Tiếp cận trẻ bị đau đầu – Tài liệu dành cho Cán bộ y tế

• PDF

I. Giới thiệu

Đau đầu (đau nằm trên đường nối khóe mắt ngoài-lỗ tai ngoài) là một triệu chứng thường gặp ở trẻ nhỏ và trẻ vị thành niên. Tuổi càng tăng thì càng hay gặp hơn, và có nhiều nguyên nhân khác nhau từ những rối loạn lo âu liên quan tới các học đường cho đến những tình trạng nhiễm trùng nặng đe dọa mạng sống hay u não ( Bảng 1 ). Những trẻ than phiền đau đầu thường được bố mẹ đưa đến cơ sở y tế để đảm bảo rằng đau đầu này không phải là dấu hiệu của u não hoặc những bệnh lý nghiêm trọng khác. Việc khai thác bệnh sử, thăm khám lâm sàng/khám thần kinh kỹ càng kết hợp chỉ định những cận lâm sàng phù hợp thường sẽ giúp bác sĩ lâm sàng phân biệt đau đầu nguyên phát lành tính với đau đầu thứ phát trong các bệnh lý nghiêm trọng hơn.

Bài viết này sẽ đưa ra một cách nhìn tổng quan về nguyên do, nhìn nhận, và điều trị đau đầu ở trẻ nhỏ. Đánh giá cấp cứu đau đầu ở trẻ, những hội chứng đau đầu nguyên phát chuyên biệt ở trẻ, và đau đầu tương quan gắng sức được bàn luận ở những bài riêng :

• (Xem “Đánh giá cấp cứu đau đầu ở trẻ em”)
• (Xem “Phân loại migraine (chứng đau nửa đầu) ở trẻ em”)
• (Xem “ Sinh lý bệnh học, đặc điểm lâm sàng, và chẩn đoán migraine ở trẻ em”)
• (Xem “Điều trị cấp đối với migraine ở trẻ em”)
• (Xem “ Đau đầu căng cơ ở trẻ em”)
• (Xem “Đau đầu do gắng sức”)

II. Dịch tễ học

Đau đầu là triệu chứng thường gặp ở trẻ nhỏ. Trong một báo cáo giải trình dựa trên 50 điều tra và nghiên cứu, gần 60 % trẻ được báo cáo giải trình có đau đầu trong những khoảng chừng thời hạn dài ( đổi khác từ một tháng đến “ suốt đời ” ). Trước tuổi 18, hơn 90 % trẻ được ghi nhận đã từng bị đau đầu .
Đau đầu mức độ nặng và tiếp tục cũng thường gặp ở trẻ nhỏ. Tại Hoa Kỳ, khoảng chừng 20 % trẻ từ 4 tuổi – 18 tuổi có những đợt đau đầu nặng hoặc liên tục ( gồm có cả migraine ) trong vòng 12 tháng trước đó. Tỷ lệ đau đầu mức độ nặng và liên tục ngày càng tăng theo tuổi từ 4.5 % ở trẻ 4 – 6 tuổi đến 27.4 % ở trẻ 16 – 18 tuổi. Trong một nghiên cứu và điều tra dựa vào quần thể, 1.5 % học viên trung học ( 12-14 tuổi ) có đau đầu mạn tính hàng ngày .
Tỷ lệ đau đầu tương đối cân đối giữa trẻ nam và trẻ nữ nhỏ hơn 12 tuổi ( khoảng chừng 10 % ). Từ 12 tuổi trở đi, tỷ suất này tăng ở trẻ nữ ( khoảng chừng 28-36 % so với 20 % ở trẻ nam ) .
Đau đầu xảy ra thường hơn trong 12 tháng tiên phong đến trường và ở những trẻ có tiền căn mái ấm gia đình hay có họ hàng gần 1-2 thế hệ bị đau đầu. Những trẻ bị đau đầu thường có nhiều hơn những yếu tố tương quan y tế, những triệu chứng sức khỏe thể chất, tinh thần, và đau đầu ở tuổi vị thành niên .
Dịch tễ học của migraine và đau đầu căng cơ ở trẻ nhỏ sẽ được bàn ở bài khác .

III. Bệnh sinh

Đau đầu ở trẻ nhỏ và trẻ vị thành niên hoàn toàn có thể do một hội chứng đau đầu nguyên phát ( VD, đau đầu migraine, đau đầu căng cơ, đau đầu cụm ) hoặc thứ phát sau một bệnh lý ẩn bên dưới. Đau đầu thứ phát thường có tương quan với một bệnh lý sốt cấp ( VD, nhiễm trùng hô hấp trên, cúm ) nhưng cũng hoàn toàn có thể do nhiễm trùng hệ thần kinh TW hoặc sang thương chiếm chỗ .
Đau đầu ở trẻ nhỏ hiếm khi là hậu quả của một bệnh lý nặng. Các nguyên do gây đau đầu thường gặp nhất đổi khác phụ thuộc vào vào thực trạng mà trẻ được nhìn nhận. Đa phần trẻ được đưa đến khoa cấp cứu nhi vì đau đầu cấp có nguyên do do nhiễm siêu vi hoặc nhiễm trùng hô hấp cấp, mặc dầu những nguyên do nặng hơn nhiều lúc cũng hiện hữu .
Tại những cơ sở chăm nom sức khỏe thể chất khởi đầu, đau đầu nguyên phát, đau đầu thứ phát do nguyên do tâm ý xã hội ( VD, những yếu tố tại trường học, mái ấm gia đình ), và do nhiễm trùng là những nguyên do thường gặp nhất. Một điều tra và nghiên cứu trên 48,575 trẻ tuổi từ 5-17 tuổi đến khám tại những cơ sở chăm nom sức khỏe thể chất khởi đầu vì đau đầu đã cho 1 số ít tác dụng như sau : tại thời gian đến khám, 19 % trẻ được chẩn đoán đau đầu nguyên phát ; 1.1 % được chẩn đoán đau đầu thứ phát ; và 79.7 % không được chẩn đoán chính thức ( 5.4 % số trẻ này được chẩn đoán đau đầu nguyên phát trong những năm sau đó ) .

