Cá – Wikipedia tiếng Việt

Cá là những động vật có dây sống, phần lớn là ngoại nhiệt (máu lạnh), có mang (một số loài có phổi) và sống dưới nước. Hiện người ta biết khoảng trên 31.900 loài cá[1], điều này làm cho chúng trở thành nhóm đa dạng nhất trong số các động vật có dây sống. Sự biến nhiệt cho phép thân nhiệt của chúng biến đổi theo sự thay đổi nhiệt độ của môi trường, mặc dù một số loài cá lớn có hoạt động bơi lội tích cực như cá mập trắng lớn và cá ngừ có thể duy trì một nhiệt độ cơ thể cao hơn[2][3].

Về mặt phân loại học, cá là một nhóm cận ngành mà quan hệ chính xác của nó còn gây tranh cãi khá nhiều; sự phân chia phổ biến là chia chúng thành cá không hàm (siêu lớp Agnatha với 108 loài, bao gồm các loài cá mút đá và cá mút đá myxin), cá sụn (lớp Chondrichthyes với 970 loài, bao gồm các loại cá mập và cá đuối)[4], với lớp còn lại là cá xương (lớp Osteichthyes).

Bạn đang đọc: Cá – Wikipedia tiếng Việt

Trong tiếng Việt, nhiều loài động vật sống dưới nước khác cũng gọi là “cá”, chẳng hạn cá mực hay cá voi, cá heo, cá nhà táng, cá sấu… nhưng thực ra, chúng không phải là cá thật sự. Mực thuộc phân lớp Coleoidea, lớp Chân đầu (Cephalopoda) còn các loại cá sau lại là các động vật có vú (Mammalia), riêng cá sấu là một nhóm bò sát.

Cá có kích thước rất đa dạng, từ loài cá nhám voi dài 16 m (51 ft) tới loài cá nhỏ chỉ dài 7 mm (trên ¼ inch) tại Australia, mà tại đó người ta gọi là stout infantfish (danh pháp khoa học: Schindleria brevipinguis).

Một số loài cá duy trì được thân nhiệt cao hơn vài độ so với môi trường xung quanh. Tất cả các loài cá thu nhiệt (cá xương) đều thuộc về phân bộ Scombroidei và bao gồm các loại cá săn mồi, cá ngừ và một loài cá thu “nguyên thủy” (Gasterochisma melampus). Tất cả các loài cá mập trong họ Lamnidae – như cá mập mako vây ngắn, cá mập mako vây dài, cá nhám voi – cũng được biết đến như là có khả năng hấp thu nhiệt, và các chứng cứ cho thấy những đặc điểm như vậy cũng tồn tại trong họ Alopiidae (cá nhám đuôi dài). Mức độ thu nhiệt dao động từ các loại cá săn mồi chỉ làm ấm mắt và não, tới cá ngừ vây xanh và cá nhám hồi duy trì thân nhiệt tới 20 °C cao hơn so với môi trường nước xung quanh. Quá trình hấp thu nhiệt, mặc dù về mặt trao đổi chất là tốn kém, nhưng có một số ưu thế như làm tăng lực co bóp của các cơ, tốc độ xử lý cao của hệ thần kinh trung ương và tốc độ tiêu hóa cao.

Các loài cá hoàn toàn có thể tìm thấy trong gần như hàng loạt những vùng chứa nước lớn, gồm có cả nước mặn, nước lợ và nước ngọt, ở những độ sâu từ mức chỉ ngay dưới mặt phẳng tới độ sâu vài nghìn mét. Tuy nhiên, những hồ nước siêu mặn như Hồ Muối Lớn ( Great Salt Lake tại Hoa Kỳ ) hay Biển Chết không tương hỗ sự sống sót của cá. Một vài loài cá đã được nhân giống đặc biệt quan trọng để nuôi trong những bể cá cảnh và hoàn toàn có thể sống trong thiên nhiên và môi trường trong nhà .
Cá chép nhật (cá nuôi)

Việc đánh bắt cá phục vụ cho các mục đích như làm thực phẩm hay giải trí, thể thao được gọi chung là nghề cá (ngư nghiệp). Sản lượng hàng năm từ tất cả các lĩnh vực nói trên ở phạm vi toàn thế giới là khoảng 100 triệu tấn. Việc đánh bắt quá mức đang là mối đe dọa đối với nhiều loài cá. Vào ngày 15 tháng 5 năm 2003, tạp chí Nature đã thông báo rằng tất cả các loài cá lớn trong các đại dương đã bị đánh bắt quá mức một cách có hệ thống và chỉ còn lại không nhiều hơn 10% mức của thập niên 1950[5]. Trong số đó chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là cá mập, cá tuyết Đại Tây Dương, cá ngừ vây xanh và cá mòi Thái Bình Dương. Các tác giả cũng đề xuất việc cắt giảm mạnh mẽ ngay lập tức việc đánh bắt cá và bảo tồn môi trường đại dương trên toàn thế giới.

