ĐỀ CƯƠNG NHÂN HỌC ĐẠI CƯƠNG Hoc kì II năm học 2021-2022 – ĐỀ CƯƠNG NHÂN HỌC ĐẠI CƯƠNG 1. Nhân học là – StuDocu

ĐỀ CƯƠNG NHÂN HỌC ĐẠI CƯƠNG

1. Nhân học là gì? Trình bày đối tượng, nhiệm vụ và quan điểm nghiên
cứu của nhân học?

1 Định nghĩa

Nhân học là ngành khoa học điều tra và nghiên cứu tổng hợp về thực chất của con người trên những phương diện sinh học, xã hội, văn hóa truyền thống của những nhóm người, những hội đồng dân tộc bản địa khác nhau, cả về quá khứ cửa con người cho tới lúc bấy giờ .

1 Đối tượng

• Đối tượng nghiên cứu và điều tra của Nhân học không chỉ bó hẹp trong điều tra và nghiên cứu phương diện sinh học của con người mà cả văn hóa truyền thống và xã hội của con người .

• Nhân học nghiên cứu toàn diện con người về: Con người xã hộ i và Con
  người sinh học.

1 Nhiệm vụ

• Với Con người xã hội, nhiệm vụ nghiên cứu là: nhân học văn hóa xã hội.

• Nhân học văn hóa truyền thống xã hội được chia thành 3 chuyên ngành nhỏ hơn : Khảo cổ học, Nhân học ngôn từ, Dân tộc học .

• Khảo cổ học : nghiên cứu các di vật còn lại của con người thời cổ để làm sáng
  tỏ các nền văn hóa cổ.

• Nhân học ngôn ngữ : tìm hiểu ngôn ngữ một cách toàn diện trong tương quan
  với bối cảnh về văn hóa, lịch sử và sinh học.

• Dân tộc học : nghiên cứu văn hóa – xã hội của các dân tộc.

• Với Con người sinh học, nhiệm vụ nghiên cứu là: nhân học hình thể

• Nhân học hình thể được chia thành 3 chuyên ngành nhỏ hơn : Cổ nhân học, Linh trưởng học, Chủng tộc học .

• Cổ nhân học : nghiên cứu các hóa thạch của con người để tái hiện lại sự tiến
  hóa của con người.

• Linh trưởng học : nghiên cứu những động vật có họ hàng gần gũi nhất với
  con người – loài linh trưởng.

• Chủng tộc học : nghiên cứu các chủng tộc khác nhau trên thế giới khi tiến
  hành phân loại cư dân trên thế giới thành 4 đại chủng: Ơrôpôit,Môngôlôit,
  Nêgrôit, Oxtralôit.

• Những năm gần đây, Nhân học phát triển thêm một chuyên ngành mới là
  Nhân học ứng dụng. Nhân học ứng dụng bao gồm cả nghiên cứu ứng dụng và

can thiệp. Phân ngành này tập hợp những nhà khoa học thao tác trong những nghành nghề dịch vụ khác nhau và họ tìm cách ứng dụng những kim chỉ nan Nhân học vào giảithích và xử lý những vẫn đề thực tiễn như : đô thị, y tế, du lịch, giáo dục, nông nghiệp, ….

1 Quan điểm nghiên cứu của nhân học

– Toàn diện: tích hợp thành tựu của các ngành khoa học để nghiên cứu con
người trong tính toàn diện của nó => nhân học là một ngành toàn diện (holistic)
=> tính toàn diện là đặc điểm trung tâm của quan điểm nhân học.

VD :

– Đối chiếu, so sánh: Nhân học là khoa học mang tính so sánh đối chiếu để tìm
hiểu sự đa dạng về mặt sinh học và văn hóa của các nhóm dân cư, dântộc khác
nhau trên thế giới.

VD :

– Phạm vi không gian, thời gian: nhân học có phạm vi rộng lớn hơn cả về tính
địa lý và tính lịch sử.