III. 1. Đau đầu nguyên phát

Các hội chứng đau đầu nguyên phát thường gặp nhất ở trẻ em bao gồm đau đầu migraine, đau đầu căng cơ, và đau đầu cụm ( Bảng 2 ). Đau đầu mạn tính hàng ngày có thể liên quan với migraine hoặc đau đầu căng cơ.

III.1.1. Đau đầu migraine

Migraine là hội chứng đau đầu cấp-tái diễn thường gặp nhất ở trẻ em và đặc trưng bởi những đợt đau đầu theo chu kỳ kèm với buồn nôn, nôn, đau bụng, thèm ngủ ( Bảng 3A ). Việc chẩn đoán migraine cần các triệu chứng liên quan hệ thần kinh tự chủ như sợ ánh sáng, sợ tiếng động, buồn nôn, và nôn. Ở trẻ em, đặc biệt trẻ nhỏ, thời gian đau đầu có thể chỉ ngắn khoảng 1 giờ, và đau đầu có thể cả hai bên (hai bên trán hoặc hai bên thái dương). Đau đầu vùng chẩm có thể có nguyên nhân thực thể và cần được thăm khám kỹ hơn.

Các đặc thù lâm sàng, chẩn đoán, và điều trị đau đầu migraine ở trẻ nhỏ được bàn luận trong một bài khác .
Đau đầu migraine hoàn toàn có thể phức tạp với những bộc lộ liệt nửa người, liệt vận nhãn, ù tai, chóng mặt, thất điều, yếu cơ, nhầm lẫn, dị cảm. Những trẻ có đau đầu migraine thể phức tạp nên được khám kỹ lưỡng vì cần phải loại trừ những chẩn đoán khác ( VD, u nội sọ, xuất huyết, đột quỵ thiếu máu cục bộ, hoặc nhiễm trùng ) .
Các biến thể của migraine gồm có cơn chóng mặt kịch phát lành tính, ói chu kỳ luân hồi, migraine thể đau bụng. Vẹo cổ lành tính, gồm có những đợt vẹo cổ tự phát, trong thời hạn ngắn, có tính tái diễn và thường tự hết ở trẻ nhũ nhi, cũng được cho là một biến thể của migraine .

III.1.2. Đau đầu căng cơ

Đau đầu căng cơ đặc trưng bởi cảm giác căng chèn ép hai bên xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trên hộp sọ hoặc vùng dưới chẩm ( Bảng 3B ). Đau đầu không theo nhịp mạch, từ mức độ nhẹ đến trung bình, và kết thúc sau 30 phút đến vài ngày. Đau đầu căng cơ có thể liên quan với triệu chứng sợ ánh sáng hoặc sợ tiếng động nhưng ít khi đi kèm bởi buồn nôn và nôn, cũng không nặng thêm bởi những hoạt động thể lực thường ngày. Sự trùng lắp của một vài triệu chứng với những triệu chứng trong đau đầu migraine có thể gây khó khăn cho việc phân biệt giữa hai loại đau đầu này. Đau đầu căng cơ ở trẻ sẽ được thảo luận ở một bài riêng.

III.1.3. Đau đầu cụm

Đau đầu cụm luôn luôn một bên và thường khu trú ở vùng trán – quanh hốc mắt ( Bảng 3C ). Triệu chứng đau trong đau đầu cụm thường nặng và và kết thúc trong vòng không quá 3 giờ. Đau đầu cụm thường tương quan với những tín hiệu thần kinh tự chủ cùng bên nhức đầu, gồm có chảy nước mắt, chảy nước mũi, và nhiều lúc là hội chứng Horner ( co đồng tử cùng bên, sụp mi, giảm tiết mồ hôi mặt ) .
Mặc dù đau đầu cụm đã được báo cáo giải trình ở những trẻ khá nhỏ thậm chí còn chỉ khoảng chừng 3 tuổi, nhưng rất hiếm gặp ở những trẻ < 10 tuổi. Tuổi thường gặp dạng đau đầu này vào khoảng chừng 10-20 tuổi. Đau đầu cụm sẽ được bàn luận ở một bài riêng .

III.1.4. Đau đầu mạn tính hàng ngày

Đau đầu mạn tính hàng ngày (chronic daily headache, CDH ) được định nghĩa là đau đầu xuất hiện hơn 15 ngày trong 1 tháng, kéo dài trên 3 tháng và không tìm được nguyên nhân thực thể nào. CDH bao gồm 4 kiểu phụ theo định nghĩa của Hiệp hội Đau đầu Quốc tế (International Headache Society, IHS): migraine mạn, đau đầu căng cơ mạn, đau đầu dai dẳng hàng ngày mới, và đau nửa đầu tiếp diễn.

