Nửa thế kỷ xây dựng Viện Hàn Lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam

Muốn làm cách mạng kỹ thuật phải tăng trưởng khoa học để làm cơ sở, do đó cũng ngay trong năm 1960 nhà nước đã mời một đoàn khoa học hạng sang của Liên Xô sang thăm Việt Nam để góp quan điểm với nhà nước ta về đường lối tăng trưởng khoa học Việt Nam. Đoàn đại biểu khoa học Liên Xô do Viện sĩ Alexandr Kotelnikov, Ủy viên Đoàn chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô ( sau này trở thành Phó quản trị Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô ) sang thăm Việt Nam đã đề xuất kiến nghị với nhà nước đề xuất kiến nghị xây dựng những đơn vị chức năng điều tra và nghiên cứu cơ bản trong Ủy ban Khoa học Nhà nước, đến khi có đủ lực lượng thì tách ra để trở thành Viện Hàn lâm khoa học Việt Nam có tính năng, trách nhiệm tựa như như những Viện Hàn lâm khoa học những nước xã hội chủ nghĩa thời đó. Kiến nghị đó đã được nhà nước ta tiếp thu. Năm 1961, nhà nước đã cử đoàn đại biểu khoa học Việt Nam do giáo sư Tạ Quang Bửu, Phó Chủ nhiệm kiêm Tổng Thư ký Ủy ban Khoa học Nhà nước, đứng vị trí số 1 sang đàm phán và ký kết với Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô Hiệp định hợp tác khoa học Liên Xô-Việt Nam với nội dung đa phần là Liên Xô trợ giúp Việt Nam huấn luyện và đào tạo cán bộ nghiên cứu và điều tra khoa học và thiết kế xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật để xây dựng những đơn vị chức năng điều tra và nghiên cứu cơ bản, tiến tới xây dựng Viện Hàn lâm khoa học Việt Nam. Việc thực thi Hiệp định đã được tiến hành ngay từ năm 1962. Từ năm 1964 sau khi xảy ra cuộc chiến tranh phá hoại của Mỹ, việc làm tuy có bị chậm lại tuy nhiên vẫn được thực thi, hai viện nghiên cứu và điều tra cơ bản tiên phong được xây dựng là Viện điều tra và nghiên cứu Khoa học tự nhiên ở TP. Hà Nội và Viện điều tra và nghiên cứu Biển ở Hải Phòng Đất Cảng .

