Về mô hình đô thị vệ tinh

Kiều Trang :
Em đã đọc bài viết của anh về “ Phát triển cân đối vùng để chữa bệnh đại đô thị ”, xin san sẻ với anh yếu tố mà em đang vướng mắc :

Hiện nay, phát triển thành phố vệ tinh là một xu hướng chung mà các đô thị lớn nước ta đang hướng tới, xét về một khía cạnh, nó có thể giải quyết rất nhiều vấn đề về ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông, hay nói cách khác là hậu quả tất yếu của quá trình đô thị hóa. Tuy nhiên, xét về lâu dài, khi có nhiều thành phố vệ tinh phát triển xung quanh một đại đô thị, nó cũng sẽ gây ra những hậu quả tương tự, cũng ô nhiễm và ùn tắc…Nếu như vậy bản thân đại đô thị sẽ chịu cả 2 áp lực của chính bản thân nó (em nghĩ ta có thể giảm bớt áp lực chứ không thể triệt tiêu) và cả những áp lực mới do các đô thị vệ tinh gây nên tại các cửa ngõ quan trọng vào thành phố,và có thể tăng thêm sự khó khăn khi tiếp cận đại đô thị so với trước kia. Anh có thể cho em vài lý giải về vấn đề này được không ạ, cảm ơn anh nhiều.

Trả lời Kiều Trang :
Trước hết, anh xin lỗi Trang vì vấn đáp email của em chậm chễ và cũng xin cảm ơn em vì đã có những do dự thú ví và có nghĩa vụ và trách nhiệm .
Em đã hỏi những câu hỏi lớn và để vấn đáp, chắc một vài trang giấy vẫn hoàn toàn có thể là chưa đủ. Và cũng giống như thực chất của đô thị – một quốc tế phức tạp, hỗn độn tới mức không một kim chỉ nan nào, một cá thể nào có đủ năng lượng tư duy để hiểu thấu đáo về nó – anh cũng không hề vấn đáp hết toàn bộ mọi góc nhìn của câu hỏi lớn mà em nêu ra .
Thêm nữa, cũng giống như mọi nghành học thuật khác, nghiên cứu và điều tra về đô thị ở Nước Ta gần như chưa được xác lập một cách có mạng lưới hệ thống, do đó để vấn đáp một câu hỏi dù là nhỏ nhất, anh thường buộc phải hỏi lại người hỏi để xem họ có hiểu những khái niệm giống như anh hiểu mà không .