CDH là một yếu tố đáng chăm sóc ở trẻ nhỏ. Trong một điều tra và nghiên cứu dựa trên quần thể ở những học viên trung học ( 12-14 tuổi ), tỷ suất hiện mắc chung là 1.5 %. CDH thường gặp ở trẻ nữ hơn nam ( 2.4 % so với 0.8 % ). Phần lớn trẻ vị thành niên mắc CDH có đau đầu căng cơ mạn tính ( 66 % ) hoặc migraine mạn ( 7 % ) theo tiêu chuẩn IHS. Đa phần CDH có những đợt đau đầu với những đặc thù của migraine, mặc dầu không thỏa mãn nhu cầu đủ tiêu chuẩn chẩn đoán migraine .
Tránh lạm dụng thuốc giảm đau hoàn toàn có thể là bước quan trọng trong ngăn ngừa CDH. Lạm dụng thuốc đã được báo cáo giải trình trong 20-36 % trẻ vị thành niên với đau đầu hàng ngày và là một yếu tố tiên đoán độc lập thực trạng CDH lê dài dai dẳng. Trầm cảm cũng là một yếu tố tiên đoán độc lập khác so với CDH dai dẳng .

III. 2. Đau đầu thứ phát

Đau đầu thứ phát là hậu quả của một yếu tố bệnh lý khác ẩn bên dưới. Đau đầu thứ phát hoàn toàn có thể phân phối một manh mối để nhận diện một thực trạng / bệnh lý nặng cần được can thiệp nhanh gọn. Trẻ với những bệnh lý này thường có những triệu chứng / tín hiệu khác gợi ý bệnh lý nội sọ .
Các thực trạng hoàn toàn có thể gây đau đầu thứ phát ở trẻ gồm có :

• Bệnh với sốt cấp (VD, cúm, nhiễm trùng hô hấp trên, viêm xoang). Những bệnh cảnh nhiễm trùng này là các nguyên nhân thường gặp nhất gây đau đầu thứ phát ở trẻ em. Nếu đau đầu dai dẳng là triệu chứng nổi bật trong viêm xoang, các xét nghiệm hình ảnh học cần được chỉ định để loại trừ các biến chứng nội sọ.
• Chấn thương đầu
• Do thuốc (VD, thuốc ngừa thai đường uống, glucocorticoid, thuốc ức chế chọn lọc tái hấp thu serotoin, thuốc ức chế tái hấp thu serotonin – norepinephrine…)
• Cao huyết áp nặng và cấp
• Viêm màng não cấp/mạn
• U não
• Tăng áp lực nội sọ vô căn
• Não úng thủy
• Xuất huyết nội sọ

IV. Triệu chứng lâm sàng

Trẻ nhỏ phân phối đau không giống với trẻ lớn và trẻ vị thành niên. Những bộc lộ đau đầu ở trẻ nhỏ hoàn toàn có thể khá mơ hồ so với cha mẹ trẻ gồm có những triệu chứng như khóc, kích động, hoặc lẩn trốn. Đau mạn tính hoàn toàn có thể gây thoái triển, lo âu, trầm cảm, những yếu tố về hành vi và ảnh hưởng tác động đến năng lực ăn, ngủ, hoặc chơi của trẻ. Trẻ lớn hơn có năng lực tốt hơn trong nhận ra, xác định, và nhớ đau. Các yếu tố về tính cách, hành vi, xúc cảm trở nên quan trọng hơn khi trẻ đi vào tuổi vị thành niên. Sự biến hóa những triệu chứng biểu lộ theo lứa tuổi hoàn toàn có thể đưa đến những khó khăn vất vả khi vận dụng tiêu chuẩn chẩn đoán đau đầu ( VD, theo IHS ) .

V. Đánh giá

Đánh giá đau đầu ở trẻ em bao gồm hỏi bệnh sử và khám lâm sàng kỹ, đặc biệt lưu ý các đặc điểm lâm sàng gợi ý nhiễm trùng nội sọ hoặc các sang thương chiếm chỗ ( Bảng 4 ). Kiểu đau đầu có thể giúp xác định nguyên nhân gây bệnh ( Bảng 1 ).

V. 1. Bệnh sử

Bệnh sử đau đầu cung cấp phần lớn các thông tin chẩn đoán cần thiết trong đánh giá cơn đau của trẻ ( Bảng 5 ). Một bệnh sử khai thác kỹ sẽ giúp bước khám lâm sàng tập trung vào những điểm quan trọng và tránh chỉ định những cận lâm sàng không cần thiết.

Bệnh sử đau đầu ở trẻ, đặc biệt quan trọng là những trẻ < 10 tuổi, được khai thác một cách tốt nhất trải qua cha mẹ trẻ. Tuy nhiên, luôn nhớ là tiên phong nên tạo điều kiện kèm theo cho trẻ miêu tả cơn đau đầu của mình. Thường khá hữu dụng khi nhu yếu trẻ “ vẽ lại cơn đau đầu ”, đặc biệt quan trọng bất kể triệu chứng nào về thị giác. Trẻ em và trẻ vị thành niên tiếp tục có năng lực xác lập những thực trạng đặc biệt quan trọng gây đau đầu ( VD, quay trở lại trường hoàn toàn có thể gây ra những cơn đau đầu căng cơ, lái xe hoàn toàn có thể đưa đến migraine ). Chứng say tàu xe xảy ra do đọc sách trong xe là một đặc thù thường gặp ở những bệnh nhân migraine, và hoàn toàn có thể là triệu chứng duy nhất được phát hiện ở một số ít thành viên mái ấm gia đình .

Viết nhật ký mô tả đặc tính, vị trí, độ nặng, thời gian, yếu tố làm đau tăng/giảm, và những đặc điểm liên quan đau đầu là một cách hay để có thêm thông tin cần thiết ( Bảng 7 ). Nhật ký có thể giúp gợi ý một kiểu biểu hiện đặc trưng cho những týp đau đầu nhất định ( Bảng 1 ), và có thể cung cấp những thông tin chẩn đoán quan trọng cần thiết ở những trẻ không muốn hoặc không đủ khả năng cung cấp đầy đủ thông tin ở những lần khám tại phòng khám.

