Đại Cương Ký Sinh Trùng Y Học

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (8.21 MB, 161 trang )

ĐẠI CƯƠNG VỀ KÝ SINH TRÙNG
Y HỌC
MỤC TIÊU:
1. TRÌNH BÀY ĐƯỢC NHỮNG KHÁI NIỆM
VỀ KST, VẬT CHỦ, CHU KỲ VÀ NÊU 5
LOẠI CHU KỲ CỦA KST.
2. MÔ TẢ ĐƯỢC CÁC ĐẶC ĐIỂM CHUNG
VÀ TÁC HẠI CỦA KST.
3. NÊU ĐẶC ĐIỂM BỆNH KST VÀ CÁC BIỆN
PHÁP PHÒNG CHỐNG CÁC BỆNH KST.

1. Ký sinh trùng, vật chủ và chu kỳ của KST
1.1. Định nghĩa ký sinh trùng
KST là những sinh vật sống nhờ trên các sinh
vật đang sống khác, lấy chất dinh dưỡng của
sinh vật đó để sống và phát triển .
– Tuỳ từng loại KST mà tính chất KS khác
nhau:
+ Ký sinh vĩnh viễn
+ Ký sinh tạm thời
– Tuỳ theo vị trí ký sinh, có:
+ Nội ký sinh
+ Ngoại ký sinh

– Dựa vào tính chất KS đặc hiệu trên vật chủ,
có:
+ Ký sinh trùng đơn ký, đơn thực
+ Ký sinh trùng đa ký, đa thực
+ Ký sinh trùng lạc vật chủ

+ Hiện tượng bội ký sinh trùng
1.2. Định nghĩa về vật chủ
– Vật chủ chính:
– Vật chủ phụ:
– Vật chủ trung gian:
– Sinh vật trung gian:

1.3. Chu kỳ của ký sinh trùng
1.3.1. Định nghiã:
Chu kỳ của ký sinh trùng là toàn bộ qúa trình
phát triển của ký sinh trùng từ giai đoạn non
như trứng hoặc ấu trùng đến giai đoạn trưởng
thành hoặc có khả năng sinh sản hữu tính.
– Chu kỳ đơn giản:
Thực hiện trên 1 vật chủ
– Chu kỳ phức tạp:
Thực hiện trên nhiều vật chủ

1.3.2. Các loại chu kỳ của ký sinh trùng
Người

Người

Ngoại cảnh

Vật chủ trung gian
Ng­êi

­­­­­­­VCTG

­­­­­­­­­­­­­­­­Ngo¹i­c¶nh

Ng­êi
Ngo¹i­c¶nh

VCTG

Ng­êi
­­­­­­Ngo¹i­c¶nh
­

­­­­Ngo¹i­c¶nh­
VCTG

2. Đặc điểm chung của ký sinh trùng
2.1. Đặc điểm hình thái
2.1.1. Hình thể:

2.1.2. Kích thước:

2.1.3. Màu sắc:
2.1.4. Cấu tạo:
2.2. Đặc điểm sống
– Môi trường tự nhiên:

+ Môi trường tối thuận
+ Môi trường tối thiểu
– Thức ăn
– Tuổi thọ

2.3. Đặc điểm sinh sản
2.3.1. Sinh sản vô tính :
2.3.2. Sinh sản hữu tính:
2.3.3. Sinh sản lưỡng
tính:
2.3.4. Phôi tử sinh:
2.3.5. Sinh sản đa phôi:

3. Tác hại của ký sinh trùng
3.1. Ký sinh trùng gây bệnh
– Chiếm chất dinh dưỡng, sinh chất của cơ thể:
– Tác hại tại chỗ:
– Gây độc cho cơ thể vật chủ:
– Làm thay đổi các thành phần nội môi của cơ
thể:
– Gây biến chứng nội khoa và ngoại khoa:
3.2. Ký sinh trùng truyền bệnh:
– Gây kích thích, viêm ngứa tại chỗ.
– Truyền bệnh

