Kinh Tế Dễ Hiểu: Khoảng Cách Giàu Nghèo (Chương 5)

Bạn đang đọc: Kinh Tế Dễ Hiểu: Khoảng Cách Giàu Nghèo (Chương 5)

Mỹ là nước tư bản do đó dân chúng không chống đối chuyện giàu nghèo cách biệt. Hố sâu giàu nghèo không phải đợi đến giờ đây mà trước đây đã có những đại tư bản như Rockfeller, Ford … đến nay là Bill Gates, Jeff Bezos hay Elon Musk tạo dựng các khối gia tài khổng lồ không kém gì vua chúa rất lâu rồi. Dân Mỹ chẳng những không ghanh ghét mà còn tự hào rằng quy mô tư bản tuy không hoàn thành xong nhưng sản sinh ra những người làm giàu bằng năng lượng và trí tuệ để góp phần nhiều văn minh vượt bực làm thay đổi bộ mặt trái đất.

Nhưng nếu tính phát minh sáng tạo và năng động trong tư bản Mỹ vẫn còn là niềm mơ ước của quốc tế thì thất bại nơi đâu mà cánh tả đòi quy đổi quy mô kinh tế tài chính Hoa Kỳ theo hướng dân chủ xã hội kiểu Tây-Âu, còn riêng chính quyền sở tại Biden dùng bàn tay hữu hình của nhà nước để can thiệp ồ-ạt nhằm mục đích sửa đổi thị trường tự do ?

Một tín hiệu không tốt là chênh lệch giàu nghèo ở Mỹ hiện ngang bằng với khoảng thời hạn trước cuộc Đại Khủng Hoảng 1929. Lương bổng của giới trung lưu và lao động thợ thuyền không hề tăng ( sau lạm phát kinh tế ) trong suốt 40 năm kể từ ngày toàn thế giới hóa trong khi thu nhập của giới tri thức thành thị và các nhà đại tư bản nhảy vọt cũng vào quy trình tiến độ này. Một số đông dân Mỹ bi quan cho rằng đời sống của thế hệ con cái họ sẽ không nâng cấp cải tiến so với chính họ. Cánh hữu lên án nhà nước đi sai đường vì khuyến mại giới tinh hoa ( elite ) mà bỏ rơi người lao động. Ngược lại cánh tả tố cáo nguyên do là nơi nhà nước thả lỏng ( laissez faire ) thị trường tự do – đâu là thực sự ?

Nếu so sánh thì chênh lệch giàu nghèo ở Trung Quốc hay Nước Ta còn tăng vọt nhanh hơn Mỹ cũng trong 30 năm kể từ ngày toàn thế giới hóa. Trong dân chúng lan tràn nổi bất mãn với thực trạng cướp nhà đất, với mạng lưới phúc lợi xã hội yếu kém bên cạnh thực trạng nhũng loạn quyền thế và nếp sống xa hoa đốt tiền của giới triệu phú khoe khoang cho chúng ghét ! Nhưng tối thiểu trên mặt phẳng nền chính trị nơi đây không bị trộn lẫn như ở Hoa Kỳ hoàn toàn có thể vì hai nguyên do : ( 1 ) người nghèo ở các nước đang tăng trưởng không có lời nói vững mạnh như tại Âu-Mỹ ; ( 2 ) mặc dầu khoảng cách giàu nghèo ngày càng xa nhưng cùng lúc đời sống của đa phần dân chúng đều được cải tổ ( điện nước, đường nhựa, nhà lầu … về đến thôn quê. ) Nếu so sánh với đoàn xe lửa kinh tế tài chính đang lên dốc ở Trung Quốc hay Nước Ta thì các toa đầu máy chạy ngày càng nhanh trong khi các toa cuối tuy không bắt kịp nhưng vẫn lên dốc, tức là mức sống của dân chúng tuy khổ cực nhưng đang lên và họ kỳ vọng thế hệ con cháu sau này sẽ khá hơn. Ngược lại đoàn xe lửa kinh tế tài chính ở Mỹ cũng lên dốc nhưng các toa đầu máy bỏ xa những toa còn lại đang tuộc dốc, tức là móc xích bị cắt đứt ở giữa đoàn xe do đó cống phẩm tập trung chuyên sâu vào giới tri thức xuất sắc ưu tú trong khi thu nhập của giới trung lưu và giai cấp thợ thuyền không tăng mà còn bị giảm. Họ lo âu cho đời sống con cháu sẽ trở nên khó khăn vất vả hơn chính họ. Lên voi dễ hơn là xuống chó khiến trào lưu dân túy sinh phẩn nộ và bùng phát. Một nhánh theo cánh hữu tố cáo nhà nước sai lầm đáng tiếc còn phe theo cánh tã lên án thị trường tự do bị thả lỏng ( laissez-faire ). Chương 5 sẽ tìm hiểu và khám phá những thất bại trong quy mô Mỹ, nhưng chỉ số lượng giới hạn trong khoanh vùng phạm vi kinh tế tài chính chính do còn những yếu tố lịch sữ và xã hội như nô lệ, di dân, v.v … nằm ngoài khuông khổ chương này.