Kiểu biểu hiện đau đầu – Sử dụng thông tin bệnh sử, bác sĩ lâm sàng có thể phân loại đau đầu thành một trong các kiểu sau, từ đó giúp tìm nguyên nhân bệnh ( Bảng 1 ):

• Cấp
• Cấp và tái diễn
• Mạn tính và không tiến triển
• Mạn tính và tiến triển
• Kiểu hỗn hợp (VD, đau đầu mạn không tiến triển với các cơn đau đầu cấp tái diễn chồng lên)

V. 2. Khám lâm sàng

Khám lâm sàng thường không ghi nhận gì không bình thường ở trẻ đau đầu nguyên phát ( VD, đau đầu migraine, đau đầu căng cơ )
trái lại, khám lâm sàng thường ghi nhận không bình thường ở trẻ đau đầu thứ phát, phân phối những tín hiệu giúp chẩn đoán bệnh lý ẩn bên dưới ( VD, nhạy cảm xoang ở trẻ viêm xoang ; sốt và cổ gượng ở trẻ viêm màng não ). Trong phần nhiều những trường hợp đau đầu do u não, khám thần kinh sẽ ghi nhận một vài điểm không bình thường .
Tùy vào thực trạng lâm sàng, việc khám lâm sàng trẻ đau đầu hoàn toàn có thể gồm có :

• Đánh giá chung
• Dấu sinh tồn, bao gồm thân nhiệt, nhịp thở, huyết áp, và mạch
• Cân nặng, chiều cao, và vòng đầu
• Nghe âm thổi ở vùng cổ, quanh mắt, và đầu
• Khám và sờ vùng đầu, cổ, vai, và cột sống
• Đo thị trường
• Soi đáy mắt tìm phù gai thị và xuất huyết võng mạc
• Soi tai tìm viêm tai giữa và xuất huyết hòm nhĩ
• Khám hầu họng tìm dấu nhiễm trùng, sâu/áp-xe răng
• Khám thần kinh chức năng bao gồm cho trẻ tự đứng lên từ tư thế ngồi mà không trợ giúp; đi trên ngón và gót chân; khám dây thần kinh sọ; bài test đi nối gót và dấu Romberg; sự cân xứng trong vận động, cảm giác, phản xạ, và các bài test tiểu não
• Khám da tìm những dấu hiệu gợi ý các dị dạng liên quan da – thần kinh
• Khám cột sống tìm dị tật bẩm sinh cột sống ẩn.

V.2.1. Các dấu hiệu gây lo lắng

Các yếu tố tiên đoán bệnh lý nội sọ (VD, sang thương choáng chỗ nội sọ hoặc nhiễm trùng hệ thống thần kinh trung ương) đã được xác định trong các nghiên cứu mô tả nhỏ ( Bảng 4 ). Việc hỏi và tìm những triệu chứng/dấu hiệu về tăng áp lực nội sọ, nhiễm trùng nội sọ và các bệnh lý thần kinh tiến triển này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Sự hiện diện các dấu hiệu này là dấu chỉ điểm cho những đánh giá sâu hơn và/hoặc hình ảnh học thần kinh.

V.2.2. Hình ảnh học thần kinh

Các điều tra và nghiên cứu về hình ảnh học thần kinh ( HAHTK ) ( VD, hình ảnh chụp cắt lớp hoặc cộng hưởng từ ) hoàn toàn có thể phát hiện nhiều rối loạn gây đau đầu thứ phát, gồm có :

• Các dị tật bẩm sinh
• Não úng thủy
• Nhiễm trùng sọ não và di chứng
• Chấn thương và di chứng
• U tân sinh
• Các rối loạn mạch máu (chẳng hạn như dị dạng động tĩnh mạch)

Tuy nhiên, phần nhiều trẻ đến những cơ sở chăm nom y tế bắt đầu với triệu chứng đau đầu là do đau đầu nguyên phát hay đau đầu không nổi bật và không cần những xét nghiệm HAHTK. Lợi ích của HAHTK về mặt lâm sàng khá thấp ở trẻ có đau đầu mà không kèm theo những triệu chứng / tín hiệu không bình thường thần kinh khác qua hỏi bệnh sử và thăm khám ( chỉ khoảng chừng 0.9 – 1.2 % ). HAHTK ở những trẻ này hoàn toàn có thể phát hiện ngẫu nhiên những tín hiệu cần nhìn nhận thêm hoặc theo dõi thêm. Các tính năng phụ tiềm ẩn của những xét nghiệm hình ảnh học gồm có tiếp xúc tia xạ, tiếp xúc thuốc tê / mê nếu cần an thần, và tạo sự yên tâm giả tạo .
Chỉ định

Chỉ định thực hiện xét nghiệm HAHTK ở trẻ có đau đầu nên được quyết định theo từng ca. Trẻ có các điểm đặc biệt gây lo lắng về một bất thường nội sọ ( Bảng 4 ) thông thường nên được chụp CT hoặc MRI. Mức độ khẩn cấp được quyết định dựa trên tình trạng bệnh nhi và tốc độ mà tình huống đó có liên quan. (Xem phần “Xét nghiệm hình ảnh nào cần làm?” bên dưới)

Viện hàn lâm Thần kinh Hoa Kỳ ( AAN ) và Hội X-quang Hoa Kỳ ( ACR ) đã đưa ra hướng dẫnvề hình ảnh học cho trẻ trẻ bị đau đầu. Thêm vào đó, Thương Hội Đau đầu Hoa Kỳ cũng cung ứng hướng dẫn nhưng không riêng gì chuyên biệt cho trẻ .
Xét nghiệm HAHTK ở trẻ có chấn thương đầu cấp, hoài nghi nhiễm trùng ( VD, viêm xoang, viêm màng não, viêm não ), hoặc những nguyên do rõ ràng khác được bàn luận ở bài khác .
Chỉ định xét nghiệm HAHTK cho trẻ ( 3-18 tuổi ) có đau đầu tái diễn mà không tương quan chấn thương cấp, sốt, hoặc những nguyên do rõ ràng khác hoàn toàn có thể gồm có :