4. Đặc điểm của bệnh ký sinh trùng
4.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiện tượng ký

sinh và bệnh KST
– Loại KST và phương thức ký sinh:
– Số lượng ký sinh trùng
– Phản ứng của cơ thể
4.2. Đặc điểm chung của bệnh ký sinh trùng
– Diễn biến chậm:
– Gây bệnh lâu dài
– Bệnh thường mang tính chất vùng
– Bệnh ký sinh trùng thường liên quan đến điều
kiện kinh tế- xã hội

5. Phòng chống ký sinh trùng và bệnh KST
5.1. Nguyên tắc
– Công tác phòng chống KST phải có trọng tâm
trọng điểm.
-Tiến hành trên quy mô rộng lớn:
– Phòng chống trong thời gian lâu dài, có kế
hoạch
– Phải dựa vào quần chúng
– Lồng ghép công tác phòng chống ký sinh trùng
với các hoạt động y tế khác, nhất là các tuyến cơ
sở.

5.2. Biện pháp thực hiện
5.2.1. Diệt ký sinh trùng
– Diệt ký sinh trùng ở người
– Diệt ký sinh trùng ở vật chủ trung gian hoặc
sinh vật trung gian .

– Diệt ký sinh trùng ở ngoại cảnh
5.2.2. Cắt đứt chu kỳ của ký sinh trùng
5.2.3. Làm tốt công tác vệ sinh

6. Phân loại ký sinh trùng
6.1. Ký sinh trùng thuộc giới động vật
6.1.1. Đơn bào: (Protozoa)
– Đơn bào cử động bằng chân giả: lớp giả túc
–

Đơn bào cử động bằng roi

–

Đơn bào cử động bằng lông

–

Đơn bào không có bộ phận vận động gọi là: Bào
tử trùng (Sporozoa)

6.1.2. Đa bào:
– Giun sán:
+ Giun tròn: Giun đũa, giun móc, giun tóc,
giun kim..
+ Sán lá: Sán lá gan, sán lá ruột, sán lá phổi..
Sán dây: Sán dây lợn, sán dây bò
– Tiết túc: Ruồi, muỗi, chấy, rận…

6.2. Ký sinh trùng thuộc giới thực vật
Bao gồm các loại vi nấm ký sinh có thể là đơn bào
hay đa bào.

7. Dịch tễ học bệnh ký sinh trùng
7.1. Nguồn bệnh
7.2. Đường xâm nhập của ký sinh trùng vào vật chủ
7.3. Đường đào thải ký sinh trùng ra khỏi cơ thể vật
chủ
7.4. Khối cảm thụ

8. Cách ghi danh pháp (tên khoa học của KST)
– Tên gọi thông thường dựa vào: hình thể, VC,
vị trí KS như giun đũa, giun móc, SLG, SDL…

– KST phải có tên khoa học: thường là tên kép, tên
giống viết trước, tên loài viết sau. VD:Aascaris
lumbricoides. Tên KH thường có gốc chữ Latinh,
có thể dựa vào hình thể như giun móc được gọi là
ancylostomidae ( ancylostoma nghĩa là mồm
cong ). Hoặc dựa vào kích thước như muỗi
anopheles minimus (minima nghĩa là nhỏ). Có thể
dựa vào vị trí ký sinh như amip ký sinh ở ruột nên
có tên là Entamoeba ( ent nghĩa là ruột ), có thể
dựa vào tên địa phương tìm ra ký sinh trùng, tên
tác giả tìm ra KST…

LƯỢNG GIÁ
– Đường xâm nhập của ký sinh trùng vào vật chủ:
A. Tiêu hoá
B. Qua côn trùng
C. Qua da
D. Tuỳ loại ký sinh trùng
– Nguồn chứa mầm bệnh ký sinh trùng có thể là:
A. Vật chủ
B. Qua côn trùng
C. Sinh vật trung gian
D. Tất cả đều đúng
– KST sốt rét ký sinh trên cơ thể muỗi được gọi là:
A. Hiện tượng cộng sinh
C. Hiện tượng hoại sinh
B. Hiện tượng bội KS
D. Hiện tượng đa ký
– Sinh vật sau không được gọi là ký sinh trùng
A. Sinh vật cộng sinh
C. Cả A + B
B. Sinh vật hoại sinh
D. Sinh vật ký sinh

