được tách khỏi chiêu thức siêu hình của triết học ; thứ hai, những lý luận xã hội học kèm theo cơ sở tài liệu thực tiễn tạo được độ an toàn và đáng tin cậy và xác nhận cao ; thứ ba, phương pháp luận thực chứng phân phối cho những nhà khoa học xã hội một tập hợp công cụ mới để tích lũy và giải quyết và xử lý thông tin. Do vậy, Comte gọi xã hội học là ngành “ khoa học nữ hoàng ” và đứng đầu trong mạng lưới hệ thống thứ bậc khoa học của ông. * Về cơ cấu tổ chức xã hội học. Xuất phát từ ý niệm về xã hội học như thể một ngành khoa học tự nhiên, Comte cho rằng xã hội học hay vật lý học xã hội được hợp thành từ hai bộ phận chính là tĩnh học xã hội ( tiến Pháo : statique sociale ; tiếng Anh : social satics ) và động học xã hội ( tiếng Pháp : dynamique ; tiếng Anh : social dynamics ) ( Turner và tập sự, 2012 : 46 ). Tĩnh học xã hội có trách nhiệm nghiên cứu và điều tra những quy luật phổ cập về trật tự xã hội, về những điều kiện kèm theo sống sót, cân đối và hài hòa xã hội. Vì những hiện tượng kỳ lạ xã hội có dấu ấn và đặc trưng của thời hạn vì vậy điều tra và nghiên cứu tĩnh học xã hội mang tính trừu tượng và tương đối. Hướng điều tra và nghiên cứu này đã tạo điều kiện kèm theo cho sự sinh ra của dòng triết lý cấu trúc với những giải pháp tích lũy và giải quyết và xử lý thông tin thống kê, đinh lượng ( Ansart trong AKoun và Ansart, 1999 : 501 ). Từ ý niệm về tĩnh học xã hội, Comte đã nghiên cứu và phân tích cơ cấu tổ chức xã hội, ông cho rằng cơ cấu tổ chức xã hội phát tiển theo con đường tiến hóa từ thấp đến cao, từ đơn thuần đến phức tạp. Sự tăng trưởng của xã hội bộc lộ ở mức độ phân hóa, phong phú và chuyêm môn hóa công dụng cũng như mức độ link giữa những tiêu cơ cấu tổ chức xã hội. Comte cũng nhấn mạnh vấn đề via trò của nhà nước, yếu tố văn hóa truyền thống và niềm tin xã hội. Theo ông, nhà nước đóng vai trò điều hòa, phối hợp và link những bộ phận của mạng lưới hệ thống xã hội bảo vệ chống lại sức ép của sự phân hóa và phân rã xã hội trong khi những thành viên xã hội đóng vai trò là nhân tốt duy trì sự link trật tự xã hội ( Comte ( 1826 – 1844 ; Hermann, 1975 ). Trong khi đó, động học xã hội, điều tra và nghiên cứu những đổi khác lich sử, xã hội, kinh tế tài chính và văn hóa truyền thống nhằm mục đích xác đinh lại cơ sở của hành vi xã hội và xây đắp lại xã hội địa thế căn cứ theo những hiểu biết về những đổi khác ấy. Hướng điều tra và nghiên cứu động học xã hội gắn liền với tư tưởng tiến hóa xã hội : tương lai của loài người tiến triển và chuyển biến theo những quy luật mà phương pháp luận thực chứng hoàn toàn có thể phát hiện được : “ … đặc thù cơ bản của triết học thực chứng là xem xét mọi hiện tượng kỳ lạ xã hội nhờ vào vào những quy luật tự nhiên, không bao giờ thay đổi ” ( Dẫn theo Droiard trong Akoun và Ansart, 1999 : 411 ). Động học xã hội được coi là khoa học điều tra và nghiên cứu những quy luật của sự tiến triển và tân tiến xã hội. Hướng điều tra và nghiên cứu này đặc biệt quan trọng

về mặt tinh thần quy đinh (những nhà khoa học, trí thức, những cha cố, những người có giá
tri đạo đức cao trong xã hội). Hai trật tự này không đồng thuận nhau và trật tự tinh thần được
xếp cao hơn trật tự thế tục. Như vậy, mục tiêu xã hội của ông là trật tự tinh thần. Việc cải tổ
kinh tế đối với xã hội công nghiệp là trật tự tinh thần bởi các yếu tốt đạo đức, trí tuệ, giá tri,
thiện cảm của các thành viên đóng vai trò duy trì kiên kết trật tự xã hội (Macionis, 2004).
