ĐẠI CƯƠNG VĂN HÓA VIỆT NAM – ĐẠI CƯƠNG VĂN HÓA Câu 1. Anh chị hãy chỉ ra sự khác nhau giữa hai loại – StuDocu

ĐẠI CƯƠNG VĂN HÓA

Câu 1. Anh chị hãy chỉ ra sự khác nhau giữa hai loại hình văn hóa nông nghiệp
trồng trọt và chăn nuôi du mục, lý giải nguyên nhân của sự khác nhau đó.

Trả lời : Mỗi vương quốc, dân tộc bản địa đều có nền văn hóa riêng của mình, đó là một tiêu chuẩn quan trọng để phân biệt dân tộc bản địa này với dân tộc bản địa khác, Tuy nhiên, những nền văn hóa của mỗi dân tộc bản địa dù nhiều mẫu mã, phong phú đến mấy cũng đều có nguồn gốc xuất phát từ một trong hai mô hình văn hóa gốc của trái đất gắn liền với hai phương pháp sản xuất chủ yếu : văn hóa gốc chăn nuôi du mục và văn hóa nông nghiệp trồng trọt .

– Loại hình văn hóa chăn nuôi du mục:

Loại hình văn hóa chăn nuôi du mục hình thành ở phương Tây (văn hóa phương Tây) bao
gồm toàn bộ châu Âu, trên cơ sở của phương thức sản xuất chăn nuôi du mục. Phương
Tây là vùng khí hậu lạnh, khô, địa hình chủ yếu là thảo nguyên – xứ sở của những đông
cỏ, rất thích hợp cho nghề chăn nuôi, bởi vậy chăn nuôi là nghề truyền thống của cư dân
phương Tây cổ xưa.

 Văn hóa chăn nuôi du mục nên món ăn hầu hết là động vật hoang dã .

• Đặc điểm của loại hình văn hóa chăn nuôi du mục:

– Nghề chăn nuôi gia súc đòi hỏi cư dân phải sống theo lối du cư, nay đây mai đó, từ
đó tạo thành thói quen, lối sống thích di chuyển (trọng động).
– Vì luôn di chuyển nên cuộc sống của dân du mục không phụ thuộc nhiều vào thiên
nhiên, từ đó nảy sinh tâm lý coi thường tự nhiên và có tham vọng chinh phục, chế
ngự thiên nhiên.
– Vì sống du cư nên tính gắn kết cộng đồng của cư dân du mục không cao, yếu tố cá
nhân được coi trọng, dẫn đến tâm lý ganh đua, cạnh tranh, hiếu thắng, lối ứng xử
độc tôn, độc đoán trong tiếp nhận, cứng rắn trong đối phó.
– Cũng vì cuộc sống du cư cần đến sức mạnh và bản lĩnh nên người đàn ông có vai
trò quan trọng; tư tưởng trọng sức mạnh, trọng võ, trọng nam giới cũng từ đó mà
ra.
– Nghề chăn nuôi du mục đòi hỏi sự khẳng định vai trò cá nhân, thêm vào đó, đối
tượng mà hàng ngày con người tiếp xúc là đàn gia súc với từng cá thể độc lập, từ
đó hình thành kiểu tư duy phân tích chú trọng vào từng yếu tố. Kiểu tư duy này là
cơ sở cho sự phát triển của khoa học dựa trên những cơ sở khách quan, lý tính.
– Kiểu tư duy phân tích là nguyên nhân đẻ ra lối sống trọng lý, ứng xử theo nguyên
tắc; thói quen tôn trọng pháp luật cũng vì vậy mà được hình thành rất sớm ở
phương Tây.
– Thiên về khoa học tự nhiên, kỹ thuật và văn minh thành thị.

• Loại hình văn hóa gốc nông nghiệp trồng trọt:

Loại hình văn hóa nông nghiệp trồng trọt hình thành ở phương Đông ( văn hóa phương Đông ), gồm châu Á và châu Phi. Phương Đông là khu vực có khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều với những con sông lớn, theo đó là những vùng đồng bằng phong phú, phì nhiêu, thích hợp cho nghề trông trọt tăng trưởng. Điều tự nhiên và phương pháp sản xuất nông nghiệp trồng trọt đã hình thành một mô hình văn hóa khác với phương Tây . Văn hóa nông nghiệp trồng trọt ( đặc biệt quan trọng là trồng lúa nước ) nên món ăn là thực vật .

• Đặc điểm của loại hình văn hóa gốc nông nghiệp trồng trọt:

– Nghề trồng trọt buộc con người phải sống định cư. Do sống định cư nên cư dân
nông nghiệp phải lo tạo dựng một cuộc sống ổn định lâu dài, không thích sự di
chuyển, đổi thay (trọng tĩnh).
– Vì nghề trồng trọt phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên nên cư dân nông nghiệp rất tôn
thờ, sùng bái tự nhiên và mong muốn sống hòa hợp với thiên nhiên.
– Cuộc sống định cư và phải liên kết để chống chọi, ứng phó với tự nhiên nên đã tạo
cho cư dân nông nghiệp tính gắn kết cộng đồng cao.
– Phương thức sản xuất nông nghiệp sống định cư và tính gắn kết cộng đồng tạo nên
lối sống trọng tình nghĩa, trọng văn, trọng phụ nữ (chế độ mẫu hệ ở phương Đông
tồn tại lâu hơn phương Tây).
– Nghề trồng trọt phụ thuộc cùng một lúc vào nhiều yếu tố với sự tương tác lẫn
nhau: thời tiết nắng, mưa, đất đai, khi hậu, giống cây trồng, chế độ chăm sóc…
nên từ đây đã hình thành kiểu tư duy tổng hợp – biện chứng, coi trọng mối quan hệ
giữa các yếu tố hơn là tách bạch từng thành tố riêng lẻ. Lối tư duy tổng hợp, biện
chứng là nguyên nhân dẫn đến thái độ ứng xử mềm dẻo, linh hoạt.
– Phương thức sản xuất nông nghiệp chủ yếu dựa vào kinh nghiệm đúc kết từ thực tế
nên từ đây cũng hình thành kiểu tư duy kinh nghiệm chủ quan, cảm tính, thay vì tư
duy khoa học khám phá bản chất của đối tượng trên cơ sở khách quan và khoa
học.
– Thiên về thơ, nhạc trữ tình, thiên văn, triết học,..âm linh và tôn giáo, thiên về
văn hóa nông thôn.
Kết luận: Trên đây là sự nhận diện khái quát hai loại hình văn hóa gốc do những đặc
trưng về điều kiện khí hậu, tự nhiên đã hình thành nên những phương thức sản xuất
khác nhau từ đó quy định nên những đặc trưng nổi bật khác nhau. Mỗi loại hình văn
hóa đều có những điểm mạnh và điểm yếu của nó. Tuy nhiên, trong thực tế thường
không có nền văn hóa nào chỉ thuần túy mang tính chất nông nghiệp trồng trọt hay
tính chất chăn nuôi du mục, bởi vậy, sự phân biệt hai loại hình văn hóa chỉ là tương
đối, căn cứ vào yếu tố có tính trội.