– VC phụ là vật chủ mang KST ở giai đoạn sau:
A. Trưởng thành
C. Sinh sản vô tính

B. ấu trùng
D. B hoặc C

– VC chính là vật chủ mang KST ở giai đoạn sau:
A. Sinh sản hữu tính
C. Sinh sản vô tính
TT

B. Sinh sản lưỡng tính
D. Sinh sản HT hoặc

– CK sau của KST được gọi là chu kỳ đơn giản:
A. Người -> Ngoại cảnh -> ốc-> Người
B. Người -> Ngoại cảnh -> Người
C. Người -> Vật chủ trung gian -> Người
D. Người -> Ngoại cảnh -> Vật chủ trung gian

ĐẠI CƯƠNG VỀ GIUN SÁN
1.Tính chất ký sinh của giun sán
1.1. Ký sinh vĩnh viễn
1.2. Chu kỳ phát triển
1.3. Vật chủ
1.4. Đường xâm nhập
1.5. Đường bài xuất của giun sán
1.6. Sinh sản:
– Sinh sản hữu tính
– Sinh sản lưỡng tính
– Phôi tử sinh

2. Phân loại giun sán
2.1. Nhóm giun

– Lớp giun tròn:
Giun đũa, giun tóc, giun móc,
giun kim, giun chỉ, giun xoắn
– Lớp giun đầu gai
2.2. Nhóm sán
– Lớp sán lá (Trematoda):
Sán lá gan, Sán lá phổi, Sán lá ruột
– Lớp sán dây (Cestoda):SDL. SDB

3. Tác hại của giun sán
3.1. Chiếm thức ăn hoặc sinh chất của vật chủ
3.2. Rối loạn tiêu hoá
3.3. Gây rối loạn chức phận các cơ quan
3.4. Gây dị ứng
3.5. Gây độc
3.6. Gây kích thích thần kinh
3.7. Gây biến chứng

4. Chẩn đoán bệnh giun sán
4.1. Chẩn đoán lâm sàng
4.2. Chẩn đoán xét nghiệm
4.2.1. Xét nghiệm trực tiếp:
4.2.2. Xét nghiệm phong phú:
4.2.3. Sinh thiết tổ chức:
4.2.4 Các phương pháp khác:
4.3. Chẩn đoán dịch tễ

5. Điều trị bệnh giun sán
5.1. Nguyên tắc điều trị
– Dùng thuốc thích hợp:
– Phải chú ý chống độc:
– Điều trị hàng loạt:
– Điều trị các GS có kích thước lớn
trước, kính thước bé sau
5.2. Các loại thuốc thường dùng:
Levamisol, mebendazol, albendazol…
yomesan, praziquantel, bithionol

