Phân bố các lục địa và đại dương trên Trái Đất – https://vh2.com.vn

Trong số 510,2 triệu km2 của bề mặt Trái Đất, biển chiếm 361,1 triệu km 2 (70,8%), đất nổi chiếm 149,1 triệu km2 (29,2%). Lục địa tập trung chủ yếu ở Bắc bán cầu, chiếm 39% toàn bộ diện tích bán cầu đó. ở Nam bán cầu chủ yếu do đại dương bao phủ, phần đất liền chỉ chiếm 19% diện tích chung nên khí hậu điều hòa hơn.

1. Đại dương quốc tế

1.1. Các đại dương trên thế giới

Toàn bộ bề mặt đại dương trên địa cầu có tên là Đại dương quốc tế. Đại dương quốc tế gồm 4 bộ phận chính : Bắc Băng Dương ( 13,10 triệu km 2 ), Đại Tây Dương ( 93,10 triệu km2 ), Ấn Độ Dương ( 74,62 triệu km 2 ) và Thái Bình Dương ( 179,68 triệu km 2 ). Giới hạn tự nhiên giữa những đai dương là bờ của những lục địa hay hòn đảo mà đại dương bảo phủ, còn số lượng giới hạn quy ước là vòng Bắc cực và những kinh tuyến chạy qua những mũi Nam đảo Taxmani, mũi Kim – cực Nam châu Phi và mũi Horn cực Nam của Nam Mỹ .

1.2. Các hợp phần của đại dương

a / Biển, Vịnh, Vũng : Những bộ phận ở rìa những đại dương có kích cỡ lớn, ít hay nhiều tách biệt với đại dương gọi là biển, những bộ phận tựa như như vậy của biển gọi là vịnh, nhỏ hơn gọi là vụng. Theo mức độ tách biệt với đại dương, những biển hoàn toàn có thể được phân thành những loại sau :
– Biển kín là những biển hầu hết được lục địa bảo phủ bốn phía, chỉ thông với đại dương hay những biển khác qua eo biển ( Địa Trung Hải, Hồng Hải, Hắc Hải, – Ban Tích v.v … ) .
– Biển nửa kín bị lục địa phủ bọc một phần, còn những phần khác bị những bán đảo hay những dãy hòn đảo phân làn với đại dương hay với biển lân cận Bêrinh, Okhôt, Bắc Hải, Nhật Bản v.v … ) .
– Biển giữa những hòn đảo là bộ phận của đại dương bị những vòng cung hòn đảo bảo phủ xung quanh ( biển Giava, Xulu v.v … ) .
– Biển mỏ nằm ở rìa lục địa và mỏ rộng tới đại dương ( biển Arabi, Baren, Nam Hải v.v … ) .
b / Địa hình đáy đại dương : Theo độ sâu và đặc thù hình thái, cấu trúc, địa hình đáy đại dương quốc tế được phân ra những khu vực sau :
– Vùng bờ biển là dải đất nằm số lượng giới hạn giữa biển và lục địa, dưới tác động ảnh hưởng của thủy triều khi thì ngập nước, khi thì khô cạn .
– Thềm lục địa là dải rìa lục địa lê dài dưới nước tối độ sâu 200 m ( có khi đến 5.000 – 6.000 m ). Thềm lục địa phần nhiều nằm ngang, nhưng trên bề mặt của nó vẫn có miền đồi, miền trũng, thung lũng ngầm v.v … Điều đó chứng tỏ thềm lục địa đã từng là lục địa, sau đó mới bị nước biển tràn ngập .
– Sườn lục địa bao chiếm miền có độ sâu từ 200 – 2.500 m vói độ dốc thông dụng không vượt quá 4 – 7 °, nhưng riêng biệt có những khu vực độ dốc đạt tối 40 – 50 °. Bề mặt của sườn lục địa có khi bị những thung lũng ngầm chia cắt. Có những thung lũng là sự liên tục lê dài của một số ít thung lũng lớn trên đất liền qua thềm lục địa như Công Gô, Amazon …
– Đáy đại dương quốc tế có độ sâu từ 2.500 – 6.000 m. Địa hình ở đây cũng giống như trên đất nổi, có những bình nguyên, sơn nguyên và những dãy núi chia cắt đáy đại dương thành hệ thông những bồn địa .
– Vực thẳm đại dương là những vùng của đáy đại dương có độ sâu lớn hơn 6.000 m. Các vực sâu nhất là Marian ( 10.863 m ) ; Philipin ( 10.540 m ), Kurin – Kamchatca ( 10.382 m ) và Nhật Bản ( 10.375 m ) .
Phân tích map độ sâu của Đại dương quốc tế cho thấy mặc dầu bề mặt đáy của chúng khá phức tạp, nhưng cũng hoàn toàn có thể rút ra 1 số ít đặc thù chính sau :
– Phần TT của đáy những đại dương đều nâng cao lên tạo thành những dãy núi ngầm. Thí dụ như ở giữa Bắc Băng Dương có dãy núi ngầm Lomonoxov, ở giữa Đại Tây Dương có dãy Đại Tây Dương, ở giữa Ân Độ Dương có dãy Ấn Độ Dương và ở giữa Thái Bình Dương có dãy Haoai. Chúng có tên gọi là những dải núi TT đại dương .
– Những nơi sâu nhất của những đại dương không nằm ở TT của chúng, mà ở rìa ( vực Atacama ) hoặc tiếp cận với những dãy hòn đảo ( vực Giava, Kurin, Kamchatca, Philipin … ) .

