Cá mặt trăng – Wikipedia tiếng Việt

Cá mặt trăng[3] hay cá mola (Mola mola; danh pháp cũ là Tetraodon mola[4][5]) là một loài cá thuộc họ Cá mặt trăng trong bộ Cá nóc.[3] Đây là một loài cá biển cỡ lớn có màu sắc sặc sỡ và thân ngắn sống ngoài đại dương, thường lặn xuống dưới vùng nước sâu, nơi nhiệt độ rất thấp. Cá mặt trăng sống ở tầng mặt, tự sưởi não và mắt ấm hơn so với nhiệt độ nước biển nơi chúng sống. Theo tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Ý, tiếng Hà Lan, tiếng Nga… thì loài cá này có tên là “cá mặt trăng”, trong khi tên tiếng Anh của chúng là “ocean sunfish” nghĩa là “cá thái dương”. Chúng được đặt tên là cá mặt trời bởi người ta tin chúng tắm nắng trên mặt biển vì thường thấy chúng bơi ì ạch sát mặt nước.[6]

Đặc điểm sinh học[sửa|sửa mã nguồn]

Đặc điểm chung của cá là cá có hình thù kỳ dị, chúng có thân hình bầu dục tròn, phân bổ đa phần ở vùng nhiệt đới gió mùa, cá da trơn mình dẹt, đuôi ngắn, đầu tròn, mắt lớn, miệng nhỏ, miệng khá nhỏ so với kích cỡ body toàn thân, hai vây ngắn. [ 7 ] [ 8 ] Hầu hết thời hạn cá mặt trăng để cho cả khối thân mình đồ sộ trôi tự do theo những dòng nước. Những con trưởng thành thích trôi nghiêng một bên .

Hình dáng khung hình[sửa|sửa mã nguồn]

Cá mặt trăng có thân hình bầu dục tròn, rất dẹp bên, chiều dài của thân có thể đạt tới từ 3,5- 5,5m, nặng 1400 kg đến 1700 kg (Andriaxep, 1954),[3] tuy vậy trông xa thì thấy thân hình ngắn, trông gần giống với hình trái xoan hay hình tròn, nhìn từ xa trông giống cái đầu to. Dù thân hình to lớn nhưng với cấu trúc cơ thể cụt ngủn nên cá mặt trăng bơi yếu ớt.

Vây sống lưng và vây hậu môn ngắn nhưng rất cao, nằm gần cuối thân mình và gần như đối xứng nhau. ( phía trên và phía dưới ). Vây ngực ( ức ) nhỏ, hình tròn trụ, vây đuôi thấp nhưng dài, bao quanh cả phía sau thân, trông như một dải hẹp, ít có tính năng lượn lờ bơi lội. Mép ngoài của vây chỉ hơi lượn sóng. Da cá thô, mỏng dính, không phủ vảy và không có đường bên nhưng nhám và dai, bên trên thân mình có màu xám hay nâu, bên dưới có màu nhạt hơn .Cá mặt trăng không có một cái đầu thực sự. Mặt cá và khe mang nhỏ, đặc biệt quan trọng là miệng cá rất nhỏ. [ 3 ] Tuy to lớn nhưng miệng chúng lại rất nhỏ, mỗi hàm có hai răng dính nhau làm thành một cái mỏ. Với cái miệng đặc biệt quan trọng như vậy nên chúng không hề nuốt mồi to mà chỉ chuyên ăn giáp xác nhỏ và những phiêu sinh vật khác. Thức ăn hầu hết của cá là những loại rong, thủy mẫu, động vật hoang dã giáp xác phù du, ấu trùng cá chình .. v.v. [ 3 ]Dù thân hình to lớn nhưng với cấu trúc khung hình cụt ngủn nên cá mặt trăng bơi yếu ớt ; hầu hết thời hạn, chúng chỉ để cho cả khối thân mình đồ sộ trôi tự do theo những dòng nước. Những con trưởng thành thích trôi nghiêng một bên. Nhiều khi những dòng hải lưu đưa chúng từ vùng nhiệt đới gió mùa sang hẳn vùng ôn đới. [ 9 ] Cũng chính vì đặc thù này mà cá mặt trăng còn được đặt tên là ” cá mặt trời / cá thái dương ” bởi người ta tin rằng chúng ” tắm nắng ” trên mặt biển vì thường thấy chúng hay bơi ì ạch sát mặt nước .

Cấu trúc đặc biệt quan trọng[sửa|sửa mã nguồn]

Do cá mặt trăng ở vùng nước sâu nên nhiệt độ thấp ở đây hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng đến những công dụng thần kinh và thị giác của cá, vì thế 1 số ít nhóm cá đã tiến hóa một cách độc lập với năng lực tự sưởi ấm mắt và não để hạn chế tác động kể trên, [ 10 ] 1 số ít nghiên cứu và điều tra chỉ ra rằng, những mô cơ nằm phía sau mắt cá mặt trăng thường có nhiệt độ cao hơn 2,1 độ C so với những mô cơ thường thì – nhưng 1 số ít trường hợp lên đến 6 độ C, điều đó cho thấy cá mặt trăng đã tiến hóa 1 số ít tính năng được cho phép tạo ra nhiệt và ngăn nó thất thoát ra thiên nhiên và môi trường nước lạnh xung quanh. Chức năng đặc biệt quan trọng này được những nhà khoa học gọi là ” nội nhiệt hộp sọ ” ( cranial endothermy ) .