+ Hiện tượng bội ký sinh trùng1. 2. Định nghĩa về vật chủ – Vật chủ chính : – Vật chủ phụ : – Vật chủ trung gian : – Sinh vật trung gian : 1.3. Chu kỳ của ký sinh trùng1. 3.1. Định nghiã : Chu kỳ của ký sinh trùng là hàng loạt qúa trìnhphát triển của ký sinh trùng từ tiến trình nonnhư trứng hoặc ấu trùng đến quy trình tiến độ trưởngthành hoặc có năng lực sinh sản hữu tính. – Chu kỳ đơn thuần : Thực hiện trên 1 vật chủ – Chu kỳ phức tạp : Thực hiện trên nhiều vật chủ1. 3.2. Các loại chu kỳ luân hồi của ký sinh trùngNgườiNgườiNgoại cảnhVật chủ trung gianNg ­ êi ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ VCTG ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ ­ Ngo¹i ­ c ¶ nhNg ­ êiNgo¹i ­ c ¶ nhVCTGNg ­ êi ­ ­ ­ ­ ­ ­ Ngo¹i ­ c ¶ nh ­ ­ ­ ­ Ngo¹i ­ c ¶ nh ­ VCTG2. Đặc điểm chung của ký sinh trùng2. 1. Đặc điểm hình thái2. 1.1. Hình thể : 2.1.2. Kích thước : 2.1.3. Màu sắc : 2.1.4. Cấu tạo : 2.2. Đặc điểm sống – Môi trường tự nhiên : + Môi trường tối thuận + Môi trường tối thiểu – Thức ăn – Tuổi thọ2. 3. Đặc điểm sinh sản2. 3.1. Sinh sản vô tính : 2.3.2. Sinh sản hữu tính : 2.3.3. Sinh sản lưỡngtính : 2.3.4. Phôi tử sinh : 2.3.5. Sinh sản đa phôi : 3. Tác hại của ký sinh trùng3. 1. Ký sinh trùng gây bệnh – Chiếm chất dinh dưỡng, sinh chất của khung hình : – Tác hại tại chỗ : – Gây độc cho khung hình vật chủ : – Làm biến hóa những thành phần nội môi của cơthể : – Gây biến chứng nội khoa và ngoại khoa : 3.2. Ký sinh trùng truyền bệnh : – Gây kích thích, viêm ngứa tại chỗ. – Truyền bệnh4. Đặc điểm của bệnh ký sinh trùng4. 1. Các yếu tố ảnh hưởng tác động đến hiện tượng kỳ lạ kýsinh và bệnh KST – Loại KST và phương pháp ký sinh : – Số lượng ký sinh trùng – Phản ứng của cơ thể4. 2. Đặc điểm chung của bệnh ký sinh trùng – Diễn biến chậm : – Gây bệnh lâu dài hơn – Bệnh thường mang đặc thù vùng – Bệnh ký sinh trùng thường tương quan đến điềukiện kinh tế tài chính – xã hội5. Phòng chống ký sinh trùng và bệnh KST5. 1. Nguyên tắc – Công tác phòng chống KST phải có trọng tâmtrọng điểm. – Tiến hành trên quy mô to lớn : – Phòng chống trong thời hạn lâu bền hơn, có kếhoạch – Phải dựa vào quần chúng – Lồng ghép công tác làm việc phòng chống ký sinh trùngvới những hoạt động giải trí y tế khác, nhất là những tuyến cơsở. 5.2. Biện pháp thực hiện5. 2.1. Diệt ký sinh trùng – Diệt ký sinh trùng ở người – Diệt ký sinh trùng ở vật chủ trung gian hoặcsinh vật trung gian. – Diệt ký sinh trùng ở ngoại cảnh5. 2.2. Cắt đứt chu kỳ luân hồi của ký sinh trùng5. 2.3. Làm tốt công tác làm việc vệ sinh6. Phân loại ký sinh trùng6. 1. Ký sinh trùng thuộc giới động vật6. 1.1. Đơn bào : ( Protozoa ) – Đơn bào cử động bằng chân giả : lớp giả túcĐơn bào cử động bằng roiĐơn bào cử động bằng lôngĐơn bào không có bộ phận hoạt động gọi là : Bàotử trùng ( Sporozoa ) 6.1.2. Đa bào : – Giun sán : + Giun tròn : Giun đũa, giun móc, giun tóc, giun kim .. + Sán lá : Sán lá gan, sán lá ruột, sán lá phổi .. Sán dây : Sán dây lợn, sán dây bò – Tiết túc : Ruồi, muỗi, chấy, rận … 6.2. Ký sinh trùng thuộc giới thực vậtBao gồm những loại vi nấm ký sinh hoàn toàn có thể là đơn bàohay đa bào. 7. Dịch tễ học bệnh ký sinh trùng7. 