Trước đây : khoanh vùng phạm vi khoảng trống và thời hạn, nhân học chỉ nghiêncứu những dân tộc bản địa ngoài châu âu trong quá khứ => lúc bấy giờ, nghiên cứu và điều tra tổng thể những dân tộc bản địa trên quốc tế ở mọi quá trình lịch sử dân tộc. Hay trước đây chỉ nghiên cứu và điều tra những xã hội truyền thống cuội nguồn thì lúc bấy giờ, nhân học nghiên cứu và điều tra cra xã hội truyền thốngvà xã hội văn minh .

2. Trình bày nội dung của phương pháp quan sát tham dự và phương
pháp phỏng vấn sâu trong điền dã dân tộc học. Khi thực hiện các phương
pháp này thì vấn đề đạo đức nghiên cứu được đặt ra như thế nào?

Nhân học là ngành nghiên cứu và điều tra tích hợp những giải pháp của những ngành khoa học khác nhau như : biện chứng, logic, lịch sử dân tộc, …. nhưng nhân học cũng có giải pháp điều tra và nghiên cứu riêng : quan sát tham gia, phỏng vấn sâu, điền dã dân tộc bản địa học .* * * Phương pháp quan sát tham gia * *

• Quan sát tham gia là giải pháp mà theo đó, người nghiên cứu và điều tra xâm nhập vào nhóm, hội đồng thuộc vào đối tượng người dùng điều tra và nghiên cứu và được tiếpnhận như thể một thành viên của nhóm hay hội đồng .
• Các hình thức của quan sát tham gia :

• Quan sát một lần và quan sát nhiều lần ;
• Quan sát hành vi và quan sát toàn diện và tổng thể ;
• Quan sát tích lũy tư liệu định tính, diễn đạt và quan sát tích lũy số liệu xu thế ;
• Người phỏng vấn cần tự tin và có kỹ năng và kiến thức cao
• Khi xử lý số liệu thì khá khó khăn vất vả do không có mẫu chuẩn bịsẵn nên mỗi cuộc phỏng vấn là một cuộc trò chuyện không tái diễn, vì thế rất khó hệ thống hóa những thông tin cũng như phân tích số liệu .
• Dễ bị lan man, chi phối hoặc đi lạc hướng của đề tài
• Tốn nhiều thời hạn vì có quá nhiều việc phải làm trong quy trình phỏng vấn như ghi chép và nghiên cứu và phân tích tác dụng. * * * Đạo đức điều tra và nghiên cứu : là yếu tố rất được coi trọng của nhân học * *

• Báo cáo khoa học không hề bị sử dụng để làm phương hại đến cộngđồng mà tất cả chúng ta điều tra và nghiên cứu
• Không được xúc phạm và làm tổn hại đến phẩm chất và lòng tự trọng của đói tượng điều tra và nghiên cứu
• Phải giữ bí hiểm cho những người phân phối thông tin

3. Trình bày mối quan hệ giữa Nhân học với các môn khoa học xã hội
khác.
*** Nhân học và Triết học**
฀ Triết học là khoa học nghiên cứu những quy luật chung nhất củatự nhiên,
xã hội và tư duy. Quan hệ giữa nhân học và triết học là quan hệ giữa một
ngành khoa học cụ thể với thế giới quan khoa học. Triết học là nền tảng
của thế giới quan, phương pháp luận nghiên cứu của nhân học mácxít. Các
nhà nhân học vận dụng chủ nghĩa duy vật biện chứng làm cơ sở lý luận để
nghiên cứu con người trong tính toàn diện của nó.
*** Nhân học và Sử học**
฀ Nhân học có mối quan hệ chặt chẽ với sử học bởi vì nhân học nghiên cứu con
người về các phương diện sinh học, văn hóa, xã hội thường tiếp cận từ góc độ
lịch sử. Những vấn đề nghiên cứu của nhân học không thể tách rờibối cảnh
lịch sử cụ thể cả về không gian và thời gian lịch sử. Nhân học thường sử dụng
các phương pháp nghiên cứu của sử học như: phương pháp so sánh đồng đại
và lịch đại.
*** Nhân học và Xã hội học**
฀ Nhân học chú trọng điều tra nghiên cứu xã hội tiền công nghiệp, trong khi đó
xã hội học lại chủ yếu quan tâm đến xã hội công nghiệp hiện đại. Nhân học có
ảnh hưởng rõ rệt đến xã hội học. Nhiều khái niệm mang tính lý thuyết của xã
hội học bắt nguồn từ nhân học. Ngược lại, xã hội học cũng có tác động trở lại
đối với nhân học về phương pháp luận ngiên cứu.

