Galileo Galilei và câu nói “dù sao thì Trái đất vẫn quay” gây chấn động lịch sử – Hồ Sơ Danh Nhân

Một số người cho rằng câu trên trên được Galileo Galilei nói vào năm 1633 khi bị Tòa án dị giáo ép buộc rút lại ý kiến ủng hộ Trái Đất quay quanh Mặt Trời. Câu gốc trong tiếng Italia là “E pur si muove”, dịch sang Tiếng Anh “And yet it moves”, có nghĩa đơn giản chỉ là “ Và nó vẫn chuyển động”. Nhiều truyện cũng kể Galileo đã nói to điều này khi vừa bước ra khỏi Tòa án dị giáo, liệu điều này có là sự thật?

Quan điểm của Galileo Galilei về sự chuyển động

Hồi nhỏ, sở trường thích nghi của Galileo Galilei là chơi đàn, vẽ, lao động chân tay và khi rảnh rỗi ông thường làm đồ chơi cho những em của mình. Nhưng người cha của ông Vesenxao Galilei lại muốn ông trở thành một danh y. Năm 1581, ông vừa vào học y ở Đại học Pisa .
Trong năm tiên phong học ĐH, quan sát đèn treo đu đưa ở nhà thời thánh, Galileo đã nhận ra rằng chiếc đèn luôn luôn mất cùng một thời hạn triển khai một giao động dù khoanh vùng phạm vi đu đưa rộng hay hẹp như thế nào. Điều này về sau được ông kiểm chứng bằng thực nghiệm, từ đó yêu cầu nguyên tắc con lắc trong điều tiết đồng hồ đeo tay .

Sau đó khi được học hình học, ông bắt đầu say mê toán học. Năm 1585, vì không có tiền, ông buộc phải thôi học và trở về Florence giảng dạy. Ở đấy, năm 1586, Galileo đã công bố một khảo luận về trọng tâm của các vật rắn và được mời làm giảng viên toán học ở Đại học Pisa.

Từ đó ông mở màn nghiên cứu và điều tra triết lý hoạt động, lần tiên phong bác bỏ ý niệm của Aristotle về hoạt động rơi rằng vật nặng thì rơi nhanh hơn vật nhẹ – một ý niệm sai lầm đáng tiếc đã sống sót suốt cả ngàn năm. Năm 1592, ông lại chuyển sang giảng dạy ở Đại học Padua và ở đây, trong suốt 18 năm, ông đã có nhiều tò mò khoa học quan trọng về sự hoạt động .

Galileo đã rất sớm tin vào thuyết của Copernicus về hoạt động của những hành tinh xung quanh Mặt trời nhưng ông không dám nói ra vì sợ chê cười. Năm 1609, khi ở Venice, ông được biết là có ý tưởng về kính ngắm thấy những vật ở xa. Trở về Padua, ông đã nhanh gọn tự làm ra được những chiếc kính viễn vọng và dùng chính những chiếc kính ấy để quan sát khung trời .
Chỉ từ cuối năm 1609 đến đầu 1610 Galileo đã phát hiện ra một loạt những sự kiện giật mình : mặt phẳng Mặt trăng lồi lõm, dải Ngân hà là một tập hợp sao, Sao Mộc có những mặt trăng của nó … Ông cùng quan sát Sao Thổ, những vết đen trên Mặt trời, những tuần trăng của Sao Kim. Các quan sát thiên văn tiên phong của ông được công bố năm 1610 trong tác phẩm “ Sứ giả của những vì sao ” .
Năm 1611, Galileo đến Rome và trình diễn chiếc kính viễn vọng của ông trước những nhân vật quan trọng ở triều đình của Giáo hoàng và được nghênh tiếp nồng nhiệt. Với tài thuyết giảng của mình, những quan điểm của ông đã được phổ cập bên ngoài giới khoa học và tạo ra một dư luận can đảm và mạnh mẽ. Các giáo sư theo học thuyết của Aristotle tìm cách chống lại ông và họ đã được sự hợp tác của những thầy tu, những người này đã bí hiểm tố cáo Galileo với Toà án Giáo hội .
Đến năm 1616 thì thuyết Nhật tâm của Copernicus bị đưa vào list cấm. Mặc dù có rất nhiều cố gắng nỗ lực bảo vệ kim chỉ nan của Coperinicus, nhưng đều thất bại. Năm 1625, ông triển khai xong tác phẩm vĩ đại “ Đối thoại về hai mạng lưới hệ thống quốc tế chính – của Ptolemaeus và của Copernicus ”. Cuốn sách Open năm 1632 và được khắp Châu Âu ca ngợi là một siêu phẩm về văn học và triết học nhưng Giáo hoàng thì rất tức giận và ra lệnh khởi tố Galileo .
Mặc dù đau ốm và già nua nhưng tháng 2 năm 1633, Galileo vẫn phải đến Rome để chịu xét xử trước Toà án Giáo hội. Ông bị buộc tội “ bảo vệ và giảng dạy ” học thuyết Copernicus và ép phải nói lên rằng ông thề từ bỏ mãi mãi và ghét cay ghét đắng những sai lầm đáng tiếc đã phạm phải .
Người ta kể rằng sau khi bị tuyên án, ông đã dậm chân xuống đất và kêu lên “ Eppur, si muovo ” ( Dẫu sao thì trái đất vẫn quay ). Ông bị quản thúc đến khi qua đời 8 năm sau đó ở nhà tại Arcetri gần Florence .