– Lối tư duy tổng hợp – biện chứng kết hợp với lối sống trọng tình đã tạo nên thói
quen tư duy, ứng xử tùy tiện, vô nguyên tắc “Yêu nên tốt, ghét nên xấu; Yêu nhau
cau sáu bổ ba, ghét nhua cau sáu bổ làm mười; Thương nhau mọi việc chẳng nề,
dẫu trăm chỗ lệch cũng kê cho bằng”.
– Lối tư duy tổng hợp – biện chứng cũng là nguyên nhân dẫn đến lối ứng xử mềm
dẻo, linh hoạt, được thể hiện rõ qua quan niệm sống của người Việt “Tùy cơ ứng
biến; Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài; Đi với Bụt mặc cà sa, đi với ma mặc áo
giấy…).
– Kiểu tư duy nặng nề về kinh nghiệm chủ quan, cảm tính cũng thể hiện rõ trong
văn hóa nhận thức, ứng xử của người Việt: coi trọng kinh nghiệm chủ quan hơn cơ
sở khách quan và tri thức khoa học “Nhìn mặt mà bắt hình dong; Trăm hay không
bằng tay quen; Sống lâu lên lão làng…).

Như vậy, mô hình văn hóa Việt Nam được xem là mô hình văn hóa gốc nông nghiệp trồng trọt nổi bật, đều được bộc lộ rõ nét trong cách tổ chức triển khai đời sống phương pháp tư duy, lối ứng xử của người Việt, được biểu lộ qua kho tàng ca dao, tục ngữ, thành ngữ – đó là những giá trị văn hóa phi vật thể được đúc rút qua nhiều thế hệ, được lưu luyến trong dân gian .

Câu 3. Anh hay chị hãy phân tích sự tận dụng, thích nghi và ứng phó với môi
trường tự nhiên và xã hội của người Việt được thể hiện qua phần văn hóa vật chất.