Với Dự kiến rằng Mỹ sẽ sớm phải xuống thang cuộc chiến tranh và ngừng ném bom miền Bắc, năm 1967 nhà nước đã cử một đoàn đại biểu khoa học kỹ thuật do Viện sĩ Trần Đại Nghĩa, Chủ nhiệm, và chiến sỹ Trần Quỳnh, Bí thư Đảng Đoàn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước, sang Liên Xô tìm hiểu thêm quan điểm của Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước và Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô để kiến thiết xây dựng quy hoạch toàn diện và tổng thể tăng trưởng khoa học và kỹ thuật Việt Nam sau khi chấm hết cuộc chiến tranh phá hoại của Mỹ. Trong khuôn khổ quy hoạch toàn diện và tổng thể đó có kế hoạch lần lượt xây dựng những đơn vị chức năng điều tra và nghiên cứu cơ bản thường trực Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước, đến khi có đủ lực lượng sẽ tách ra thành Viện Hàn lâm khoa học Việt Nam. Thực hiện kế hoạch này, đầu năm 1969 Thủ tướng nhà nước quyết định hành động xây dựng Viện Toán học và Viện Vật lý, và sau đó Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước quyết định hành động xây dựng Phòng Máy tính điện tử và Phòng Cơ học thường trực Ủy ban, xây dựng Phòng Hóa học những hợp chất vạn vật thiên nhiên trong thời điểm tạm thời đặt trong Viện Vật lý nhưng được hoạt động giải trí đặc cách theo một chính sách tự chủ. Đến năm 1971, khi đã đủ mạnh, Phòng Hóa học những hợp chất vạn vật thiên nhiên được tách ra khỏi Viện Vật lý và trở thành thường trực Ủy ban. Cũng trong năm đó, Viện nghiên cứu và điều tra Khoa học tự nhiên được tách ra thành những phòng nghiên cứu và điều tra Động vật, Thực vật, Vi sinh vật, Địa lý, Địa chất, Vật lý địa cầu và Kỹ thuật nhiệt đới gió mùa, toàn bộ đều thường trực Ủy ban, để chuẩn bị sẵn sàng cho việc xây dựng những viện nghiên cứu và điều tra về Sinh vật học, Các khoa học về Trái đất và Kỹ thuật nhiệt đới gió mùa. Năm 1974 xây dựng thêm Phòng Hóa dầu và Xúc tác thường trực Ủy ban. Từ thời kỳ đó, một Trung tâm nghiên cứu và điều tra khoa học vương quốc khá đồng nhất và hoàn hảo đã được hình thành trong Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước và hoạt động giải trí có nền nếp theo một chính sách tự chủ và tự chịu nghĩa vụ và trách nhiệm trọn vẹn, do chỉ huy Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước trực tiếp quản trị .
Ngay sau khi miền Nam được giải phóng, ngày 2 tháng 5 năm 1975 Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước nhận được thông tư của Thủ tướng Phạm Văn Đồng về việc gửi lên nhà nước Tờ trình xin xây dựng một Trung tâm điều tra và nghiên cứu khoa học vương quốc thường trực nhà nước trên cơ sở những viện khoa học và phòng điều tra và nghiên cứu thường trực tách ra từ Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước. Vào thời gian đó Thủ tướng tạm đặt tên cho Trung tâm nghiên cứu và điều tra khoa học vương quốc là Viện Khoa học Việt Nam với dụng ý : sau này khi đã vững mạnh và xứng danh được gọi là Viện Hàn lâm khoa học Việt Nam thì sẽ thêm hai chữ ” Hàn lâm ” vào tên gọi của Viện. Ngày 20 tháng 5 năm 1975 Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã ký Nghị định xây dựng Viện Khoa học Việt Nam. Sau đó chưa đầy hai tháng, ngày 4 tháng 7 năm 1975, chiến sỹ Phạm Hùng, Bí thư Trung ương Cục miền Nam ký tiếp quyết định hành động xây dựng Viện Khoa học và Kỹ thuật B2 thường trực Trung ương Cục miền Nam. Năm 1976, sau khi Quốc hội khóa VI công bố thống nhất quốc gia, Viện Khoa học và Kỹ thuật B2 được sáp nhập vào Viện Khoa học Việt Nam và trở thành Phân Viện Khoa học Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh .
Gần 20 năm sau, trong tiến trình thay đổi nền kinh tế tài chính của quốc gia và xét thấy ngoài trách nhiệm trụ cột nền khoa học cơ bản của nước nhà, Viện Khoa học Việt Nam còn phải đi tiên phong và đóng vai trò trụ cột trong sự nghiệp kiến thiết xây dựng và tăng trưởng một số ít nghành công nghệ cao mới sinh ra trên cơ sở những thành tựu văn minh của khoa học tự nhiên như Công nghệ thông tin, Công nghệ sinh học, Công nghệ vật tư mới, nhà nước đã quyết định hành động lan rộng ra thêm nghành hoạt động giải trí khoa học công nghệ của Viện Khoa học Việt Nam và tái cấu trúc Viện thành Trung tâm Khoa học tự nhiên và Công nghệ Quốc gia, sau này đổi tên là Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam .
Đến nay, sau nửa thế kỷ kiến thiết xây dựng và tăng trưởng, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã vững mạnh về mọi mặt và thực sự đã trở thành trụ cột nền khoa học tự nhiên và công nghệ cao của nước nhà, tên gọi của Viện vừa được bổ trợ thêm hai chữ ” Hàn lâm “, như Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã dự kiến từ năm 1975. Lịch sử khoa học Việt Nam khởi đầu một thời kỳ vẻ vang mới đầy triển vọng .

Một số hình ảnh trong quá trình phát triển của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam:

Thủ tướng Phạm Văn Đồng với chỉ huy Viện KHVN

Viện tiếp đoàn khách quốc tế

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng phát biểu tại Hội nghị Tổng kết công tác làm việc năm 2009 của Viện KH&CN Việt Nam

Hà Nội, Xuân Quý Tỵ
Giáo sư, Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu
Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Việt Nam

Source: https://vh2.com.vn
Category: Công Nghệ