Đề tài Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên – Luận văn, đồ án, đề tài tốt nghiệp

Phần I / Giới thiệu : Nhắc đến Tây Nguyên người ta sẽ nghĩ đến ngay mảnh đất cao nguyên đầy nắng và gió, những bản làng của người Gia Lai, Ê Đê, những câu truyện sử thi già làng kể mỗi đêm hay chú voi con ở Bản Đôn đã nghe từ ngày còn nhỏ. Đặc biệt nhất phải kể đến đó chính là không gian sôi sục, vui tươi với những điệu múa của những cô gái Tây Nguyên, của tiếng nhạc phát ra từ những chiếc cồng, chiếc chiêng tạo ra sự truyền thống văn hóa của cả một dân tộc bản địa. Vâng đó chính là không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã được UNESCO công nhận là siêu phẩm văn hóa phi vật thể và truyền khẩu của quả đât vào ngày 25/11/2005. Sau Nhã nhạc Cung đình Huế, Cồng chiêng Tây Nguyên là di sản văn hóa phi vật thể thứ hai của Nước Ta được tôn vinh là di sản của quốc tế. Điều đó chứng minh và khẳng định Nước Ta là một quốc gia có bề dày truyền thống cuội nguồn văn hóa, có nhiều nghệ thuật và thẩm mỹ truyền thống cuội nguồn cần được bảo tồn, gìn giữ và phát huy. Sau đây là những tìm hiểu và khám phá của nhóm về siêu phẩm văn hóa phi vật thể và truyền khẩu của quả đât nói chung và của Nước Ta nói riêng .

24 trang |

Chia sẻ: thanhlinh222

| Lượt xem : 13633

| Lượt tải: 15

Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên * * * Giảng viên : Hồ Thu Hà * * * Danh sách thành viên : Nhóm trưởng : Nguyễn Thị Hồng Nhung Nguyễn Thị Vân Anh Tống Thị Huyền Nguyễn Thu Hiền Trần Minh Nguyệt Giang Anh Minh Vũ Thị Thu Huyền Lang Thị Thư Đặng Thị Thùy Linh Cao Thị Hoài Thu Nguyễn Thị Thủy Nguyễn Văn Hưng Lương Tỉnh Thái Bình Phạm Thùy Dung BẢNG PHÂN CÔNG CÔNG VIỆC STT HỌ VÀ TÊN CÔNG VIỆC ĐÁNH GIÁ GHI CHÚ 1 Vũ Thị Thu Huyền Tìm hiểu không gian sống sót và lịch sử dân tộc hình thành của CCTN 4/5 * Nộp đúng hạn 2 Tống Thị Huyền Tìm hiểu về cấu trúc của không gian văn hóa CCTN 4/5 * Nộp đúng hạn 3 Lê Văn Hưng Lương Tỉnh Thái Bình Tìm hiểu về ý niệm về cồng chiêng của người Tây Nguyên Hưng : 2/5 * Bình : 0/5 * Hưng nộp muộn, thiếu ảnh 4 Trần Minh Nguyệt Tìm hiểu về đặc trưng người diễn xướng. 4/5 * Nộp đúng hạn 5 Phạm Thùy Dung Tìm hiểu về đặc trưng về phương pháp diễn xướng 3/5 * Nộp muộn, thiếu ảnh 6 Nguyễn Thị Thủy Tìm hiểu về biên chế và cơ cấu tổ chức dàn nhạc. 3/5 * Thiếu ảnh 7 Lang Thị Thư Đặng Thị Thùy Linh Tìm hiểu về hệ chuyên nghiệp Thư : 4/5 * Linh : 4/5 * Nộp đúng hạn 8 Cao Thị Hoài Thu Tìm hiểu về tình hình và tiềm năng 3/5 * Nộp muộn, thiếu ảnh 9 Nguyễn Thu Hiền Nguyễn Thị Vân Anh Làm powerpoint Hiền : 5/5 * V.Anh : 5/5 * Tích cực 10 Giang Anh Minh Thuyết trình 5/5 * Tích cực 11 Nguyễn Thị Hồng Nhung Phân chia việc làm, tổng hợp tài liệu, chỉnh sửa và triển khai xong word, thuyết trình, nhìn nhận. 5/5 * Nhóm trưởng Cấu tạo