Chế tài phạt vi phạm do vi phạm hợp đồng thương mại theo quy định của pháp luật Việt Nam

TÓM TẮT:

Phạt vi phạm là một chế tài tiền tệ, được áp dụng phổ biến đối với tất cả các hành vi vi phạm các điều khoản của hợp đồng. Chế tài phạt vi phạm mang tính chất cứng rắn và có chức năng chủ yếu là trừng phạt, phòng ngừa vi phạm hợp đồng, nâng cao ý thức tôn trọng pháp luật nói chung và pháp luật hợp đồng nói riêng. Bài viết sẽ tập trung phân tích các quy định pháp luật về chế tài phạt vi phạm và đề xuất một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về chế tài phạt vi phạm do vi phạm hợp đồng thương mại.

Từ khóa: vi phạm hợp đồng thương mại, phạt vi phạm, chế tài phạt vi phạm do vi phạm hợp đồng thương mại.

1. Thực trạng quy định về chế tài phạt vi phạm do vi phạm hợp đồng thương mại theo pháp luật Việt Nam

Chế tài do vi phạm hợp đồng thương mại chỉ được áp dụng khi có những căn cứ do pháp luật quy định. Với mỗi hình thức chế tài, các căn cứ áp dụng cũng có sự khác biệt nhất định, phụ thuộc vào tính chất và hình thức của chế tài đó. Trong đó, căn cứ theo Điều 292 Luật Thương mại năm 2005, phạt vi phạm là một trong các chế tài mà các bên phải chịu khi có hành vi vi phạm Hợp đồng thương mại.

Bạn đang đọc: Chế tài phạt vi phạm do vi phạm hợp đồng thương mại theo quy định của pháp luật Việt Nam

Theo khoản 1 Điều 418 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định: “Phạt vi phạm là sự thỏa thuận giữa các bên trong hợp đồng, theo đó bên vi phạm nghĩa vụ phải nộp một khoản tiền cho bên bị vi phạm”. Điều 300 Luật Thương mại năm 2005 quy định: “Phạt vi phạm là việc bên bị vi phạm yêu cầu bên vi phạm trả một khoản tiền phạt do vi phạm hợp đồng nếu trong hợp đồng có thỏa thuận, trừ các trường hợp miễn trách nhiệm quy định tại Điều 294 của Luật này…”. Như vậy, căn cứ vào 2 quy định trên, có thể thấy, phạt vi phạm trước tiên là một chế tài theo sự thỏa thuận giữa các bên. Theo đó, phạt vi phạm sẽ là chế tài do bên bị vi phạm yêu cầu bên vi phạm phải thực hiện, trả một khoản tiền nhất định. Mục đích chủ yếu của bên bị vi phạm khi áp dụng hình thức chế tài này không phải là “hành vi” giống như buộc thực hiện đúng hợp đồng mà là khoản tiền phạt mà bên vi phạm phải trả. Chế tài phạt vi phạm chỉ được đặt ra khi xuất hiện sự vi phạm hợp đồng của một bên chủ thể trong hợp đồng thương mại.[1]