Tóm lại, Comte là người đầu tiên chỉ ra nhu cầu và bản chất của xã hội về các quy luật tổ
chức xã hội (ông gọi là xã hội học) và khoa học này có nhiệm vụ phải đáp ứng được nhu cầu
nhận thức, nhu cầu giải thích những biến đổi xã hội và góp phần vào việc lập lại trật tự ổn đinh
xã hội.
Comte đã đưa quan niệm về chủ nghĩa thực chứng khác hẳn với quan niệm của các nhà
nghiên cứu khác thể thỷ XVIII và XIX ở chỗ ông cho rằng bản chất của xã hội là sử dụng các
phương pháp khoa học để xây dựng lý thuyết và kiểm chứng giả thuyết.
Ông đã chỉ ra được nhiệm vụ và vấn đề cơ bản của xã hội học, phát hiện ra các quy
luật, xây dựng lý thuyết, nghiên cứu cơ cấu xã hội (tĩnh học xã hội) và nghiên cứu quá trình
xã hội (động học xã hội). Với những cống hiến của ông cho một ngành khoa học mới, nhiều
nhà khoa học sau này vẫn suy tôn ông như là ông tổ của xã hội học.
1.3. Karl Marx (1818-1883).
Karl Marx là nhà triết học, kinh tế học, xã hội học người Đức và là người sáng lập ra
chủ nghĩa cộng sản khoa học. Ông học Luật ở Đại học Tổng hợp Bonn và sau đó là học Triết
học tại Đại học Berlin. Năm 1841, sau khi tốt nghiệp, Marx bắt đầu viết báo và làm chủ bút
một tờ báo. Bản thân cuộc đời Marx phải trải qua nhiều thăng trầm. Khi tời báo mà ông làm
việc bi đàn áp, ông phải chạy trốn cùng cả gia đình sang Pari và ở đây ông gặp rồi kết bạn với
Friedrich Engels (1820-1895) đang làm quản lý trong một nhà máy và cả hai trở thành những
người bạn thân thiết và cùng nhau viết “Tuyên ngôn Đảng cộng sản” và cùng hoàn thiện học
thuyết Marx. Sau khi hoàn thiện “Tuyên ngôn Đảng cộng sản”, ông trở lại Đức để rồi lại bi
trục xuất một lần nữa. Ông đến Anh và tiếp tục tác phẩm của mình trong cảnh bần hàn
(Schaefer, 2003).
Các tác phẩm chính của ông bao gồm: “Bản thảo kinh tế-triết học (1844); “Gia đình
thần thánh” (1845); “Hệ tư tưởng Đức” (1846); “Luận cương về Feuerbach” (1845); “Sự
khốn cùng của triết học” (1847); “Tuyên ngôn Đảng cộng sản” (1848); “Bộ tư bản” (1867)…
* Lý luận và phương pháp luận xã hội học của Marx.
Lý luận và phương pháp luận xã hội học của Marx được thể hiện rõ nhất trong chủ
nghĩa duy vật lich sử (vẫn được các nhà xã hội học Mác-xít coi là xã hội học đại cương Mác-
xít). Chủ nghĩa duy vật lich sử là quan niệm duy vật biện chứng về quá trình, hiện tượng xã
hội, là sự thống nhất của chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng về lich sử và xã hội. Chủ
nghĩa duy vật đòi hỏi nghiên cứu xã hội phải giải thích hoạt động thực tiễn của cá nhân và các
điều kiện sống vật chất của họ. Xuất phát điểm của chủ nghĩa duy vật lich sử là việc giải thích
các quá tình lich sử xã hội từ góc độ hoạt động vật chất của con người, từ góc độ cơ sở kinh
tế của xã hội, từ quan điểm “tồn tại xã hội quyết đinh ý thức xã hội”. Ông vận dụng và phát

triển phép biện chứng của Hegel trong nghiên cứu và điều tra hiện thực xã hội, con người ( Akoun và Ansart, 1999 : 147 ). Chủ nghĩa duy vật lich sử khi nghiên cứu và điều tra xã hội đã xem đây được hiểu là một chỉnh thể gồm những bộ phận có mối quan hệ qua loại với nhau như những giai cấp, những thiết chế, những chuẩn mực giá gi văn hóa truyền thống … Theo Marx, trong cơ cấu tổ chức xã hội có giai cấp, hai giai cấp lớn đối kháng với nhau nóng bức nhất là giai cấp tư sản và giai cấp vô sản ( Marx, 1867 ). Luận điểm quan trọng về lý luận và tiêu điểm của chủ nghĩa vuy vật biện chứng của Marx là sự