Tuy nhiên trong thời hạn ấy, Galileo vẫn không ngừng thao tác và tổng hợp những hiệu quả của những thí nghiệm trước đây và những ý nghĩ mà ông nghiền ngẫm về những nguyên tắc cơ học. Đây là một trong những tiền đề quan trọng để những nhà khoa học sau này như Huygens và Torricelli tăng trưởng những điều tra và nghiên cứu của mình .
Đóng góp trực tiếp của Galileo cho thiên văn học là những tò mò với chiếc kính viễn vọng của ông. Biên giới của ngoài hành tinh nhìn thấy đã được ông lan rộng ra ra rất nhiều. Có một điều kỳ lạ là Galileo không biết những định luật về hoạt động những hành tinh của Kepler, người đương thời của ông. Ông tin rằng những quỹ đạo hành tinh là đường tròn để duy trì một trật tự hoàn hảo nhất của ngoài hành tinh .
Tuy nhiên, ông cũng có những tiên đoán đúng đắn như rồi sẽ phát hiện rác những hành tinh bên ngoài Sao Thổ, ánh sáng có tốc độ hữu hạn mặc dầu rất lớn. Đóng góp quan trọng nhất của Galileo là việc thiết lập cơ học như một khoa học. Trước Galileo đã có một số ít mày mò về lực nhưng chính ông mới là người tiên phong làm rõ sáng tạo độc đáo lực là một tác nhân cơ học .
Tuy ông không phát biểu sự phụ thuộc vào giữa hoạt động và lực thành những định luật nhưng những khu công trình của ông về động lực học luôn luôn cho thấy những định luật này. Ông là người mở đường cho Isaac Newton sau này triển khai xong môn cơ học được gọi một cách đúng đắn là cơ học Galileo – Newton .

Thêm bằng chứng cho rằng Galileo Galilei không hề nói “Dù sao thì trái đất vẫn quay”

Dựa trên những quan sát thiên văn qua kính viễn vọng của mình, Galileo Galilei kiên cường khẳng định mô hình Hệ sao của Nicolaus Copernicus, với Mặt Trời ở trung tâm, là đúng; trước đó, Giáo hội đã ban hành luật cấm lưu hành văn bản liên quan tới giả thuyết của Copernicus, vốn cho rằng Trái Đất không phải trung tâm hệ mà chính là Mặt Trời và đi ngược lại những gì Giáo hội Công giáo vẫn giảng dạy suốt nhiều thế kỷ.

Dù không bị kết tội dị giáo, Giáo hội vẫn bắt Galileo từ bỏ khẳng định chắc chắn “ sai lầm ” của mình. Truyền thuyết kể lại rằng dù phải nghe theo thế lực chi phối đời sống lớn nhất thời bấy giờ, ông vẫn lẩm bẩm rằng “ E pur si muove ”, “ And yet it moves ”, tức “ Dù sao nó vẫn quay ”, ý niệm Trái Đất vẫn cứ chuyển dời quanh Mặt Trời dù đức tin của người đương thời có ra sao đi nữa .
Nhiều học giả đánh giá và nhận định câu nói này của Galileo quá liều lĩnh để trở thành thực sự. “ Chắc Galileo phải mất trí mới dám nói vậy trước mặt Quan tòa ”, nhà vật lý thiên văn Mario Livio nói với Ars Technica. Bởi vì Galileo có vẻ như là một người rất ôn hòa và thận trọng .

