Một số vấn đề về đường cơ sở của Việt Nam chiếu theo Luật biển Quốc tế

Biển Đông là một khu vực tranh chấp giữa nhiều bên. Trong cuộc cạnh tranh đối đầu Mỹ Trung lúc bấy giờ, người ta thường nghĩ Hoa Kỳ chỉ tập trung chuyên sâu phê phán những yên cầu chủ quyền lãnh thổ quá mức và vi phạm Công ước Quốc tế về Luật biển 1982 ( UNCLOS ) của Trung Quốc .
Tuy nhiên, không phải là Việt Nam không có yếu tố với UNCLOS và không bị Hoa Kỳ phản đối, dù mức độ thấp hơn nhiều. Để giành được sự ủng hộ của Hoa Kỳ và những nước Khu vực Đông Nam Á, Việt Nam hoàn toàn có thể sẽ phải đổi khác cách tiếp cận của mình với yếu tố Biển Đông .

Vẽ đường cơ sở thẳng vi phạm UNCLOS 

Mới đây, hồi giữa tháng 7 năm 2022, Hạm đội 7 của Hoa Kỳ thực hiện quyền “tự do hàng hải” (Freedom of Navigation Operation) trên Biển Đông theo UNCLOS. Năm ngoái Hạm đội 7 cũng thực hiện việc này. Và đặc biệt, năm 2020 Chiến hạm USS John S. McCain của Hạm đội 7 đã chạy sát Côn Đảo để thực hiện quyền tự do hàng hải, nhằm “thách thức các yêu sách hàng hải quá mức” của Việt Nam. Cụ thể là họ phản đối Việt Nam sử dụng một số thực thể trong nhóm Côn Đảo để vẽ đường cơ sở thẳng. 

Bạn đang đọc: Một số vấn đề về đường cơ sở của Việt Nam chiếu theo Luật biển Quốc tế

Điều 7 khoản 3 của UNCLOS pháp luật 6 yếu tố những vương quốc ven biển cần tuân thủ khi vạch đường cơ sở thẳng. Trong đó yếu tố quan trọng tiên phong là đường cơ sở không được đi chệch quá xa hướng đi chung của bờ biển. Vấn đề quan trọng thứ hai là những vùng biển ở bên trong những đường cơ sở này phải gắn với đất liền đến mức hoàn toàn có thể thuộc về nội thủy ( Internal waters ) của nước đó .
Đối chiếu những lao lý trên với đường cơ sở thẳng của Việt Nam theo công bố 1982 và Hồ sơ Ranh giới ngoài Thềm lục địa, người ta thấy có một số ít đoạn vi phạm UNCLOS. Những đoạn này quá xa bờ và nối những hòn đảo cách nhau một khoảng cách quá lớn .
Sau khi Việt Nam ra công bố đường cơ sở thẳng để tính chiều rộng lãnh hải, một loạt nước đã phản đối. Phía Âu Mỹ có Hoa Kỳ, Anh, Pháp, Đức. Phía đông bắc Á có Nhật Bản, Trung Quốc. Phía Khu vực Đông Nam Á có Thailand, Malaysia, Nước Singapore. Ngoài ra còn có Úc .
Những phản đối này tập trung chuyên sâu vào những điểm ở khu vực biển phía nam, trong đó quan trọng nhất là điểm A1 ( Hòn Nhạn, hòn đảo Thổ Chu ở Kiên Giang ) và A3, A4, A5 ( 1 số ít đá nổi, thuộc Côn Đảo, tỉnh Vũng Tàu ) .
Bộ Ngoại giao Mỹ đã nghiên cứu và phân tích khá kỹ về yên cầu không bình thường của Việt Nam so với đường cơ sở thẳng. Theo nghiên cứu và phân tích này, tại vùng biển phía nam, ở 1 số ít vị trí, khoảng cách từ đường cơ sở do Việt Nam vẽ tới bờ biển Việt Nam đã vượt quá 80 hải lý .

Bản đồ đường cơ sở của Việt Nam do Cục Đo đạc và Bản đồ Nhà nước vẽ năm 1982. Việt Nam sử dụng các đảo xa bờ như Thổ Chu, Côn Đảo, Phú Quý để xác định đường cơ sở. 

Mặc dù UNCLOS không lao lý rõ ràng, nhưng theo tập quán quốc tế, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ chỉ ra trong báo cáo giải trình “ Những số lượng giới hạn trên những vùng biển ”, trang 5, rằng đường cơ sở thẳng không nối giữa những hòn đảo gần bờ cách bờ và cách nhau quá 24 hải lý. Như vậy, rõ ràng đường cơ sở thẳng của Việt Nam chưa tương thích với pháp luật và tập quán quốc tế .