bài : I / Giới thiệu. II / Những yếu tố chung. Không gian sống sót. Lịch sử và nguồn gốc hình thành. Cấu tạo. Quan niệm về cồng chiêng của người Tây Nguyên. III / Đặc trưng cơ bản của cồng chiêng Tây Nguyên. Đặc trưng về người diễn xướng. Đặc trưng về phương pháp diễn xướng. Đặc trưng về biên chế và cơ cấu tổ chức dàn nhạc. Hệ chuyên nghiệp và bài bản. IV / Tiềm năng tăng trưởng và những giải phát để gìn giữ và tăng trưởng không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên. Thực trạng Tiềm năng tăng trưởng Các giải pháp * * * Phần I / Giới thiệu : Nhắc đến Tây Nguyên người ta sẽ nghĩ đến ngay mảnh đất cao nguyên đầy nắng và gió, những bản làng của người Gia Lai, Ê Đê, những câu truyện sử thi già làng kể mỗi đêm hay chú voi con ở Bản Đôn đã nghe từ ngày còn nhỏ. Đặc biệt nhất phải kể đến đó chính là không gian sôi sục, vui tươi với những điệu múa của những cô gái Tây Nguyên, của tiếng nhạc phát ra từ những chiếc cồng, chiếc chiêng tạo ra sự truyền thống văn hóa của cả một dân tộc bản địa. Vâng đó chính là không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã được UNESCO công nhận là siêu phẩm văn hóa phi vật thể và truyền khẩu của trái đất vào ngày 25/11/2005. Sau Nhã nhạc Cung đình Huế, Cồng chiêng Tây Nguyên là di sản văn hóa phi vật thể thứ hai của Nước Ta được tôn vinh là di sản của quốc tế. Điều đó khẳng định chắc chắn Nước Ta là một quốc gia có bề dày truyền thống lịch sử văn hóa, có nhiều nghệ thuật và thẩm mỹ truyền thống lịch sử cần được bảo tồn, gìn giữ và phát huy. Sau đây là những tìm hiểu và khám phá của nhóm về siêu phẩm văn hóa phi vật thể và truyền khẩu của trái đất nói chung và của Nước Ta nói riêng. * * * Phần II / Những yếu tố chung. Không gian sống sót : Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên trải rộng suốt 5 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Đăk Nông và Lâm Đồng. Chủ nhân của di sản văn hóa quý giá và rực rỡ này là 17 dân tộc thiểu số thuộc nhóm ngôn từ Nam Á ( Austro-Asian ) và Nam đảo ( Austronesian ) sống trên khu vực cao nguyên trung bộ của Nước Ta, những dân tộc thiểu số sống dọc Trường Sơn – Tây Nguyên như : Bana, Xêđăng, Mnông, Cơho, Rơmăm, Êđê, Giarai … Mỗi dân tộc bản địa ở Tây Nguyên sử dụng cồng chiêng theo phương pháp riêng để chơi những bản nhạc của dân tộc bản địa mình, nhất là vào dịp tiệc tùng, nghênh đón năm mới, mừng nhà mới và cồng chiêng gắn bó mật thiết với đời sống của người Tây Nguyên, nó là lời nói của tâm linh, tâm hồn con người, để diễn đạt niềm vui, nỗi buồn trong đời sống, trong lao động và hoạt động và sinh hoạt hàng ngày của họ. Trải qua bao năm tháng cồng chiêng đã trở thành nền văn hóa đặc trưng, đầy sức điệu đàng và mê hoặc của vùng đất Tây Nguyên. Lịch sử và nguồn gốc hình thành. Cồng chiêng Tây Nguyên có nguồn gốc từ truyền thống