hoạt động biến hóa xã hội tuân theo những quy luật mà con người hoàn toàn có thể nhận thức được. Con người có năng lực vận dụng những quy luật đã nhận thức được ấy để tái tạo xã hội cho tương thích với quyền lợi của mình. Nhiệm vụ của lý luận khoa học xã hội là phải chỉ ra được những điều kiện kèm theo giúp con người nhận thức được quyền lợi của mình, đoàn kết và phải tập trung chuyên sâu vào nghiên cứu và phân tích quan quan hệ giữa con người và xã hội ( Nielsen, 2007 ). * Quan niệm về thực chất xã hội và con người. Theo Marx, thực chất của xã hội và con người được biểu lộ qua những đặc thù cơ bản sau : Thứ nhất, con người khác với con vật là tự sản xuất ra những phương tiện đi lại để sống sót và sống, cả thực chất con người và xã hội đều quy đinh bởi hoạt động giải trí sản xuất ra của cải vật chất, xã hội học cần xem xét con người sản xuất ra phương tiện đi lại để sống sót như thế nào ( Marx, 1867 ). Thứ hai, con người không ngừng có những nhu yếu mới và cao hơn. Khi nhu yếu dược thỏa mãn nhu cầu thì con người có điều kiện kèm theo để thể hiện những năng lượng tiền tàng ( những năng lượng này không có ở con vật ). Đó là năng lượng phát minh sáng tạo của con người, xã hội học cần chỉ ra những điều kiện kèm theo cản trở năng lượng của con người để tìm cách xóa bỏ những rào cản ấy và như vậy, con người sẽ được giải phóng ( Marx, 1867 ). Thứ ba, phân công lao động xã hội dựa trên hình thức chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất : máy móc, đất đai, tư bản … ( Marx coi chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất và giới lao động là người không có tư liệu sản xuất phải bán sức lao động ). Từ đó Marx rút ra hai sáng tạo độc đáo quan trọng : về thực tiễn, cần xóa bỏ, thay thế sửa chữa chính sách chiếm hữu tư nhân bằng chiếm hữu tập thể và toàn xã hội để thiết kế xây dựng xã hội công minh, văn minh ; về lý luận, xã hội học cần lý giải cơ cấu tổ chức xã hội để chỉ ra ai là người có lợi, ai là người bi thiệt từ cách tổ chức triển khai xã hội và cơ cấu tổ chức xã hội hiện có ( Marx, 1867 ). Thứ tư, đặc thù của mọi xã hội, ý thức xã hội ( hệ tư tưởng, văn hóa truyền thống … ) Open trên nền tảng vật chất là sản xuất ( tức là sự phân công lao động xã hội ) ( Marx, 1867 ). Lý luận xã hội điều tra và nghiên cứu mối quan hệ giữa cơ cấu tổ chức vật chất làm nền tảng của ý thức xã hội, cơ cấu tổ chức ý thức xã hội ảnh hưởng tác động trở lại so với chính sách xã hội và hoạt động giải trí của con người như thế nào. * Quy luật tăng trưởng lịch sử dân tộc xã hội. Quan điểm của Marx mở ra bước ngoặt có tính cách mạng trong nhận thức con người về cách phân loại những quá trình lich sử. Thông qua học thuyết về hình thái kinh tế tài chính xã hội của ông đã chứng mình rằng xã hội luôn hoạt động và tăng trưởng theo những quy luật khách quan và trải qua những hình thái kinh tế tài chính xã hội khác nhau ( lich sử xã hội trải qua năm phương pháp sản

kiến trúc thượng tầng. Ông vạch rõ cơ chế tác động và vận động của hình thái kinh tế-xã hội
(Marx, 1867).
Luận điểm hình thái kinh tế-xã hội có ý nghĩa lý luận và phương pháp luận cho xã hội
học thể hiện ở chỗ nó xem xét mô hình xã hội trong mối quan hệ qua lại của những nhân tố
như kinh tế, xã hội, văn hóa, chính tri, môi trường… Chính vì hướng vào tính xác đinh về
chất của từng hình thái kinh tế-xã hội nên phải tính đến từng bộ phận hợp thành các yếu tố.