• Khám thần kinh ghi nhận bất thường và/hoặc co giật
• Khởi phát các cơn đau đầu nặng gần đây
• Thay đổi trong kiểu hoặc đặc điểm đau đầu (đối với trẻ đau đầu tái diễn hoặc đau đầu mạn tính)
• Nghi ngờ viêm màng não, viêm não, hoặc viêm xoang gây biến chứng nội sọ
• Đau đầu nặng ở trẻ có các bệnh lý ẩn bên dưới đưa đến các biến chứngnội sọ (VD, suy giảm miễn dịch, bệnh hồng cầu hình liềm, u sợi thần kinh, bệnh sử gợi ý u tân sinh, bệnh lý đông máu, cao huyết áp)

Thông thường xét nghiệm HAHTK không được chỉ định cho trẻ có đau đầu mạn không tiến triển và không có dấu hiệu hoặc triệu chứng của rối loạn thần kinh hay tăng áp lực nội sọ. HAHTK cũng hiếm khi được chỉ định cho trẻ đau đầu migraine không kèm theo các bất thường thần kinh. Tuy nhiên, có thể khó khăn trong phân biệt các đợt migraine sớm với đau đầu thứ phát hay các sang thương choáng chỗ do không đủ tiêu chuẩn chẩn đoán migraine theo IHS ( Bảng 3A ). Xét nghiệm HAHTK thường được cân nhắc ở trẻ được chẩn đoán migraine thể phức tạp, hoặc các đặc điểm migraine không điển hình, hoặc không đủ tiêu chuẩn chẩn đoán migraine.

Tinh ứng dụng của xét nghiệm HAHTK trong phát hiện những không bình thường nội sọ ở trẻ không có những biểu lộ không bình thường thần kinh là cực kỳ thấp. Trong một tổng quan hệ thống từ 6 điều tra và nghiên cứu trên những trẻ đau đầu tái diễn được làm HAHTK, những không bình thường hình ảnh học được tìm thấy ở 97 trẻ ( 16 % ). Tuy nhiên, ở 79 trẻ trong số này, những không bình thường được phát hiện không yên cầu phải can thiệp sâu hơn. Trong số 18 trẻ còn lại, 14 trẻ có sang thương yên cầu phẫu thuật ( 10 ca có khối u, ba ca dị dạng mạch máu, một ca nang màng nhện với hiệu ứng khối u ), và bốn ca có tổn thương cần điều trị nội khoa. Tất cả những trẻ với sang thương cần điều trị phẫu thuật đều bộc lộ những tín hiệu không bình thường qua khám thần kinh, gồm có phù gai thị, vận nhãn không bình thường, hoặc rối loạn tính năng hoạt động hay dáng đi .
Những xét nghiệm hình ảnh học nào cần làm ?
Các thông số kỹ thuật thực hành thực tế của AAN, tiêu chuẩn thích hợp của ACR, và hướng dẫn của Thương Hội Đau đầu không tạo nên một khuyến nghị chuyên biệt cho chỉ định MRI hoặc CT. CT đầu không cản quang được đặc biệt quan trọng chỉ định trong những trường hợp cấp hoài nghi xuất huyết hoặc cần chẩn đoán nhanh sang thương choáng chỗ. Trong những trường hợp không khẩn cấp, cần tính đến sự ngày càng tăng rủi ro tiềm ẩn những khối u tương quan tia xạ do chụp CT khi lựa chọn phương pháp hình ảnh học cho trẻ .
MRI thường được ưa thích hơn trong những trường hợp không khẩn cấp ( hoặc nếu có diễn tiến dai dẳng mặc dầu CT não thông thường ) vì MRI phát hiện những sang thương yên ngựa, khớp nối sọ-cổ, sang thương hố sau, không bình thường chất trắng, và không bình thường bẩm sinh đúng chuẩn hơn CT .
Chụp mạch máu CT hoặc chụp mạch máu cộng hưởng từ hoàn toàn có thể chỉ định nếu xuất huyết khoang dưới nhện hoặc xuất huyết nhu mô não được xác lập qua CT, MRI, hoặc chọc dò dịch não tủy ( CDDNT ) .

V.2.3. Đánh giá xét nghiệm

Các xét nghiệm ít khi thiết yếu trong nhìn nhận đau đầu ở trẻ. Các thông số kỹ thuật thực hành thực tế AAN chỉ ra rằng không đủ dẫn chứng để tương hỗ bất kể khuyến nghị nào tương quan đến giá trị những xét nghiệm thường quy hoặc chọc dò dịch não tuỷ trong nhìn nhận đau đầu tái phát ở trẻ. Tuy nhiên, những xét nghiệm hoàn toàn có thể được chỉ định nếu bệnh sử và / hoặc thăm khám gợi ý đau đầu là thứ phát sau một không bình thường ẩn bên dưới .
Chọc dò dịch não tủy
CDDNT thường được thực thi ở trẻ hoài nghi có nhiễm trùng nội sọ, xuất huyết dưới màng nhện, hoặc tăng áp nội sọ vô căn ( giả u não ). Xét nghiệm HAHTK thường được triển khai trước CDDNT vì CDDNT bị chống chỉ định ở bệnh nhân có sang thương choáng chỗ. Tuy nhiên, ở bệnh nhân hoài nghi mắc viêm màng não vi trùng, việc trì hoãn CDDNT và điều trị kháng sinh để chờ tác dụng xét nghiệm HAHTK cần phải được xem xét .
Bệnh nhân với hoài nghi tăng áp lực đè nén nội sọ vô căn hoàn toàn có thể yên cầu cần điều trị an thần trước khi thực thi CDDNT, vì việc đo áp lực đè nén mở đúng mực có ý nghĩa quan trọng trong chẩn đoán .
Các xét nghiệm khác
Một số xét nghiệm khác nên được triển khai khi hoài nghi 1 số ít bệnh lý. Các xét nghiệm này nên được kiểm soát và điều chỉnh theo thông tin thu được từ bệnh sử và thăm khám. Ví dụ :