Em khởi đầu câu hỏi của em bằng một đánh giá và nhận định : ” Hiện nay, tăng trưởng thành phố vệ tinh là một khuynh hướng chung mà những đô thị lớn nước ta đang hướng tới ”. Quả thực, anh không dám chắc về điều này, tối thiểu là theo nhận thức của anh về quy mô “ đô thị vệ tinh ”. Mô hình tăng trưởng đô thị vệ tinh được hiểu trong học thuật về đô thị của phương tây là việc tăng trưởng những thành phố nhỏ và trung bình xung quanh một thành phố TT và chúng được link với thành phố TT này bằng một mạng lưới hệ thống giao thông vận tải công cộng triển khai xong. Hệ thống giao thông vận tải này sẽ được cho phép nhiều người dân sống tại những đô thị vệ tinh hoàn toàn có thể vận động và di chuyển vào đô thị TT hằng ngày thuận tiện. Giữa thành phố TT và những đô thị vệ tinh thường là những vành đai xanh. Các thành phố TT theo quy mô đô thị vệ tinh thường bị số lượng giới hạn khu vực tăng trưởng ( không hề lan rộng ra hơn ) để không biến thành một đại đô thị khổng lồ. Ví dụ nổi bật nhất ở châu Á mà anh biết là mạng lưới hệ thống đô thị mới quy mô trung bình xung quanh thành phố Tokyo ( mặc dầu Tokyo bản thân đã là một đại đô thị rồi ) tại Nhật Bản .
Theo định nghĩa này thì cả TP. Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đều chưa có những đô thị vệ tinh. Thành phố HĐ Hà Đông ( nay là một Q. của TP. Hà Nội ) hay Biên Hòa hoặc Thủ Dầu một đều chưa phải là những đô thị vệ tinh. Chúng chỉ là những thành phố tăng trưởng trọn vẹn độc lập và tự nhiên trong mối liên hệ với TP.HN hay Tp HCM. Đến một thời gian khi mà những đô thị lớn dần lên và lan rộng ra diện tích quy hoạnh, có vẻ như gắn bó với nhau hơn. Nếu không có kế hoạch hạn chế, ranh giới của chúng sẽ chạm nhau vào một ngày nào đó và biến thành một đại đô thị khổng lồ. Nếu em đi từ Tp TP HCM lên Biên Hòa, em sẽ thấy hiện tượng kỳ lạ này. Đây là hiện tưởng thông dụng trên quốc tế. Thử xem một vài ví dụ ở Canada ( nơi anh hiểu khá rõ ), thành phố Toronto với 5 triệu dân thực ra là một vùng đô thị gồm có 5 thành phố trong đó bản thân Toronto chỉ có 2 triệu dân. Thành phố Vancouver với 2 triệu dân thực ra là một vùng đô thị có 10 thành phố độc lập, trong đó bản thân Vancouver chỉ có 500 ngàn dân. New York, Tokyo hay Manila đều là những vùng đô thị như vậy. Một ngày kia hoàn toàn có thể người sẽ nói : Tp Hồ Chí Minh là một đại đô thị 20 triệu dân với 6 thành phố ( TP HCM ( khu vực nội đô tp hcm hiện hữu ), Nhơn Trạch, Hiệp Phước, Tây Bắc ( Củ Chi ), Thủ Dầu Một, Biên Hòa ) trong đó bản thân Hồ Chí Minh có 10 triệu dân. Ở TP Hồ Chí Minh, Đô thị Tây Bắc và Đô thị Hiệp Phước có kỳ vọng sẽ trở thành những đô thị vệ tinh tiên phong của thành phố và được liên kết với TT Hồ Chí Minh bằng tàu điện mặt đất và tàu điện ngầm. Tuy nhiên nếu chính quyền sở tại không quyết tâm và có kế hoạch tương thích để thực thi cũng như hạn chế tăng trưởng vùng Hóc Môn và Nhà Bè thì e rằng Tây Bắc và Hiệp Phước không thành hình hoặc sẽ lại chìm vào trong lòng một Hồ Chí Minh rộng bát ngát như HĐ Hà Đông biến thành một Q. của Thành Phố Hà Nội vậy .
Cứ như anh kể ở trên thì hình như quy mô vệ tinh không có nhiều ví dụ thành công xuất sắc trên quốc tế. Có thể nói như vậy. Lý do là bởi quy mô này không dễ triển khai và cũng không phải luôn là tối ưu để mà vận dụng. Các nhà quy hoạch ở Vn luôn nói về quy mô này bởi đó là những gì họ học được ở những trường ĐH Liên Xô trong thời kỳ mà kinh tế thị trường không sống sót ( chính quyền sở tại hoàn toàn có thể quyết định hành động mọi thứ gồm có cả việc một mái ấm gia đình sống ở đâu, diện tích quy hoạnh nhà rộng bao nhiêu và họ làm nghề gì ) hoặc là họ bị choáng ngợp bởi những vùng đô thị như Copenhagen hay Paris nơi mà quy mô đô thị vệ tinh không ít thành công xuất sắc mà không hiểu về cái giá mà những nơi đó đã phải trả cũng như những công cụ mà họ đã có để thành công xuất sắc .
Không có một quy mô nào tuyệt vời cả. Đã có chỉ huy một đia phương phone hỏi anh cho họ những bước cơ bản để tăng trưởng một đô thị. Câu vấn đáp của anh có lẽ rằng làm vị đó tuyệt vọng : điều tra và nghiên cứu bản thân thành phố đó, nghiên cứu và điều tra vùng đô thị mà nó tương quan, nghiên cứu và điều tra vùng chủ quyền lãnh thổ. Chỉ trải qua những điều tra và nghiên cứu đơn cử tất cả chúng ta mới hoàn toàn có thể đưa ra một quy mô tương thích bởi không có thành phố nào giống thành phố nào ở trên quốc tế này .