Ngoài ra, luận điểm này cũng đem lại tiêu chuẩn khách quan để phân biệt giai đoạn
phát triển xã hội này so với xã hội khác đồng thời chỉ ra cái chung, cái lặp lại trong lich sử để
phần kỳ lich sử. Nó cũng chấp nhận tính đa dạng của lich sử, không nhấn mạnh tính đặc thù
để khái quát hóa logic phát triển xã hội và cho phép đi sâu nghiên cứu xã hội trên hai phương
diện: loại hình xã hội (Marx nghiên cứu hình thái kinh tế-xã hội coi xã hội tư bản là cơ thể
sống) và phương diện lich sử (cho phép nghiên cứu sự hình thành một hình thái kinh tế-xã
hội nhất đinh, sự vận động từ thấp đến cao, từ hình thái kinh tế-xã hội này đến hình thái kinh
tế-xã hội khác) (Marx, 1867; Phạm Tất Dong và Lê Ngọc Hùng, 2008).
Tóm lại, Marx là người có nhiều đóng góp trong lich sử phát triển xã hội học và được các
nhà xã hội học trên thế giới đánh giá cao. Những vấn đề về lý luận, phương pháp mà Marx đề
xuất như: chủ nghĩa duy vật lich sử và quy luật phát triển lich sử, thông qua những học thuyết
chủ yếu (học thuyết hình thái kinh tế-xã hội, học thuyết đấu tranh giai cấp, các học thuyết về
kinh tế…) có một ý nghĩa to lớn trong việc xây dựng tri thức xã hội học, đặc biệt là xã hội học
Mác-xít. Các nhà xã hội học Mác-xít đã vận dụng chủ nghĩa duy vật biện chứng của Marx để
nghiên cứu cơ cấu xã hội, mâu thuẫn xã hội và sự phân tích sự biến đổi xã hội. Điều quan trọng
là, với tư tưởng của Marx, các nhà xã hội học tiến bộ không chỉ cố gắng giải thích thế giới mà
còn góp phần vào công cuộc cải tiến và đổi mới xã hội để xây dựng xã hội công bằng, văn minh
và dân chủ hơn.
1.3. Herbet Spencer (1820-1905).
Herbet Spencer là nhà triết học, xã hội học người Anh. Không như các nhà tư tưởng
khác, Spencer không học ở một trường lớp chính quy nào mà chủ yếu do bố và những người
thân trong gia đình dạy. Tuy vậy, ông có nền tảng rất vững chắc về khoa học tự nhiên và một
mối quan tâm đặc biệt với khoa học xã hội. Năm 1973, Spencer bắt đầu thực sự chú ý tới xã hội
học. Ông bi ảnh hưởng bởi bối cảnh chính tri, kinh tế, xã hội và môi trường khoa học Anh (xã
hội đầu tiên công nghiệp hóa, ít nhiều ảnh hưởng đến những yếu tố tích cực của thế kỷ đầu phát
triển tư bản chủ nghĩa), ông còn bi ảnh hưởng của học thuyết tiến hóa xã hội (1876) của Darwin.
Những tác phẩm tiêu biểu của Spencer bao gồm: “Nghiên cứu xã hội học” (1873);
“Các nguyên lý của xã hội” (1876-1898); “Xã hội học mô tả” (1873-1881).
* Các nguyên lý cơ bản trong xã hội học của Spencer.
Spencer đinh nghĩa xã hội học là khoa học về các quy luật và các nguyên lý tổ chức
của xã hội và ông coi xã hội là các “cơ thể siêu hữu cơ”. Xã hội học phải có nhiệm vụ phát
hiện ra các quy luật, nguyên lý của cấu trúc và của quá trình xã hội. Xã hội học cần phải tập
trung tìm kiếm những thuộc tính, đặc điểm chung, phổ quát, phổ biến và những mối quan hệ
nhân quả giữa các sự vật, hiện tượng xã hội (Macionis, 2004).

