Bài giảng TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG – Chương 2 potx

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (267.83 KB, 25 trang )

Tâm lí học đại cương
ThS.Bùi Kim Chi
Khoa Luật hình sự
Trường đại học luật Hà Nội

Bài 2: Ý thức và hoạt động
I. Ý thức
II. Hoạt động

Ý thức
1. Sự nảy sinh và hình thành YT về phương
diện loài người và phương diện cá nhân
2. Khái niệm YT
3. Cấu trúc YT
4. Vai trò của YT và vô thức

1. Sự nảy sinh và hình thành ý thức
Về phương diện loài người:
Hai nhân tố quy định sự hình thành và phát triển
ý thức loài người là lao động và ngôn ngữ
Về phương diện cá nhân

YT cá nhân được hình thành trong HĐ và thông qua
sản phẩm HĐ của cá nhân.

YT cá nhân được hình thành trong sự giao tiếp với
người khác và NT về người khác.


YT cá nhân được hình thành bằng con đường tiếp
thu : nền văn minh của dân tộc và nhân loại.

YT cá nhân được hình thành bằng con đường tự phân
tích hành vi của mình và tự quan sát.

2. Khái niệm ý thức
–
C.Mác viết: “YT chẳng qua là vật chất được chuyển
vào não và cải tạo lại trong não”  YT phản ánh tồn tại
KQ, nó có liên quan mật thiết với HĐNT.
• Một SVHT là đối tượng để ta nhìn, ta nghĩ. Rồi
chính bản thân hình ảnh về SVHT đó lại trở thành ĐT
của sự suy nghĩ. Đấy chính là YT.
•
Ý thức là năng lực hiểu được các tri thức về TGKQ
và năng lực hiểu được TGCQ trong chính bản thân
mình, nhờ đó con người có thể cải tạo TGKQ và hoàn
thiện bản thân mình.
–

2. Khái niệm ý thức
–
“YT là năng lực hiểu được chính mình” (tự YT).
–
YT là phản ánh của phản ánh.
–
YT là “cặp mặt thứ 2” soi rọi vào các ảnh do
“cặp mắt thứ nhất” chụp được.

–
YT là “biết người biết ta”…

Cấu trúc của ý thức
Cấu trúc 3 bậc:
Bậc NTCT NT
Bậc NTLT TĐ
Bậc HĐ HĐ

4. Vai trò của ý thức và vô thức
• Vai trò của YT:
Định hướng chung nhất, điều khiển, điều chỉnh tinh
vi nhất đối với HĐ của con người.
–
Khái niệm “vô thức”.
là KN dùng để chỉ một tầng bậc trong TL con
người, ở dưới tầng bậc YT, nơi mà YT không thực hiện
hoặc không thực hiện đầy đủ chức năng của nó.

Vai trò của ý thức và vô thức
–
Vô thức gồm các mức dưới YT:
• Tiền YT.
• Tâm thế: là một loại trạng thái TL ở bậc
dưới YT. Đó là xu hướng sẵn sàng chung nhất
có ảnh hưởng đến tính ổn định và tính linh hoạt
của HĐ.


Vai trò của vô thức: vô thức có liên quan với
bậc YT, đó là trạng thái TL – TK chuẩn bị cho
bậc YT.

Vai trò của ý thức và vô thức
HĐ dạy học diễn ra chủ yếu và phần lớn ở bậc
YT, nhưng QT lĩnh hội kinh nghiệm, nhào nặn
thông tin, giải quyết vấn đề,… có trường hợp diễn
ra từng phần trong bậc vô thức.
HĐ TL ở bậc YT tiếp tục diễn biến ở bậc dưới
YT. Do YT lặp đi lặp lại nhiều lần gần như đã
thành KX, thói quen, YT chuyển thành tiềm thức.
Tiềm thức có ý chỉ cái gì sâu hơn YT, thường trực
chỉ đạo TD, hành động, cử chỉ,… của ta mà chính
ta nhiều khi có cảm giác như mình không YT
được.