lịch sử văn hóa Đông Sơn_truyền thống văn hóa và lịch sử dân tộc rất truyền kiếp. Về cội nguồn, có nhà điều tra và nghiên cứu cho rằng, cồng chiêng là ” hậu duệ ” của đàn đá. Bởi trước khi có văn hóa đồ đồng tức thời kì đồ đá, người xưa đã tìm đến loại khí cụ đá : cồng đá, chiêng đá, , hay chiêng tre, Rồi theo tiến trình lịch sử vẻ vang tăng trưởng của quả đât, con người tìm ra đồng, tạo nên thời đại hoàng kim đồ đồng. Trong thời kì hoàng kim của đồ đồng, những đồ vật bằng đồng lần lượt được sinh ra, trong số đó, chiêng đồng được coi là đỉnh điểm với kĩ thuật chế tác tinh xảo. Từ thuở sơ khai, cồng chiêng được đánh lên để mừng lúa mới, xuống đồng, .. Nó là biểu lộ của tín ngưỡng – là phương tiện đi lại tiếp xúc với siêu nhiên … Với âm thanh khi ngân nga sâu lắng, khi thôi thúc trầm hùng, hòa quyện với tiếng suối, tiếng gió và với tiếng lòng người, sống mãi cùng với đất trời và con người Tây Nguyên. Tất cả những tiệc tùng trong năm, từ lễ thổi tai cho trẻ sơ sinh đến lễ bỏ mả, lễ cúng máng nước, lễ mừng cơm mới, lễ đóng cửa kho, lễ đâm trâu, hay trong một buổi nghe khan thì đều phải có tiếng cồng, tiếng chiêng dài hơn đời người. Tiếng cồng, tiếng chiêng tiếp nối và kết dính những thế hệ lại với nhau. Có một câu truyện truyền miệng như sau : Người Xêđăng kể rằng : Thuở thời xưa có lần voi dữ tràn về phá rẫy, phá buôn. Con trai Xêđăng mang theo lao, tên lá cùng hợp sức hủy hoại thú dữ, đánh nhau suốt mấy ngày đêm, sức tàn lực kiệt mà thú dữ càng hung tợn. Họ chỉ còn biết chắp tay cầu Yàng. Bỗng họ thấy đùn lên một ụ đất, đào xuống thấy một vật bằng đồng tròn như ông mặt trời to bốn người ôm mới xuể. Gõ vào vật ấy phát ra tiếng trầm vang động núi rừng khiến đàn thú dữ ngơ ngác. Rồi những ụ đất liên tục mọc lên, mang theo những vật bằng đồng hình dáng tương tự như nhưng nhỏ dần, âm càng cao. Khi đã có trong tay hơn 10 chiếc Chiêng, đồng thanh gõ lên thì tiếng trầm như thác đổ, tiếng cao như thác reo khiến voi dữ phải chạy vào rừng sâu Cấu tạo của không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên. Cồng chiêng gắn bó mật thiết với đời sống của người Tây Nguyên, nó là lời nói của tâm linh, tâm hồn con người, nó miêu tả niềm vui, nỗi buồn trong đời sống, trong lao động và hoạt động và sinh hoạt hàng ngày của họ. Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên gồm có những yếu tố bộ phận sau : cồng-chiêng, những bản nhạc tấu bằng cồng chiêng, những người chơi cồng chiêng, những liên hoan có sử dụng cồng chiêng ( Lễ mừng lúa mới, Lễ cúng Bến nước … ), những khu vực tổ chức triển khai những liên hoan đó ( nhà dài, nhà rông, nhà gươl, rẫy, bến nước, nhà mồ, những khu rừng cạnh những buôn làng Tây Nguyên, … ). Với người Tây Nguyên, cồng chiêng và văn hóa cồng chiêng là gia tài vô giá. Âm nhạc cồng chiêng Tây Nguyên không những