* * *

Mác-Xít phê bình giàu nghèo do giới chủ bóc lột giá trị lao động thặng dự của thợ thuyền. Phe giá trị biên tế ( marginal value theory ) nghiên cứu và phân tích trong thị trường Ngân sách chi tiêu phản ảnh giá trị, còn giá trị lại được định đoạt bởi mức độ tiện ích cao hay thấp của sản phẩm & hàng hóa hay lao động. Như vậy trong tư bản không có bóc lột vì người làm nhiều tiền nhờ cung ứng cao nhu yếu tiện ích tăng giảm trong xã hội ; sản phẩm & hàng hóa rẻ hay mắc tùy vào nhu yếu tiện ích nhiều hay ít của quần chúng

Nhưng tiền đẻ ra tiền ! Vì tiền đẻ ra tiền nên tư bản và của cải tích tụ nhanh hơn giá trị lao động hay tiện ích vốn chỉ tăng theo đường thẳng. Của cải lại thừa kế được trong khi lao động hay tiện ích không hề để dành cho con cháu. Thí dụ giá nhà và chứng khoáng tăng nhanh hơn tiền lương nên người vừa chiếm hữu của cải lẫn lương bổng ( lại thừa kế gia tài ) tất yếu giàu nhanh hơn là người chỉ sống bằng lao động.

Kinh tế gia nổi tiếng Thomas Piketty trong quyễn Vốn Tư Bản Ở Thế Kỷ Thứ 21 ( Capital In The Twenty First Century ) nhận xét rằng khuynh hướng tự nhiên trong một xã hội tư sản là gia tài được tích tụ và chuyền tay giữa các thế hệ ( gia tài ). Vì của cải đẻ ra của cải nên trải qua một vài thế hệ như vậy sinh một giai cấp giàu tiêu biểu vượt trội hơn hẳn số đông còn lại.

Sách báo kinh tế tài chính Mỹ gọi thành phần ăn trên ngồi trước là rent seekers, tức chủ cho thuê nhưng hàm ý thành phần tư bản hay địa chủ tích góp gia tài của xã hội. Việt Nam có câu “ con vua thì lại làm vua, con sãi ở chùa nên quét lá đa ” tức là trong xã hội có giai tầng. Giai cấp một khi ăn sâu bám rễ chính là quân địch của dân chủ lẫn tư bản : giai cấp vừa cản trở sự tham gia đồng đều của mọi những tầng lớp dân chúng vào thiên nhiên và môi trường chính trị, lại giết chết tính cạnh tranh đối đầu trong thị trường tự do.