Hoạt động
1. Định nghĩa và đặc điểm của hoạt động
2. Cấu trúc của hoạt động
3. Phân loại hoạt động
4. Vai trò của hoạt động trong việc hình thành
Tâm lí – Ythức

Định nghĩa và đặc điểm của
hoạt động

Định nghĩa:

–
Theo TLH Mácxít:
–
HĐ là MQH giữa CT và KT, là phương thức tồn
tại của con người trong XH, trong MTXQ.
VD: HĐ xây dựng. Khách thể hóa
HĐ bao gồm 2 quá trình
Chủ thể hóa

Định nghĩa và đặc điểm của
hoạt động

Các đặc điểm cơ bản của HĐ:
–
HĐ bao giờ cũng có đối tượng.
• Đối tượng của HĐLĐ  của cải vật chất, SP tinh
thần;
• Đối tượng của HĐ học tập  tri thức, KN, KX;
• Đối tượng của HĐ dạy học  hình thành và phát
triển nhân cách học sinh.

Định nghĩa và đặc điểm của
hoạt động
–
HĐ bao giờ cũng do chủ thể tiến hành:
• Trong LĐ  người LĐ là chủ thể;
• Trong học tập  học sinh là chủ thể;
• Trong HĐ dạy học  giáo viên là CT của HĐ

dạy và học sinh là CT của HĐ học tập.

Định nghĩa và đặc điểm của
hoạt động
–
HĐ vận hành theo nguyên tắc gián tiếp:
Bởi vì HĐ của con người nói chung phải dùng
đến phương tiện: công cụ, máy móc, dụng cụ,
…, ngôn ngữ, kí hiệu, luật lệ,…

Định nghĩa và đặc điểm của
hoạt động
• Trong HĐLĐ người ta dùng công cụ LĐ để tác
động vào đối tượng LĐ. Công cụ LĐ giữ vai trò
trung gian giữa chủ thể LĐ và đối tượng LĐ, tạo
ra tính chất GT trong HĐLĐ.
• Tiếng nói, chữ viết, con số và các hình ảnh
TL khác là công cụ TL được sử dụng để tổ chức,
điều khiển TG tinh thần ở con người.

Định nghĩa và đặc điểm của
hoạt động
–
HĐ bao giờ cũng có MĐ:
• LĐ sản xuất ra của cải VC, SP tinh thần  đảm bảo
sự tồn tại của XH và bản thân, đáp ứng các nhu cầu VC
và nhu cầu tinh thần của con người.
• Học tập để có tri thức, KN, KX  thỏa mãn nhu cầu
NT, chuẩn bị vốn liếng tiềm năng bước vào cuộc sống.

• HĐ dạy học hình thành và phát triển nhân cách học
sinh  đáp ứng yêu cầu XH.

Cấu trúc của hoạt động
HĐ cụ thể
HĐ cụ thểHành động
Thao tác
Động cơ
Mục đích
Điều kiện

Cấu trúc của hoạt động

HĐ tư pháp

Hành động(ĐT,TT,XX)

Thao tác

Động cơ

Mục đích

Phương tiện

3. Phân loại hoạt động

Một cách tổng quát nhất: 2 loại:

Lao động và giao tiếp.

Theo trình độ phát triển cá thể: 3 loại:
Vui chơi, học tập và lao động.
Ở TE trước tuổi đi học: vui chơi là HĐ chủ đạo.
Ở tuổi HS:
Đầu CI: vui chơi và học tập là HĐ chủ đạo.
Tuổi CII: GT và học tập là HĐ chủ đạo.
Cuối CIII: hướng nghiệp có ý nghĩa to lớn.

Phân loại hoạt động
Ở tuổi trưởng thành và người lớn: HĐ lao động
là chủ đạo.
–
Vui chơi: kích thích của trò chơi là nhu cầu
trong HĐ, nguồn gốc của trò chơi là bắt chước
và kinh nghiệm.
• Trò chơi chức năng (1 – 2t): là trò chơi mà
qua đó giúp trẻ nắm được thuộc tính sự vật và
phương thức tác động lên vật.
• Trò chơi cấu trúc: là trò chơi mà qua đó trẻ
tạo ra được một SP nào đó.