Ông Livo là tác giả của cuốn tiểu sử viết về nhà khoa học lỗi lạc năm xưa, cuốn sách mang tên Galileo và những Người bài Khoa học, và trong khi điều tra và nghiên cứu về cuộc sống Galileo để viết sách, ông hứng thú vô cùng về những tranh luận xoay quanh “ E pur si muove ” : liệu Galileo có thực sự nói vậy ? Mario Livio viết hẳn một báo cáo giải trình khoa học về những gì ông phát hiện được khi điều tra và nghiên cứu những cuộc tranh luận này .
Cuốn tiểu sử tiên phong về Galileo được viết bởi người hậu duệ tin yêu của ông, Vincenzo Viviana trong khoảng chừng thời hạn 1655 – 1656 ; trong cuốn sách, không dòng nào nhắc tới câu nói trứ danh của Galileo .
Theo lời ông Livio, lần tiên phong “ E pur si muove ” Open là trong cuốn sách viết năm 1757 mang tựa đề “ Thư viện người Ý – The Italian Library ” do Giuseppe Baretti thảo nên, 100 năm sau ngày mất của Galileo. Đáng lý, câu nói của Galileo sẽ chỉ được liệt kê vào hạng mục chuyện tưởng tượng thôi .
Thế nhưng khi sử gia Antonio Favaro, với kinh nghiệm tay nghề nghiên cứu và điều tra cuộc sống và sự nghiệp Galileo dài bốn thập kỷ, viết nên cuốn sách đồ sộ có tên “ Những Công trình của Galileo Galilei – The Works of Galileo Galilei ”, rồi tung ra một loạt bài viết miêu tả cụ thể nỗ lực tìm kiếm nguồn gốc câu nói nổi tiếng, người ta mở màn thừa nhận lời lẩm bẩm của Galileo xưa kia .
Năm 1911, nhà nghiên cứu Favaro nhận được thư của một người đàn ông Bỉ có tên Jules Van Belle, chứng minh và khẳng định mình đang chiếm hữu một bức họ được vẽ năm 1643 – một năm sau khi Galileo từ trần, mô tả cảnh Galileo đang chịu khổ trong cảnh giam giữ, tay phải cầm một chiếc đinh, vẽ nên đường tròn diễn đạt hoạt động của Trái Đất quanh Mặt Trời. Trên bức tranh là câu nói nổi tiếng, “ E pur si muove ” .
Người ta vẫn cho rằng đây là tác phẩm của họa sỹ người Tây Ban Nha Bartolomé Esteban Murillo, và Van Belle nghĩ rằng nó từng thuộc về chỉ huy quân đội có tên Ottavio Piccolomini, anh trai của Tổng giám mục thành phố Siena. Trong 6 tháng đầu của bản án giam lỏng tại nhà Galileo phải nhận, ông đã sống tại nhà của vị Tổng giám mục nói trên .
Dữ kiện này cho thấy năng lực Galileo đã từng thốt ra câu nói kia, chỉ có điều không nói trước mặt Quan tòa. Thế nhưng chưa nhà sử gia nghệ thuật và thẩm mỹ nào nghiên cứu và phân tích kỹ càng bức tranh kia. Khi nhà vật lý thiên văn Livio tiếp nối khu công trình nghiên cứu và điều tra của Favaro sau hơn một thế kỷ, ông mới phát hiện ra rằng không ai hay bức tranh đã thất lạc nơi đâu .
Ông tham vấn bốn chuyên viên có hiểu biết sâu rộng về những tác phẩm của danh họa Murillo, và cả bốn người chứng minh và khẳng định những nét vẽ kia không phải do nghệ sĩ người Tây Ban Nha tạo nên .
Sau một năm trời lần theo số chứng cữ rất ít, ông Livio đã phát hiện ra bức họa Van Belle chiếm hữu năm xưa. Nó được bán cho một nhà sưu tập hồi năm 2007 bởi hậu duệ của Van Belle ; trong buổi đấu giá, người ta nói bức họa này được vẽ hồi thế kỷ 19, trái ngược với chứng minh và khẳng định của Jules Van Belle về thời gian bức tranh được vẽ .

Điều đó cho thấy nhiều khả năng câu nói của Galileo chỉ là truyền thuyết bắt đầu nổi lên hồi giữa thế kỷ 18, tuy nhiên không thể đưa ra khẳng định chính xác, trừ khi người giữ tranh cho chuyên gia giám định lại bức họa.

“ Dù cho Galileo không thốt ra những lời đó, chúng vẫn tương quan trong thời đại đầy lo ngại hiện tại, khi những thực sự hiển nhiên vẫn bị công kích bởi những kẻ bài khoa học ”, ông Livio viết trong báo cáo giải trình điều tra và nghiên cứu đăng trên Scientific American .
Rồi Livio Tóm lại : “ Huyền thoại về việc công khai minh bạch kháng cự đức tin của Galileo, với thông điệp ‘ dù anh có tin gì đi chăng nữa, những điều tôi nói là thực sự ’, trở nên quan trọng hơn khi nào hết ” .
Tổng hợp

Source: https://vh2.com.vn
Category : Trái Đất