Không gian và thời gian – Tài liệu text

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (136.38 KB, 17 trang )

3. Không gian và thời gian

Trong triết học Mác Lênin cùng với phạm trù vận động thì khơng gian và thời gian là những phạm trù đặc trưng cho phương thức tồn tại của vật
chất. VI.Lênin đã nhận xét rằng: trong thế giới khơng có gì ngồi vật chất đang vận động và vật chất đang vận động không thể vận động ở đâu ngồi
thời gian và khơng gian
1
. Trong lịch sử triết học khái niệm thời gian và không gian là những
phạm trù xuất hiện rất sớm. Ngay thời xa xưa người ta đã hiểu rằng bất kỳ khách thể vật chất nào đều chiếm một vị trí nhất định ở một khung cảnh nhất
định trong tương quan về mặt kích thước so với khách thể. Các hình thức tồn tại như vậy của vật thể được gọi là không gian. Bên cạnh các quan hệ không
gian, sự tồn tại của các khách thể vật chất còn được biều hiện ở mức độ tồn tại lâu dài hay mau chóng của hiện tượng ở mức độ tồn tại lâu dài hay mau
chóng của hiện tượng ở sự kế tiếp trước sau của các giai đoạn vận động. Những thuộc tính này được đặc trưng bằng phạm trù thời gian.
Tuy vậy trong lịch sử triết học xung quanh các phạm trù khơng gian và thời gian đã từng có rất nhiều vấn đề gây tranh cãi, trong đó điều quan tâm
trước hết là khơng gian và thời gian có hiện thực khơng hay đó chỉ là những trừu tượng đơn thuần chỉ tồn tại trong ý thức của con người. Những người
theo chủ nghĩa duy tâm phủ nhận tính khách quan của không gian và thời gian. Chẳng hạn Beccơli và Hium con thời gian và không gian chỉ là nội dung
của ý thức cá nhân. Cantơ coi không gian và thời gian chỉ là hình thức của sự trực quan của con người chứ không phải là thực tại khách quan.
Vào thế kỷ XVII – XVIII các nhà duy vật siêu hình tập trung phân tích các khách thể vĩ mô, vận động trong tốc độ thông thường nên đã tách rời
không gian và thời gian với vật chất. Niutơn cho rằng không gian và thời gian là những thực thể đạc biệt khơng gắn bó gì với nhau và tồn tại độc lập bên
cạnh vật chất còn tương tự như các vật tồn tại độc lập bên cạnh nhau.
1
VI.Lênin toàn tập, NXB Tiến bộ Matxcơva
14
Trên cơ sở các thành tựu của khoa học và thực tiễn, chủ nghĩa duy vật biện chứng cho rằng không gian và thời gian là những hình thức tồn tại khách
quan của vật chất. Khơng gian và thời gian gắn bó hết sức chặt chẽ với nhau và gắn liền với vật chất, là phương thức tồn tại của vật chất. Điều đó có nghĩa
là khơng có một dạng vật chất nào tồn tại ở bên ngồi khơng gian và thời gian. Ngược lại, cũng khơng thể có thời gian và khơng gian nào ở ngồi vật
chất. Ph.Angen viết: các hình thức cơ bản của mọi tồn tại là không gian và thời gian, tồn tại ngồi thời gian thì cũng vơ lý như tồn tại ngồi khơng gian
1
. Lênin cho rằng để chống lại mọi chủ nghĩa tín ngưỡng và chủ nghĩa duy tâm
thì phải thừa nhận một cách dứt khốt kiên quyết rằng những khái niệm đang phát triển của chúng ta về không gian và thời gian đều phản ánh thời gian và
không gian thực tại khách quan, kinh nghiệm của chúng ta và nhận thức của chúng ta ngày càng thích ứng với khơng gian và thời gian khách quan, ngày