2. Lục địa và hòn đảo

2.1. Lục địa

Lục địa là những phần đất nổi lớn trên mặt những đại dường, chiếm 139 triệu km 2. Phần đất liền của quốc tế gồm có 6 lục địa : Âu, Á, Phi, Bắc Mỹ, Nam Mỹ, úc và Nam cực. Nói chung lục địa không tính những hòn đảo, còn những châu có tính những hòn đảo. Các châu trên thế giói gồm có : châu Âu cỏ diên tích là 10.523 triệu km 2, châu Á : 43.475 triệu km 2, châu Phi : 30.152 triệu km 2, châu Mỹ : 24.228 triệu km2, châu Úc và Đại dương : 8.6 triệu km2 và châu Nam cực : 14.107 triệu km
Lục địa Úc và Nam cực nằm giữa đại dương nên có biên giới rõ ràng. Biên giới giữa lục địa Âu – Á và Phi được vạch rạ theo quy ước qua kênh đào Xuyê, giữa lục địa Bắc và Nam Mỹ qua kênh đào Panama. Còn biên giới giữa châu Âu và châu Á là yếu tố được tranh luận nhiều nhất, cả hai châu này về thực ra tạo nên một lục địa duy nhất ( lục địa Âu – Á ). Hiện nay biên giới hai châu Âu, Á được thống nhất lấy qua sườn Đông dãy Uran, Sông Embơ, bờ Bắc biển Caxpi, miền trũng Cumomanưchơ đến Hắc Hải .

2.2. Các dải núi lớn trên các lục địa

Xem xét địa hình bề mặt đất liền ta thấy điển hình nổi bật lên hai dải núi chính :
a / Dải Thái Bình Dương lê dài theo hưống kinh tuyến dọc rìa phía Đông của Thái Bình Dương, từ quần đảo Alêuxiuen, qua Laoeđic, Ăngđơ và Nam cực .
b / Dải núi Âu – Á có xu thế chạy theo hướng vĩ tuyến từ Pyrênê, qua Anpơ, Cacpat, Apenin, Ban Căng, qua những núi Anatôni, Kapkazơ, những núi Pamia, Hymalaya, những mạch núi Đông Dương và Inđônêxia .
Trên bề mặt Trái Đất còn có dải núi cao đáng quan tâm chạy dài theo hướng Tây Nam – Đông Bắc, từ Thiên Sơn, Antai đến Đông Bắc Xibêri .
Nghiên cứu bề mặt địa hình đất nổi nhận thấy phần đông mỗi lục địa đều chia thành ba vòng đai : vòng đai thấp và hai vòng đai cao. Vòng đai thấp thường nằm giữa hai vòng đai đất cao được biểu lộ rõ ở Bắc và Nam Mỹ. Phía Tây của những lục địa này có mạch núi Coócđie và Anđơ, ở rìa phía Đông có những núi thấp hơn, còn giữa lục địa là dải bình nguyên chạy từ Plata đến khu vực vịnh Hut – Xơn .

