Thiết kế không gian là gì

Môi trường sống, nơi tạo dựng và phát triển nguồn lực con người, là một trong những nền tảng quan trọng. Lịch sử phát triển của nó cho thấy một quá trình thay đổi liên tục, kế thừa tiếp nối nhau, chọn lọc để thích nghi của những kiểu mẫu giống như ADN Mang thông tin di truyền trong tự nhiên để tạo dựng môi trường sống. Dưới góc độ nhà thiết kế thì các vấn đề như: Tính kế thừa, tính biểu tượng, tính biểu cảm, hay phong cách thiết kế,..một phần nào đó mang chứa những hình mẫu gen di truyền của quá trình phát triển này. Cho dù là phong cách thiết kế nào thì nó cũng tồn tại ý tưởng cốt lõi của tạo dựng không gian môi trường sống. Các nhà thiết kế luôn coi đây là mã gen quan trọng nhất cần khám phá.

Nội dung chính Show

• Những khái niệm chung
• Một số ví dụ tiêu biểu
• Thay lời kết
• Video liên quan

Những khái niệm chung

Phong cách thiết kế, được hình dung khái quát là một tập hợp của đường nét, màu sắc, hình khối với tỉ lệ mang đặc trưng biểu hiện của chất liệu. Còn ở một mức độ cao hơn của thiết kế, đó là ý tưởng cốt lõi, một giải pháp để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn cuộc sống. Như vậy, có thể thấy rằng: Phong cách thiết kế có các biểu hiện hình thức gắn với nội dung của nó.

Thiết kế nội thất bên trong và trang trí nhà cửa tiếp tục phát hiện những phong thái thiết kế A, B, C nào đó. Tên gọi của chúng được coi như một nhãn mác có tính hình thức, tương tự với tên thương hiệu thiết kế thời trang hoặc sản phẩm & hàng hóa dịch vụ khác. Việc bắt chước về hình dáng, tỉ lệ và sắc tố bộc lộ ra bên ngoài của một phong thái diễn ra phổ cập. Ngay cả những nhà đầu tư lớn, có tên tuổi cũng chọn cho mình những cái tên để lôi cuốn người mua. Trải qua một thời hạn ngắn, những tên gọi phong thái thiết kế được mang một ý nghĩa có tính thời thượng hơn. Phong cách thiết kế nội thất bên trong phần nào chuyển thành một tiêu chuẩn về hình thức cần sao chép theo. Trong thực tiễn, tất cả chúng ta luôn phát hiện những lựa chọn thiết kế cho thấy sự chạy theo hình thức thuần túy hơn là tìm cách xử lý yếu tố gặp phải, ví dụ như :

• Thiết kế thiên về lựa chọn thêm vào hơn là bớt đi: Đã làm nội thất là gần như phải làm cái này, đắp cái kia Phải có trần thạch cao, phải có đèn mắt cua, cho dù là bất cứ phòng chức năng gì. Đèn chiếu vào mặt khi ngủ, vào gáy khi ăn, vào lưng khi soi gương Thêm vào như vậy là một sự lãng phí và vô ích;
• Thiết kế luôn ưu tiên sự loại bỏ hơn là chọn giữ lại: Các thiết kế nội thất ngày nay chủ yếu dựa trên bài toán nâng cấp nên tư duy phá bỏ đi và làm mới trở nên phổ biến. Tuy nhiên, nó cũng là một biểu hiện cho thấy việc chạy theo hình thức hơn là nội dung cần có;
• Thiết kế tìm kiếm cái mới lạ chưa từng dùng hơn là quen thuộc đã sử dụng: Tính mới lạ, hấp dẫn phần nào làm thay đổi ý tưởng cốt lõi của việc phát triển không gian sống vì con người. Các dự án đầu tư luôn đặt sự khác biệt đẳng cấp của không gian sống theo một cách rất khác biệt. Rất nhiều tạp chí, các chuyên trang về nhà cửa luôn chọn những hình mẫu độc, lạ mắt, trải nghiệm mới mẻ hơn là tính thích dụng của nó. Thực tế là có rất nhiều vấn đề chỉ thay đổi khi môi trường thay đổi.