Mô hình đô thị vệ tinh có thể nói ra đời vào cuối thế kỷ 19 cùng với ý tưởng “thành phố vườn” của Ebenezer Howard. Tác giả (một nhà hoạt động xã hội) của chúng nhận thấy các thành phố công nghiệp của nước Anh trở nên tồi tệ để sống do ô nhiễm và mật độ dân số cao. Ông đề xuất xây dựng các thành phố chỉ khoảng 30 ngàn dân nằm trên các trục đường sắt nối với thành phố trung tâm và cách ly với các thành phố này bởi vành đai xanh. Ý tưởng này trở nên ảnh hưởng trên thế giới trong lĩnh vực phát triển đô thị. Dù vậy thì cũng chỉ có 2 “thành phố vườn” thực sự được xây dựng tại nước Anh. Trở lại mô hình đô thị vệ tinh, em sẽ ngạc nhiên khi biết rằng ở Mĩ chỉ có 1 vùng đô thị duy nhất thực hiện mô hình này (và thành công) là Portland tại bang Oregon. Tại Canada thì có thể nói Vancouver và Ottawa đi theo mô hình này. Mặc dù những thành phố anh vừa nêu tên đều trở thành những tấm gương trong quy hoạch đô thị ở Bắc Mĩ, chúng có những điều kiện nhất định cũng như phải trả giá đắt cho mô hình mà chúng theo đuổi để thành công. Vancouver và Portland là những nơi mà người dân đặc biệt trân trọng vấn đề bảo vệ môi trường và dễ dàng hơn các nơi khác trong việc hy sinh các quyền lợi kinh tế để đạt được một môi trường sống tốt hơn. Ottawa là thủ đô của Canada và có một tỉ lệ lớn văn phòng và người lao động liên quan đến chính phủ liên bang, tức là họ “dễ bảo” hơn trong việc thực thi một mô hình và dễ chấp nhận hy sinh quyền lợi kinh tế (cha chung không ai khóc mà!). Vậy quyền lợi kinh tế bị hy sinh trong việc thực thi mô hình đô thị vệ tinh là gì: chi phí hạ tầng (xây hệ thống giao thông công cộng cấp vùng) và giá đất tăng. Thử tưởng tượng mà xem, người ta sẽ đặt ra ranh giới phát triển cho các thành phố trung tâm (growth boundary) à khiến cho diện tích đô thị không thể mở rộng à khiến cho giá đất tăng à cuộc sống trở nên đắt đỏ hơn à thành phố trở nên kém hấp dẫn đối với người dân và doanh nghiệp à phát triển kinh tế bị hạn chế. Chi phí để xây dựng hệ thống tàu điện/metro nối các thành phố vệ tinh với thành phố trung tâm là rất tốn kém và các hệ thống này kém hiệu quả do phải chạy qua các vành đai xanh vốn không có hoặc không có nhiều người sinh sống (tức là có những đoạn đường không ra tiền trực tiếp). Chưa kể mô hình đô thị vệ tinh cần có một khung pháp lý để quản lí toàn bộ vùng đô thị này (mà vn vẫn chưa có) và đảm bảo các thành phố vệ tinh không mâu thuẫn với nhau hay với đô thị trung tâm về quyền lợi. Tất nhiên đây chỉ là sơ lược vài hạn chế trogn nhiều hạn chế khác của mô hình đô thị vệ tinh. Mô hình thành phố đơn (một thành phố lớn duy nhất nằm chiếm lĩnh một vùng đô thị) như Hà Nội có những ưu điểm nhất định mà mô hình đô thị vệ tinh không có được. Anh đã từng nghiên cứu vấn đề này và sẽ đề cập cụ thể trong một bài khác.

Trả lời câu hỏi của em, anh nghĩ rằng những vấn nạn mà tất cả chúng ta đang phải chịu đựng như tắc đường, ô nhiễm ,. v.v … chưa hẳn là yếu tố của “ đại đô thị ”. Không có vấn nạn gì là tất yếu cả. Hãy nhìn vào Tokyo hay Thành Phố New York, những đô thị có quy mô gấp 3 đến 5 lần TP.HN hay Hồ Chí Minh nhưng chất lượng đời sống tốt hơn nhiều. Những vấn nạn tất cả chúng ta đang phải chịu đựng trước hết bắt nguồn từ năng lượng quy hoạch, quản lí qui hoạch và triển khai qui hoạch yếu kém của chính quyền sở tại. Em đã sợ hãi rằng những đô thị TT sẽ chịu cảnh “ một cổ hai tròng ” khi mà đô thị vệ tinh tăng trưởng lên. Em đang mường tượng những đô thị vệ tinh sẽ tăng trưởng như thể những gì mà em tận mắt chứng kiến tại Hồ Chí Minh hay TP. Hà Nội thời điểm ngày hôm nay. Thực ra một nguyên lí cơ bản của quy mô vệ tinh chính là việc số lượng giới hạn qui mô tăng trưởng về cả dân số và đất đai so với những đô thị vệ tinh cũng như thành phố TT. Cũng chí lí do này mà quy mô đô thị vệ tinh khó thực thi và kém mê hoặc ở góc nhìn kinh tế tài chính. Để tránh ùn tắc thì cần một mạng lưới hệ thống giao thông vận tải công cộng tốt. Còn đề giảm ô nhiễm thì cần có những vành đai xanh. Cuối cùng, quy mô cần một cơ quan quản lí cấp vùng để điều phối những hoạt động giải trí chung .
Em đã hỏi một thắc mắc lớn và rất rộng. Anh xin vấn đáp sơ lược như vậy. em hoàn toàn có thể tìm hiểu thêm thêm bài anh viết về việc lan rộng ra TP.HN ( “ Mở rộng Thành Phố Hà Nội : Sẽ thoát chiếc áo chật ? ” ) trên Tuổi Trẻ ngày 1/4/2008, trong đó có nói nhiều về yếu tố vùng đô thị .
Dũng đô thị

Source: https://vh2.com.vn
Category : Trái Đất