* * * Nhân học và Địa lý học * * ฀ Nhân học và đại lý học có mối quan hệ gắn bó với nhau hình thành nghành nghiên cứu Nhân học sinh thái nhằm mục đích xử lý mối quan hệ tương tác giữa con người với thiên nhiên và môi trường tự nhiên và hành vi ứng xử của con ngườivới môi trường tự nhiên xã hội và nhân văn. Nhân học sinh thái tương quan với địa lý kinh tế tài chính trong việc phân vùng chủ quyền lãnh thổ mà những tộc người sinh sống, địa – văn – hóa để có cái nhìn tổng thể và toàn diện trong mối quan hệ đa chiều : tự nhiên – con người – kinh tế tài chính – văn hóa truyền thống và hành vi ứng xử. * * * Nhân học và Kinh tế học * * ฀ Nghiên cứu liên ngành giữa nhân học và kinh tế tài chính học hình thành nghành nghề dịch vụ nghiên cứu Nhân học kinh tế tài chính. Nhân học không đi sâu nghiên cứu và điều tra những quy luật của kinh tế tài chính học mà tập trung chuyên sâu tiếp cận trên bình diện văn hóa truyền thống – xã hội của quy trình hoạt động giải trí kinh tế tài chính. Nhân học kinh tế tài chính có mối quan hệ mật thiết với ngành kinh tế tài chính tăng trưởng trong nghiên cứu nhân học ứng dụng. * * * Nhân học và Tâm lý học * *฀ Mối quan hệ liên ngành giữa nhân học và tâm lý học Open trên nghành nghiên cứu Nhân học tâm ý hay tâm ý tộc người. Trong tâm lý học, sự chăm sóc đa phần dành cho việc nghiên cứu và phân tích những nét tâm ý của cá thể trong những kinh nghiệm tay nghề điều tra và nghiên cứu xuyên văn hóa truyền thống ; còn nhân học tập trung nghiên cứu và điều tra tính cách dân tộc bản địa, ý nghĩa của tính tộc người với tư cách là tâm lý học cộng đồng tộc người. Mối quan hệ giữa nhân học và tâm lý học biểu lộ xu thế tâm ý trong điều tra và nghiên cứu văn hóa truyền thống và những kim chỉ nan văn hóa truyền thống theomxu hướng nhân học tâm ý trong những thập niên gần đây. * * * Nhân học và Luật học * *฀ Nghiên cứu liên ngành giữa nhân họ và luật học hình thành lĩnhvực nghiên cứu Nhân học pháp lý. Khác với luật học điều tra và nghiên cứu những chuẩn mực và quy tắc hành vi do cơ quan thẩm quyền chính thức của nhà nước đề ra, nhân học pháp lý nghiên cứu và điều tra những tác nhân văn hóa truyền thống – xã hội ảnh hưởng tác động đến pháp luật trong những nền văn hóa truyền thống và những tộc người khác nhau. Các nhà nhân học điều tra và nghiên cứu mối quan hệ giữa luật tục và pháp lý để từ đó vận dụng luật tục và pháp lý trong quản trị xã hội và tăng trưởng hội đồng. * * * Nhân học và Tôn giáo học * * ฀ Mối quan hệ liên ngành giữa nhân học và tôn giáo học hình thànhlĩnh vực Nhân học tôn giáo. Nhân học tôn giáo nghiên cứu và điều tra những hình thái tôn giáo sơ khai, những tôn giáo dân tộc bản địa và tôn giáo quốc tế trong mối quan hệvới văn hóa truyền thống tộc người .