Dùng thí dụ ở Nước Ta để thấy vào thế kỷ thứ 21 gia tài tích góp nhanh gọn như thế nào. Trước đây một điền chủ có 10 người con đến khi chết đất đai chia manh múm ra thành 10 mãnh nhỏ nên gia tài không để lại bao nhiêu. Nhưng nay một cặp vợ chồng khá giả ở Sài-Gòn có được 2 người con và 2 căn nhà, đến khi họ chết mỗi người con hưởng gia tài 1 căn nhà trị giá trên 500 ngàn USD. Giả dụ một người trẻ tuổi từ dưới quê thật giỏi với mức lương 10 ngàn USD một năm thì mất 50 năm không ăn không xài mới mua được 1 căn nhà thành phố ( chưa tính giá nhà tăng. ) Thanh niên Sài-Gòn lại có điều kiện kèm theo đi du học lấy bằng cấp Mỹ trong khi người trẻ tuổi ở dưới quê chỉ có mãnh bằng kém hơn ở Nước Ta vì vậy người trẻ tuổi dưới quê không khi nào bắt kịp người ở thành phố. Nói chung thì của cải, thời cơ và quyền lực tối cao ngày thêm tập trung chuyên sâu vào thành phố.

Một nghiên cứu và điều tra của giáo sư Walter Scheidel thuộc ĐH Stanford cho thấy trong lịch sử vẻ vang có 4 cách để thu hẹp khoảng cách giàu nghèo : ( 1 ) đại dịch đen vào thế kỷ 14 giết chết 40 % dân chúng giúp giá trị lao động tăng vọt vì thiếu người làm ruộng ( 2 ) đại chiến như cuộc chiến tranh quốc tế lần thứ hai tàn phá gia tài xã hội nhưng đồng thời tạo sân chơi bình đẳng ( 3 ) cách mạng lật đổ những tầng lớp thượng lưu giàu sang ( 4 ) chính sách suy thoái và khủng hoảng kiểu ngày tàn của La Mã hay đời nhà Hán !

Nói cách khác, xã hội trở nên khô cằn thiếu sinh động một khi của cải và quyền lực tối cao tập trung chuyên sâu vào giới tinh hoa – cũng giống như rừng già vì các cổ thụ bén rể giết chết cây non. Phải đợi đến cháy rừng hay thác lũ đào xới đất đai thì rừng mới non trẻ trở lại.

Chẳng ai ham bốn liều thuốc độc nói trên ! Cho nên cánh cấp tiến chủ trương thay vì để mặc cho quy luật tự nhiên có ngày đào xới xã hội thì nhà nước phải dùng bàn tay hữu hình đốn cây cổ thụ trước khi chênh lệch giàu nghèo dẫn đến bạo loạn xã hội. Nhà nước phải can thiệp dùng các giải pháp như đánh thuế gia tài ( wealth tax ) và thuế gia tài ( estate tax ) nhằm mục đích ngăn chận sự hình thành của các giai tầng trong xã hội.

Nhà nước lại thường hay lạm dụng quyền lực tối cao. Đối với phái tự do và bảo thủ thì động cơ thôi thúc con người nhiệt huyết thao tác chính là vì tư lợi để tạo ra của cải cho dòng họ. Nay nhà nước đòi đánh thuế 50% gia tài tức là cướp của – nhất là khi nhà nước nói đánh thuế nhà giàu rồi những người không giàu cũng lãnh búa tạ sưu cao thuế nặng để nuôi cho đám lười biếng không chịu đi làm !

* * *

Một nguyên do thứ hai tạo ra cách biệt giàu nghèo vì thế kỷ 21 thuận tiện cho thành phần nhân viên xuất sắc ưu tú ( vốn thích ứng với toàn thế giới hóa và tự động hóa ) mà thiệt hại cho giới có trình độ thấp. Công việc của thành phần trung lưu cấp thấp bị thay thế sửa chữa bởi máy điện toán trong khi giới lao động thợ thuyền mất việc khi hảng xưởng sơ tán sang Trung Quốc, Nước Ta …