Theo Luật Thương mại năm 2005, ngoài địa thế căn cứ chung là một bên có hành vi vi phạm hợp đồng và có lỗi của bên vi phạm hợp đồng, chế tài phạt vi phạm chỉ được vận dụng khi “ trong hợp đồng có thỏa thuận hợp tác ”, nếu hợp đồng không có sự thỏa thuận hợp tác về phạt vi phạm thì bên bị vi phạm chỉ có quyền đòi bồi thường thiệt hại [ 2 ]. Luật Thương mại 2005 đã khắc phục được những hạn chế của Pháp lệnh Hợp đồng kinh tế tài chính trước đây, đó là : Pháp lệnh buộc bên có hành vi vi phạm phải nộp phạt vi phạm hợp đồng và trong trường hợp có thiệt hại thì phải bồi thường thiệt hại, bất kể những bên có thỏa thuận hợp tác nội dung đó trong hợp đồng hay không. Quy định trên đã tạo ra sự áp đặt cho những bên, làm hạn chế sự thỏa thuận hợp tác của những bên trong những quan hệ kinh doanh thương mại, thương mại, quan hệ hợp đồng. Đồng thời, cũng tạo ra gánh nặng kinh tế tài chính cho bên vi phạm vì nhiều khi khoản tiền bồi thường thiệt hại còn nhiều hơn cả thiệt hại trong thực tiễn xảy ra. Đã tạo ra gánh nặng vật chất khá nặng nề cho bên vi phạm và trong nhiều trường hợp, bên bị vi phạm nhận được một khoản tiền phạt cộng bồi thường thiệt hại lớn hơn cả thiệt hại thực tiễn xảy ra .
Đối với mức tiền phạt, khoản 2 Điều 418 Bộ luật Dân sự năm 2015 pháp luật : “ Mức phạt vi phạm do những bên thỏa thuận hợp tác, trừ trường hợp luật tương quan có lao lý khác ”. Như vậy, Bộ luật Dân sự không đưa ra số lượng giới hạn mức phạt mà mức phạt bao nhiêu sẽ do những bên tự thỏa thuận hợp tác trong hợp đồng, trừ trường hợp luật tương quan có lao lý khác. Mặt khác, Điều 301 Luật Thương mại năm 2005 lao lý : “ Mức phạt so với vi phạm nghĩa vụ và trách nhiệm hợp đồng hoặc tổng mức phạt so với nhiều vi phạm do những bên thỏa thuận hợp tác trong hợp đồng, nhưng không vượt quá 8 % giá trị phần nghĩa vụ và trách nhiệm hợp đồng bị vi phạm, trừ trường hợp pháp luật tại Điều 266 của Luật này ”. Đối với hợp đồng dịch vụ giám định, mức phạt vi phạm do những bên thỏa thuận hợp tác hoàn toàn có thể lên đến 10 lần thù lao dịch vụ giám định, tức là hoàn toàn có thể gấp 10 lần giá trị hợp đồng. Trên trong thực tiễn, vẫn còn những vướng mắc tương quan đến pháp luật này :
Thứ nhất, việc số lượng giới hạn mức phạt vi phạm trên của Luật Thương mại có hài hòa và hợp lý hay không và có làm hạn chế quyền tự do thỏa thuận hợp tác của những bên hay không ? Bởi vì, thực chất của hợp đồng là sự thỏa thuận hợp tác giữa những bên, vì vậy, nên chăng hãy để những bên trọn vẹn chịu nghĩa vụ và trách nhiệm khi thỏa thuận hợp tác và lựa chọn mức phạt. Tuy nhiên, theo quan điểm của tác giả, việc đặt ra số lượng giới hạn mức phạt vi phạm như trên không vi phạm cũng như không làm hạn chế quyền tự do thỏa thuận hợp tác của những bên trong quan hệ hợp đồng. Bởi, sự tự do hợp đồng nào cũng vậy, cũng phải đặt trong khuôn khổ và số lượng giới hạn nhất định, đó chính là pháp lý. Đồng thời, đó cũng là pháp luật nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ của bên bị yếu thế hơn trong quan hệ hợp đồng. Song, với sự tăng trưởng của nền kinh tế tài chính – xã hội, những hoạt động giải trí thương mại diễn ra ngày càng nhiều hơn thì số lượng giới hạn mức phạt vi phạm theo lao lý của Luật Thương mại năm 2005 đã không còn tương thích .