Trả lời : Lĩnh vực văn hóa vật chất được hể hiện qua 4 nội dung chính sau :- Văn hóa sản xuất vật chất .- Văn hóa nhà hàng .- Văn hóa phục trang .- Văn hóa đi lại .Trong văn hóa sản xuất vật chất, người Việt đã biết tận dụng và ứng phó với thiên nhiên và môi trường tự nhiên. Từ điều kiện kèm theo tự nhiên nóng ẩm, mưa nhiều … thuận tiện tăng trưởng nghề nông trồng lúa nước và giữa vị trí chủ yếu, chi phối hàng loạt nền kinh tế tài chính của XH việt nam truyền thống lịch sử. Quá trình tái tạo và chinh phục tự nhiên, chinh phục đầm lầy, lấn biển, đắp đê chống lụt … đã trở thành những vùng đồng bằng Bắc bộ, Bắc Trung bộ và Nam bộ để chuyên canh lúa nước. Ngoài ra, với điều kiện kèm theo tự nhiện thuận tiện, người Việt còn tận dụng để trồng những loại cây cho củ, cho quả, cho lá cây, cho sợi để làm những nghề thủ công bằng tay … Tận dụng điều kiện kèm theo tự nhiên để chăn nuôi những loại gia súc, gia cầm, những nguồn lợi thủy hải sản từ tự nhiên .Trong văn hóa nhà hàng : Hai yếu tố có tính trội chi phối đến văn hóa vật chất của người Việt là đặc thù sông nước và thực vật. Sự chi phối của hai yếu tố tự nhiên này được thểhiện trước hết trong việc lựa chọn cơ cấu tổ chức một bữa ăn truyền thống lịch sử với 3 thành phần chính : cơm – rau – cá. Cơm được làm từ gạo, đứng vị trí tiên phong trong bữa ăn “ Người sống vì gạo, những bạo vì nước ”, bữa ăn của người Việt gọi là bữa cơm. Người Việt không chỉ tận dụng cây lúa thành gạo để nấu cơm mà còn biết tận dụng từ gạo để làm bún và làm bánh : bánh lá, bánh đúc, bánh tráng … Gạo nếp dùng làm xôi, làm bánh mặn, bánh ngọt … Thành phần thứ hai trong cơ cấu tổ chức bữa ăn người Việt là rau quả. Là nước nằm trong vành đai khí hậu nhiệt đới gió mùa gió mùa, nông nghiệp lại là ngành kinh tế tài chính đa phần nên rau quả vô cùng đa dạng và phong phú. Việc dùng rau trong cơ cấu tổ chức bữa ăn chứng tỏ năng lực tận dùng môi trường tự nhiên tự nhiên của người Việt. Người Việt thường hay nói “ Đói ăn rau, đau uống thuốc ”, “ Ăn cơm không rau như đánh nhau không có người gỡ ”, “ Ăn cơm không rau như người giàu chết không kèn trống ”. Rau quả đặc trưng trong cơ cấu tổ chức bữa ăn là rau muống và dưa cà : “ Anh đi anh nhớ quê nhà, Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương ”. Cà và dưa cà, dưa cải là những món ăn hợp thời tiết, được người Việt ưa thích và thường được dự trữ để ăn tiếp tục : “ có dưa chừa rau ”, “ có cà thì tha gắp mắm ”, “ thịt cá là hoa, tương cà là gia bản ”. Bên cạnh những loại rau quả là thành phần chính trong cơ cấu tổ chức bữa ăn còn có những loại rau quả dùng làm gia vị như : hành, gừng, ớt, tỏi, rau răm, rau diếp cá … Gia vị cũng là thành phần không hề thiếu trong bữa ăn của người Việt. Thành phần thứ ba trong bữa ăn của người Việt là cá. Việt Nam có phía Đông giáp với biển Đông lài có mạng lưới hệ thống sông ngòi, ao hồ chằng chịt nên dùng những trong cơ cấu tổ chức bữa ăn cũng là năng lực tận dụng thiên nhiên và môi trường tự nhiên của người Việt. Cá đứng thứ ba trong cơ cấu tổ chức bữa ăn và đứng đầu trong bảng những loại thức ăn thủy hải sản ( so với tôm, cua, mực … ). Người Việt thường nói : “ Cơm với cá như má với con ”. “ Có cá đổ vạ cho cơm ”, “ con cá đành ngã bát cơm ”. Người Việt còn tận dụng những loài thủy hải sản để chế biến ra một thứ đồ chấm đặc biệt quan trọng là nước mắm và mắm những loại : nước mắm Vạn Vân, cá rô đầm sét, những loại nước mắm nổi tiếng : Nghệ An, Phan Thiết, Phú Quốc. Thực phẩm được chế biến từ thủy hải sản cũng rất phong phú : nấu chin, ướp mắm, phơi khô. Chế biến cũng có nhiều cách : chiên, xào, kho, luộc, nướng, gỏi … Văn hóa nhà hàng của người Việt biểu lộ ở việc nhà hàng siêu thị theo mùa, theo vùng miền. Đó là bộc lộ của lối ứng xử thích nghi với môi trường tự nhiên tự nhiên, thích nghi với nền kinh tế tài chính tự cung tự túc tự cấp .Trong văn hóa phục trang, người Việt biết tận dụng những điều kiện kèm theo tự nhiên chọn những sắc tố phục trang tương thích với môi trường tự nhiên sông nước như màu nâu, màu đen …, có ý thức làm đẹp. Người Việt sử dụng những vật liệu may mặc có sẵn trong tự nhiên, mang đậm dấu ấn nông nghiệp trồng trọt, sống ở xứ nóng nên chọn những vật liệu mỏng mảnh, nhẹ, thoáng mát như tơ tằm, sợi bông, sợi đay … phục trang của phụ nữ : váy, yếm, áo tứ thân, áo dài, quần lĩnh … Ngoài ra chiếc nón là phần không hề thiếu trong phục trang phụ nữ được tận dụng để che mưa, che nắng. Trang phục của phái mạnh : áo cánh, quần ống rộng để tương thích với khí hậu nực nội và việc làm đồng áng .Văn hóa ở và đi lại : Văn hóa ở – Tận dụng điều kiện kèm theo tự nhiên, có sẵn trong tự nhiên người Việt xây nhà bằng những vật liệu như gỗ, tre, nứa, rơm rạ … Kiến trúc nhà mang dấnchất và qui luật sống sót của vạn vật trong ngoài hành tinh gồm có nhận thức về tự nhiên về đời sống xã hội con người .a. Triết lý về sự phù hợp, hai bạn trẻ :Trang văn hóa địa phương của người Việt cổ, cũng đã có sẵn ý niệm về sự sống sót những cặp đôi bạn trẻ, những hiện tượng kỳ lạ như trời / đất, nóng / lạnh, sự đối ngẫu âm / dương, ý niệm về sự đối xứng, những tín ngưỡng nghi lễ, những câu truyện thần thoại cổ xưa. Là cơ sở để thuyết âm khí và dương khí ngũ hành ăn sau trong đời sống văn hóa niềm tin của người Việt, trở thành cơ sở nhận thức, từ đó người Việt hình thành triết lí sống cho mình và truyền bá cho thế hệ sau biểu lộ qua những mối liên hệ với : Mối quan hệ giữa thuyết âm khí và dương khí ngũ hành với triết lí về sự phù hợp, đôi bạn trẻ : trong tâm thức của người Việt, âm khí và dương khí luôn sống sót trong sự cặp đôi bạn trẻ, tương ứng, cân đối ân dương thì sự vật mới triển khai xong toàn vẹn, bền vững và kiên cố hợp qui luật. Các cặp âm khí và dương khí thường được sử dụng cặp đôi bạn trẻ như cha / mẹ, ông / bà, trời / đất, đất / nước …b. Triết lý sống quân bình, hài hòa âm – dương :Mối quan hệ âm khí và dương khí ngũ hành với triết lý sống quân bình, hòa giải âm khí và dương khí : Từ triết lí âm khí và dương khí người Việt ý niệm trạng thái sống sót tối ưu của mọi sự vật, từ tự nhiên đến xã hội là sự sống sót trong trạnh thái cân đối, hòa giải âm khí và dương khí thì mới vững chắc, không bị biến hóa trạng thái khác ( vì âm cực sinh dương, dương cực sinh âm nên cái gì thái quá cũng dẫn đến chưa ổn và sinh biến : “ Đầy quá sẽ đổ ; Gìa néo đứt dây ; Trèo cao ngã đau ; Tham thì thâm ; Tức nước vỡ bờ, … ”. Người Việt sống theo triết lí quân bình, duy trì trạng thái âm – dương bù trừ nhau từ việc nhà hàng tời việc làm nhà tại, cho đếm việc ứng xử hài hòa trong quan hệ với người khác để không làm mất lòng ai khiến cho người Việt tự bằng lòng, an phận với những gì mình đang có, không hiếu thắng, do đó thường phê phán thái độ sống cực đoan : “ Sướng lắm khổ nhiều ; Trèo cao ngã đau ; Yêu nhau lắm, cắn nhau đau … ”c. Triết lý sống sáng sủa :Mối quan hệ giữa âm khí và dương khí ngũ hành với triết lí sống sáng sủa của người Việt : do nhận thức được qui luật bù trừ âm – dương, quản lý và vận hành vào đời sống nên người Việt thường có cái nhìn bình tĩnh, sáng sủa trước mọi sự biến : “ Trong rủi có may ; Trong dở có hay ; Trong họa có phúc, … ”Nhận thức được qui luật chuyển hóa âm khí và dương khí nên có cái nhìn biện chứng về đời sống : “ Không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời ; Khổ trước sướng sau, sướng trước khổ sau, … ” Thuyết âm khí và dương khí ngũ hành giúp cho con người có một triết lý sống sáng sủa .Nguyễn Trãi cũng từng tổng kết trong bài Cáo bình Ngô : “ Càn khôn bĩ rồi lại thái, nhật nguyệt hối rồi lại minh ”. Các sử gia thế kỷ XVII cũng ý niệm : “ Loạn lạc tột cùng thì trị bình sẽ tới. Đó là quản lý và vận hành của trời ”. Bác Hồ cũng từng nói : “ Hết mưa là nắng hửng lên thôi .. ết khổ là vui vốn lẽ đời ” .Tuy nhiên nếu sáng sủa thái quá sẽ dẫn đến xấu đi, tự bằng lòng và an bài với đời sống hiện tại, phó mặc cho số phận, không nỗ lực nỗ lực hết mình .

Câu 6. Anh hay chị hãy trình bày những hiểu biết về Phật giáo trong văn hóa Việt
Nam và vai trò của Phật giáo đối với đời sống văn hóa tinh thần của người Việt Nam
xưa và nay.

Trả lời : Phật giáo là một trong ba luồng tư tưởng điển hình nổi bật của tư tưởng và tôn giáo thời Đại Việt và cho đến thời nay. Vào những thế kỉ đầu thời kì Đại Việt, phật giáo tăng trưởng rất nhanh và đạt tối cực thịnh vào thời Lý – Trần và được xem là quốc giáo với những đặc điềm điển hình nổi bật như sau :Tính nhập thế : Giáo lý của Phật giáo là cứu khổ cứu nạn, phổ độ chúng sinh, luôn sát cánh với đời sống chúng sinh bằng những việc làm thiết thực, tham gia những hoạt động giải trí XH : nhà chùa mở trường dạy học, tham gai huấn luyện và đào tạo tri thức, nhiều nhà sư đồng thời nhà sư đồng thời là thầy thuốc chữa bệnh cho dân. Giáo lý Phật giáo được người Việt cụ thể hóa trong những mối liên hệ đời thường .Tính tổng hợp là một trong những đặc trưng của lối tư duy nông nghiệp, chi phối đến thái độ ứng xử với Phật giáo làm nền sắc thái riêng của Phật giáo Việt Nam :- Dung hợp giữa Phật giáo với những tín ngưỡng và truyền thống cuội nguồn văn hóa địa phương : dung hợp với tín ngưỡng sùng bái tự nhiên, với tín ngưỡng thờ Mẫu giữa việc thờ Phật với thờ những vị thần, Thánh, Mẫu, Thành Hoàng, Thổ địa …

• Dung hợp giữa những tông phái Phật giáo .
• Dung hợp giữa Phật giáo với những tôn giáo khác như nho giáo, đạo giáo và bổ trợ cho nhau để cùng hướng về một mục tiêu vì đời sống tốt đẹp cho con người .