Phân loại hoạt động
• Trò chơi chủ đề và đóng vai (2,5t): trẻ tái tạo
chức năng XH của người lớn mà trẻ quan sát
được.
Ở trẻ 4 – 5t: trò chơi này trở nên phong phú
hơn.
Trẻ trước 3t chơi cạnh nhau.

• Trò chơi chủ đề phân vai (4t): trẻ chơi cùng
nhau, một số SHXH được phản ánh dưới dạng
phức tạp hơn. Trẻ tự giác tuân theo những qui
tắc nhất định.

Phân loại hoạt động
–
Học tập: được tiến hành dưới sự chỉ đạo của
người lớn với ND, MĐ, PP đã được xác định. HĐ
học tập đòi hỏi ở trẻ phải có động cơ nắm vững
tri thức, KN, KX một cách có YT.
–
Lao động: là HĐ có ý thức, là QT cá nhân sử
dụng sức mạnh tinh thần và sực mạnh thể lực
tác động lên sức mạnh TG bằng công cụ nhằm
tạo nên SP có giá trị về mặt XH để thỏa mãn
nhu cầu của mình và XH.

Phân loại hoạt động

Căn cứ vào sản phẩm:
–
HĐ thực tiễn (HĐ bên ngoài): HĐ tác động vào
sự vật, làm biến đổi sự vật,… tạo ra SP, vật thể
cảm tính, thấy được.
–
HĐ lí luận (HĐ tinh thần, HĐ bên trong): diễn
ra trong bình diện biểu tượng, không làm thay
đổi vật thể.
HĐ lí luận cũng có nhiệm vụ cải tạo thiên

nhiên, XH, con người. Chức năng của HĐ lí luận
là chuẩn bị cho HĐ thực tiễn.