1. Nguồn bệnh7. 2. Đường xâm nhập của ký sinh trùng vào vật chủ7. 3. Đường đào thải ký sinh trùng ra khỏi khung hình vậtchủ7. 4. Khối cảm thụ8. Cách ghi danh pháp ( tên khoa học của KST ) – Tên gọi thường thì dựa vào : hình thể, VC, vị trí KS như giun đũa, giun móc, SLG, SDL. .. – KST phải có tên khoa học : thường là tên kép, têngiống viết trước, tên loài viết sau. VD : Aascarislumbricoides. Tên KH thường có gốc chữ Latinh, hoàn toàn có thể dựa vào hình thể như giun móc được gọi làancylostomidae ( ancylostoma nghĩa là mồmcong ). Hoặc dựa vào size như muỗianopheles minimus ( minima nghĩa là nhỏ ). Có thểdựa vào vị trí ký sinh như amip ký sinh ở ruột nêncó tên là Entamoeba ( ent nghĩa là ruột ), có thểdựa vào tên địa phương tìm ra ký sinh trùng, têntác giả tìm ra KST … LƯỢNG GIÁ – Đường xâm nhập của ký sinh trùng vào vật chủ : A. Tiêu hoáB. Qua côn trùngC. Qua daD. Tuỳ loại ký sinh trùng – Nguồn chứa mầm bệnh ký sinh trùng hoàn toàn có thể là : A. Vật chủB. Qua côn trùngC. Sinh vật trung gianD. Tất cả đều đúng – KST sốt rét ký sinh trên khung hình muỗi được gọi là : A. Hiện tượng cộng sinhC. Hiện tượng hoại sinhB. Hiện tượng bội KSD. Hiện tượng đa ký – Sinh vật sau không được gọi là ký sinh trùngA. Sinh vật cộng sinhC. Cả A + BB. Sinh vật hoại sinhD. Sinh vật ký sinh – VC phụ là vật chủ mang KST ở quy trình tiến độ sau : A. Trưởng thànhC. Sinh sản vô tínhB. ấu trùngD. B hoặc C – VC chính là vật chủ mang KST ở tiến trình sau : A. Sinh sản hữu tínhC. Sinh sản vô tínhTTB. Sinh sản lưỡng tínhD. Sinh sản HT hoặc – CK sau của KST được gọi là chu kỳ luân hồi đơn thuần : A. Người -> Ngoại cảnh -> ốc -> NgườiB. Người -> Ngoại cảnh -> NgườiC. Người -> Vật chủ trung gian -> NgườiD. Người -> Ngoại cảnh -> Vật chủ trung gianĐẠI CƯƠNG VỀ GIUN SÁN1. Tính chất ký sinh của giun sán1. 1. Ký sinh vĩnh viễn1. 2. Chu kỳ phát triển1. 3. Vật chủ1. 4. Đường xâm nhập1. 5. Đường bài xuất của giun sán1. 6. Sinh sản : – Sinh sản hữu tính – Sinh sản lưỡng tính – Phôi tử sinh2. Phân loại giun sán2. 1. Nhóm giun – Lớp giun tròn : Giun đũa, giun tóc, giun móc, giun kim, giun chỉ, giun xoắn – Lớp giun đầu gai2. 2. Nhóm sán – Lớp sán lá ( Trematoda ) : Sán lá gan, Sán lá phổi, Sán lá ruột – Lớp sán dây ( Cestoda ) : SDL. SDB3. Tác hại của giun sán3. 1. Chiếm thức ăn hoặc sinh chất của vật chủ3. 2. Rối loạn tiêu hoá3. 3. Gây rối loạn chức phận những cơ quan3. 4. Gây dị ứng3. 5. Gây độc3. 6. Gây kích thích thần kinh3. 7. Gây biến chứng4. Chẩn đoán bệnh giun sán4. 1. Chẩn đoán lâm sàng4. 2. Chẩn đoán xét nghiệm4. 2.1. Xét nghiệm trực tiếp : 4.2.2. Xét nghiệm đa dạng và phong phú : 4.2.3. Sinh thiết tổ chức triển khai : 4.2.4 Các giải pháp khác : 4.3. Chẩn đoán dịch tễ5. Điều trị bệnh giun sán5. 1. Nguyên tắc điều trị – Dùng thuốc thích hợp : – Phải quan tâm chống độc : – Điều trị hàng loạt : – Điều trị những GS có kích cỡ lớntrước, kính thước bé sau5. 2. Các loại thuốc thường dùng : Levamisol, mebendazol, albendazol … yomesan, praziquantel, bithionol

Source: https://vh2.com.vn
Category : Khoa Học