là một giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ đã từ lâu được khẳng định chắc chắn trong đời sống xã hội mà còn là kết tinh của hồn thiêng sông núi qua bao thế hệ. Cồng chiêng Tây Nguyên không chỉ có ý nghĩa về mặt vật chất cũng như những giá trị về thẩm mỹ và nghệ thuật đơn thuần mà nó còn là ” lời nói ” của con người và của thần linh theo ý niệm ” vạn vật hữu linh “. Hiện tại, ở những vùng có Cồng Chiêng trên Tây Nguyên, Lễ Hội Cồng Chiêng được tổ chức triển khai hàng năm là một hoạt động giải trí vừa có ý nghĩa bảo tồn truyền thống văn hóa vừa là một loại sản phẩm dành cho du lịch rất phổ cập. Lễ Hội Cồng Chiêng là một liên hoan được tổ chức triển khai hàng năm theo hình thức luân phiên tại những tỉnh có văn hoá Cồng Chiêng trong đó Đắk Lắk là một điểm quan trọng và hay được chọn nhất do vị trí TT văn hoá, chính trị, xã hội của khu vực Tây Nguyên nơi có nhiều Cồng Chiêng nhất ở Nước Ta. Và ở mỗi một dân tộc bản địa khác nhau lại có những pháp luật khác nhau về cách tổ chức triển khai và người chơi cồng chiêng. Điều này tương quan đến phong tục tập quán và tín ngưỡng của từng dân tộc bản địa, những kiêng cự trong sử dụng cồng chiêng cũng độc lạ ở mỗi dân tộc bản địa. Cồng chiêng là loại nhạc khí bằng hợp kim đồng, có khi pha vàng, bạc hoặc đồng đen. Cồng là loại có núm, chiêng thì không có núm. Nhạc cụ này có nhiều kích cỡ, đường kính giao động từ 20 cm đến 60 cm, loại cực lớn lên tới 90 cm hoặc đến 120 cm. Cồng chiêng hoàn toàn có thể được dùng đơn lẻ hoặc dùng theo dàn, bộ gồm có từ 2 đến 12 hoặc 13 chiếc, thậm chí còn có nơi từ 18 đến 20 chiếc. Cồng chiêng Tây Nguyên là loại nhạc cụ độc lạ, rực rỡ và phong phú. Các dàn cồng chiêng Tây Nguyên lấy thang bồi âm tự nhiên làm cơ sở để thiết lập thang âm của riêng mình. Trong đó, mỗi biên chế của từng tộc người đều cấu trúc bởi thang 3 âm, 5 âm hay 6 âm cơ bản. Song, cồng chiêng vốn là nhạc cụ đa âm, bên cạnh âm cơ bản khi nào cũng vang kèm một vài âm phụ khác. Chính vì thế trên trong thực tiễn, một dàn 6 chiêng sẽ cho ta tối thiểu 12 âm hay nhiều hơn nữa. Điều đó lý giải là tại vì sao mà âm sắc cồng chiêng nghe thật đầy đặn và có chiều sâu đến như vậy. Đặc điểm điển hình nổi bật nhất của cồng chiêng Tây Nguyên đó là trong cấu trúc. Cấu tạo của cồng chiêng Tây Nguyên không tách ra đơn lẻ mà thành dàn và dàn cồng chiêng được diễn tấu bởi một tập thể người_mang tính hội đồng dân tộc bản địa thâm thúy. Nghĩa là ở đây mỗi nhạc công chỉ chơi một chiếc cồng hoặc một chiếc chiêng, tức là mỗi người chỉ đảm nhiệm một nốt nhạc trong một bản nhạc. Bởi vậy, khi hoà tấu cồng chiêng, những thành viên phải diễn tấu, tích hợp với nhau theo từng đơn vị chức năng tiết tấu nhất định để tạo nên chuyên nghiệp. Đó là một kỹ thuật không dễ thực thi, yên cầu nhạc công phải có một bản lĩnh