Cá là một nguồn thực phẩm quan trọng trong nhiều nền văn hóa truyền thống. Xem thêm bài về Cá thực phẩm .
Hình ảnh một số loại cá
Hàm lượng cao protein ( không đề cập đến mùi vị ) đã kích thích sự thèm ăn của bạn và những quyền lợi của cá hồi vượt ra ngoài mong đợi. Cá hồi chứa axit béo Omega-3 giúp giảm sự cố cơ bắp do hoạt động, cải tổ thực trạng chăm nom khớp và sức khỏe thể chất tim mạch. [ 6 ]
Cá là một nhóm cận ngành : có nghĩa là bất kể nhánh nào có chứa tổng thể những loài cá thì cũng chứa cả động vật hoang dã bốn chân không phải là cá. Vì thế lớp Pisces trong những tài liệu cũ hiện tại không còn được sử dụng trong những phân loại chính thức. Cá được phân loại vào trong những nhóm chính sau đây ( theo Janvier, 1981, 1997, Shu và ctv., 2003 ) :

• Lớp Myxini (cá mút đá myxin)
• Lớp † Pteraspidomorphi (cá giáp vây, loại cá không quai hàm tiền sử, từ kỷ Ordovic tới kỷ Devon)
• Lớp † Thelodonti (cá răng nhũ (núm vú), từ kỷ Ordovic tới kỷ Devon)
• Lớp † Anaspida (cá không giáp, từ kỷ Silur tới kỷ Devon)
• Lớp Petromyzontida hay Hyperoartia (cá mút đá)
  • Petromyzontidae (cá mút đá)
• Lớp Conodonta (động vật răng nón)
• Lớp Cephalaspidomorphi (cá giáp đầu, không quai hàm, tuyệt chủng nếu không gộp cả cá mút đá, khi đó từ kỷ Silur tới kỷ Devon)
  • (không phân hạng) Galeaspida
  • (không phân hạng) Pituriaspida
  • (không phân hạng) Osteostraci
• Phân thứ ngành Gnathostomata (động vật có quai hàm)
  • Lớp † Placodermi (cá da phiến, từ kỷ Silur tới kỷ Devon)
  • Lớp Chondrichthyes (cá sụn)
  • Lớp † Acanthodii (cá mập gai)
  • Siêu lớp Osteichthyes (cá xương)
    • Lớp Actinopterygii (cá vây tia)
      • Phân lớp Chondrostei: cá sụn hóa xương hay cá xương mềm vẩy cứng
        • Bộ Acipenseriformes (cá tầm và cá tầm mép thìa)
        • Bộ Polypteriformes ([cá nhiều vây).
      • Phân lớp Neopterygii: cá vây mới
        • Phân thứ lớp Holostei (cá toàn xương, gồm cá nhái và cá vây cung)
        • Phân thứ lớp Teleostei (cá xương thật sự, nhiều bộ cá thông thường)
    • Lớp Sarcopterygii (cá vây thùy)
      • Phân lớp Coelacanthimorpha (cá vây tay)
      • Phân lớp Dipnoi (cá phổi)

Một số nhà cổ sinh vật học tranh luận rằng do Conodonta là động vật hoang dã có dây sống nên chúng là cá nguyên thủy. Để biết chi tiết cụ thể hơn về giải quyết và xử lý của đơn vị chức năng phân loại này, xem bài động vật hoang dã có dây sống .Vị trí của cá mút đá myxin trong ngành Chordata vẫn chưa được xử lý triệt để. Nghiên cứu phát sinh chủng loài năm 1998 và 1999 tương hỗ ý tưởng sáng tạo cho rằng cá mút đá myxin và cá mút đá tạo thành một nhóm tự nhiên gọi là Cyclostomata ( cá miệng tròn ) và nó có quan hệ chị em với Gnathostomata [ 7 ] [ 8 ] .Các nhóm cá khác nhau gộp lại chiếm trên 50% tổng số loài động vật hoang dã có xương sống. Con số loài đã biết ở thời gian ngày 8-3-2011 là 31.900 [ 1 ], hầu hết là cá xương, với những loài cá sụn và cá mút đá chỉ chiếm gần 1.100 loài [ 4 ]. Khoảng 1/3 số loài thuộc về 9 họ lớn nhất ; theo trật tự từ nhiều nhất tới tối thiểu là Cyprinidae, Gobiidae, Cichlidae, Characidae, Loricariidae, Balitoridae, Serranidae, Labridae và Scorpaenidae. Khoảng 64 họ là đơn loài, nghĩa là chỉ có một loài. Con số những loài còn sống sót theo ước tính hoàn toàn có thể trên 32.500 [ 9 ] .