Thành phần nhân viên tri thức có văn bằng cao lại sống tập trung chuyên sâu ở các đô thị lớn hai vùng ven biển ( Seattle, California, Boston, Thành Phố New York, Washington D.C. vốn là những TT thương mại toàn thế giới ) trong khi giới lao động người da trắng sống rải rác ở vòng đai han rỉ ( rust belt ) thuộc các tiểu bang nằm sâu trong trong nước. Giá nhà Cali, Seattle, Boston, … bay bổng trong khi địa ốc trong các khu vực còn lại không tăng. Lương tăng, giá nhà tăng, giới nhân viên tri thức lại có tiền góp vốn đầu tư mua sàn chứng khoán. Hậu quả là của cải tích góp vào 2 vùng ven biển trong khi thành phần trung lưu và công nhân sống chật vật làm ra đồng nào xài hết sạch. Cho nên chênh lệch giàu nghèo giữa 10 % giới xuất sắc ưu tú tri thức với thành phần trung lưu và thợ thuyền nhảy vọt tạo ra rạn nứt vô cùng sâu rộng trong xã hội.

* * *

Thêm một nguyên do khiến gia tài tăng giá giúp nhà giàu ngày càng giàu là do NHTƯ ( Ngân Hàng Trung Ương. ) NHTƯ phát hành chủ trương tiền tệ dễ dãi nhằm mục đích giúp cho tư nhân vay mượn góp vốn đầu tư thôi thúc kinh tế tài chính tăng trưởng. Nhưng lãi xuất thấp nên nhiều người mượn tiền mua nhà ( thay vì góp vốn đầu tư tạo công ăn việc làm ) khiến giá địa ốc tăng nhanh trong khi lương bổng tăng chậm giúp cho người có nhà cửa giàu nhanh hơn người ở thuê.

* * *

Tài sản khi tập trung chuyên sâu ép giá lương. Nhà tư bản bỏ vốn để canh tân nhà máy sản xuất hay di tán sản xuất ra quốc tế đồng thời cắt giảm công nhân trong nước. Công ăn việc làm khó kiếm tạo áp lực đè nén đẩy đồng lương xuống thấp.

* * *

Tài sản khi tập trung chuyên sâu ép giảm sức tiêu thụ. Thí dụ cho dễ hiểu nhà giàu 1 tỷ USD mua 20 chiếc xe Lamborghini hạng sang thì phát chán ! Nhưng nếu chia đều ra cho 10000 mái ấm gia đình thì mỗi nhà sẽ mua 1 chiếc xe xoàn xoàn. Sản xuất 10000 chiếc xe loại này tạo ra nhiều công ăn việc làm hơn chỉ cho 20 chiếc Lamborghini. Nói cách khác, nhà giàu tiền xài không hết phải để dành trong khi nhà nghèo có bao nhiêu xài hết bấy nhiêu. Cho nên gia tài khi tập trung chuyên sâu sẽ khiến tiêu thụ giảm, cắt giảm người thao tác và hạ thấp tiền lương.

Xem thêm: Kinh Doanh Là Gì Thế Nào Là Cơ Hội Kinh Doanh Công Nghệ 10, Công Nghệ 10 Bài 51: Lựa Chọn Lĩnh Vực Kinh Doanh – Chia Sẻ Kiến Thức Điện Máy Việt Nam

* * *

Kinh tế số ( digital economy ) khiến gia tài nhanh gọn tích góp. Thí dụ số người dùng Google, Facebook, … ngày càng tăng khiến các công ty này mặc nhiên trở thành độc quyền, trong khi các công ty nhỏ chỉ mong được công ty lớn thu mua do cạnh tranh đối đầu quá sức khó khăn vất vả. Một trường hp khác là hợp đồng quảng cáo giày thể thao với Michael Jordan với giá cao kỷ lục vì cầu thủ bóng rổ này nổi tiếng khắp quốc tế, trong khi một cầu thủ hạng nhì nhảy cao chỉ kém hơn Michael Jordan một vài phân mà không được nhiều người biết nên không tìm ra hợp đồng quảng cáo. Hiện tượng này trong kinh tế tài chính số được gọi là winners-take-all ( phe thắng hốt trọn ) hay winners-take-most ( hốt gần hết. )