Một trong những nguyên tắc cơ bản nhất của xã hội học Spencer là nguyên tắc tiến hóa ( có nghĩa là ông đã vận dụng học thuyết tiến hóa của Darwin vào đời sống xã hội ). Theo ông, những xã hội loài người tăng trưởng tuân theo quy luật tiến hóa từ xã hội có cơ cấu tổ chức nhỏ, dơn giản, trình độ hóa thấp, không ổn đinh, dễ phân rã ( xã hội nguyên thủy ) đến xã hội có cơ cấu tổ chức lớn, phức tạp, chuyên môn hóa cao, link vững chắc và ổn đinh ( xã hội tân tiến ). Trong những tác phẩm của mình, ông cho rằng tiến hóa là một quy trình tự nhiên và sự tiến hóa đó không hề cản trở bước tiến của quả đât ( Macionis, 2004 ). Xã hội có hàng loạt nhu yếu sống sót yên cầu phải Open những cơ quan hoạt động giải trí theo nguyên tắc chuyên môn hóa để cung ứng nhu yếu chính sách xã hội. Theo Spencer, xã hội chỉ tăng trưởng lành mạnh khi những cơ quan chức năng của xã hội đó bảo vệ thỏa mãn nhu cầu những nhu yếu xã hội. Đây là tư tưởng công dụng luận tiên phong trong xã hội học. Sở dĩ ông sử dụng thuyết tổ chức triển khai hữu cơ để lý giải sự ổn đinh xã hội và đổi khác xã hội vì ông cho rằng giữa xã hội và khung hình sống cũng có những điểm giống nhau và khác nhau. Trước hết, cả khung hình sinh học và khung hình xã hội đều có năng lực sống sót và tăng trưởng và đều tuân theo những quy luật như tăng kích cỡ của khung hình làm tăng đặc thù và vận tốc trình độ hóa tính năng ( những bộ phận khung hình tác động ảnh hưởng nhau một cách ngặt nghèo đến mức biến hóa một bộ phận kéo theo đổi khác ở những bộ phận khác. Mỗi bộ phận là một khung hình vĩ mô, một cơ quan đến tình cảm, trình độ và kỹ năng và kiến thức của nhà xã hội học ( Macionis, 2004 ). Như vậy, ở đây Spencer đã nhấn mạnh vấn đề tính cấp bách và thiết yếu của việc điều tra và nghiên cứu những giải pháp là khoa học, tức là những nhà xã hội học cần điều tra và nghiên cứu và tuân thủ những quy tắc, thủ tục, tiêu chuẩn, kỹ thuật nghiên cứu và điều tra xã hội học khi thực thi nghiên cứu và điều tra. * Các dạng xã hội. Căn cứ vào quy trình tiến hóa, Spencer phân xã hội thành hai loại : xã hội quân sự chiến lược là xã hội độc tài trong đó sự ganh đua và gây hấn luôn ngự tri và xã hội công nghiệp là những xã hội tự do. Quá trình tiến hóa xã hội diễn ra từ kiểu này sang kiểu khác tùy thuộc vào thời kỳ cuộc chiến tranh hay tự do. Hòa bình có lợi cho xã hội, hoàn toàn có thể tự nhiên chuyển hóa xã hội quân sự chiến lược sang xã hội công nghiệp còn cuộc chiến tranh thì cản trở và xóa bỏ tân tiến đó, tạo điều kiện kèm theo cho phản cách mạng Open. Xã hội quân sự chiến lược được đặc trưng bởi chính sách tổ chức triển khai, kiểm soát và điều chỉnh mang tính tập trung chuyên sâu, độc đoán cao độ để Giao hàng những tiềm năng quốc phòng và cuộc chiến tranh. Hoạt động của những cơ cấu tổ chức xã hội ( tổ chức triển khai xã hội, cá thể bi nhà nước trấn áp chặt ) chính sách phân phối diễn ra theo chiều dọc, mang tính tập trung chuyên sâu cao vì bi nhà nước quản trị và trấn áp ( Phạm Tất Dong và Lê Ngọc Hùng, 2008 : 125 ). Xã hội công nghiệp được đặc trưng bởi chính sách tổ chức triển khai ít tập trung chuyên sâu, ít độc đoán để Giao hàng những tiềm năng xã hội là sản xuất sản phẩm & hàng hóa và dich vụ, mức độ trấn áp của nhà nước và chính quyền sở tại TW so với những cá thể và những cơ cấu tổ chức xã hội giảm. Điều này tạo ra khả ngăng lan rộng ra và phát huy tính năng động của những bộ phận cấu thành nên xã hội, chính sách phân phối diễn ra hai chiều dọc và ngang ( phân phối theo chiều dọc tức là giữa những tổ chức triển khai và

Source: https://vh2.com.vn
Category : Khoa Học