• Nhân học nghiên cứu tôn giáo dưới chiều kích của thời gian vfakhông gian,
  phân tích sắc thái của tôn giáo đặc trưng của từng người, từng dân tộc, từng
  cộng đồng cư dân chứ không phải tôn giáo nói chung.

* * * Một số hình thái tôn giáo phổ cập * *

• Tín ngưỡng vạn vật hữu linh (Animism): quan niệm mọi vật đều có linh hồn
  nên những vật đó có thể gây tai họa hay đem lại điều tốt kanhf chocon người,
  chính vì vậy con người phải thờ và quan tâm đến nó.

  Xem thêm: Bùi Thế Duy – Wikipedia tiếng Việt

• Totem giáo ( Totemism ) – Tín ngưỡng vật tổ : niềm tin về mối quan hệ họ hàng thần bí của mình với một loại đối tượng người tiêu dùng vật chất nào đó là “ totem ” của nhóm .
• Mana : Mana là từ có nguồn gốc của dân cư Melanesia. Dùng Mana để trở thành vật phẩm linh nghiệm, đánh đuổi tà thần, chữa bệnh, …
• Shaman giáo ( Shamanism ) : Thuật ngữ Shaman được cho là xuất phát từ người Tunguo ở đông Siberia. Ở đó thuật ngữ này dành cho một “ nhân vật đặc biệt quan trọng ” có năng lực nhập thần để tiếp kiến thần linh hỏi cách chữabệnh, cầu xin sự sinh sôi nảy nở, cầu xin được bảo vệ trong cuộc chiến tranh, cầu hướng dẫn linh hồn người chết .
• Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên : Niềm tin về sự sống sót của những linh hồn tổ tiên, con cháu thờ cúng tổ tiên để báo đáp công ơn, cầu mong sự phù hộ, trợ giúp của người đã mất với người còn sống .

6. Thế nào là quá trình tộc người? Quá trình này ở Việt Nam diễn ra như
thế nào?

• Thế nào là quá trình tộc người?

▪ Cộng đồng tộc người luôn luôn đổi khác trong lịch sử vẻ vang. ▪ Qúa trình tộc người : sự đổi khác bất kể của một thành tố tộc người này hay tộc người khác được diễn ra trong quy trình và hoàn toàn có thể coi như quátrình tộc người. ▪ Qúa trình tộc người có hai trường hợp là : quy trình tiến hóa tộc người ( diễn ra sự đổi khác những thành tố riêng mang đặc thù tiến hóa của tộc người, nó không dẫn đến sự tàn phá mạng lưới hệ thống nói chung ) và quy trình biến thể tộc người ( quá độ chuyển sang tộc người mới ). ▪ Trong lịch sử dân tộc có hai mô hình quy trình tộc người cơ bản : quy trình phân ly tộc người ( sống sót dười 2 tiểu loại chia nhỏ và chia tách tộc người ) và quy trình hợp nhất tộc người ( có 3 tiểu loại : cố kết tộc người, đồnghóa tộc người và hòa hợp tộc người ) .

• Qúa trình tộc người diễn ra ở VN như thế nào?

Diễn ra theo 2 khuynh hướng

• _Sự hòa hợp giữa các tộc người diễn ra trong phạm vi của một vùng lịch sử
• văn hóa_ : Do cùng chung sống lâu dài trong ột vùng địa lý giữa các dân tộcđã
  diễn ra quá trình giao lưu tiếp xúc văn hóa dẫn tới hình thành các đặc điểm văn
  hóa chung của cả vùng bên cạnh những đặc trưng văn hóa của từng tộc người.
  Những đặc điểm văn hóa đó thể hện qua phương thức mưu sinh, văn hóa vật
  chất, văn hóa tinh thần và ý thức cộng đồng khu vực.