• Công thức máu toàn phần với tỷ lệ hồng cầu lắng (VD, nghi ngờ nhiễm trùng, viêm mạch máu, hoặc bệnh lý ác tính)
• Tầm soát độc chất trong nước tiểu hoặc huyết thanh (nếu nghi ngờ ngộ độc cấp)
• Xét nghiệm chức năng tuyến giáp (nếu nghi ngờ nhược giáp)

V.2.4. Điện não đồ

Điện não đồ ( EEG ) không được khuyến nghị trong nhìn nhận thường quy trẻ đau đầu tái diễn. EEG ít hữu dụng trong xác lập nguyên do hoặc phân biệt migraine với những dạng đau đầu khác .
VI. Chẩn đoán
Chẩn đoán những rối loạn đau đầu nguyên phát hầu hết dựa vào lâm sàng, dựa trên những tiêu chuẩn của IHS :

• Đau đầu migraine ( Bảng 3A ) (Xem phần “Đau đầu migraine” bên trên)
• Đau đầu căng cơ ( Bảng 3B ) (Xem phần “Đau đầu căng cơ” bên trên)
• Đau đầu cụm ( Bảng 3C ) (Xem phần “Đau đầu cụm” bên trên)

Chẩn đoán đau đầu mạn hàng ngày cũng đa phần dựa vào lâm sàng ở trẻ đau đầu hơn 15 ngày trong một tháng và lê dài hơn ba tháng mà không phát hiện bệnh lý thực thể nào. ( Xem phần “ đau đầu mạn hàng ngày ” bên trên ) .
Chẩn đoán đau đầu thứ phát nhờ vào vào việc phát hiện bệnh lý ẩn bên dưới. ( Xem phần ” Đau đầu thứ phát ” bên trên ) .

VII. Điều trị

Điều trị đau đầu mạn và tái diễn ở trẻ nhỏ và trẻ vị thành niên phụ thuộc vào vào bệnh lý tiềm ẩn bên dưới. Điều trị đau đầu migraine và đau đầu căng cơ được luận bàn trong bài khác .
Phần đàm đạo bên dưới phân phối kế hoạch chung để điều trị đau đầu mạn ở trẻ nhỏ và trẻ vị thành niên ( dù chúng có đủ tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng đau đầu nguyên phát hay đau đầu mạn tính hàng ngày hay không ). Cũng cần phải chăm sóc đến việc nghỉ học quá nhiều hoặc lạm dụng những thuốc giảm đau không cần toa ở trẻ ( VD, acetaminophen, ibuprofen, naproxen ). Các thuốc giảm đau không nên dùng quá hai lần / ngày để tránh rủi ro tiềm ẩn đau đầu lạm dụng thuốc .
Điều trị đau đầu mạn yên cầu phải tiếp cận một cách có mạng lưới hệ thống qua nhiều tháng để qua đó giúp trẻ trở lại những hoạt động giải trí thông thường trong hoạt động và sinh hoạt hàng ngày. Một số giải pháp đặc biệt quan trọng gồm có :

• Cung cấp những hy vọng thật tế (VD, mức độ nặng và tần suất đau đầu có thể giảm sau vài tuần đến vài tháng điều trị, nhưng nhức đầu có thể còn tiếp diễn) (Xem phần “Tiên lượng” bên dưới)
• Giúp những trẻ đã nghỉ học đến trường trở lại; nếu cần thiết, trẻ có thể đến phòng y tế của trường 1 lần/ngày khoảng 15 phút khi cơn đau đầu đạt đỉnh điểm
• Tránh các yếu tố khởi phát cơn đau (VD, thiếu ngủ, uống nước không đủ)
• Tập thể dục 20-30 phút/ngày
• Chú ý các vấn đề về giấc ngủ đi kèm (VD, khó ngủ, thường xuyên thức giữa đêm), các vấn đề về tâm trạng, và/hoặc lo âu

Các điều trị tương hỗ không dùng thuốc hoàn toàn có thể gồm có phản hồi sinh học dưới hướng dẫn điện sinh lý, những chương trình hướng dẫn tư tưởng, vật lý trị liệu, châm cứu, thôi miên, thiền định, mát-xa, và tư vấn tâm ý .
Điều trị thuốc sẽ tương hỗ cho những giải pháp điều trị không dùng thuốc. Thuốc giảm đau nên được sử dụng một cách thận trọng ; quyền lợi của việc giảm đau sớm phải được cân đối với rủi ro tiềm ẩn tăng trưởng đau đầu mạn tính hàng ngày nếu thuốc giảm đau được sử dụng trên hai lần một tuần. Các thuốc phòng bệnh hoàn toàn có thể thiết yếu cho trẻ đau đầu trên 4 lần / tháng hoặc đau đầu có tác động ảnh hưởng xấu trên hoạt động giải trí của trẻ .
Điều trị đau đầu mạn tính tương quan lạm dụng thuốc gồm có việc ngưng thuốc giảm đau. Một điều tra và nghiên cứu miêu tả đã cho thấy rằng không có lợi cũng như không thiết yếu điều trị những thuốc ngăn ngừa đau đầu hàng ngày một khi đã ngưng thuốc giảm đau do lạm dụng thuốc ở trẻ nhỏ và trẻ vị thành niên .