tiết tấu vững vàng. Trong chuyên nghiệp cồng chiêng, tất cả chúng ta thấy có tầng giai điệu trên, tầng giai điệu dưới, có phần hòa âm, có phần bè trầm xen kẽ hòa quyện ; thế cho nên mỗi thành viên khi diễn tấu phải phối hợp với nhau theo một quy luật nào đó để cấu thành nên những bài cồng chiêng khác nhau v.v Trên một nền kinh tế tài chính nương rẫy còn nhiều khó khăn vất vả đói nghèo, việc đồng bào Tây Nguyên chiếm hữu một nền thẩm mỹ và nghệ thuật như vậy quả là điều thật kỳ vĩ. Với đồng bào Tây Nguyên, kỹ thuật tiết tấu có vẻ như là bản năng của họ. Ở đây, do mỗi người chơi một chiếc cồng, chiêng tức là mỗi người chơi một nốt nhạc nên tất cả chúng ta có cảm xúc dàn cồng chiêng trải dài trong không gian. Nó giống như một cây đàn khổng lồ mà mỗi người chỉ chơi 1 phím đàn thôi. Bởi vậy, nếu người nghe đứng giữa dàn cồng chiêng, tức “ chiếc đàn khổng lồ ” này thì họ sẽ cảm thấy giai điệu chuyên nghiệp và bài bản chạy qua, chạy lại, đi vòng quanh. Ví dụ : nếu họ đứng ở khúc giữa thì sẽ nghe giai điệu bản nhạc diễn ra ở một vài cái chiêng ở trước mặt thôi còn ở phía xa hơn về bên tay phải hoặc tay trái sẽ khó nghe thấy hàng loạt sự hiển thị giai điệu cân đối. Khi hoà tấu, âm thanh của dàn cồng chiêng hoạt động, tất cả chúng ta sẽ cảm thấy bản nhạc thực sự hoạt động trong không gian và đấy chính là hiệu ứng của âm thanh vòm ( surround sound ) rất là mê hoặc. Qua những điều nói ở trên, hoàn toàn có thể chứng minh và khẳng định rằng “ cồng chiêng Tây Nguyên ” là một nền nghệ thuật và thẩm mỹ đồ sộ, vĩ đại. Vĩ đại ở chỗ người Tây Nguyên không sản xuất ra cồng chiêng mà thu mua, gom lại của những tộc người khác sống quanh mình. Họ mua lại của người Kinh, người Lào, người Khơ me, hay mua từ nhiều nguồn khác nhau, sau đó tập hợp lại thành bộ, chỉnh sửa và xếp theo hàng âm sao cho tương thích với thẩm mỹ và nghệ thuật của dân tộc bản địa họ. Rồi từ đó từ từ hình thành nên một nền nghệ thuật và thẩm mỹ cồng chiêng đồ sộ như ngày này. Một số loại chiêng : – Chiêng Lào : đã được đưa từ Lào sang, có người còn cho rằng chiêng Lào thực ra đã được đúc từ Myanma, qua con đường trao đổi, kinh doanh đã đến Tây Nguyên. Đây là loại chiêng rất quý được đúc bằng đồng có pha bạc, tiếng kêu to và vang xa. – Chiêng Gioăn : do người Kinh đúc. Đây cũng là yếu tố còn được bàn luận khá sôi sục. Tại sao người Kinh đúc chiêng mà lại không sử dụng ? Có lẽ thuở bấy giờ người Kinh đã tìm thấy một thị trường lớn tiêu thụ cồng chiêng rồi sản xuất và đưa lên Tây Nguyên trao đổi, luôn bán. – Chiêng Kur : được đưa từ Campuchia sang. Quan niệm của người Tây Nguyên về cồng chiêng. Trong xã hội truyền thống, con người có tối thiểu là ba mối quan hệ : đó là quan hệ với thiên nhiên-thông quy trình canh tác cây cối, quan hệ với xã hội-thông qua những tập tục tín ngưỡng, quan hệ với dòng đời-mỗi con người thành viên. Để hiện thực hóa những mối quan hệ đó, con người tổ chức triển khai những nghi lễ, những hoạt động giải trí văn hóa trong hội đồng. Đối với đồng bào những dân tộc bản địa Tây Nguyên, trong hàng loạt những nghi lễ đó cồng chiêng là một thành tố không hề thiếu. Tiếng chiêng tiếng cồng được coi là một bộc lộ vô hình dung của đời sống hội đồng. Và trên hết, cồng chiêng được tín hiệu nối kết mọi người trong một đơn vị chức năng lại với nhau. Chỉ cần nghe tiếng chiêng, những người trong buôn, trong vùng sẽ hiểu ngay ở phía đó đang xảy ra chuyện gì, âm điệu và bài chiêng sẽ báo hiệu cho đó là chuyện lành hay diềm dữ. Chính vì cồng chiêng có vai trò và ý nghĩa vô cùng quan trọng như vậy, người Tây Nguyên có những ý niệm về cồng chiêng như sau : • Do tín ngưỡng vạn vật hữu linh, Các tộc người tây nguyên ý niệm cồng chiêng là “ vật thiêng ”, nơi trú ngụ của những vị thần linh, đằng sau mỗi chiếc cồng, mỗi chiếc chiêng là 1 vị thần. Cồng chiêng càng cổ thì quyền lực tối cao của vị thần càng cao. Tuy nhiên, ngay từ đầu thì những bộ cồng chiêng mới chưa có được năng lực thần bí ấy. Sau khi mua chiêng về, tiếp ngay sau quy trình thẩm âm cho chiêng là đến nghi lễ đón hồn chiêng. Người ta làm lễ hiến sinh và mời thần linh về giúp sức, bằng phép thuật, thần linh làm cho cồng chiêng có sức mạnh hơn, đủ năng lực thông linh với những tầng miền quốc tế trong ngoài hành tinh. Đối với những tộc người Tây Nguyên, lễ hiến sinh càng lớn cồng chiêng càng có sức mạnh và rất linh. Với ý niệm này cồng chiêng được sử dụng để thờ cúng. • Bên cạnh ý niệm bên trên, người Tây Nguyên còn coi cồng chiêng là gia tài quý giá, hình tượng cho quyền lực tối cao và sự phong phú. Đã có thời một chiếc chiêng có giá trị bằng hai con voi hoặc hai mươi con trâu. Với ý niệm này cồng chiêng được sử dụng làm vật trang trí. • Cùng với ý niệm coi cồng chiêng là vật thiêng để thờ cúng, hay là vật quý giá để trang trí và biểu lộ đẳng cấp và sang trọng xã hội. Người Tây Nguyên còn coi cồng chiêng như thể công cụ để vui chơi. Đôi khi nó còn được dùng để đánh, để múa, để hát, để đi dạo vui chơi trong những tiệc tùng. Trong mỗi liên hoan tiếng cồng chiêng là phương tiện đi lại liên kết thiêng liêng nhất và hiệu suất cao nhất giữa con người với con người và giữa dân tộc bản địa này với dân tộc bản địa khác. Con người có vẻ như tìm thấy một sự giao hòa thực sự với nhau và với mẹ vạn vật thiên nhiên vĩ đại khi họ cùng hòa chung trong những âm thanh sôi động của cồng chiêng, nó đem đến niềm vui cho toàn bộ mọi người trong nghi lễ đâm trâu, lễ lập làng, lễ mừng nhà rông mới. Cứ như vậy chiêng mải miết theo thời hạn, đi hết vòng tròn này đến vòng tròn khác. Mỗi thời gian đi qua, chiêng mang đến cho mọi người biết bao điều như niềm vui có nơi ở mới, thành viên