Có cần vẽ lại đường cơ sở?

Một chuyên viên cấp cao trong nước không muốn nêu tên trao đổi với chúng tôi rằng lúc bấy giờ yếu tố đường cơ sở không phải là yếu tố nóng nữa. Ngoài ra, nếu biến hóa đường cơ sở thì phải đổi khác thêm nhiều cái khác. Chẳng hạn, Việt Nam đã dựa trên đường cơ sở này để trình Hồ sơ Ranh giới Thềm lục địa lan rộng ra. Mỹ phản đối đường cơ sở của Việt Nam nhưng quan hệ Việt Nam Hoa Kỳ hiện rất tốt. Vì vậy, việc đổi khác đường cơ sở là không thiết yếu .
RFA phỏng vấn TS. Dương Danh Huy, một trong những thành viên sáng lập của Quỹ Nghiên cứu Biển Đông, về yếu tố này .

Sửa lại đường cơ sở: Việt Nam cần làm sớm hơn

RFA: Việt Nam có nên xem xét thay đổi đường cơ sở thẳng của mình hay không?

Nhà nghiên cứu Dương Danh Huy: Việt Nam tuyên bố hệ thống đường cơ sở thẳng từ Vịnh Thái Lan đến cửa Vịnh Bắc Bộ năm 1982. Khi đó hoàn cảnh địa chính trị trên thế giới và của Việt Nam rất khác hiện nay. Khi đó Việt Nam không hiểu, cũng như không coi trọng, luật quốc tế và quan hệ ngoại giao với các nước không Cộng Sản bằng hiện nay. Hệ quả là hệ thống đường cơ sở đó vừa không phù hợp với luật quốc tế, vừa không phục vụ cho quyền lợi của Việt Nam hiện nay cũng như trong tương lai.

Xem thêm: Đánh giá Samsung Galaxy Note 20 – NewTechShop

Tôi cho rằng nếu Việt Nam hiểu những gì hoàn toàn có thể đem lại quyền hạn cho mình, những gì không hề, hiểu rằng không nhất thiết là đòi càng nhiều thì càng có lợi, nếu Việt Nam muốn tỏ rằng mình là một vương quốc tôn trọng luật quốc tế nói chung, và đặc biệt quan trọng là tôn trọng UNCLOS, một Công ước mà Việt Nam thường tôn vinh, thì Việt Nam nên sửa đổi lại mạng lưới hệ thống đường cơ sở của mình .
Đáng lẽ Việt Nam phải làm điều đó khi phát hành Luật Biển 2012, thậm chí còn sớm không chỉ có vậy, nhưng đã không làm .

Duy trì đường cơ sở hiện nay: lợi bất cập hại 

RFA: Xét về mặt lợi ích quốc gia, việc bảo lưu đường cơ sở sai với UNCLOS có thực sự đem lại lợi ích cho VN không? Nếu có, đó là những lợi ích gì? Nếu không thì vì sao việc bao lưu đó không đem lại lợi ích? 

Nhà nghiên cứu Dương Danh Huy: Đường cơ sở thẳng đem lại cho quốc gia ven biển một số lợi ích nếu nó được các quốc gia khác chấp nhận. Nhưng nếu nó không hợp pháp thì nó sẽ khó được chấp nhận. Nếu nó bất hợp pháp nhưng quốc gia ven biển đó có đủ quyền lực cứng hay quyền lực mềm để làm cho các quốc gia khác chấp nhận hay cam nhận thì quốc gia đó cũng có thể đạt được lợi ích, dù là lợi ích bất hợp pháp. Nhưng Việt Nam không có đủ những quyền lực đó.