Thứ hai, nếu trong hợp đồng 2 bên thỏa thuận hợp tác mức phạt vượt quá 8 % giá trị phần hợp đồng bị vi phạm, ví dụ điển hình như 2 bên thỏa thuận hợp tác, mức phạt 20 %, 50 % hay 100 % giá trị phần nghĩa vụ và trách nhiệm hợp đồng bị vi phạm … thì sẽ giải quyết và xử lý như thế nào ? Luật Thương mại năm 2005 đang pháp luật mức phạt không quá 8 % giá trị phần nghĩa vụ và trách nhiệm hợp đồng bị vi phạm. Đây là lao lý chưa triệt để bởi chưa có phương pháp nào xử lý cho trường hợp nêu trên. Liên quan đến yếu tố này, có 2 quan điểm khác nhau : Quan điểm thứ nhất cho rằng, việc thỏa thuận hợp tác này là vô hiệu và không được vận dụng. Vì vậy, khi xử lý tranh chấp về nhu yếu phạt vi phạm hợp đồng, không đồng ý nhu yếu này do tại xem như 2 bên không có thỏa thuận hợp tác. Quan điểm thứ hai cho rằng, việc thỏa thuận hợp tác vượt quá 8 % chỉ vô hiệu một phần so với mức phạt vượt quá 8 % còn lao lý phạt vi phạm hợp đồng trọn vẹn có hiệu lực hiện hành, trong trường hợp này hoàn toàn có thể vận dụng mức tối đa 8 % nhu yếu của bên bị vi phạm, phần vượt quá không được đồng ý .
Mặt khác, nếu những bên không thỏa thuận hợp tác đơn cử trong hợp đồng về mức phạt thì có vận dụng phạt vi phạm được không ? Một số quan điểm cho rằng, nếu những bên có thỏa thuận hợp tác về phạt vi phạm nhưng không thỏa thuận hợp tác đơn cử trong hợp đồng về mức phạt, cơ quan tài phán sẽ xem xét để vận dụng mức phạt tùy thuộc vào mức độ vi phạm và nguyên do của vi phạm nhưng tối đa không quá 8 % phần nghĩa vụ và trách nhiệm bị vi phạm. Tuy nhiên, theo Điều 301 Luật Thương mại năm 2005 thì mức phạt vi phạm “ do những bên thỏa thuận hợp tác trong hợp đồng ”. Do đó cũng hoàn toàn có thể hiểu nếu những bên không thỏa thuận hợp tác đơn cử trong hợp đồng về mức phạt, thì không đủ địa thế căn cứ để vận dụng chế tài phạt vi phạm .
Thứ ba, tương quan đến việc xác lập “ giá trị phần nghĩa vụ và trách nhiệm hợp đồng bị vi phạm ” là bao nhiêu để hoàn toàn có thể thống kê giám sát ra số tiền phạt vi phạm trong thực tiễn, đây là yếu tố trọn vẹn không đơn thuần. Đối với những hợp đồng mà phần vi phạm hoàn toàn có thể được tính đơn cử thì lao lý này không khó khăn vất vả cho việc thực thi. Nhưng trên thực tiễn không phải hợp đồng nào cũng hoàn toàn có thể thống kê giám sát rõ ràng phần hợp đồng bị vi phạm. Nếu đó là một hợp đồng dịch vụ hay một việc làm phải thực thi thì việc xác lập sẽ khó khăn vất vả hơn nhiều .
Thứ tư, mối quan hệ giữa chế tài phạt vi phạm và chế tài bồi thường thiệt hại :
Liên quan đến phương pháp vận dụng chế tài phạt vi phạm và chế tài bồi thường thiệt hại được pháp luật đơn cử tại Điều 307 Luật Thương mại [ 3 ]. Theo đó, trường hợp những bên có thỏa thuận hợp tác phạt vi phạm thì bên bị vi phạm có quyền vận dụng cả chế tài phạt vi phạm và buộc bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp Luật này có pháp luật khác. Trong khi đó, khoản 3 Điều 418 Bộ luật Dân sự năm 2015 lại pháp luật, trường hợp những bên có thỏa thuận hợp tác về phạt vi phạm nhưng không thỏa thuận hợp tác về việc vừa phải chịu phạt vi phạm và vừa phải bồi thường thiệt hại thì bên vi phạm nghĩa vụ và trách nhiệm chỉ phải chịu phạt vi phạm. Như vậy, nếu theo pháp luật của Bộ luật Dân sự thì để vận dụng đồng thời cả 2 chế tài thì những bên phải thỏa thuận hợp tác về việc vừa phải chịu phạt vi phạm và vừa phải bồi thường thiệt hại trong hợp đồng. Như vậy, những pháp luật của Bộ luật Dân sự và Luật Thương mại chưa có sự thống nhất với nhau, dẫn đến những khó khăn vất vả trong việc vận dụng pháp lý trên trong thực tiễn .