VIII. Chuyển tuyến trên

Các nhân viên cấp dưới y tế chăm nom sức khỏe thể chất bắt đầu hoàn toàn có thể quản trị trẻ nhỏ và trẻ vị thành niên đau đầu tái diễn đợt cấp và đau đầu mạn không tiến triển. Chỉ định chuyển tuyến trên gồm có :

• Đau đầu thứ phát đòi hỏi điều trị chuyên khoa (VD, sang thương choáng chỗ, tăng áp nội sọ vô căn)
• Đau đầu liên quan rối loạn tính tình hoặc lo âu
• Chẩn đoán không chắc chắn
• Đau đầu kháng trị ở tại tuyến cơ sở
• Đau đầu mạn hàng ngày (tuy nhiên nhân viên y tế cơ sở nên biết kế hoạch điều trị và giúp thực hiện kế hoạch này)

IX. Tiên lượng

Đau đầu khởi đầu ở trẻ thường đổi khác đặc thù theo thời hạn và hoàn toàn có thể giảm bớt hoặc cải tổ. Trong một nghiên cứu và điều tra, 100 trẻ nhỏ và trẻ vị thành niên đau đầu được theo dõi trong 8 năm sau lần tiên phong đến khám. Thuyên giảm xảy ra ở 44 % trẻ đau đầu căng cơ và 28 % trẻ đau đầu migraine. Migraine không tiền triệu vẫn giữ nguyên dạng cũ trong 44 % trường hợp và chuyển thành đau đầu căng cơ theo chu kỳ luân hồi trong 26 %. Đau đầu căng cơ theo chu kỳ luân hồi hiện hữu với dạng cũ trong 26 % và chuyển thành migraine không tiền triệu trong 11 % trường hợp. Việc có không bình thường tinh thần đi kèm trong lần khám tiên phong có tương quan với tiên lượng nặng hơn hoặc không cải tổ lâm sàng qua quy trình theo dõi .
Trong một điều tra và nghiên cứu khác trên 103 trẻ có đau đầu mạn hàng ngày, thực trạng đau đầu mạn hàng ngày vẫn sống sót dai dẳng ở 25 % trong 2 năm và 12 % trong 8 năm. Khởi phát sớm có tương quan với diễn tiến bệnh lê dài .

Nguồn tài liệu

Ủy ban Giáo dục đào tạo về đau đầu Hoa Kỳ ( www.achenet.org/ ) phân phối thông tin và tài liệu cho bệnh nhân và những đơn vị chức năng phân phối dịch vụ y tế .
Thương Hội Đau đầu Hoa Kỳ ( www.americanheadachesociety.org/ ) cung ứng tài liệu cho những nhà lâm sàng .
Quỹ Đau đầu Quốc gia ( www.headaches.org ) phân phối thông tin và tài liệu cho bệnh nhân và những đơn vị chức năng phân phối dịch vụ y tế .

Thông tin cho bệnh nhân

UpToDate cung ứng hai dạng tài liệu giáo dục bệnh nhân. “ tài liệu cơ bản ” và “ tài liệu nâng cao ”. Phần giáo dục cơ bản được viết với văn phong đơn thuần dễ hiểu, tương ứng với trình độ lớp 5-6 và chúng vấn đáp 4 hoặc 5 câu hỏi chính mà bệnh nhân hoàn toàn có thể hỏi cho một thực trạng đau đầu. Những tài liệu này tương thích với những bệnh nhân muốn có cái nhìn tổng quan và thích những tài liệu ngắn gọn, dễ đọc dễ hiểu. Phần tài liệu nâng cao được viết dài hơn, phức tạp hơn, và chi tiết cụ thể hơn. Các tài liệu này được viết tương ứng với trình độ lớp 10-12 và tương thích với những bệnh nhân muốn có kỹ năng và kiến thức sâu và hoàn toàn có thể hiểu 1 số ít thuật ngữ y khoa .
Dưới đây là những tài liệu đã đề cập. Chúng tôi khuyến khích bạn in hoặc e-mail những tài liệu này cho bệnh nhân của bạn .

• Tài liệu cơ bản (xem phần “Thông tin dành cho bệnh nhân: đau đầu ở trẻ em (Cơ bản)” và “thông tin dành cho bệnh nhân: đau đầu migraine ở trẻ em (Cơ bản)”)
• Tài liệu nâng cao (xem “Thông tin dành cho bệnh nhân: đau đầu ở trẻ em (Nâng cao)”)