Thứ nhất, trên nguyên tắc, đường cơ sở thẳng tạo ra một vùng nội thủy bên trong nó, nơi vương quốc ven biển có chủ quyền lãnh thổ tuyệt đối, những vương quốc khác phải xin phép trước khi vào. Trên thực tiễn, khi Trung Quốc kéo giàn khoan đi qua vùng nội thủy được đường cơ sở 1982 tạo ra, nhằm mục đích khiêu khích Việt Nam phản ứng, Việt Nam cũng chỉ công bố là mình sẽ quan sát, nhưng không làm gì để thực thi cái mình gọi là chủ quyền lãnh thổ bên trong nội thủy đó. Khi Mỹ hay bất kể nước nào đi vào vùng nội thủy đó, Việt Nam cũng không hề làm gì .
Thứ nhì, trên nguyên tắc, đường cơ sở thẳng đẩy lãnh hải 12 hải lý bên ngoài nó ra xa bờ hơn, tức là đẩy chủ quyền lãnh thổ của vương quốc ven biển, cũng như quyền đi qua không gây hại của những nước khác, ra xa bờ hơn. Tên thực tiễn, khi những nước khác không tôn trọng cái Việt Nam gọi là chủ quyền lãnh thổ trong lãnh hải 12 hải lý bên ngoài đường cơ sở 1982, Việt Nam cũng không hề làm gì .
Trong gần 40 năm qua, những nước khác không đồng ý rằng vùng biển 12 hải lý bên ngoài đường cơ sở 1982 là lãnh hải của Việt Nam, hay hàng loạt vùng biển bên trong nó là nội thủy của Việt Nam. Việt Nam cũng không thực thi chủ quyền lãnh thổ so với nội thủy và lãnh hải đó. Do đó, đường cơ sở 1982 không đem lại quyền lợi gì cho Việt Nam về mặt nội thủy, lãnh hải hay vùng tiếp giáp lãnh hải .
Thứ ba, trên nguyên tắc, đường cơ sở thẳng đẩy vùng độc quyền kinh tế tài chính 200 hải lý bên ngoài nó ra xa bờ hơn, và điều đó có lợi cho vương quốc ven biển .
Thế nhưng, những vùng biển giữa Việt Nam và Campuchia, Việt Nam và Đất nước xinh đẹp Thái Lan, Việt Nam và bán đảo Malaysia, Côn Đảo và Indonesia, Việt Nam và hòn đảo Hải Nam trong khu vực cửa vịnh Bắc Bộ, đều hẹp hơn 400 hải lý. Trong những vùng biển này, sẽ không nước nào gật đầu để cho vùng độc quyền kinh tế tài chính của Việt Nam được vươn ra đến 200 hải lý hay xa hơn, việc vận dụng đường cơ sở 1982 nhằm mục đích đẩy ranh giới vùng độc quyền kinh tế tài chính ra xa bờ hơn 200 hải lý là bất khả thi. Trên thực tiễn, khi Việt Nam và Xứ sở nụ cười Thái Lan vạch ranh giới vùng độc quyền kinh tế tài chính trong Vịnh Xứ sở nụ cười Thái Lan, hai bên đã không dùng đến đường cơ sở thẳng của nhau. Cũng xin nói thêm rằng đường cơ sở thẳng của Thailand cũng là phạm pháp .
Khi Việt Nam và Malaysia ký thỏa thuận hợp tác về khảo sát và khai thác trong một khu vực giữa mũi Cà Mau và bán đảo Malaysia, đường cơ sở 1982 không đem lại quyền lợi gì. Khi Việt Nam và Indonesia vạch ranh giới thềm lục địa tại vùng Nam Côn Sơn thì hai bên không tính đến đường cơ sở thẳng của Việt Nam. Hiện nay hai bên đang đàm phán ranh giới vùng độc quyền kinh tế tài chính và Việt Nam khó hoàn toàn có thể vận dụng đường cơ sở 1982 để đẩy ranh giới về phía Indonesia. Như vậy, đường cơ sở 1982 không đem lại quyền lợi gì cho Việt Nam trong những vùng biển này .
Vùng biển giữa đất liền Việt Nam, hòn đảo Phú Quý và Philippine, Sabah và Sarawak của Malaysia, rộng hơn 400 hải lý. Trong vùng biển này, đường cơ sở thẳng có đẩy vùng độc quyền kinh tế tài chính 200 hải lý ra xa bờ hơn, và điều đó có lợi cho Việt Nam, nếu những nước khác đồng ý .

Tuy nhiên, nếu không có đường cơ sở 1982 thì Việt Nam vẫn có thể dùng đảo Côn Sơn và Phú Quý, thậm chí có thể dùng một số thực thể phụ cận của hai đảo này, để làm các điểm cơ sở (base points) để vạch ranh giới vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý. Bằng cách đó, Việt Nam có thể có một vùng đặc quyền kinh tế hoàn toàn hợp pháp với diện tích gần bằng vùng đặc quyền kinh tế dựa trên đường cơ sở 1982. 

Xem thêm: Nguyên tắc chung về kê đơn thuốc | BvNTP

Tuy Việt Nam phải từ bỏ một phần nhỏ, vốn là phần phạm pháp, của vùng độc quyền kinh tế tài chính, những vùng đó vẫn thuộc về thềm lục địa lan rộng ra ( extended continental shelf ) của Việt Nam, và quyền khai thác dầu khí vẫn thuộc về Việt Nam. Do đó, trên trong thực tiễn, nếu Việt Nam sửa đổi lại đường cơ sở cho hợp pháp thì sẽ vẫn giữ được đại đa phần quyền hạn của mình .

RFA xin trân trọng cảm ơn Nhà nghiên cứu Dương Danh Huy đã dành cho chúng tôi cuộc phỏng vấn này.

Source: https://vh2.com.vn
Category : Đánh Giá