4. Vai trò của HĐ trong việc
hình thành TL – YT
–
TL con người không chỉ được biểu hiện trong HĐ mà
còn được hình thành trong HĐ.
HĐ nhận thức…
HĐ giao tiếp…
HĐ nghề nghiệp làm cho con người thay đổi bộ
mặt bên ngoài lẫn bộ mặt tinh thần. Ngược lại, thông
qua cử chỉ, lời ăn, tiếng nói, cách cư xử của con người,
có thể biết được người đó làm nghề gì.
YT cá thể được hình thành bằng con đường tiếpthu : nền văn minh của dân tộc bản địa và trái đất. YT cá thể được hình thành bằng con đường tự phântích hành vi của mình và tự quan sát. 2. Khái niệm ý thứcC. Mác viết : “ YT chẳng qua là vật chất được chuyểnvào não và tái tạo lại trong não ”  YT phản ánh tồn tạiKQ, nó có tương quan mật thiết với HĐNT. • Một SVHT là đối tượng người dùng để ta nhìn, ta nghĩ. Rồichính bản thân hình ảnh về SVHT đó lại trở thành ĐTcủa sự tâm lý. Đấy chính là YT.Ý thức là năng lượng hiểu được những tri thức về TGKQvà năng lượng hiểu được TGCQ trong chính bản thânmình, nhờ đó con người hoàn toàn có thể tái tạo TGKQ và hoànthiện bản thân mình. 2. Khái niệm ý thức “ YT là năng lượng hiểu được chính mình ” ( tự YT ). YT là phản ánh của phản ánh. YT là “ cặp mặt thứ 2 ” soi rọi vào những ảnh do “ cặp mắt thứ nhất ” chụp được. YT là “ biết người biết ta ” … Cấu trúc của ý thứcCấu trúc 3 bậc : Bậc NTCT NTBậc NTLT TĐBậc HĐ HĐ4. Vai trò của ý thức và vô thức • Vai trò của YT : Định hướng chung nhất, điều khiển và tinh chỉnh, kiểm soát và điều chỉnh tinhvi nhất so với hợp đồng của con người. Khái niệm “ vô thức ”. là KN dùng để chỉ một tầng bậc trong TL conngười, ở dưới tầng bậc YT, nơi mà YT không thực hiệnhoặc không triển khai rất đầy đủ công dụng của nó. Vai trò của ý thức và vô thứcVô thức gồm những mức dưới YT : • Tiền YT. • Tâm thế : là một loại trạng thái TL ở bậcdưới YT. Đó là xu thế sẵn sàng chuẩn bị chung nhấtcó tác động ảnh hưởng đến tính không thay đổi và tính linh hoạtcủa HĐ.Vai trò của vô thức : vô thức có tương quan vớibậc YT, đó là trạng thái TL – TK sẵn sàng chuẩn bị chobậc YT.Vai trò của ý thức và vô thứcHĐ dạy học diễn ra hầu hết và hầu hết ở bậcYT, nhưng QT lĩnh hội kinh nghiệm tay nghề, nhào nặnthông tin, xử lý yếu tố, … có trường hợp diễnra từng phần trong bậc vô thức. HĐ TL ở bậc YT liên tục diễn biến ở bậc dướiYT. Do YT lặp đi lặp lại nhiều lần gần như đãthành KX, thói quen, YT chuyển thành tiềm thức. Tiềm thức có ý chỉ cái gì sâu hơn YT, thường trựcchỉ đạo TD, hành vi, cử chỉ, … của ta mà chínhta nhiều khi có cảm xúc như mình không YTđược. Hoạt động1. Định nghĩa và đặc thù của hoạt động2. Cấu trúc của hoạt động3. Phân loại hoạt động4. Vai trò của hoạt động giải trí trong việc hình thànhTâm lí – YthứcĐịnh nghĩa và đặc thù củahoạt độngĐịnh nghĩa : Theo TLH Mácxít : hợp đồng là MQH giữa CT và KT, là phương pháp tồntại của con người trong XH, trong MTXQ.VD : hợp đồng thiết kế xây dựng. Khách thể hóaHĐ gồm có 2 quá trìnhChủ thể hóaĐịnh nghĩa và đặc thù củahoạt độngCác đặc thù cơ bản của hợp đồng : hợp đồng khi nào cũng có đối tượng người tiêu dùng. • Đối tượng của HĐLĐ  của cải vật chất, SP tinhthần ; • Đối tượng của hợp đồng học tập  tri thức, KN, KX ; • Đối tượng của hợp đồng dạy học  hình thành và pháttriển nhân cách học viên. Định nghĩa và đặc thù củahoạt độngHĐ khi nào cũng do chủ thể thực thi : • Trong LĐ  người LĐ là chủ thể ; • Trong học tập  học viên là chủ thể ; • Trong hợp đồng dạy học  giáo viên là CT của HĐdạy và học viên là CT của hợp đồng học tập. Định nghĩa và đặc thù củahoạt độngHĐ quản lý và vận hành theo nguyên