càng phản ánh đúng đắn hơn và sâu sắc hơn
2
. Quan điểm của triết học duy vật biện chứng như trên được xác nhận bởi
những thành tựu khoa học tự nhiên. Chẳng hạn Lơbatxépxki trong hình học phi Ơcơlit của mình, bằng con đường hướng vào bản thân thực tại và vào bản
thân của sự vật ông đã nêu lên định đề thứ 5 khác với Ơcơlit rằng: Qua một điểm ở ngồi đường thẳng người ta có thể kẻ khơng phải là một mà ít nhất là
hai đường thẳng song song với đường thẳng đó. Sự phát triển của hình học phi Ơcơlit đã bác bỏ tư tưởng Cantơ về không gian và thời gian coi như là
những hình thức của tri giác cảm tính ngồi kinh nghiệm Thuyết tương đối của Anhxtanh đã xác nhận rằng, khơng gian và thời gian khơng tự nó tồn tại,
tách rời vật chất mà nằm trong mối liên hệ qua lại phổ biến không thể phân chia. Như vậy không gian và thời gian có những tính chất sau đây:
Tính khách quan, nghĩa là không gian và thời gian là thuộc tính của vật chất tồn tại gắn liền với nhau và gắn liền với vật chất. Vật chất tồn tại khách
quan, do đó khơng gian và thời gian cũng tồn tại khách quan.
1
Các Mác và Anghen: Toàn tập, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội 1994
2
VI.Lênin: tồn tập, Nxb Tiến bộ, Matxcơva. 1980
15
Tính vĩnh cửu và vơ tận nghĩa là khơng có tận cùng về một phía nào cả, cả về quá khứ tương lai cả về đằng trước lẫn đằng sau, cả về bên phải lẫn bên
trái, cả về phía trên lẫn phía dưới. Khơng gian ln có ba chiều chiều dài, chiều rộng, chiều cao. Còn
thời gian chỉ có một chiều từ quá khứ đến tương lai. Khái niệm không gian nhiều chiều mà ta thường thấy trong khoa học hiện nay là một trừu tượng
khoa học dùng để chỉ tập hợp một số đại lượng đặc trưng cho các thuộc tính khác nhau của khách thể nghiên cứu và tuân theo những quy tắc biến đổi nhất
định. Đó là một cơng cụ tốn học để hỗ trợ dùng trong q trình nghiên cứu chứ khơng phải để chỉ không gian thực, không gian thực chỉ có ba chiều.
16
KẾT LUẬN
Tổng kết lại ta thấy được rằng từ lúc mới xuất hiện, phạm trù vật chất đã diễn ra cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa chủ nghĩa duy vật và chủ
nghĩ duy tâm. Phạm trù vật chất có q trình phát triển gắn liền với con người. Quan niệm về vật chất ở thời kỳ cận đại và cổ đại Tây âu và trong triết
học Mác – Lênin là rất khác nhau. Ở thời kỳ cận đại Tây Âu đặc biệt là ở thế kỷ 17- 18 khoa học châu Âu phát triển khá mạnh. Do đó chủ nghĩa duy vật
nói chung và phạm trù vật chất nói riêng đã có những bước phát triển mới chứa đựng nhiều yếu tố biện chứng. Theo quan niệm của Lênin thì vật chất là
một phạm trù rộng lớn, do đó chỉ có thể định nghĩa phạm trù vật chất trong quan hệ với ý thức. Đó chính là phạm trù vận động không gian và thời gian.
Như vậy ta có thể thấy được rằng vật chất là một phạm trù tồn tại từ rất lâu và luôn luôn phát triển với yếu tố con người.
Chính vì tính cấp thiết và sự quan trọng của nó mà em đã chọn đề tài: Quan điểm của Mác – Ănghen về vật chất làm đề tài bài viết tiểu luận triết
học của mình. Trong quá trình làm bài viết này chắc chắn khơng thể tránh khỏi sai sót, rất mong được thầy góp ý và đánh giá.
Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn cô
Sinh viên
Nguyễn Công Xuân
17

Trong triết học Mác Lênin cùng với phạm trù vận động thì khơng gian và thời gian là những phạm trù đặc trưng cho phương thức tồn tại của vậtchất. VI.Lênin đã nhận xét rằng: trong thế giới khơng có gì ngồi vật chất đang vận động và vật chất đang vận động không thể vận động ở đâu ngồithời gian và khơng gian. Trong lịch sử triết học khái niệm thời gian và không gian là nhữngphạm trù xuất hiện rất sớm. Ngay thời xa xưa người ta đã hiểu rằng bất kỳ khách thể vật chất nào đều chiếm một vị trí nhất định ở một khung cảnh nhấtđịnh trong tương quan về mặt kích thước so với khách thể. Các hình thức tồn tại như vậy của vật thể được gọi là không gian. Bên cạnh các quan hệ khônggian, sự tồn tại của các khách thể vật chất còn được biều hiện ở mức độ tồn tại lâu dài hay mau chóng của hiện tượng ở mức độ tồn tại lâu dài hay mauchóng của hiện tượng ở sự kế tiếp trước sau của các giai đoạn vận động. Những thuộc tính này được đặc trưng bằng phạm trù thời gian.Tuy vậy trong lịch sử triết học xung quanh các phạm trù khơng gian và thời gian đã từng có rất nhiều vấn đề gây tranh cãi, trong đó điều quan tâmtrước hết là khơng gian và thời gian có hiện thực khơng hay đó chỉ là những trừu tượng đơn thuần chỉ tồn tại trong ý thức của con người. Những ngườitheo chủ nghĩa duy tâm phủ nhận tính khách quan của không gian và thời gian. Chẳng hạn Beccơli và Hium con thời gian và không gian chỉ là nội dungcủa ý thức cá nhân. Cantơ coi không gian và thời gian chỉ là hình thức của sự trực quan của con người chứ không phải là thực tại khách quan.Vào thế kỷ XVII – XVIII các nhà duy vật siêu hình tập trung phân tích các khách thể vĩ mô, vận động trong tốc độ thông thường nên đã tách rờikhông gian và thời gian với vật chất. Niutơn cho rằng không gian và thời gian là những thực thể đạc biệt khơng gắn bó gì với nhau và tồn tại độc lập bêncạnh vật chất còn tương tự như các vật tồn tại độc lập bên cạnh nhau.VI.Lênin toàn tập, NXB Tiến bộ Matxcơva14Trên cơ sở các thành tựu của khoa học và thực tiễn, chủ nghĩa duy vật biện chứng cho rằng không gian và thời gian là những hình thức tồn tại kháchquan của vật chất. Khơng gian và thời gian gắn bó hết sức chặt chẽ với nhau và gắn liền với vật chất, là phương thức tồn tại của vật chất. Điều đó có nghĩalà khơng có một dạng vật chất nào tồn tại ở bên ngồi khơng gian và thời gian. Ngược lại, cũng khơng thể có thời gian và khơng gian nào ở ngồi vậtchất. Ph.Angen viết: các hình thức cơ bản của mọi tồn tại là không gian và thời gian, tồn tại ngồi thời gian thì cũng vơ lý như tồn tại ngồi khơng gian. Lênin cho rằng để chống lại mọi chủ nghĩa tín ngưỡng và chủ nghĩa duy tâmthì phải thừa nhận một cách dứt khốt kiên quyết rằng những khái niệm đang phát triển của chúng ta về không gian và thời gian đều phản ánh thời gian vàkhông gian thực tại khách quan, kinh nghiệm của chúng ta và nhận thức của chúng ta ngày càng thích ứng với khơng gian và thời gian khách quan, ngàycàng phản ánh đúng đắn hơn và sâu sắc hơn. Quan điểm của triết học duy vật biện chứng