Thư viện Alexandira Aicập Được cho là lấy sáng tạo độc đáo cảm hứng từ một chiếc đĩa CD khổng lồ ! ?
Trong quá trình tăng trưởng khởi đầu của những không gian cư trú. tất cả chúng ta tạo ra những quy mô quần tụ, những dạng tròn phần nào phản ánh cách hoạt động và sinh hoạt cũng như đặc thù của những vật tư tự nhiên mà con người khai thác được. Qua thời hạn, những hình hài có tính vuông vức hơn đại diện thay mặt cho những quy mô không gian có sự sắp xếp, có sự phân loại cũng như đại diện thay mặt cho những vật tư mà con người tạo ra để sử dụng. Do đó, hoàn toàn có thể thấy rằng ý tưởng sáng tạo tiên phong xuất phát từ nhu yếu tạo dựng không gian sống. Ngày nay, những phong thái thiết kế và phương pháp tạo dựng không gian khác nhau đem đến nhiều bộc lộ nhiều mẫu mã xong đặc tính cốt lõi đó vẫn không biến hóa .
Dưới góc nhìn thiết kế, việc tách hình thức của phong thái khỏi nội dung của nó dẫn đến những cách hiểu rơi lệch, không xử lý được những yếu tố thiết kế yên cầu. Các lựa chọn theo hình thức bên ngoài thuần túy thường tiềm ẩn rủi ro đáng tiếc về năng lực thích ứng để sống sót với thiên nhiên và môi trường sống mới của thiết kế đó. Trong rất nhiều tác phẩm, từ kiến trúc đến nội thất bên trong hay thiết kế đồ vật, mặc dầu là phong thái nào, nếu chỉ quan tâm đến hình thức thuần túy đều sẽ làm mất đi cái chất – cái gen cái di truyền của nội dung phong thái thiết kế đó .
Nội thất thư viện Alexandria Aicập Kết nối sách và người đọc theo dạng phân tán .

Một số ví dụ tiêu biểu

Trong tác phẩm kiến trúc Thư viện Quốc gia Alexandria Ai Cập, một vài tài liệu có nêu ra quan điểm : Ý tưởng thiết kế lấy cảm hứng từ một chiếc đĩa CD khổng lồ, đại diện thay mặt cho công nghệ tiên tiến và tăng trưởng tri thức. Thực sự rất khó để hiểu được đâu là ý đồ của nó, hoàn toàn có thể thiết kế lần sau sẽ là ổ cứng, hay màn hình hiển thị, hay con chuột, .. Điều này trọn vẹn là mô phỏng hình thức chứ không phải phong thái biểu lộ nào .
Cũng tương tự như như vậy, khi nói về những phong thái giải tỏa cấu trúc rất nhiều người liên tưởng đến những hình thù kỳ lạ, cho rằng đó là đặc trưng cho phong thái. Nội thất cũng như vậy, tạo dựng từ những đường cắt xiên, mảng miếng nghiêng ngả với một miêu tả rất hình thức .
Thư viện Seattle, Mỹ. Thiết kế của Rem KoolhaasBản vẽ mặt phẳng cắt thư viện Seattle, MỹTuy nhiên, nếu điều tra và nghiên cứu một số ít khu công trình, đơn cử ở đây là Thư viện của Rem Koolhaas mới thấy rằng giải pháp tổ chức triển khai không gian được đặt lên số 1. Việc khu công trình có những không gian phong phú giải quyết và xử lý khác nhau để thích ứng với thiên nhiên và môi trường nhờ sự giúp sức của những cấu trúc lại chính là đặc thù điển hình nổi bật nhất. Sự linh động thích ứng hơn trong cách giải quyết và xử lý phân loại không gian mang đến một phương pháp thiết kế mới .
Bước vào thế kỷ 20, khi nhà cao tầng liền kề ở tiến trình tăng trưởng bắt đầu, những hình mẫu cổ xưa vẫn được sử dụng. Có khu công trình cao tầng liền kề mặt tiền sử dụng hình ảnh của nhà thấp tầng lặp đi lặp lại xếp chồng lên nhau, có khu công trình là tháp chuông nhà thời thánh được đặt trên những khối vuông với khoảng chừng lùi nhất định. Một bài toán mới về cấu trúc cao tầng liền kề lúc đó vẫn tin rằng hoàn toàn có thể được xử lý rất là đơn thuần bằng những cách truyền thống cuội nguồn. Tuy vậy, trải qua thời hạn, vận tốc tăng trưởng, sự thích nghi với đô thị đã làm nó dần mất đi lợi thế. Ngay cả trong thiết kế nội thất bên trong, việc sử dụng những cột cổ xưa cũng ít thông dụng hơn vì sự chiếm hữu không gian của nó. Cái giá của hình thức ngày một lớn hơn nên không phải khi nào những yếu tố cổ xưa cũng được sử dụng .
Các quy mô dựng lại trong triển lãm nhà cao tầng liền kề Chicago. Các giải pháp dự thi là một vật chứng cho thấy những sáng tạo độc đáo cổ xưa vẫn có niềm tin rằng chúng hoàn toàn có thể dùng để xử lý những bài toán mới của văn minh
Phong cách thiết kế tân tiến mang ý niệm về không gian mở và sự linh động trong những giải quyết và xử lý mặt phẳng, tuy nhiên không phải khi nào cũng đặt ra những yếu tố gắn với nội dung. Ví dụ như thiết kế văn phòng thì việc đóng hay mở thực sự dựa trên quản trị nguồn lực hiệu suất cao hơn là những yếu tố hình thức khác .

Hay các không gian dành cho giáo dục, rất ít khi chúng ta cho rằng học tập lại cần ưu tiên xử lý các thiết kế trần. Tuy vậy, nếu đánh giá một cách cụ thể thì âm thanh, không khí học tập, điều kiện ánh sáng,.. được sự trợ giúp của trần.

Ý tưởng về không gian văn minh sử dụng những thành phần kiến trúc truyền thống lịch sử. Thiết kế của William Welles cho không gian sảnh với những cột Doric. Không gian bị chia nhỏ bởi những cột to như khu rừng đã không còn được sử dụng thoáng đãng nữa
Các phong thái thiết kế Bắc Âu cho thấy một hiện tượng kỳ lạ mê hoặc khác, cùng là những tăng trưởng của phong thái nghệ thuật và thẩm mỹ thủ công truyền thống tuy nhiên hiệu quả lại mang một hình ảnh trọn vẹn độc lạ. Một số nhà điều tra và nghiên cứu cho rằng sự đóng của hội đồng và lịch sử dân tộc truyền kiếp đã làm nên truyền thống của những mẫu thiết kế. Khi tìm hiểu và khám phá những mẫu thiết kế này mới thấy giá trị tạo tác của những nghệ nhân cảm nhận khi chạm, sờ, khi đặt mình thành một phần của người sử dụng đã làm nên thành công xuất sắc vang dội trên toàn quốc tế. Rất tương phản với những shop nội thất bên trong của ta với cảm nhận không ngồi, không sờ, không chạm .
Hình ảnh của những mặt phẳng văn phòng với không gian mở. Ý tưởng cốt lõi đến từ những nghiên cứu và điều tra về quản trị nhân lực hiệu suất cao hơn là tổ chức triển khai không gian kiến trúc
Có thể kể ra 1 số ít ví dụ khác về thiết kế đồ vật. Thiết kế ghế của Frank Lloyd Wright với sống lưng tựa cao được rất nhiều người cho rằng mang đến quyền uy, sang chảnh. Tuy nhiên một số ít nhà nghiên cứu chỉ ra đây là ý tưởng sáng tạo để tạo ra một không gian ăn ước lệ mang đến cảm xúc ấm cúng với đèn ở góc bàn và ghế có sống lưng tựa cao .
Việc chú trọng đến hình dáng hình thức hơn là đặc thù đặc trưng cũng liên tục phát hiện trong những mẫu thiết kế đồ vật .
Các mẫu thiết kế của Juhl. Đại diện cho thiết kế Bắc Âu nổi tiếng trên quốc tế trong thập niên 50 của thế kỷ trước
Với thiết kế của Alvar Alto thì có lẽ rằng quá đơn thuần, quá ít thiết kế nên cũng không cần bận tâm với việc nó được theo đuổi thế nào và đã được sử dụng thoáng rộng ra làm sao. Tuy nhiên, ít thiết kế nhất lại cũng chính là một tiêu chuẩn để tạo nên một thiết kế tốt .
Minh họa từ một mô đun học về thiết kế trần của tạp chí Architecture Record

Thay lời kết

Như vậy, nếu chỉ nhìn vào hình thức bộc lộ ra bên ngoài thì rất khó để tưởng tượng ra sáng tạo độc đáo chính, thứ tạo dựng nên không gian và tính năng sử dụng cũng như năng lực thích ứng, mang gen di truyền cho những tác phẩm cũng như phong thái thiết kế của nó .
Mẫu thiết kế ghế được sử dụng nhiều nhất vì nó phân phối nhiều nhu yếu sử dụng để trở thành bàn, ghế, đôn, kệ, bục, bệ, trang trí, ..
Hiện nay, đa phong thái cũng là một đặc trưng của phong thái cho thấy năng lực thích ứng và những cách xử lý yếu tố nhạy bén với sự trợ giúp của công nghệ tiên tiến số, trí tuệ tự tạo hay tài liệu lớn, Cho dù là phong thái nào thì điều quan trọng hơn cả vẫn chính là nội dung của thiết kế Hướng tới một môi trường tự nhiên sống bảo đảm an toàn, bền vững và kiên cố và tốt đẹp hơn .

KTS Ngô Nam Phương
Khoa Nội thất và Mỹ thuật ĐH Kiến trúc Hà Nội

( Bài đăng trênTạp chí Kiến trúc số 06-2020 )

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. John Pile, Judith Gura. A History of Interior Design, 4th Edition.Wiley, England, 485 pages.
2. David Watkin. A History of Western Architecture, 4th Edition. Laurence King, England, 720 pages.
3. Chritine M. Piotrowski, FASID, IIDA. Becoming An Interior Designer.2nd Edition. John Wiley & Sons, USA.
4. Tạp chí Kiến trúc Architecture Record, phiên bản online.
5. Nguồn dữ liệu Online: Các hình ảnh minh họa, tham khảo ().