Giải phẫu học[sửa|sửa mã nguồn]

Hệ tiêu hóa[sửa|sửa mã nguồn]

Sự sinh ra của những quai hàm cho phép cá ăn được nhiều chủng loại thức ăn hơn, gồm có cây xanh và những sinh vật khác. Cá ăn thức ăn bằng miệng và sau đó bị phân tách nhỏ một phần trong thực quản. Khi thức ăn vào tới dạ dày, nó bị phân tách tiếp, và ở nhiều loài cá, quy trình phân rã tiếp theo trong những túi giống ngón tay gọi là manh tràng môn vị. Manh tràng môn vị tiết ra những enzym tiêu hóa và hấp thụ những chất dinh dưỡng từ những thức ăn đã tiêu hóa. Các cơ quan như gan và tụy bổ trợ những enzym và nhiều hóa chất tiêu hóa khác khi thức ăn hoạt động trong hệ tiêu hóa. Tại ruột thì quy trình tiêu hóa được triển khai xong và những chất dinh dưỡng được hấp thụ trọn vẹn qua thành ruột phân phối cho khung hình, những chất cặn bã còn lại được thải ra ngoài qua lỗ hậu môn .

Hệ hô hấp[sửa|sửa mã nguồn]

Phần lớn những loài cá trao đổi những chất khí bằng mang, là bộ phận nằm ở những bên của hầu. Các mang được cấu thành từ những cấu trúc tương tự như như sợi chỉ gọi là những thớ mảnh. Mỗi thớ mảnh chứa một mạng lưới hệ thống những mao mạch để có diện tích quy hoạnh tiếp xúc mặt phẳng lớn cho việc trao đổi oxy và dioxide cacbon. Cá trao đổi khí bằng cách hút nước giàu oxy qua miệng và đẩy chúng qua những thớ mảnh của mang. Chúng sau đó đẩy nước nghèo oxy ra ngoài trải qua những lỗ hổng ở những bên của hầu. Một số loài cá, như cá mập và cá mút đá, có nhiều lỗ hổng của mang. Tuy nhiên, phần nhiều những loài cá có một lỗ hổng của mang trên mỗi bên của khung hình. Lỗ hổng này được che đậy bằng một lớp chất xương bảo vệ gọi là nắp mang .Một số loài cá, như cá có phổi, đã tăng trưởng chính sách thích nghi để cho phép chúng hoàn toàn có thể sống sót trong những khu vực nghèo oxy hay những nơi mà nước tiếp tục bị khô cạn. Các loài cá này có những cơ quan đặc biệt quan trọng có công dụng như phổi. Chúng có một ống đưa không khí chứa oxy tới cơ quan này theo đường miệng cá. Một số loài cá có phổi là những loài phụ thuộc vào vào việc nhận oxy từ không khí và chúng sẽ chết ngạt nếu không được nhô đầu lên khỏi bề mặt nước .

Hệ tuần hoàn[sửa|sửa mã nguồn]

Cá có hệ tuần hoàn khép kín với tim làm trách nhiệm bơm máu vào một vòng tuần hoàn đơn trong suốt khung hình. Máu từ tim đi tới những mang, sau đó từ mang đi tới hàng loạt khung hình, và sau đó quay ngược trở lại tim. Ở phần nhiều những loài cá, tim gồm có bốn phần : tĩnh mạch xoang, tâm nhĩ, tâm thất và động mạch bụng. Mặc dù có bốn phần nhưng tim cá vẫn chỉ là loại tim hai ngăn. Tĩnh mạch xoang là một cái túi có thành mỏng dính để tích lũy máu từ những tĩnh mạch của cá trước khi cho nó chảy vào tâm nhĩ, là một ngăn lớn có cơ bắp. Giữa tâm nhĩ và tâm thất có những van có công dụng cho máu chảy một chiều vào tâm thất. Tâm thất là ngăn có thành dày và có cơ bắp. Nó có công dụng như một chiếc ” máy bơm ” thực thụ của tim. Nó bơm máu vào một ống to gọi là động mạch hình củ hành. Như một thiết bị ngoại vi, động mạch hình củ hành nối với mạch máu lớn gọi là động mạch chủ, từ đó máu chảy tới những mang cá .