tắc gián tiếp : Bởi vì hợp đồng của con người nói chung phải dùngđến phương tiện đi lại : công cụ, máy móc, dụng cụ, …, ngôn từ, kí hiệu, luật lệ, … Định nghĩa và đặc thù củahoạt động • Trong HĐLĐ người ta dùng công cụ LĐ để tácđộng vào đối tượng người dùng LĐ. Công cụ LĐ giữ vai tròtrung gian giữa chủ thể LĐ và đối tượng người tiêu dùng LĐ, tạora đặc thù GT trong HĐLĐ. • Tiếng nói, chữ viết, số lượng và những hình ảnhTL khác là công cụ TL được sử dụng để tổ chức triển khai, tinh chỉnh và điều khiển TG niềm tin ở con người. Định nghĩa và đặc thù củahoạt độngHĐ khi nào cũng có MĐ : • LĐ sản xuất ra của cải VC, SP niềm tin  đảm bảosự sống sót của XH và bản thân, phân phối những nhu yếu VCvà nhu yếu niềm tin của con người. • Học tập để có tri thức, KN, KX  thỏa mãn nhu cầu nhu cầuNT, sẵn sàng chuẩn bị vốn liếng tiềm năng bước vào đời sống. • HĐ dạy học hình thành và tăng trưởng nhân cách họcsinh  cung ứng nhu yếu XH.Cấu trúc của hoạt độngHĐ cụ thểHĐ cụ thểHành độngThao tácĐộng cơMục đíchĐiều kiệnCấu trúc của hoạt độngHĐ tư phápHành động ( ĐT, TT, XX ) Thao tácĐộng cơMục đíchPhương tiện3. Phân loại hoạt độngMột cách tổng quát nhất : 2 loại : Lao động và tiếp xúc. Theo trình độ tăng trưởng thành viên : 3 loại : Vui chơi, học tập và lao động. Ở TE trước tuổi đi học : đi dạo là hợp đồng chủ yếu. Ở tuổi HS : Đầu CI : đi dạo và học tập là hợp đồng chủ yếu. Tuổi CII : GT và học tập là hợp đồng chủ yếu. Cuối CIII : hướng nghiệp có ý nghĩa to lớn. Phân loại hoạt độngỞ tuổi trưởng thành và người lớn : hợp đồng lao độnglà chủ yếu. Vui chơi : kích thích của game show là nhu cầutrong hợp đồng, nguồn gốc của game show là bắt chướcvà kinh nghiệm tay nghề. • Trò chơi công dụng ( 1 – 2 t ) : là game show màqua đó giúp trẻ nắm được thuộc tính sự vật vàphương thức tác động ảnh hưởng lên vật. • Trò chơi cấu trúc : là game show mà qua đó trẻtạo ra được một SP nào đó. Phân loại hoạt động giải trí • Trò chơi chủ đề và đóng vai ( 2,5 t ) : trẻ tái tạochức năng XH của người lớn mà trẻ quan sátđược. Ở trẻ 4 – 5 t : game show này trở nên phong phúhơn. Trẻ trước 3 t chơi cạnh nhau. • Trò chơi chủ đề phân vai ( 4 t ) : trẻ chơi cùngnhau, 1 số ít SHXH được phản ánh dưới dạngphức tạp hơn. Trẻ tự giác tuân theo những quitắc nhất định. Phân loại hoạt độngHọc tập : được thực thi dưới sự chỉ huy củangười lớn với ND, MĐ, PP đã được xác lập. HĐhọc tập yên cầu ở trẻ phải có động cơ nắm vữngtri thức, KN, KX một cách có YT.Lao động : là hợp đồng có ý thức, là QT cá thể sửdụng sức mạnh ý thức và sực mạnh thể lựctác động lên sức mạnh TG bằng công cụ nhằmtạo nên SP có giá trị về mặt XH để thỏa mãnnhu cầu của mình và XH.Phân loại hoạt độngCăn cứ vào loại sản phẩm : hợp đồng thực tiễn ( hợp đồng bên ngoài ) : hợp đồng tác động ảnh hưởng vàosự vật, làm đổi khác sự vật, … tạo ra SP, vật thểcảm tính, thấy được. HĐ lí luận ( hợp đồng ý thức, hợp đồng bên trong ) : diễnra trong bình diện hình tượng, không làm thayđổi vật thể. HĐ lí luận cũng có trách nhiệm tái tạo thiênnhiên, XH, con người. Chức năng của HĐ lí luậnlà sẵn sàng chuẩn bị cho hợp đồng thực tiễn. 4. Vai trò của hợp đồng trong việchình thành TL – YTTL con người không chỉ được bộc lộ trong hợp đồng màcòn được hình thành trong HĐ.HĐ nhận thức … HĐ tiếp xúc … HĐ nghề nghiệp làm cho con người đổi khác bộmặt bên ngoài lẫn bộ mặt ý thức. Ngược lại, thôngqua cử chỉ, lời ăn, lời nói, cách cư xử của con người, hoàn toàn có thể biết được người đó làm nghề gì .

Source: https://vh2.com.vn
Category : Khoa Học