như trên được xác nhận bởinhững thành tựu khoa học tự nhiên. Chẳng hạn Lơbatxépxki trong hình học phi Ơcơlit của mình, bằng con đường hướng vào bản thân thực tại và vào bảnthân của sự vật ông đã nêu lên định đề thứ 5 khác với Ơcơlit rằng: Qua một điểm ở ngồi đường thẳng người ta có thể kẻ khơng phải là một mà ít nhất làhai đường thẳng song song với đường thẳng đó. Sự phát triển của hình học phi Ơcơlit đã bác bỏ tư tưởng Cantơ về không gian và thời gian coi như lànhững hình thức của tri giác cảm tính ngồi kinh nghiệm Thuyết tương đối của Anhxtanh đã xác nhận rằng, khơng gian và thời gian khơng tự nó tồn tại,tách rời vật chất mà nằm trong mối liên hệ qua lại phổ biến không thể phân chia. Như vậy không gian và thời gian có những tính chất sau đây:Tính khách quan, nghĩa là không gian và thời gian là thuộc tính của vật chất tồn tại gắn liền với nhau và gắn liền với vật chất. Vật chất tồn tại kháchquan, do đó khơng gian và thời gian cũng tồn tại khách quan.Các Mác và Anghen: Toàn tập, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội 1994VI.Lênin: tồn tập, Nxb Tiến bộ, Matxcơva. 198015Tính vĩnh cửu và vơ tận nghĩa là khơng có tận cùng về một phía nào cả, cả về quá khứ tương lai cả về đằng trước lẫn đằng sau, cả về bên phải lẫn bêntrái, cả về phía trên lẫn phía dưới. Khơng gian ln có ba chiều chiều dài, chiều rộng, chiều cao. Cònthời gian chỉ có một chiều từ quá khứ đến tương lai. Khái niệm không gian nhiều chiều mà ta thường thấy trong khoa học hiện nay là một trừu tượngkhoa học dùng để chỉ tập hợp một số đại lượng đặc trưng cho các thuộc tính khác nhau của khách thể nghiên cứu và tuân theo những quy tắc biến đổi nhấtđịnh. Đó là một cơng cụ tốn học để hỗ trợ dùng trong q trình nghiên cứu chứ khơng phải để chỉ không gian thực, không gian thực chỉ có ba chiều.16KẾT LUẬNTổng kết lại ta thấy được rằng từ lúc mới xuất hiện, phạm trù vật chất đã diễn ra cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa chủ nghĩa duy vật và chủnghĩ duy tâm. Phạm trù vật chất có q trình phát triển gắn liền với con người. Quan niệm về vật chất ở thời kỳ cận đại và cổ đại Tây âu và trong triếthọc Mác – Lênin là rất khác nhau. Ở thời kỳ cận đại Tây Âu đặc biệt là ở thế kỷ 17- 18 khoa học châu Âu phát triển khá mạnh. Do đó chủ nghĩa duy vậtnói chung và phạm trù vật chất nói riêng đã có những bước phát triển mới chứa đựng nhiều yếu tố biện chứng. Theo quan niệm của Lênin thì vật chất làmột phạm trù rộng lớn, do đó chỉ có thể định nghĩa phạm trù vật chất trong quan hệ với ý thức. Đó chính là phạm trù vận động không gian và thời gian.Như vậy ta có thể thấy được rằng vật chất là một phạm trù tồn tại từ rất lâu và luôn luôn phát triển với yếu tố con người.Chính vì tính cấp thiết và sự quan trọng của nó mà em đã chọn đề tài: Quan điểm của Mác – Ănghen về vật chất làm đề tài bài viết tiểu luận triếthọc của mình. Trong quá trình làm bài viết này chắc chắn khơng thể tránh khỏi sai sót, rất mong được thầy góp ý và đánh giá.Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn côSinh viênNguyễn Công Xuân17

Source: https://vh2.com.vn
Category : Trái Đất