2. Đề xuất hoàn thiện quy định pháp luật Việt Nam về chế tài phạt vi phạm do vi phạm hợp đồng thương mại

Thứ nhất, trong thực tiễn hoạt động giải trí kinh doanh thương mại, thương mại giữa những bên trong quan hệ hợp đồng thương mại thường thỏa thuận hợp tác và vận dụng chế tài phạt vi phạm. Phạt vi phạm là một hình thức chế tài do vi phạm hợp đồng, nhưng xét về thực chất, đây chính là giải pháp bảo vệ triển khai nghĩa vụ và trách nhiệm hợp đồng. Trên trong thực tiễn, không ít những trường hợp, do không muốn triển khai nghĩa vụ và trách nhiệm hợp đồng nên đồng ý phạt vi phạm, bởi mức phạt vi phạm theo pháp luật của pháp lý chỉ dừng lại ở số lượng 8 %. Như vậy, hoàn toàn có thể thấy, mức phạt vi phạm tối đa 8 % trong Luật Thương mại năm 2005 là quá thấp, không còn tương thích với nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế lúc bấy giờ. Do đó, những nhà lập pháp nên nghiên cứu và điều tra và xem xét bỏ mức phạt vi phạm 8 % và thay bằng một mức phạt vi phạm tối đa cao hơn nhằm mục đích tăng tính răn đe, và để những chủ thể nhìn vào đó thực thi tốt nghĩa vụ và trách nhiệm thỏa thuận hợp tác trong hợp đồng .
Thứ hai, cần lao lý phương pháp xử lý trong trường hợp những bên chủ thể trong hợp đồng thương mại thỏa thuận hợp tác mức phạt lớn hơn 8 % giá trị phần nghĩa vụ và trách nhiệm hợp đồng bị vi phạm .

Theo đó, tác giả không đồng ý với quan điểm đó là thỏa thuận mức phạt vi phạm lớn hơn 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm thì phần vượt quá không được tính. Dù biết, bản chất hợp đồng là ý chí của các bên trong trường hợp này các bên hoàn toàn chấp nhận sẽ chịu phạt nếu vi phạm hợp đồng, còn việc thỏa thuận mức phạt vượt mức mà pháp luật quy định không có nghĩa là không có điều khoản về phạt vi phạm. Tuy nhiên, nếu các bên thỏa thuận vượt quá mức phạt theo quy định của luật mà khi xảy ra tranh chấp, mức phạt vẫn được xác định là 8% thì điều này sẽ thúc đẩy các bên thỏa thuận vượt mức 8%. Bởi, dù các bên trong quan hệ hợp đồng có thỏa thuận vượt quá giới hạn luật định thì thỏa thuận vẫn được công nhận với mức 8% giá trị phần nghĩa vụ bị vi phạm mà không hề bị vô hiệu. Như vậy, theo quan điểm của tác giả, với trường hợp các bên trong quan hệ hợp đồng thỏa thuận mức phạt lớn hơn 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm thì điều khoản phạt vi phạm này sẽ vô hiệu. Như vậy, pháp luật nên quy định rõ ràng hơn về vấn đề này để các chủ thể tham gia vào quan hệ hợp đồng sẽ biết được chính xác quyền và nghĩa vụ của mình, từ đó có thể đưa ra những thỏa thuận phù hợp và hợp pháp.

Xem thêm: Tổng quan về các phương pháp định giá doanh nghiệp – Finhay

Đồng thời, hoàn toàn có thể xem xét biến hóa pháp luật mức phạt vi phạm theo hướng tương ứng với mức độ thiệt hại. Khi biến hóa theo hướng này, nên bổ trợ pháp luật về sự can thiệp nhất định của cơ quan tài phán trong trường hợp mức phạt quá cao hay quá thấp địa thế căn cứ trên việc phạt vi phạm phải tương ứng với mức độ thiệt hại .
Thứ ba, do còn sống sót những vướng mắc tương quan đến xác lập “ giá trị phần nghĩa vụ và trách nhiệm hợp đồng bị vi phạm ” nên những chủ thể tham gia vào quan hệ hợp đồng cần dữ thế chủ động trong việc bảo vệ quyền và quyền lợi của mình. Đặc biệt, những bên nên khám phá đơn cử những pháp luật pháp lý hiện hành và bằng giải pháp thỏa thuận hợp tác đơn cử trong hợp đồng hạn chế được một phần những rủi ro đáng tiếc hoàn toàn có thể xảy ra với mình trong quy trình triển khai hợp đồng .
Thứ tư, cần có sự thống nhất trong pháp luật của Bộ luật Dân sự và Luật Thương mại về mối quan hệ giữa chế tài phạt vi phạm và chế tài bồi thường thiệt hại. Theo đó, có quan điểm cho rằng “ pháp luật trong Luật thương mại tương thích hơn, vì chế tài bồi thường thiệt hại được vận dụng dựa trên thiệt hại thực tiễn xảy ra. Do đó, nếu chỉ vận dụng chế tài phạt vi phạm thì trong nhiều trường hợp, mức phạt vi phạm sẽ không đủ khắc phục thiệt hại xảy ra cho người bị vi phạm. Chỉ trong trường hợp những bên không có thỏa thuận hợp tác về phạt vi phạm mà có thiệt hại do vi phạm hợp đồng xảy ra, bên bị vi phạm mới đương nhiên được quyền nhu yếu bồi thường thiệt hại. Điều này khiến cho lao lý của Bộ luật dân sự về bồi thường thiệt hại trong những trường hợp không có sự thống nhất. Tức là có trường hợp chế tài bồi thường thiệt hại chỉ được vận dụng nếu có thỏa thuận hợp tác, nhưng lại có trường hợp đương nhiên được vận dụng khi có thiệt hại xảy ra ”. [ 4 ] Tác giả ưng ý với quan điểm này, do đó, nên sửa đổi Bộ luật Dân sự thống nhất với Luật Thương mại năm 2005, vận dụng chế tài bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng dựa trên thiệt hại trong thực tiễn, thay vì sự thỏa thuận hợp tác giữa những bên trong quan hệ hợp đồng .