Gốc của cặp cơ hoành của cá được cho là nơi phát ra nhiệt. Cơ này là cơ lớn nhất, nằm kế bên não và dây thần kinh thị giác và cách não một lớp xương mỏng. Gốc cơ hoành có màu đỏ bầm và là nơi xảy ra nhiều phản ứng tổng hợp citrat, làm phát sinh nhiệt lượng, hơn so với tất cả các loại cơ ngoài khác. Các cơ của cá được bọc bằng một lớp mỡ mỏng để cách nhiệt với nước lạnh trong khe mang, và một mạng lưới động tĩnh mạch bên trong tạo ra một “bộ truyền – dẫn nhiệt” mà mọi người cho rằng nó giúp cá Mặt Trăng duy trì nhiệt độ cao ở hộp sọ.[9]

Cá mặt trăng là một trong những loài cá đẻ nhiều trứng nhất trong những loài cá ở đại dương, Dù cá mặt trăng chỉ mang thai trong 3 tuần, nhưng hoàn toàn có thể đẻ mỗi lần khoảng chừng 300 triệu trứng. Trứng của loài cá này trôi lơ lửng theo những dòng hải lưu. Lúc còn nhỏ cũng bơi thông thường như những loại cá khác, cho đến khi trưởng thành chúng mới khởi đầu lười biếng chỉ thích trôi nghiêng theo những dòng hải lưu .
Loài này có phân bổ rộng trên toàn quốc tế, trong vùng nhiệt đới gió mùa và những vùng biển ấm, nhưng cá mặt trăng phân bổ đa phần ở những vùng biển nhiệt đới gió mùa. Về mùa nóng hoàn toàn có thể đến vùng ôn đới, thậm chí còn đến cả hàn đới cả phía bắc và phía Nam xích đạo. Những ngày có thời tiết tốt và ít sóng gió chúng thường nổi lên để hở một phần thân và vây sống lưng khỏi mặt nước để bắt động vật hoang dã phù du. Khi có mưa to, gió lớn hoặc lúc đuổi mồi, chúng lật ngang thân trong nước dùng vây sống lưng và vây hậu môn bới rất nhanh .Hầu hết cuộc sống cá mặt trăng sống cách xa đất liền, cá mặt trăng khi còn nhỏ cũng bơi thông thường như những loại cá khác, mãi cho đến khi trưởng thành, chúng chỉ thích trôi nghiêng theo những dòng hải lưu. Những con nhỏ thì tụ họp lại thành đàn, nhưng khi đã to lớn, chúng chỉ thích sống một mình, trôi phiêu du đi khắp những đại dương .Cá mặt trăng hiếm khi Open ở vùng biển Nước Ta tuy đôi lúc xuất hiện ở vịnh Bắc Bộ vùng Bạch Long Vĩ. [ 3 ] Ngư dân ở Nghệ An cũng từng bắt được, có con nặng 120 kg và dài hơn 1,5 mét. Cá mặt trăng lớn nhất ghi nhận bắt được cho đến nay lên đến 400 kg. [ 7 ] Tháng Năm 2018 ngư dân Huế bắt được một con dài 1 mét, nặng 32 kg cách bờ biển 40 hải lý. [ 11 ]

Việt Nam liệt danh cá mặt trăng là loài cá quý hiếm, có tên trong sách đỏ và là loài cần được bảo vệ cấp thiết; luật cấm hoàn toàn các hoạt động đánh bắt, khai thác dưới mọi hình thức.[7][8][12]

Giá trị sử dụng[sửa|sửa mã nguồn]

Một món ăn từ thịt cá mặt trăngCá mặt trăng thuộc vào loại cá nổi đại dương, phân bổ rộng. Trong vùng biển Nước Ta mới gần đây đã phát hiện vài lần ở Vịnh Bắc bộ. Gần đây, ngư dân xã Quỳnh Lập và xã Quỳnh Long huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An, đã đánh bắt cá được một con cá có hình dáng lạ. Một số quan điểm khẳng định chắc chắn đó là cá mặt trăng, hiện con cá mặt trăng này đã được đưa về Bảo tàng Thiên nhiên Nước Ta ship hàng cho công tác làm việc nghiên cứu và điều tra. [ 13 ]Loài này có thân hình lớn nên có ý nghĩa kinh tế tài chính dễ bị phát hiện và bị sắn bắt. Do hình dạng độc lạ và ít gặp nên cá mặt trăng cũng là hiện vật qúy và mê hoặc trong những kho lưu trữ bảo tàng động vật hoang dã biển. Trong vùng biển Nước Ta mới chỉ phát hiện một lần, chưa rõ số lượng ngoài tự nhiên. Mức rình rập đe dọa : Bậc R. [ 3 ]

• Journal of Experimental Biology, số 212 (2009), trang 461-470

Source: https://vh2.com.vn
Category : Trái Đất