Với toàn bộ những đặc thù trên, Phật giáo đã bén rễ sâu vào truyền thống cuội nguồn tín ngưỡng và văn hóa dân gian của quần chúng, khẳng định chắc chắn sự hiện hữu qua hàng ngàn ngôi chùa trên khắp mọi miền quốc gia. Với người dân Việt, giáo lý phật giáo đã thấm sâu vào triết lí sống, ngôi chùa là nơi giáo dục đạo đức và lòng hướng thiện, nơi định cư của tâm hồn là TT hoạt động và sinh hoạt hội đồng và cũng là nơi chứa đựng những giá trị văn hóa truyền thống lịch sử đã có lịch sử dân tộc từ lâu. “ Mái chùa che chở hồn dân tộc bản địa. Nếp sống ngàn năm của tổ tiên ” .

Và đến ngày nay, trong số các tôn giáo có mặt ở Việt Nam, Phật giáo vẫn là tôn giáo lớn
nhất, có ảnh hưởng sâu sắc và rộng rãi nhất. Theo viện nghiên cứu tôn giáo thì hiện nay
Việt Nam có khoảng 7 đến 8 triệu tín đồ Phật giáo, chiếm đến 10% dân số. Hiện nay, số
lượng người đi chùa ngày càng đông, có niềm tin vào thuyết nhân quả, luân hồi. Ăn chay
vào các ngày rằm, mồng một, có treo ảnh phật và bàn thờ Phật trong nhà. Qua đó ta thấy
được vai trò của Phật giáo trong đời sống văn áo tinh thần của người Việt từ xưa đến nay.

Sự ảnh hưởng tác động của Phật giáo đến văn hóa ứng xử của người Việt :càng tô đậm thêm triết lí sống thương người, lòng nhân ái, vị tha, bao dung trong lối sống hội đồng và ứng xử trọng tình vốn đã rất đậm nét trong truyền thống lịch sử của dân tộc bản địa ta .Như vậy, với chủ trương gạt bỏ tham – sân – si, làm lành lánh giữ, Phật giáo yên cầu con người trước hết phải tự hòa giải với bản thân mình. Sau khi tự hòa giải với mình, nghĩa làm dịu lắng, triệt tiêu dục vọng của mình, con người mới hoàn toàn có thể thực thi hòa giải với người khác. “ Chiến đấu với chính mình để nhường nhịn người khác ” – đó là triết lý sống mà Phật giáo mong ước đạt tới. Như thế, Phật giáo với mục tiêu hòa giải từ mình, tiến đến hòa giải với người khác, rồi hòa giải với thiên hà chính là cách tạo ra một môi trường tự nhiên hòa giải to lớn bát ngát để con người và vạn vật hoàn toàn có thể sống cùng nhau một cách tốt đẹp .Có thể nói, tư tưởng, giáo lí của Phật giáo ở tầng sâu nhất của triết lí sống đã góp thêm phần quan trọng trong việc kiểm soát và điều chỉnh tâm lý, quan điểm nhận thức về đời sống cũng như hành vi hằng ngày của con người, góp thêm phần đem lại sự bình yên cho đời sống. Tuy nhiên, từ góc nhìn của văn hóa ứng xử với pháp lý thì Phật giáo lại cũng không tránh khỏi sự tác động ảnh hưởng xấu đi. Bởi trong khi tôn vinh những giá trị sống tốt đẹp, nhân văn để tạo lập sự bình yên, hòa mục cho xã hội thì lại cũng chính tư tưởng từ bi bác ái của Phâṭ giáo đã góp thêm phần làm hạn chế, thui chột năng lực hành đông và đấu tranh của con ngườị khi cần phải bảo vệ công lý, lẽ phải. Với thuyết “ luân hồi ”, “ quả báo ”, Phât giáo khuyêṇ con người tự tiết chế những hành vi của mình bằng thái độ nhường nhịn, cam chịu, thậm chí còn cả nhẫn nhục. Điều này lý giải vì sao khi quyền hạn của mình bị xâm hại, người Viêt Naṃ thường không đấu tranh đến cùng mà chọn chiêu thức im lăng và trông chờ nhiều vàọ quả báo, tin vào sự trừng phạt của lương tâm, của luật Trời hơn là pháp luật. Khi những quy tắc ứng xử này đã thành đạo lý, thành truyền thống cuội nguồn thì người ta cũng không mấy chăm sóc đến việc nó có tương thích với pháp lý hay không .Trở lên, chúng tôi đã nghiên cứu và điều tra và chỉ ra những đặc trưng văn hóa truyền thống cuội nguồn đã chi phối đến mặt xấu đi trong văn hóa pháp lý Việt Nam lúc bấy giờ. Tuy nhiên, cũng xin được chú ý quan tâm rằng, tìm hiểu và khám phá những tác động ảnh hưởng của văn hóa truyền thống lịch sử đến văn hóa ứng xử với pháp lý lúc bấy giờ, đề tài của chúng tôi chỉ số lượng giới hạn trong khoanh vùng phạm vi điều tra và nghiên cứu những ảnh hưởng tác động xấu đi, vì thế những ảnh hưởng tác động tích cực của văn hóa truyền thống lịch sử đến văn hóa ứng xử với pháp lý của người Việt sẽ không được đề cập đến ở đây .Nghiên cứu mối quan hệ chi phối giữa văn hóa truyền thống cuội nguồn với những gì đang diễn ra trong hiện tại đã cho tất cả chúng ta thấy một cái nhìn ở chiều sâu của sự liên kết có tính nền tảng giữa văn hóa với pháp lý. Chỉ ra những ảnh hưởng tác động của văn hóa truyền thống lịch sử so với những mặt xấu đi trong văn hóa pháp lý Việt Nam lúc bấy giờ sẽ giúp tất cả chúng ta có một cái nhìn thâm thúy, khách quan và biện chứng hơn về mối liên hệ liên kết giữa truyền thống lịch sử với tân tiến, giữa văn hóa với pháp lý. Điều đó cho thấy, không phải toàn bộ những gì thuộc di sản truyền thống lịch sử của dân tộc bản địa đều là “ nguyên vật liệu ” tốt cho việc kiến thiết xây dựng một nền văn hoá pháp lý tích cực, khi mà trong truyền thống lịch sử văn hóa của một dân tộc bản địa thườngkhông phải chỉ có những phẩm chất tinh hoa, mà còn tiềm ẩn những mầm mống cản trở con đường tiến tới văn minh. Bởi vậy, tiềm năng thiết kế xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam lúc bấy giờ còn gặp nhiều khó khăn vất vả hơn là thuận tiện, khi nó được thiết kế xây dựng trên nền tảng của một nền văn hóa đậm chất phương Đông ( với sự tích hợp giữa lối sống nông nghiệp và tư tưởng Nho giáo, Phật giáo ). Truyền thống văn hóa ấy được tạo dựng trong cả nghìn năm nên không thuận tiện biến hóa trong xã hội tân tiến. Từ đây cũng cho thấy, văn hóa thường có sức mạnh hơn là pháp lý, bởi con người luôn hành vi theo tập quán, theo thói quen, theo những kinh nghiệm tay nghề văn hóa của mình. Nói cách khác, văn hóa có năng lực kiểm soát và điều chỉnh hành vi của con người mạnh hơn cả pháp lý [ Xem : 2 ] .Vậy yếu tố đặt ra lúc bấy giờ là, làm thế nào để hoàn toàn có thể phát huy sức mạnh của văn hóa trong việc kiến thiết xây dựng một nền văn hóa pháp lý tích cực, lành mạnh ? Đến lượt mình, pháp lý phải được kiến thiết xây dựng như thế nào để hoàn toàn có thể đi vào đời sống một cách tự nhiên và tất yếu như thể văn hóa ? Câu vấn đáp ở đây là, pháp lý chỉ hoàn toàn có thể trở thành văn hóa, được ứng xử như thể văn hóa khi nó là hiện thân của những giá trị nhân văn chứ không phải là những công cụ cưỡng bức mà người ta chỉ nhìn thấy ở đó sự trái chiều với tự do. Nói cách khác, pháp lý chỉ trở thành văn hóa khi nó có năng lực “ làm cho người cầm quyền tăng thêm được tri thức về những việc họ phải quản trị và làm cho người thừa hành thêm hứng thú khi họ tuân lệnh ” ( Montesquieu ) .