2.3. Đảo

Đảo là những phần đất nổi có kích thước khác nhau có biển và đại dương bao bọc xung quanh. Tất cả các đảo chiếm diện tích khoảng gần 10 triệu km2. Theo đặc điểm hình thành, các đảo được chia ra hai nhóm: đảo lục địa và đảo đại dương.

a / Các hòn đảo lục địa là những bộ phận của lục địa bị tách ra do sự xâm nhập của biển khi những bộ phận khác hạ thấp xuống do ảnh hưởng tác động của những quy trình bên trong ( hòn đảo Mađagaxca, Xrilanca Corse, Ireland v … ) .
b / Các hòn đảo đại dương có nguồn gốc hình thành trọn vẹn không nhờ vào vào lục địa. Các hòn đảo thuộc nhóm này gồm có hòn đảo sinh vật biển và hòn đảo núi lửa .

3. Những đặc thù cơ bản cấu trúc của bề mặt Trái Đất

Bề mặt Trái Đất có những đặc thù cấu trúc cơ bản sau :
1 / Diện tích của những khối lục địa ở Bắc bán cầu lốn hơn ở Nam bán cầu .
2 / Tất cả những lục địa, trừ Nam cực đều hợp thành từng cặp : Bắc Mỹ – Nam Mỹ, châu Âu – châu Phi, châu Á – châu úc. Từng cặp tạo thành tia lục địa. Các tia lục địa chụm lại ở khoảng chừng khoảng trống Bắc cực, tạo ra “ sao lục địa ”, ở mỗi tia, lục địa Bắc ngăn cách so với lục địa Nam do một đới dập vỡ của vỏ Trái Đất. Tại đây sống sót những hói biển sâu cùng vô số hòn đảo. Đây chính là khu vực hoạt động giải trí can đảm và mạnh mẽ của núi lửa và động đất. Vòng đai đứt gẫy lớn chạy qua biển Caribê và vịnh Mêhicô, dọc theo Địa Trung Hải, những biển và quần đảo Á – úc .
3 / Tất cả những lục địa đều có hình tam giác, đáy mỏ rộng về phía Bắc .
4 / Các lục địa Nam đều lõm về phía Tây ( Vịnh Arica ở Nam Mỹ, vịnh Ghinê ở châu Phi và vịnh Úc lớn ở châu Úc ) và lồi về phía Đông .
5 / Một vài lục địa sống sót chuỗi hòn đảo chạy dọc theo rìa phía Đông, tạo thành những vòng cung hòn đảo lõm về phía Đông ( vòng cung Anti, Nam Anđơ, vòng cung Đông Á ) .
6 / ở những lục địa phía Nam của mỗi tia, lục địa hình như hơi dịch về phía Đông so với lục địa phía Bắc và không phải đoạn lê dài trực tiếp theo kinh tuyến của lục địa Bắc .
7 / Bề mặt lục địa ỏ TT thấp hơn ở rìa, trái lại ỏ những đại dương thì TT cao hơn rìa. Như vậy hàng loạt thạch quyển nói chung gồm có những vòng đai địa hình cao và địa hình thấp liên tục chạy theo hướng kinh tuyến .
8 / Diện tích Bắc Băng Dương giao động bằng diện tích quy hoạnh lục địa Nam cực .
Những quy luật làm phát sinh những đặc thù nêu trên đang được những nhà khoa học đi sâu điều tra và nghiên cứu và lý giải .

5/5 – ( 1 bầu chọn )

Source: https://vh2.com.vn
Category : Trái Đất