TÀI LIỆU TRÍCH DẪN:

[ 1 ] Đinh Văn Cường ( 2020 ), Thực trạng pháp lý và 1 số ít yêu cầu hoàn thành xong pháp lý về chế tài phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng thương mại và mối quan hệ giữa hai chế tài, Tạp chí Khoa học Kiểm sát, số 03-2020, tr. 50-55 .
[ 2 ] Điều 307 Luật Thương mại năm 2005 .
[ 3 ] ( 1 ). Trường hợp những bên không có thỏa thuận hợp tác phạt vi phạm thì bên bị vi phạm chỉ có quyền nhu yếu bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp Luật này có pháp luật khác. ( 2 ). Trường hợp những bên có thỏa thuận hợp tác phạt vi phạm thì bên bị vi phạm có quyền vận dụng cả chế tài phạt vi phạm và buộc bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp Luật này có lao lý khác ” .
[ 4 ] Nguyễn Văn Hợi ( 2020 ), Sự không thống nhất trong lao lý về hợp đồng giữa Luật Thương mại và Bộ luật Dân sự, xem tại : http://lapphap.vn/Pages/tintuc/tinchitiet.aspx?tintucid=210500 .

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Quốc hội (2005), Luật Thương mại năm 2005.
2. Quốc hội (2015), Bộ luật Dân sự năm 2015.
3. Đinh Văn Cường (2020), Thực trạng pháp luật và một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về chế tài phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng thương mại và mối quan hệ giữa hai chế tài, Tạp chí Khoa học Kiểm sát, số 03-2020, tr.50-55.
4. Đỗ Văn Đại (2007), Phạt vi phạm hợp đồng trong pháp luật thực định Việt Nam, Tạp chí Tòa án nhân dân, Số 19/2007, tr. 13.
5. Trần Linh Huân & Nguyễn Phước Thạnh (2022), Phạt vi phạm trong hoạt động thương mại một số bất cập và giải pháp hoàn thiện pháp luật, truy cập tại: https://tapchitoaan.vn/bai-viet/phap-luat/phat-vi-pham-trong-hoat-dong-thuong-mai-mot-so-bat-cap-va-giai-phap-hoan-thien-phap-luat5881.html.
6. Nguyễn Văn Hợi (2020), Sự không thống nhất trong quy định về hợp đồng giữa Luật Thương mại và Bộ luật Dân sự, truy cập tại: http://lapphap.vn/Pages/tintuc/tinchitiet.aspx?tintucid=210500.

Legal provisions on fines for breach of commercial contract under Vietnam’s laws

Master. Nguyen Cong Tien

Abstract:

Xem thêm: Hồ sơ thành lập công ty/doanh nghiệp【++Full Biểu Mẫu++】

Fines for breach of contract is a monetary sanction, and it is widely applied to all contract violations. Fines for breach of contract are a tough sanction and their function is mainly to punish and prevent contract violations, increasing respect for the law in general and the law of contracts in particular. This paper analyzes the legal provisions on fines for breach of contract, and proposes some

Keywords: commercial contract violations, fines for breach of contract, regulation for fines for breach of commercial contracts.

[Tạp chí Công Thương – Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 17, tháng 7  năm 2022]

Source: https://vh2.com.vn
Category : Doanh Nghiệp