Mối quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội

Phân tích tồn tại xã hội và ý thức xã hội ? Các khái niệm tồn tại xã hội là gì ? Ý thức xã hội là gì ? Phân tích mối quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội ?

1. Tồn tại xã hội là gì? Ý thức xã hội là gì?

* Tồn tại xã hội là hàng loạt đời sống vật chất của XH và những điều kiện kèm theo hoạt động và sinh hoạt vật chất của nó. Đây là hình thức biểu lộ của vật chất trong nghành nghề dịch vụ XH, gồm có 3 yếu tố cơ bản :

+ Phương thức SX: đầu tiên nhất, quyết định nhất.

+ Môi trường tự nhiên + Điều kiện dân số * Ý thức xã hội là hàng loạt những quan điểm, tư tưởng, những tâm tư nguyện vọng, tình cảm, những tập tục truyền thống cuội nguồn, những thiên hướng, hứng thú … của XH phản ánh lại tồn tại XH ở từng tiến trình tăng trưởng lịch sử vẻ vang nhất định. – Nếu phân loại theo chiều ngang ( tạo những Lever cao thấp ) thì ý thức xã hội XH gồm có 2 Lever cơ bản : + Ý thức xã hội thường thì + Ý thức lý luận ( ý thức xã hội khái quát từ kinh nghiệm tay nghề hoạt động giải trí thực tiễn ) Trong hai Lever trên, thì vai trò quan trọng nhất thuộc về hai yếu tố là tâm ý XH và hệ tư tưởng. + Tâm lý XH là bộ phận của ý thức xã hội thường thì, nó gồm có những tâm tư nguyện vọng, những tập tục truyền thống cuội nguồn, những thói quen, tập quán … của XH phản ánh trực tiếp những điều kiện kèm theo hoạt động và sinh hoạt vật chất hàng ngày của XH, đây là bộ phận có tính vững chắc và bảo thủ cao. + Hệ tư tưởng là bộ phận của ý thức lý luận, nó gồm có những quan điểm tư tưởng đã được hệ thống hóa thành chỉnh thể học thuyết để phản ánh những quyền lợi cơ bản và vị thế của một giai cấp nhất định. – Nếu phân loại ý thức xã hội theo chiều dọc thì ý thức xã hội gồm có những hình thái ý thức xã hội khác nhau : ý thức chính trị, ý thức pháp quyền, ý thức đạo đức, ý thức tôn giáo, ý thức nghệ thuật và thẩm mỹ, triết học, khoa học …

Xem thêm: Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng

2. Về mối quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội:

2.1. Tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội:

Theo quan điểm thế giới quan duy vật thì vật chất có trước, nó sinh ra và quyết định ý thức. Trong lĩnh vực XH thì quan hệ này được biểu hiện là: tồn tại xã hội có trước, nó sinh ra và quyết định ý thức xã hội, điều đó được thể hiện cụ thể là:

– Tồn tại xã hội nào thì sinh ra ý thức xã hội ấy. Tức là người ta không hề tìm nguồn gốc tư tưởng trong đầu óc con người, mà phải tìm nó trong chính tồn tại xã hội. Do đó phải tồn tại xã hội để lý giải cho ý thức xã hội. – Khi tồn tại xã hội biến hóa một cách cơ bản, nhất là khi phương pháp SX đã biến hóa thì sớm hay muộn thì ý thức xã hội cũng phải đổi khác theo.

2.2. Tính độc lập tương đối và sự tác động trở lại của ý thức xã hội lên tồn tại xã hội:

Sự chịu ràng buộc của ý thức xã hội vào tồn tại xã hội không phải khi nào cũng diễn ra trực tiếp mà cần phải xét đến cùng qua nhiều khâu trung gian mới thấy được, chính do ý thức xã hội có tính độc lập của mình. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội được bộc lộ dưới những hình thức sau : – Ý thức xã hội thường lạc hậu hơn so với tồn tại xã hội. Sở dĩ như vậy do tại : + Do nó chỉ là phản ánh của tồn tại xã hội nên thường biến đổi sau ; + Do nó có những bộ phận có tính bền vững và kiên cố, tính bảo thủ cao ( tâm ý XH, tôn giáo … ) ; + Do có những lực lượng XH luôn tìm cách duy trì tính lỗi thời trên ( nhằm mục đích quản lý ND, nô dịch ND … ). – Vai trò tiên phong vượt trước của tri thức khoa học, bộ phận này trong ý thức xã hội có năng lực chớp lấy những quy luật hoạt động khách quan, từ đó đưa ra được những dự báo, tiên đoán về sự tăng trưởng của XH, nên hoàn toàn có thể đi tồn tại xã hội nên hoàn toàn có thể đi trước một bước so với tồn tại xã hội ( VD dự báo của Mác về sự sụp đổ của CNTB … ). – Tính thừa kế trong sự tăng trưởng của ý thức xã hội hoàn toàn có thể làm cho nó có một trình độ tăng trưởng cao hơn so với tồn tại xã hội. Nên có những dân tộc bản địa với trình độ kinh tế tài chính, chính trị kém tăng trưởng nhưng đời sống niềm tin lại rất tăng trưởng, ví dụ điển hình dân tộc bản địa Đức ở thể kỷ XIX : kinh tế tài chính lỗi thời so với Châu Âu, nhưng văn hóa truyền thống niềm tin cực kỳ tăng trưởng ( âm nhạc, hội họa …. ).

– Sự tương tác giữa các hình thái ý thức xã hội có thể tạo ra những quy luật đặc thù, chi phối sự phát triển của ý thức xã hội, làm cho nó không hoàn toàn lệ thuộc vào tồn tại xã hội. Cụ thể là ở những giai đoạn nhất định thường nổi lên một hình thái ý thức xã hội chủ đạo, chi phối các hình thái ý thức còn lại (làm cho toàn bộ XH phụ thuộc hoàn toàn vào ý thức chủ đạo: thời trung cổ thì tôn giáo chi phối xã hội, ngày nay khoa học chi phối xã hội).

– Do có tính độc lập tương đối nên ý thức xã hội hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng trở lại lên tồn tại xã hội theo 2 khuynh hướng : + Nếu ý thức xã hội phản ánh đúng đắn những quy luật khách quan của tồn tại xã hội thì nó hoàn toàn có thể thôi thúc sự tăng trưởng của tồn tại xã hội. Vai trò này thuộc về ý thức của những giai cấp tân tiến và cách mạng .

+ Nếu ý thức xã hội phản ánh rơi lệch, xuyên tác những quy luật khách quan của tồn tại xã hội thì nó sẽ ngưng trệ sự tăng trưởng của tồn tại xã hội. Tác động này thuộc về ý thức của những giai cấp cũ, lỗi thời, phản động. Sự ảnh hưởng tác động của ý thức xã hội lên tồn tại xã hội phụ thuộc vào vào mức độ xâm nhập của nó vào trong trào lưu của quần chúng nhân dân. Cho nên phải tiếp tục đấu tranh để phổ cập tri thức khoa học và lý luận cách mạng cho quần chúng nhân dân, đồng thời để đấu tranh để vô hiệu những tàn dư của văn hóa truyền thống, tư tưởng cũ, phản động ra khỏi quần chúng ( không ảnh hưởng tác động đến quần chúng nhân dân ).

Source: https://vh2.com.vn
Category : Đánh Giá