Câu 7. Anh hay chị hãy trình bày những hiểu biết của anh chị về Nho giáo trong văn
hóa Việt Nam và ảnh hưởng của Nho giáo đối với đời sống văn hóa tinh thần của
người Việt xưa và nay.

Trả lời : Nho giáo gia nhập vào Việt Nam từ thời Bắc thuộc và đến thế kỉ XV, Nho giáo được xem là đạt đến cực thịnh khi nhà Lê tuyên bố lấy Nho giáo làm quốc giáo. Các triều đại phong kiến Đại Việt lấy Nho giáo làm nền tảng để kiến thiết xây dựng hệ tư tưởng, đạo đức, giáo dục, pháp lý, qua đó để thiết kế xây dựng quy mô nhân cách con người. Tuy nhiên do sự phân phối của văn hóa địa phương nên Nho giáo Nước Trung Hoa đã được người Việt đảm nhiệm và vận dụng một cách phát minh sáng tạo và linh động :Nếu Nho giáo Trung Quốc đặc biệt quan trọng coi trọng tư tưởng trung quân, quyền lực tối cao của nhà vua được đế cao tuyệt đối thì Nho giáo Việt Nam tuy vẫn tôn vinh tư tưởng này nhưng không cực đoan đến mức phải quyết tử tính mạng con người vì vua, ý niệm trung quan của người Việt gắn liền với ái quốc, trong nhiều trường hợp nước còn được đề cao hơn vua. Người Việt tôn vinh ý thức yêu nước, thương dân, lấy dân làm gốc .nay – coi trọng con đường lập thân bằng học vấn, học để làm thầy chứ không làm thợ, nội dung và phương pháp học nặng về triết lý, học vẹt, thầy đọc trò chép …

Mở rộng :

Sự tác động của tư tưởng Nho giáo

Mỗi thời đại đều có một hệ tư tưởng chính trị, theo đó là những chuẩn mực đạo đức làm nền tảng cho sự tổ chức triển khai xã hội. Dưới chính sách phong kiến tập quyền ở Trung Quốc cũng như những vương quốc chịu ảnh hưởng tác động sâu đậm của văn hóa Nước Trung Hoa, trong đó có Việt Nam, Nho giáo là hệ tư tưởng thống trị xã hội. Hơn 1 năm gia nhập vào Việt Nam là khoảng chừng thời hạn quá đủ để Nho giáo Trung Quốc để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng văn hóa Việt để từ đó tác động ảnh hưởng thâm thúy và tổng lực đến tư tưởng lối sống, cách tư duy và hành vi ứng xử của người Việt .