* * *

Nhà giàu ở khu trường học tốt nên con cháu học vấn cao hơn so với lứa đồng tuổi. Con nhà giàu lại cưới gả cho con nhà giàu. Sân chơi trở nên không bình đẳng chính bới một trẻ nhỏ nghèo không có thời cơ vương lên, tức là nền tư bản Mỹ không còn tạo thiên nhiên và môi trường cho những kẻ khố rách nát mồng tơi trở thành triệu phú ( from rags to riches. Trên đây chỉ là lý luận vì nước Mỹ vẫn là vùng đất thời cơ cho những người thiết kế xây dựng sự nghiệp từ hai bàn tay trắng. ) Cho nên xã hội một khi hình thành giai tầng sẽ đánh mất đi sức sống vươn lên ( upward mobility. )

* * *

Nhà đất ở những TT kinh tế tài chính như Cali, Seattle, Boston, Thành Phố New York, Washington DC giá cao ngất ngưỡng nên người ở tiểu bang khác không hề dọn về. Lâu ngày xã hội mất đi tính di động ( mobility ) thiếu trộn lẫn nên mỗi khu vực tạo thành cách sống và quan điểm chính trị cách riêng không liên quan gì đến nhau mặc dầu sống trong cùng quốc gia dân chủ và bình đẳng. Đây là một trong những nguyên do mà bất bình đẳng về kinh tế tài chính song song với đại chiến văn hóa truyền thống ( cultural war ) giữa những tiểu bang nằm trong trong nước với các tiểu bang dọc theo bờ biển.

* * *

Giàu sang sinh quyền lực tối cao. Cánh tả ( Bernie Sander ) lẫn cánh hữu ( Donald Trump ) đều tố cáo nền dân chủ Mỹ bị dàn dựng ( rigged ). Cánh tả hô hào nhà nước phải tích cực giám sát các thế lực tư bản, đồng thời tăng thuế nhằm mục đích tạo một sân chơi bình đẳng. Ngược lại cánh hữu cho rằng chính sự giám sát của nhà nước đã kềm hảm bản năng hung hản ( animal instinct ) của thị trường tự do, vì vậy nhà nước phải ngừng mó máy mà giảm thuế để thả lỏng ( laissez faire ) thị trường tự do.

* * *

Giới xuất sắc ưu tú ( elite ) vùng duyên hải nắm độc quyền trên báo chí truyền thông dòng chính ( mainstream truyền thông ) và trong các ĐH nên dùng đó tuyên truyền cho một nền văn hóa truyền thống mới. Trước đây những người sống rãi rác ở các tiểu bang trong nước không có phương tiện đi lại để tập hợp thành một thế lực chính trị, nhưng nay Facebook và Twitter mở ra thời cơ để họ link thành một tiếng nói chung bảo vệ cho nền văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn. Cho nên mới xãy ra các trận đấu đá kinh hoàng từ năm năm nay giữa thông tin dòng chính ( CNN, New York Times, … ) và tiếp thị quảng cáo dòng ngược ( alternative truyền thông, hầu hết là qua Internet nhưng sau này hình thành những cơ quan ngôn luận như Fox, Newsmax, One New Network, … )

* * *

Nhà nước tăng thuế má để tiêu tốn giúp người nghèo. Nhưng ngược lại chủ trương của nhà nước mang đến lười biếng và ỷ lại.

Một thí dụ thấy được trong hội đồng người Mỹ gốc Việt có những người lúc sống ở Nước Ta vô cùng xông xáo tự lập nhưng khi sang Mỹ xin lãnh được trợ cấp xã hội lại không một ngày đi làm trong suốt mấy chục năm. Có những thiếu nữ không chồng nhưng mở màn sinh đẻ từ năm 16 tuổi nên có đến 4-5 đứa con và lãnh trợ cấp xã hội trọn đời. Bàn tay hữu hình của nhà nước không những bẻ cong thị trường tự do mà còn làm biến hóa nếp sống và ý niệm sống của từng cá thể. Cho nên cánh tự do mới tố cáo bàn tay thô bạo của nhà nước tước đoạt tự do, dù không cần đến công ăn công an nhưng vẫn giam hảm con người trong vòng ỷ lại ngữa tay xin trợ cấp xã hội nên đánh mất đi ý chí tự lập và tiến thân.