Qúa trình hòa hợp giữa những tộc người hoàn toàn có thể nhận thấy ở những vùng như : miền núi Việt Bắc và Đông Bắc, miền núi Tây Bắc và Thanh – Nghệ, Trường Sơn – Tây Nguyên, …VD :

• Sự hòa hợp tộc người diễn ra trong phạm vi cả nước : Sự tham gia vào quá
  trình dựng nước và giữ nước của các dân tộc ở nước ta là cơ sở nền tảng cho sự
  hòa hợp giữa các dân tộc tạo nên tính thống nhất của cộng đồng các dân tộc VN.

VD : Lòng yêu nước là cơ sở của ý thức và tư tưởng về Tổ quốc việt nam, dântộc VN. Là người việt nam ai cũng tự hào về truyền thống cuội nguồn lịch sử dân tộc vẻ vang củadân tộc trong quy trình dựng nước và giữ nước

7. Thế nào là quá trình hòa hợp giữa các tộc người? Quá trình nàyở VN
diễn ra ntn?

• Qúa trình hòa hợp giữa những tộc người thường diễn ra ở những dân tộc bản địa khác nhau về ngôn ngữ văn hóa, nhưng do hiệu quả của quy trình giao lưu tiếpxúc văn hóa truyền thống lâu dài hơn trong lịch sử vẻ vang đã Open những yếu tố văn hóa truyền thống chung, cạnh bên đó vẫn giữ lại những đặc trưng văn hóa truyền thống của tộc người. Quá trình này thường diễn ra ở những khu vực lịch sử vẻ vang – văn hóa truyền thống hay trong khoanh vùng phạm vi của một vương quốc đa dân tộc bản địa
• Qúa trình tộc người diễn ra ở việt nam ( như câu 6 )

8. Chủng tộc là gì? Trình bày đặc điểm nhân chủng của các đại chủng.

• Khái niệm chủng tộc

• Chủng tộc là một quần thể ( hoặc tập hơp những quần thể ) đặc trưngbởi những đặc thù di truyền về hình thái, sinh lý mà nguồn gốc và quy trình hình thành của chúng tương quan đến một vùng địa vực nhất định .
• Nhận thức chủng tộc trên cơ sở quần thể ( chứ không phải thành viên ) là một bước tiến quan trọng trong triết lý nhân chủng và sinh học .
• Các chủng tộc rất đa dạng chủng loại, những dạng trung gian do hỗn chủng sinh ra ngày càng nhiều => làm đổi khác và xóa nhòa ranh giới giữa những chủng tộc .

• Đặc điểm nhân chủng của các đại chủng

• Là tín hiệu cơ bản xem xét sự sống sót một dân tộc bản địa và để phân biệt những dân tôc khác nhau .
• Vai trò của ngôn từ so với tộc người :

• Hệ thống tiếp xúc
• Cố kết nội bộ tộc người
• Tiếng mẹ đẻ lưu truyền những giá trị văn hóa truyền thống
• Bảo vệ ngôn từ là bảo vệ sự sống sót dân tộc bản địa, tộc người .

• Một tiêu chuẩn cơ bản để xác lập tộc người
• Không phải là quan trọng nhất : một tộc người hoàn toàn có thể có nhiều ngôn từ ( đa ngữ, song ngữ )

• Văn hóa

• Văn hóa được coi là một tiêu chí quan trọng để xác định tộc người. Trong
  nghiên cứu văn hóa cần phân biệt văn hóa của tộc người và văn hóa tộc người.

• Văn hóa của tộc người : là tổng thể và toàn diện những thành tựu văn hóa truyền thống thuộc về một tộc người nào đó, do tộc người đó phát minh sáng tạo ra hay tiếp thu vay mượn của những tộc người khác trong quy trình lịch sử dân tộc .
• Văn hóa tộc người : là tổng thể và toàn diện những yếu tố văn hóa truyền thống vật thể và phi vật thể giúp phân biệt tộc người này với tộc người khác. Văn hóa tộc người lànền tảng phát sinh và tăng trưởng của ý thức tự giác tộc người. Văn hóa tộc người là tổng thể và toàn diện những yếu tố văn hóa truyền thống mang tính đặc trưng và đặc trưng tộc người, nóthực hiện tính năng cố kết tộc người này với tộc người khác .