Nho giáo với tư tưởng trong đạo lý hơn pháp lý

Nho giáo là hệ tư tưởng tôn vinh vai trò của đạo đức và lễ giáo trong quản trị xã hội, trái ngược với tư tưởng pháp trị của Pháp gia chủ trương dùng pháp lý để quản lý xã hội. Nho giáo xem đạo đức là nền tảng cho chính trị, trong đó, “ Tam cương ” ( quân – thần, phụ – tử, phu – phụ ), “ Ngũ thường ” ( nhân, nghĩa, lễ, trí, tín ) và thuyết “ Chính danh ” được coi là những nguyên tắc thường hằng, không bao giờ thay đổi, là những chuẩn mực đạo đức làm cơ sở để nhìn nhận hành vi xử sự của con người theo đúng vị thế xã hội của mình, và đó cũng là nền tảng để thiết kế xây dựng xã hội thái bình, trật tự và không thay đổi. Từ đó Nho giáo chủ trương tôn vinh đức trị hơn pháp trị trong đường lối trị nước. Theo Khổng Tử : “ Cai trị dân mà dùng mệnh lệnh, đưa dân vào khuôn phép mà dùng hình phạt thì dân hoàn toàn có thể tránh được tội lỗi nhưng không biết liêm sỉ. Cai trị dân mà dùng đạo đức, đưa dân vào khuôn phép mà dùng lễ thì dân sẽ biết liêm sỉ và thuận lòng quy phục ” [ dẫn theo : 47, 109 ] .. Khổng tử ý niệm rằng, pháp lý chỉ khiến người ta vì sợ mà không dám làm điều ác. Khi hoàn toàn có thể giấu, hoàn toàn có thể tránh được sự trừng phạt thì những kẻ xấu vẫn cứ làm điều ác. Đức trị thì khác. Khi chuẩn mực đạo đức thành hành vi tự nguyện của dân thì họ không phạm tội nữa. Không phải vì sợ pháp lý mà sợ xấu hổ trước người khác, sợ bị cắn rứt lương tâm. Bởi vậy, trong kho tàng lý luận của mình, Nho giáo ít bàn đến lao lý và cũng không coi trọng vai trò của lao lý trong việc trị nước .Cũng theo Khổng tử, đạo đức chỉ được củng cố bằng những nghi thức và những qui tắc trong đời sống, vì thế, đức trị còn được bổ trợ bằng lễ trị. Trong Tứ thư và Ngũ kinh của Khổng giáo đầy những lời răn dạy và những qui tắc trong ứng xử hàng ngày, từ cách thức ăn mặc, nói năng, chào hỏi cho đến thái độ của bề tôi so với vua, con cháu so với cha mẹ, vợ so với chồng. Lễ trị là giải pháp để triển khai đức trị. Dùng lễ để tạo thành nề nếp, qui củ trong thói quen, lối sống một cách tự nhiên, tức là để tạo thành cái bầu không khí đạo đức. Khổng tử dạy rằng : “ Đạo đức nhân nghĩa không có lễ không thành, dạy bảo sửa đổi phong tục không có lễ không đủ, xử việc phân tranh kiện tụng không cólễ không định, học làm quan, nhờ thầy, không có lễ không thân, xếp đặt thứ vị trong triều, quản lý quân lính, đi làm quan, thi hành pháp lệnh không có lễ không tôn kính … ” [ dẫn theo : 73,115 ]. Như vậy, mục tiêu của lễ là định ra tôn ti trật tự trong mái ấm gia đình, xã hội và vương quốc. Ngoài ra, lễ cũng còn có vai trò tiết chế hành vi của con người : “ Người giàu sang biết lễ thì không dâm tà, không kiêu căng, người bần tiện biết lễ thì không nản chí, không làm bậy. Người làm vua chúa biết lễ thì mới trị nước, yên dân. Lễ so với việc trị nước cũng như cái cân đối với việc nặng, nhẹ, cái dây so với việc thẳng, cong, cái qui, cái củ so với vật tròn, vật vuông vậy ” [ 73,119 ] .Ưu thế của việc trị nước bằng đức trị – lễ trị so với pháp trị, theo Khổng giáo là ở chỗ : “ Dùng lễ có lợi hơn pháp lý, hoàn toàn có thể ngăn cấm được việc chưa xẩy ra, còn dùng pháp lý thì chỉ để trị cái việc đã rồi, thế cho nên thánh nhân chỉ trọng lễ chứ không trọng hình ” [ 73, 119 ] .Tóm lại, Nho giáo tuy không phủ nhận vai trò của pháp lý trong việc giữ gìn trật tự xã hội, tuy nhiên lại hướng tới nguồn gốc của sự bình an hơn là dùng hình luật để rình rập đe dọa hoặc trừng phạt điều ác khi nó đã xảy ra. Khi xã hội được tổ chức triển khai theo triết lý đức trị, lấy sự tự giáo dục theo “ nhân, nghĩa, lễ trí, tín ” để làm nguyên tắc “ tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ ” thì pháp lý bị đẩy xuống hàng thứ yếu là lẽ hiển nhiên. Cả ngàn năm sống sót của thể chế nhà nước phong kiến trên nền tảng của tư tưởng Nho giáo cũng đủ để ăn sâu vào tâm thức hội đồng về tư tưởng trọng đức hơn trọng pháp .

Nho giáo với truyền thống “vô tụng”