Hệ bài tiết[sửa|sửa mã nguồn]

Giống như nhiều loại động vật hoang dã thủy sinh, phần nhiều những loài cá giải phóng những chất thải chứa nitơ dưới dạng amonia. Một lượng nhỏ chất thải khuếch tán qua mang vào trong môi trường tự nhiên nước xung quanh. Phần còn lại được đưa vào thận, cơ quan bài tiết lọc những chất thải từ máu. Thận giúp cá trấn áp nồng độ amonia trong khung hình chúng .

Cá nước mặn có xu hướng mất nước do hiện tượng thẩm thấu. Đối với cá nước mặn thì thận tích lũy các chất thải và trả lại càng nhiều nước càng tốt cho cơ thể. Điều ngược lại diễn ra đối với cá nước ngọt, chúng có xu hướng thu nước liên tục. Thận của cá nước ngọt là đặc biệt thích hợp để bơm một lượng lớn nước tiểu loãng ra ngoài. Một vài loài cá có thận thích nghi đặc biệt để thay đổi chức năng của nó, cho phép cá có thể di chuyển từ môi trường nước ngọt sang môi trường nước mặn.

Xem thêm: Kinh Doanh Là Gì Thế Nào Là Cơ Hội Kinh Doanh Công Nghệ 10, Công Nghệ 10 Bài 51: Lựa Chọn Lĩnh Vực Kinh Doanh – Chia Sẻ Kiến Thức Điện Máy Việt Nam

Hệ thần kinh[sửa|sửa mã nguồn]

Cá có hệ thần kinh tăng trưởng tốt thiết lập xung quanh đại não, và được chia thành những phần khác nhau. Ở phía trước của não bộ là những tổ chức triển khai khứu giác hình củ hành, tương hỗ cá trong việc ngửi .Không giống như phần đông những động vật hoang dã có xương sống khác, đại não của cá đa phần có công dụng tương hỗ khứu giác hơn là phản xạ cho hàng loạt những hành vi dữ thế chủ động khác. Các thùy thị giác giải quyết và xử lý thông tin từ mắt. Đại não phối hợp những hoạt động của khung hình trong khi phần cuối của não nối với tủy xương ( tiểu não ) trấn áp công dụng của những nội tạng .Phần lớn những loài cá tăng trưởng khá tốt cơ quan khứu giác. Gần như hàng loạt những loài cá kiếm ăn ban ngày có những mắt tăng trưởng tốt có cảm nhận sắc tố tốt ít ra cũng bằng con người. Nhiều loài cá còn có những tế bào đặc biệt quan trọng gọi là những thụ quan có nghĩa vụ và trách nhiệm so với những giác quan không bình thường về mùi vị. Mặc dù cá có những tai trên đầu, nhưng nhiều loại cá không cảm thụ âm thanh tốt. Tuy nhiên, phần nhiều cá có những thụ quan nhạy cảm tạo thành mạng lưới hệ thống đường bên. Hệ thống này được cho phép cá phát hiện được những xê dịch và hoạt động nhẹ của dòng nước, cũng như để cảm nhận hoạt động của những loại cá khác ở gần nó hay của con mồi. Một số loài cá như cá da trơn hay cá mập, có những cơ quan hoàn toàn có thể phát hiện những dòng điện cực nhỏ. Một số loài cá khác như lươn điện hay cá đuối điện, hoàn toàn có thể sản sinh ra điện của chính nó .

Hệ giác quan[sửa|sửa mã nguồn]

Cá có những giác quan cơ bản giống người như : thị giác, thính giác, xúc giác, khứu giác và vị giác .

Thị giác

Hầu hết cá có mắt ở hai bên đầu, nhờ thế mà cá nhìn được mọi phía, điều này rất thiết yếu do tại cá không hề quay đầu về phía sau được. Phần lớn cá hoàn toàn có thể nhìn tốt ở phía trước hoặc ở 2 bên, số ít hơn có năng lực nhìn màu. Đó là điều quan trọng khi chúng giao phối vì một số ít loài hoàn toàn có thể đổi khác sắc tố khi giao phối .

Thính giác

Cá có tai nằm bên trong sọ. Giống như những động vật hoang dã có xương sống khác, tai cá có công dụng như những cơ quan giữ cân đối cũng như để nghe. Âm thanh truyền rất tốt trong nước, và nhiều loại cá truyền âm thanh để thông tin cho nhau, có loài còn truyền cả sóng âm .