• Ý thức tự giác tộc người

• Ý thức tự giác tộc người là ý thức tự coi mình thuộc về một dân tộc nhất định
  được thể hiện trong hàng loạt yếu tố:

• Sử dụng một tên gọi tộc người chung thống nhất ( tộc danh )
• Có ý niệm chung về nguồn gốc lịch sử vẻ vang, lịch sử một thời về tổ tiên và vận mệnh lịch sử vẻ vang của tộc người
• Ý thức tộc người được bộc lộ qua việc cùng tuân theo phong tục tập quán, lối sống của tộc người
• Cộng đồng những giá trị và biểu tượng văn hóa dân tộc bản địa

10 Định nghĩa và chức năng của gia đình.

• Định nghĩa gia đình

• Có nhiều định nghĩa khác nhau về mái ấm gia đình
• Gia đình là một thiết chế xã hội được thiết lập trên cơ sở gắn bóvới nhau bằng quan hệ hôn nhân gia đình ( vợ với chồng ), quan hệ sinh thành ( quan hệ huyết thông ) .
• Gia đình là có từ hai hay nhiều cá thể tự xem mình có mối quna hệvới nhau, nhờ vào lẫn nhau về kinh tế tài chính và cùng san sẻ với nhau nghĩa vụ và trách nhiệm nuôi dạy con cháu trong mái ấm gia đình của mình .

=> mái ấm gia đình là một thiết chế xã hội mang tính lịch sử vẻ vang và rất là đadạng trong những nền văn hóa truyền thống, có sự đổi khác rất lớn trong xã hội cong nghiệp và hậu công nghiệp .

• Chức năng gia đình: có 3 chức năng cơ bản

• Chức năng tái sản xuất con người :

• Quan hệ tình dục để tái sản xuất ra con người là tính năng cơ bảncủa mái ấm gia đình .
• Gia đình là nơi bảo tồn nòi giống và bảo vệ trật tự quan hệ giớitính trong xã hội loài người .

• Chức năng này được thực hiện qua mối quan hệ hôn nhân, quan hệ thân tộc,
  quan hệ dòng họ, quan hệ kinh tế,…

  Xem thêm: 70+ Đề Tài Nghiên Cứu Khoa Học Chọn Lọc Mới Nhất 2020

• Chức năng kinh tế:

• Tiến hành những hoạt động giải trí kinh tế tài chính nhằm mục đích chăm sóc cho đời sống vât chất của mái ấm gia đình .
• Chức năng kinh tế tài chính gồm : tính năng sản xuất và tính năng tiêu dùng .

• Chức năng văn hóa – giáo dục : là chức năng rất quan trọng. Gia đình là môi
  trường hình thành nhân cách của mỗi con người. Chính gia đình giáo dục cho
  con cháu những phẩm chất đạo đức, những giá trị văn hóa dân tộc và để chúng
  tự ý thức, nhận biết về dân tộc mình. Những truyền thống văn hóacủa mỗi tộc
  người có những nét khác nhau và những đứa trẻ đã mang theo mình những sắc
  thái văn hóa khác nhau đó và giữ lại trong suốt cả đời người.

11ôn nhân là gì? Trình bày chức năng của hôn nhân.

• Khái niệm hôn nhân : có nhiều quan niệm khác nhau về hôn nhân

• Hôn nhân là sự giao kết giữa nam và nữ được hợp thức hóa bởi các tập quán
  và pháp luật của xã hội, nhằm chung sống khác giới tính với nhauđể tái sản
  xuất ra con người, từ đó sản sinh ra những quyền hạn và trách nhiệm của vợ
  chồng trong quan hệ với nhau và con cháu của họ.

Source: https://vh2.com.vn
Category : Khoa Học