Hệ quả của quan điểm đề cao đạo lý hơn pháp lý tất yếu đã hình thành tư tưởng “ vô tụng ” trong việc thực hành thực tế đường lối trị nước của Nho giáo. Có thể nói, chủ trương “ vô tụng ” của Nho giáo được thực thi từ gốc, đó là sự triệt tiêu quyền cá thể – cơ sở phát sinh ý thức phản kháng của con người, và cũng là nguyên do phát sinh việc kiện tụng .Suốt hàng ngàn năm lịch sử dân tộc, với “ Tam cương ”, “ Ngũ thường ” và “ Thuyết chính danh ”, Nho giáo đã thiết lập và duy trì trong xã hội phương Đông ( nói chung ) và Việt Nam ( nói riêng ) một trạng thái không thay đổi đến mức ngưng trệ. Cùng với truyền thống cuội nguồn tôn vinh tính hội đồng, con người cá thể trong xã hội truyền thống lịch sử Việt Nam vốn đã bị khuất lấp sau mái ấm gia đình, họ hàng, làng, nước ; thêm vào đó, Nho giáo đã định hình một chuẩn mực đạo đức xã hội mà ở đó, sự sống sót của cá thể con người đồng nghĩa tương quan với những nghĩa vụ và trách nhiệm trong những quan hệ quyền lực tối cao được sắp xếp theo tôn ti trật tự, mở màn từ mái ấm gia đình, lan rộng ra ra làng xã cho đến vương quốc. Nền văn hoá gia trưởng ấy đã cắm rễ rất sâu vào trong máu thịt của mỗi người, khiến cho khái niệm về cá thể cũng như quyền cá thể bị lu mờ, thậm chí còn bị triệt tiêu. Bởi vậy, cố học giả Trần Đình Hượu cho rằng, con người Việt Nam là “ con người công dụng trong xã hội luân thường … Trong xã hội luân thường, con người không phải là những cá thể có thân thể, có dục vọng, có quyền lợi và nghĩa vụ, có đậm chất ngầu … ” [ 74, 28-29 ]. Tuy cũng có ý thức về nghĩa vụ và trách nhiệm tương hỗ giữa người quản lý và kẻ bị quản lý, tuy nhiênngặt nghèo bởi những qui tắc pháp lý ấy, quan lại được coi như cha mẹ dân, còn phận dân đen chỉ là “ con sâu cái kiến ”, chỉ có bổn phận cam chịu, phục tùng, để rồi sự kiện tụng ( họa hoằn lắm nếu có xảy ra ) thì cũng chỉ là “ con kiến mà kiện củ khoai ” !Cùng với việc phủ nhận quyền cá thể và triệt tiêu ý thức phản kháng của con người, sự sống sót của mạng lưới hệ thống pháp lý phong kiến với vai trò là công cụ thực thi quyền lực tối cao của giai cấp thống trị cũng là nguyên nhân tạo nên ở người dân tâm lí “ dị ứng ” với pháp lý khi họ ý thức được rằng pháp lý không phải để bảo vệ quyền lợi cho mình, và cùng với đó là thái độ lãnh đạm, tránh mặt pháp lý .Mặc dù trên kim chỉ nan thì Nho giáo phê phán tư tưởng pháp trị, nhưng trong trong thực tiễn, những triều đại phong kiến Việt Nam lại phối hợp giữa đức trị với pháp trị. Tuy nhiên, pháp lý thời phong kiến cũng do nhà Nho kiến thiết xây dựng nên, vì thế pháp luật của những triều đại phong kiến Việt Nam có công dụng hầu hết là bảo vệ quyền hạn của giai cấp thống trị và quyền lợi và nghĩa vụ của dòng họ thống trị. Điều này được biểu lộ rõ trong nội dung và đặc thù của những điều luật. Luật pháp qua những thời Lý, Trần, Lê, Nguyễn đều được thiết kế xây dựng trên nguyên tắc phải bảo vệ quyền uy và sự vững chắc của ngôi vua, bởi vua là thiên tử, là con trời, ngôi vua là tôn nghiêm nhất, không ai hoàn toàn có thể xâm phạm được. Trong những tội được xem xét để miễn giảm hình phạt thì những người có quan hệ thân thích với nhà vua được chăm sóc thứ nhất. Thêm nữa, theo ý niệm của Nho giáo, quan tòa và những luật đạo là những công cụ thiết yếu để trừng phạt những loại tội phạm chứ không thiết yếu để kiểm soát và điều chỉnh quan hệ giữa những người trung thực. Vì vậy, về cơ bản những bộ luật của những nhà nước phong kiến Việt Nam là những bộ luật hình sự. Minh chứng rõ ràng nhất là tên những bộ luật thường có kèm theo chữ “ hình ” : Luật Hình thư, Quốc triều Hình luật, Lê triều Hình luật. Trong những bộ luật hình luật, dù có kiểm soát và điều chỉnh về những quan hệ dân sự nhưng vẫn kèm theo chế tài hình sự. Khi lao lý đồng nghĩa tương quan với hình phạt, và lại là những hình phạt khắc nghiệt nên trong con mắt người dân, pháp lý chỉ là công cụ trừng trị. Về đặc thù khắc nghiệt của pháp lý thời Trần, sách Cổ sự sao nói : “ Hình pháp nhà Trần rất tàn khắc, kẻ ăn trộm và kẻ trốn tránh thì bị chặt ngón chân, giao cho người sự chủ được thỏa ý sự trị, hoặc cho voi giầy chết ” [ 75, 290 ]. Các mức án thường dùng nhục hình như thích chữ vào mặt, chặt bàn tay, xẻo thịt … làm cho người phạm tội phải chịu nhiều khổ nhục. Không những thế, pháp lý còn qui định nghĩa vụ và trách nhiệm trực tiếp, một người gây án khiến cả họ phải chịu vạ lây một cách oan uổng. Với những hình phạt dã man, tàn khốc và bất công như vậy nên từ đó người dân đã hình thành tâm ý tránh mặt so với pháp lý, chống đối pháp luật, sợ hãi chốn pháp đình, coi đó chỉ là nơi trừng phạt, coi việc phải ra tòa là một việc ghê gớm, là tai ương, là vạn bất đắc dĩ, là “ vô phúc đáo tụng đình ” [ 18, 14 ]. “ Cửa quan ” thế cho nên trở thành chốn lạ lẫm và đáng sợ so với dân chúng. Đó là nguyên do khiến người Việt Nam ( cũng như những vương quốc chịu tác động ảnh hưởng của Nho giáo ) không muốn dính dáng đến chuyện kiện tụng. Nếu có xung đột, tranh chấp xảy ra giữa những cá thể thì thường được xử lý bằng con đường hòa giải và thỏa thuận hợp tác dựa trên những nguyên tắc đạo đức là chính .Hơn nữa, vì chủ trương đức trị nên việc sử dụng pháp đình cũng không được Nho giáo coi trọng. Khổng Tử nói : “ Xét xử việc kiện tụng, ta cũng như người. Tất phải làm cho dân không có việc kiện tụng ” [ 76, 23 ]. Từ đó Nho giáo khuyến khích “ vô tụng ”. Việc tích hợp, lồng ghép giữa đức trị với pháp trị, khiến cho sự ngăn cách giữa đạo lý và pháp lý là một ranh giới mờ, nhập nhằng, nhiều khi khó phân định. Bằng chứng là, trong những bộ luật thời phong kiến Việt Nam, “ Tam cương ”, “ Ngũ thường ” là đạo lý nhưng cũng đồng thời là pháp lý .Cũng do pháp trị không phải là tư tưởng chủ yếu để quản trị xã hội cho nên vì thế trong xã hội phong kiến Việt Nam, pháp lý vừa thiếu đồng điệu, lại bị vận dụng một cách tùy tiện, chủ quan, cảm tính, thậm chí còn còn bị một bộ phận quan lại thao túng, lũng đoạn. Thêm vào đó, việc khó phân định ranh giới, khoanh vùng phạm vi giữa đạo lý và pháp lý cũng là một nguyên do dẫn đến hệ quả là việc xét xử những vụ án thường không công minh, khó tránh khỏi hiện tượng kỳ lạ “ tội đồng luận dị ” ( tội giống nhau nhưng phán xử lại khác nhau ) do đặc thù chủ quan, cảm tính, tùy tiện .Như vậy, suốt cả một chiều dài lịch sử vẻ vang hàng nghìn năm, trên nền tảng Nho giáo, những triều đại phong kiến Việt Nam đã mặc nhiên coi pháp lý như thể công cụ của công quyền, là hình phạt để quản lý dân chúng khiến cho dân cư không nhìn thấy ở pháp lý sự bảo vệ mình mà lại là sự trái chiều với mình. Tất cả những nguyên do trên đây đã khiến cho dân cư có thái độ hoài nghi, thiếu tin yêu vào tính công minh và nghiêm minh của pháp lý. Khi pháp lý trong con mắt dân cư không còn đại diện thay mặt cho công lý, không bảo vệ quyền hạn công minh và chính đáng cho dân, thì cùng với đó là tâm lí “ dị ứng ” với pháp lý, hờ hững hoặc sợ hãi, tránh mặt chốn pháp đình, coi việc sử dụng pháp lý trong những quan hệ xã hội chỉ là một giải pháp “ cực chẳng đã ” khi không hề khác được. Từ đó, thái độ và kinh nghiệm tay nghề ứng xử xấu đi so với pháp lý được dân gian đúc rút và truyền tụng qua những câu thành ngữ, tục ngữ đã trở thành quen thuộc như :_ – Muốn nói oan làm quan mà nói

• Muốn nói gian làm quan mà nói
• Miệng quan trôn trẻ
• Con kiến mà kiện củ khoai
• Dân kiện quan như trứng chọi đá…
• Nén bạc đâm toạc tờ giấy
• Kim ngân phá luật lệ
• Tiền bạc đi trước, mực thước đi sau_