mới, lời cảm thông san sẻ lỗi buồn và biết bao điều kỳ vọng. Vào những ngày hội, hình ảnh những vòng người nhảy múa quanh ngọn lửa thiêng, bên những vò rượu cần trong tiếng cồng chiêng vang vọng núi rừng, tạo cho Tây Nguyên một không gian lãng mạn và huyền ảo. Cồng chiêng do vậy góp thêm phần tạo nên những sử thi, những áng thơ ca đậm chất văn hóa Tây Nguyên vừa lãng mạn, vừa hùng tráng. * * * Phần III / Đặc trưng cơ bản của cồng chiêng Tây Nguyên. Đặc trưng về người diễn xướng. Ở mỗi một dân tộc bản địa khác nhau lại có những pháp luật khác nhau về việc lựa chọn người chơi cồng chiêng. Điều này tương quan đến phong tục tập quán và tín ngưỡng của từng dân tộc bản địa, những kiêng cự trong sử dụng cồng chiêng cũng độc lạ ở mỗi dân tộc bản địa. Ở phần đông những tộc người, cồng chiêng là nhạc cụ dành riêng cho phái mạnh. Đó là trường hợp của những tộc người như Gia Rai, Ê Đê Kpah, Ba Na, Xơ Đăng, Brâu, Cơ Ho … Nhưng song song với những dân tộc bản địa đó, có những tộc người cồng chiêng được được cho phép cả nam lẫn nữ đều hoàn toàn có thể sử dụng, ví dụ như : Mạ, M’Nông. Nhưng riêng 1 số ít ít tộc người như Ê Đê Bih thì chỉ có phái đẹp mới được chơi cồng chiêng. Văn hóa và âm nhạc công chiêng Tây Nguyên sống sót dưới hình thức văn hóa và âm nhạc dân gian. Nó là sự chiếm hữu của hội đồng và có năng lượng xác lập chuẩn văn hóa cho thành viên hội đồng. Chẳng hạn như : ở những tộc người, cồng chiêng dành riêng cho phái mạnh thì toàn bộ phái mạnh trong tộc người đó phải biết đánh chiêng ; ngược lại ở những tộc người cồng chiêng dành riêng cho phái đẹp thì mọi cô gái của tộc người đó phải thực thi trách nhiệm này. Trang phục của nghệ nhân trình diễn cồng chiêng và những người nhảy múa khi nào cũng là bộ sắc phục đẹp nhất và được dành riêng cho những khi tiến hành lễ hội mà thường ngày ít khi mặc và phát hiện. Ví dụ như bộ sắc phục của nam và nữ Ba Na : Với phái mạnh : những chàng trai mặc áo ló ( một kiểu áo chui đầu, không tay, có trang trí những đường viền đỏ xung quanh cổ, vai, gấu áo ), mang khố hoa có trang trí nhiều họa tiết ở hai đầu và những hạt cườm trắng cầu kỳ. Nam giới cũng thường quan tâm làm cho tóc của mình trở nên mê hoặc bằng cách sử dụng những dây buộc tóc được làm từ những sợi mây nhỏ tết lại theo những hình quả trám, cộng thêm những lông chim trĩ hoặc là lông đuôi gà rừng đực cắm ở phía sau gáy. Bộ sắc phục này còn được trang hoàng thêm bởi những vòng đồng, bạc ở những thắt lưng, những vòng cườm quanh cổ và những vòng đồng ở cổ tay, cũng có trường hợp người ta còn buộc thêm những quả chuông đồng nhỏ ở quanh cổ chân, khiến cho những bước vận động và di chuyển của những nghệ nhân dẫn theo những tiếng va chạm của chuông đồng. Với phái đẹp : Trang phục của họ cầu kì hơn, những cô gái mặc một cái áo dài tay bó sát thân hình