Xúc giác

Nhiều loài cá sống trong những nơi tối tăm, và xúc giác của chúng là cơ quan tương hỗ thiết thực cho cơ quan thị giác. Một số xúc giác của cá là râu mọc xung quanh miệng ( có công dụng như ngón tay ). Với cơ quan này, nó hoàn toàn có thể chuyển dời thuận tiện dưới đáy biển hoặc sông .Một cơ quan quan trọng hơn nữa là mạng lưới hệ thống đường bên. Cấu tạo của cơ quan này là một nhóm đầu dây thần kinh nằm ở dưới da bên hông của cá. Khi có bất kể hoạt động nào trong nước ( luôn tạo ra sóng Viral theo mọi hướng ), mạng lưới hệ thống đường bên sẽ phân biệt sóng này truyền qua hệ thần kinh và cá sẽ biết được đó là quân địch hoặc thức ăn gần bên .

Khứu giác

Tất cả loài cá đều có khứu giác tốt. Nhiều loài tận dụng điều này để săn mồi, một số ít khác để tự vệ. Nếu một con cá trong bầy bị thương vì quân địch thì tự nhiên nó sẽ tiết ra 1 chất đặc biệt quan trọng trong da tan loãng vào nước. Khi những thành viên trong đàn ngửi thấy nó, chúng sẽ bơi nhanh hơn để bảo đảm an toàn .

Vị giác

Cơ quan vị giác của cá có quan hệ ngặt nghèo với cơ quan khứu giác. Tùy vào loài cá mà có những vị trí vị giác khác nhau, nhưng đều phân bổ ở bên trong hoặc xung quanh miệng .
Phần lớn những loài cá hoạt động bằng cách co những cặp cơ ở hai bên xương sống một cách so le. Sự co cơ này tạo ra đường cong hình chữ S làm khung hình cá hoạt động xuống dưới. Khi đường cong đạt tới vây cuối thì lực phản hồi được tạo ra. Lực phản hồi này, phối hợp với những vây, làm cá hoạt động về phía trước. Các vây của cá có công dụng như thể những thiết bị không thay đổi của máy bay. Các vây cũng làm tăng diện tích quy hoạnh mặt phẳng của đuôi, được cho phép cá có được tần suất lớn hơn. Cơ thể thuôn của cá làm giảm ma sát khi cá hoạt động trong nước .Do phần lớn khung hình có khối lượng riêng trung bình nặng hơn nước, cá phải có chính sách bù lại sự sai biệt này nếu không chúng sẽ bị chìm do lực đẩy Ác-si-mét không đủ để cân đối trọng tải. Nhiều loài cá xương có một cơ quan gọi là bong bóng để kiểm soát và điều chỉnh sức nổi của chúng trải qua kiểm soát và điều chỉnh áp suất khí trong khủng hoảng bong bóng. Khi giảm áp suất khí trong khủng hoảng bong bóng, bong bóng cá bị ép nhỏ lại, thể tích giảm và lực đẩy Ác-si-méc giảm, khiến cá chìm xuống. Khi tăng áp suất khiến khủng hoảng bong bóng nở ra, thể tích tăng và lực đẩy Ác-si-mét tăng, khiến cá nổi lên .
Trứng cá được thụ tinh bên trong hoặc bên ngoài, nhờ vào vào loài .

Một số loài cá lạ[sửa|sửa mã nguồn]

Cá mèo đất : thuộc họ Phreatobius, cá mèo đất là động vật hoang dã hiếm và khá huyền bí. Chúng là loài cá duy nhất không sống dưới nước mà thường trườn trên những đống lá khí ẩm dọc theo bờ suối. Da chúng có màu hồng, lầy nhầy. Vì cá mèo đất sống hầu hết dưới lòng đất nên mắt chúng gần như mù .Cá phổi : ngày nay, cá phổi không còn nhiều và tập trung chuyên sâu hầu hết tại châu Phi, Nam Mỹ và nước Australia. Khả năng lớn nhất của chúng chính là ” sống dai “. Cá phổi hoàn toàn có thể sống sót qua những thời kỳ khô hạn, thiếu thức ăn trầm trọng bởi năng lực giấu mình dưới bùn, và dữ thế chủ động rơi vào trạng thái ” ngủ đông ” trong suốt mùa khô hạn .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Xem thêm: Cơ cấu dân số “vàng”- cơ hội và thách thức

Source: https://vh2.com.vn
Category : Cơ Hội