– Được vạ thì má đã sưngluôn là mối quan hệ xin – cho, ban phát chứ không phải mối quan hệ bình đẳng theo pháp luật pháp lý. Thậm chí tư tưởng Nho giáo còn khiến người ta chỉ biết phục tùng quyền lực tối cao nhà nước chứ không biết đến vị thế bình đẳng giữa mình và nhà nước. Người dân Việt Nam vẫn luôn có thói quen “ Thượng tôn quan quyền ”. Trước công quyền, trước cán bộ nhà nước, người dân thường có tâm ý sợ, cả nể, ứng xử ngần ngại, không dám nêu lên quan điểm của mình, thích a dua theo người trên, khi quan lại vi pham đến quyền hạn của mình thì cũng xem như “ con kiến kiện củ khoai ”. Mặt khác cũng từ đó mà quan chức cũng thấy được vị thế “ bề trên ” của mình mà hách dịch, những nhiễu, gây ảnh hưởng tác động đến quyền hạn nhân dân. Có thể nói ở nước ta người dân thực thi quyền như triển khai nghĩa vụ và trách nhiệm còn cán bộ Nhà nước khi thực thi nghĩa vụ và trách nhiệm trước dân như thể thực thi quyền [ xem : 49, 108 ]. Còn từ phía Nhà nước, tác giả Võ Khánh Vinh trong bài viết “ Mối quan hệ giữa xã hội – cá thể – nhà nước trong nhà nước pháp quyền … ” nhận xét : “ .. áp luật hiện hành đang tôn vinh vị trí và quyền lợi của nhà nước ; cá thể công dân là đối tượng người tiêu dùng quản trị của nhà nước. Điều này biểu lộ rõ trong những qui định pháp lý thuộc nhiều ngành luật khác nhau, khi trong đời sống chính trị – xã hội, quyền lợi và nghĩa vụ của nhà nước được đặt trước quyền lợi và nghĩa vụ công dân ” [ 76, 8 ] .Thực tế này cho thấy, công cuộc kiến thiết xây dựng nhà nước pháp quyền ở nước ta lúc bấy giờ phải được mở màn từ gốc, đó là phải đổi khác ý niệm, nhận thức của cả người dân và những cơ quan công quyền về mối quan hệ bình đẳng giữa người dân và nhà nước .b ) Như một di căn của truyền thống cuội nguồn, ý niệm coi pháp lý là công cụ của giai cấp thống trị, là nơi phản ánh ý chí của giới cầm quyền vẫn còn để lại dư âm trong tư duy của những nhà làm luật lúc bấy giờ, khi pháp lý vẫn còn nặng đặc thù “ vị nhà nước ” mà chưa thực sự hướng về phía quyền lợi của người dân. Trong tâm lí của người làm luật ởn ước ta từ xưa đến nay vốn vẫn nặng ý niệm cho rằng luật sinh ra là để quản trị, để không cho chứ không phải là để bảo vệ quyền con người, nay lại được củng cố hơn khi tất cả chúng ta hiện vẫn tôn vinh tính giai cấp của pháp lý. Từ đây, thói quen chống đối pháp luật của người dân vốn rất nặng nề trong truyền thống cuội nguồn, nay vẫn liên tục đeo bám dai dẳng cũng là điều dễ hiểu. Một truyền thống cuội nguồn được tạo dựng trong cả nghìn năm tất yếu không thuận tiện mất đi trong xã hội văn minh, khi tiềm năng thiết kế xây dựng nhà nước pháp quyền là để chống lại sự lạm quyền của công quyền để bảo vệ con người. Trong nhà nước pháp quyền, pháp lý có vai trò tối thượng, nó đứng trên nhà nước để trấn áp nhà nước, là công cụ để người dân sử dụng bảo vệ mình, chống lại sự lạm quyền của nhà nước. Tuy nhiên, việc kiến thiết xây dựng một nhà nước pháp quyền theo đúng nghĩa của nó vốn rất thuận tiện ở phương Tây trên nền tảng của nền văn hóa tôn vinh tính cá thể thì so với Việt Nam công cuộc này đã và đang gặp phải những lực cản không nhỏ từ rất nhiều những hệ lụy của đặc trưng của văn hóa phương Đông, trên nền tảng của tư tưởng chính trị và đạo đức Nho giáo .

c) Vì chịu ảnh hưởng của tâm lý truyền thống nên người dân Việt Nam hiện nay đa phần
vẫn chưa có thói quen tìm đến tòa án để được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình
[xem: 49, 128]. Ngay cả doanh nghiệp là nơi có nhu cầu cao về pháp luật nhưng vẫn chưa
có thói quen làm việc với luật sư trong việc hoạch định các chính sách, tìm kiếm đối tác
hay đảm bảo tính pháp lý trong các quyết định kinh doanh của mình. Khi có tranh chấp
xảy ra thì việc giải quyết bằng con đường phi tư pháp, thậm chí là phi pháp được coi
trọng hơn là tìm đến tòa án, bởi trong ý thức và thói quen hành xử phổ biến của người
Việt hiện nay, việc khởi kiện tại tòa chỉ là một giải pháp bất đắc dĩ trong nhiều con đường
giải quyết tranh chấp khác. Đặc biệt, sự hiện diện của tòa hành chính hiện nay xem ra
đang có vẻ như là một sự “xa xỉ”, thừa thãi, bởi trong xã hội truyền thống của người Việt
không có chuyện “dân kiện quan”, cho nên hiện nay người dân vẫn chưa quen, chưa kịp
quen, chưa nhìn thấy ở thiết chế dân chủ đó khả năng bảo vệ mình khi phải đối đầu với
nhà nước.

Tóm lại, được phát sinh và nuôi dưỡng trong môi trường tự nhiên văn hóa nông nghiệp tiểu nông cùng với tư tưởng Nho giáo và thể chế chính trị của nhà nước quân chủ quan liêu nên lối sống trọng lệ hơn luật, trọng đức hơn trọng pháp được bảo lưu lâu bền trong suốt cả hàng ngàn năm phong kiến, ăn sâu vào tâm ý, tư duy, ứng xử của xã hội, trở thành lực cản không nhỏ so với tiềm năng thiết kế xây dựng nhà nước pháp quyền lúc bấy giờ ở nước ta nói riêng cũng như công cuộc tân tiến hóa quốc gia nói chung .

Câu 8. Anh hay chị hãy trình bày dấu ấn của văn hóa nông nghiệp ảnh hưởng đến
văn hóa giao tiếp ứng xử của người Việt, theo các anh/ chị những đặc điểm giao tiếp
nào cần được giữ gìn và phát huy.

Trả lời : Mỗi dân tộc bản địa trên khắp hành tinh này, dù ở trình độ văn minh cao hay thấp đều có truyền thống cuội nguồn văn hóa của riêng mình .

• Truyền thống văn hóa là khái niệm chỉ tính bền vững và thống nhất của những đặc
  trưng văn hóa đã được hình thành trong tính quá trình, thể hiện qua phong tục, tập
  quán, thói quen, lối sống và các chuẩn mực hành vi, tạo thành mô thức ứng xử của
  một cộng đồng, được trao quyền qua nhiều thế hệ, làm nên sự khác biệt giữa cộng
  đồng này với cộng đồng khác. Theo đó, có thể nói đến truyền thống văn hóa của
  một gia đình, gia tộc; truyền thống văn hóa của một làng; truyền thống văn hóa
  của một tộc người; truyền thống văn hóa của một quốc gia – dân tộc.
• Truyền thống văn hóa của một dân tộc bao giờ cũng mang trong bản thân tính hai
  mặt. Một mặt, nó góp phần suy tôn, giữ gìn những gì quý giá, làm nên hồn cốt của
  một dân tộc, là nền tảng cho sự phát triển, sự vận động đi lên của cộng đồng. Mặt
  khác, truyền thống đồng thời cũng “di truyền” những thói quen, lối sống bảo thủ,
  lạc hậu, lỗi thời khi điều kiện và hoàn cảnh lịch sử thay đổi những thói quen, nếp
  sống, cách tư duy, ứng xử khi đã ăn sâu vào tiềm thức thì không thể dễ dàng thay

Source: https://vh2.com.vn
Category : Khoa Học