Nhiều mái ấm gia đình người Mỹ gốc Việt tuy lạm dụng trợ cấp xã hội nhưng sau một thế hệ con cháu của họ thành tài ra bác sĩ, luật sư, kỷ sư … với đồng lương cao đóng thuế cho xã hội. Ngược lại người da đen ở các ổ chuột nằm sâu trong đô thị ( inner cities ) hay da trắng tại vòng đai han rỉ ( rust belt ) lại không thoát khỏi vòng xoáy nghiện nghập, trộm cướp, không chồng đẻ con … từ đời cha sang đời con. Cho nên chủ trương phúc lợi xã hội của nhà nước dựng lên hàng rào giai cấp hay là những ung nhọt mà xã hội không xử lý được.

* * *

Một trường hợp khác là giới công nhân thợ thuyền da trắng mất việc ở vòng đai han rỉ ( rust belt ) do toàn thế giới hóa nhận nên nhận nhiều trợ cấp y tế, xã hội và giáo dục. Dù vậy số người này bỏ phiếu cho Trump thay vì bỏ phiếu cho đảng Dân Chủ để được tăng trợ cấp xã hội.

Lý do vì chỉ có công ăn việc làm mới mang lại sự tự trọng ( dignity ), trong khi nhàn cư vi bất thiện và bất mãn. Kinh tế gia cấp tiến Paul Krugman ( Nobel 2008 ) có lần nhận xét là không một kinh tế tài chính gia nào biết cách kiến thiết xây dựng lòng tự trọng. Chính sách phúc lợi xã hội của nước Mỹ tạo ra hai khu ổ chuột nằm sâu trong các đô thị lớn ( inner cities, đa phần là người da đen ) hay rãi rác ở vòng đai han rỉ ( rust belt, đa phần là giới công nhân thợ thuyền da trắng thấp nghiệp ) mà nhà nước bỏ ra không biết bao nhiêu tiền của mà không xử lý được. Bàn tay hữu hình của nhà nước khi thô bạo can thiệp nhằm mục đích xử lý hố sâu giàu nghèo đã mặc nhiên sinh ra một giai cấp nghèo triền miên do lười biếng và ỷ lại.

Paul Krugman sai chính do nhà nước thay vì lan rộng ra mạng lưới phúc lợi xã hội phải có chủ trương để tạo công ăn việc làm. Tự trọng chỉ đến từ giá trị cần lao khi mỗi người thao tác với đồng lương tốt ( good salary ) để tự nuôi thân và nuôi mái ấm gia đình. ( còn nếu đồng lương chết đói thì cũng không hề có tự trọng. ) Bần cùng sinh đạo tặc, giàu sang sinh lễ nghĩa.

Mô hình kinh tế tài chính nước Mỹ thay vì đặt nặng tiêu thụ ( consumption 70 % GDP, trong khi ở Tàu tiêu thụ 40 % GDP ) cần chuyển trọng tâm sang góp vốn đầu tư ( investment ) để tạo công ăn việc làm tốt. Mỹ thay vì dạy Trung Quốc nên rút tỉa kinh nghiệm tay nghề này từ Bắc Kinh.

TÓM TẮT :

1. Tài sản tích góp trong xã hội tư sản và kinh tế tài chính số ( digital economy ) sẽ sinh ra giai cấp, trong khi giai cấp lại chính là quân địch của dân chủ và tư bản.
2. Trong lịch sử vẻ vang hố sâu giàu nghèo chỉ được xóa bỏ bởi ( 1 ) đại dịch ( 2 ) đại chiến ( 3 ) cách mạng ( 4 ) thể chế suy tàn
3. Phe cấp tiến cho rằng để tránh 4 tai ương nói trên nhà nước phải dữ thế chủ động dùng bàn tay hữu hình tái phân phối gia tài trong xã hội.
4. Phe tự do phản đối cho rằng nhà nước sẽ lạm dụng quyền hạn và chà đạp quyền tự do tạo ra của cải và mưu cầu niềm hạnh phúc của cá thể

 

Xem thêm: Cơ hội và thách thức của doanh nghiệp quân đội trong chuyển đổi số

Source: https://vh2.com.vn
Category : Cơ Hội