có trang trí nhiều họa tiết ở vùng xung quanh ngực, gấu áo, cổ tay và hai bên vai. Chiếc áo này hoàn toàn có thể mặc bằng hai cách : áo luồn tay và áo không luồn tay, so với áo không luồn tay thì phải có một cụ thể động là hai cánh tay thả lỏng ở bên ngoài, chỉ đính vào thân áo ở cầu vai. Phụ nữ đương nhiên có chiếc váy truyền thống lịch sử trang trí rất nhiều hoa văn ở mông và những đường viền chạy quanh thân người. Chiếc váy này không được may thành hình ống tròn mà chỉ là một tấm vải được dệt sẵn và khép lại ở phía trước. Mỗi khi triển khai bước múa, những cô gái cao nguyên xinh đẹp lại khôn khéo để lộ ra một phần cặp chân của họ. Phụ nữ Ba Na cũng thích làm đẹp hơn bằng cách đeo nhiều vòng đồng, bạc ở vùng quanh eo, cổ tay và trên cổ. Những chiếc vòng này chỉ mang đặc thù trang trí vì hầu hết những chiếc vòng này đều rộng hơn so với eo của những cô gái và họ thường cố ý để nó trễ sang một bên hông. Cách đây nhiều năm về trước, còn phát hiện trong phục trang của người phụ nữ Ba Na những chùm chuông đồng nhỏ đính ở eo hoặc quanh cổ chân. Trang phục liên hoan tạo cho những người dân cao nguyên vẻ đẹp khác thường và đó là tín hiệu truyền thống để phân biệt dân tộc bản địa này với dân tộc bản địa khác trong cùng một vùng sinh sống. Bên cạnh phục trang, người diễn xướng cần có những kỹ thuật nhất định và có sự cảm âm tốt, tích hợp với mọi người trong dàn nhạc. Đặc trưng về phương pháp diễn xướng. Cồng chiêng Tây Nguyên được bảo lưu dưới hình thức diễn xướng tập thể – hội đồng : Mỗi nghệ nhân chơi một nốt ( một chiêng ) và một quy mô tiết tấu, kết hợp thành bè, thành giai điệu. Khi hợp tấu thì những nghệ nhân lắng nghe nhau tức là phải có tâm linh hội đồng. Ứng vào trong quy trình diễn xướng, người đánh cồng chiêng luôn luôn di động còn động tác thì rất phong phú như nghiêng mình, cúi người, khom sống lưng. Trong dàn cồng chiêng, vị trí của mỗi cá thể cũng rất là đặc biệt quan trọng : đối tượng người dùng quan trọng nhất khi nào cũng ở giữa, dàn cồng đi vòng quanh đối tượng người tiêu dùng từ phải sang trái, ngược chiều kim đồng hồ đeo tay, với ý nghĩa ngược thời hạn quay trở lại dĩ vãng, từ bên ngoài vào trong tim Về cách kích âm thì có 2 chiêu thức kích âm cơ bản là chi dùi gõ ( dành cho cả cồng lẫn chiêng ) và chi đấm ( chỉ dành cho chiêng ). Theo thống kê, những dàn chiêng tộc người Mạ, M’nông, dàn chiêng đôi của người Chu Ru và Cơ Ho thuộc chi đấm. Còn toàn bộ những dàn chiêng khác đều thuộc chi dùi gõ. Tùy từng nơi, trong lúc diễn tấu, người ta thường sử dụng bàn tay đỡ vào mặt hay thành cồng chiêng để bịt hay mở tiếng nhằm mục đích tạo hiệu suất cao âm ngân vang hay âm ngắt. Tay còn lại kích âm theo cách đấm hoặc gõ dùi. Điểm kích âm của cồng khi nào cũng là núm lồi. Còn điểm kích

Source: https://vh2.com.vn
Category : Trái Đất