Tóm tắt

• Khoảng 20% trẻ từ 4-18 tuổi được ghi nhận có đau đầu nặng hoặc thường xuyên trong vòng 12 tháng gần nhất.
• Đau đầu ở trẻ nhỏ và trẻ vị thành niên có thể do hội chứng đau đầu nguyên phát (VD, đau đầu migraine, đau đầu căng cơ, đau đầu cụm ( Bảng 2 )) hoặc thứ phát sau một bệnh lý ẩn bên dưới. Đau đầu thứ phát thường liên quan với sốt hoặc nhiễm trùng (VD, nhiễm trùng hô hấp trên, cúm), nhưng có thể do nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương hoặc sang thương choáng chỗ. (Xem phần “Bệnh sinh” bên trên.)
• Đánh giá đau đầu ở trẻ bao gồm hỏi bệnh sử kỹ ( Bảng 5 ) và khám lâm sàng (Bảng 6), đặc biệt nhấn mạnh vào các đặc điểm lâm sàng gợi ý bệnh lý nội sọ (Bảng 4). Kiểu đau đầu giúp xác định nguyên nhân ( Bảng 1 ). (Xem phần “Đánh giá” bên trên.)
• Xét nghiệm HAHTK (CT đầu không cản quang hoặc chụp cộng hưởng từ không cản quang) nên được thực hiện ở trẻ đau đầu có kèm dấu hiệu/triệu chứng thần kinh gợi ý bệnh lý nội sọ (Bảng 4). (Xem phần “Xét nghiệm HAHTK” bên trên.)
• Các xét nghiệm thường quy thường không cần thiết ở trẻ đau đầu mạn hoặc tái diễn. Các xét nghiệm thực hiện trong đau đầu thứ phát nên được chỉ định tùy theo thông tin có được từ bệnh sử và khám lâm sàng. (Xem phần “đánh giá xét nghiệm” bên trên.)
• Chẩn đoán đau đầu nguyên phát chủ yếu dựa vào lâm sàng, theo các tiêu chuẩn của IHS (Bảng 3A-C). Chẩn đoán đau đầu mạn hàng ngày cũng được thiết lập chủ yếu dựa trên lâm sàng (đau đầu > 15 ngày mỗi tháng trong hơn 3 tháng và không phát hiện bệnh lý thực thể). Chẩn đoán đau đầu thứ phát phụ thuộc vào việc xác định bệnh lý ẩn bên dưới. (Xem phần “Chẩn đoán” bên trên.)
• Điều trị đau đầu mạn tính đòi hỏi một tiếp cận có tính hệ thống trong vài tháng và qua đó giúp trẻ trở lại những hoạt động bình thường trong sinh hoạt hàng ngày. Cũng cần phải quan tâm đến việc nghỉ học quá nhiều hoặc lạm dụng các thuốc giảm đau không cần toa ở trẻ. (Xem phần “Điều trị” bên trên.)

Bảng 1. Phân loại nguyên do gây đau đầu ở trẻ nhỏ

Bảng 2. Đặc điểm của chứng đau đầu thường thì ở trẻ nhỏ và vị thành niên

Bảng 3A. Tiêu chuẩn chẩn đoán migraine

Chỉnh sửa từ : Headache Classification Committee of the International Headache Society ( IHS ). The International Classification of Headache Disorders, 3 rd edition ( beta version ). Cephalalgia 2013 ; 33 : 629
( Ủy ban phân loại đau đầu của HIS. Phân loại đau đầu quốc tế những rối rối loạn đau đầu, ấn bản lần 3 ( phiên bản beta ). Cephalalgia 2013 ; 33 : 629 )

Bảng 3B. Tiêu chuẩn chẩn đoán đau đầu căng cơ

Bảng 3C. Tiêu chuẩn chẩn đoán đau đầu cụm

Bảng 4. Các đặc điểm lâm sàng gợi ý bệnh lý nội sọ ở trẻ đau đầu

Nguồn :

1. Lewis DW, Ashwal S, Dahl G, et al. Practice parameter: evaluation of children and adolescents with recurrent headaches: report of the Quality Standards Subcommittee of the AmericanAcademy of Neurology and the Practice Committee of the Child Neurology Society. Neurology 2002; 59:490.
2. Newton RW. Childhood headache. Arch Dis Child Educ Pract Ed 2008; 93:1 05.
3. Prince JS, Gunderman R, Coley BD, et al. Expert Panel on Pediatric Imaging. ACR
Appropriateness Criteria. Headache ­ child. American College of Radiology, Reston, VA, 2008.

http://www.acr.org/SecondaryMainMenuCategories/quality_safety/app_criteria/pdf/ExpertPanelonPediatricImaging/HeadacheChildDoc3.aspx (Accessed on March 1 7, 201 1 ).
4. Strasburger VC, Brown RT, Braverman PK, et al. Headache. In: Adolescent Medicine A
Handbook for Primary Care, Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia 2006. p.25.
5. Wilne S, Koller K, Collier J, et al. The diagnosis of brain tumours in children: a guideline toassist healthcare professionals in the assessment of children who may have a brain tumour.Arch Dis Child 201 0; 95:534.

Bảng 5. Các thành tố quan trọng trong bệnh sử đau đầu ở trẻ nhỏ và trẻ vị thành niên

Nguồn tài liệu :

1. Lewis DW, Koch T. Headache evaluation in children and adolescents: When to worry? When to scan? Pediatr Ann 201 0; 39:399.
2. Rothner AD. The evaluation of headaches in children and adolescents. Semin Pediatr Neurol 1 995; 2:1 09.
3. Strasburger VC, Brown RT, Braverman PK, et al. Headache. In: Adolescent Medicine A
Handbook for Primary Care, Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia 2006. p.25.

Bảng 6. Các điểm quan trọng trong thăm khám trẻ đau đầu

Nguồn tài liệu:

1. Great Ormond Street Hospital for Children Clinical Guideline. Headache.
www.gosh.nhs.uk/clinical_information/clinical_guidelines/cmg_guideline_00045. Accessed on March 29, 201 1.
2. Lewis DW, Koch T. Headache evaluation in children and adolescents: When to worry? When to scan? Pediatr Ann 201 0; 39:399.
3. Newton RW. Childhood headache. Arch Dis Child Educ Pract Ed 2008; 93:1 05.

Table 7. Nhật ký đau đầu ở trẻ

* Bên trái, bên phải, cả hai bên, trước, sau, sau mắt, hết cả đầu

• Đau theo mạch đập, mơ hồ, bị ép, nhức, nhói,…

∆ Tính theo thang điểm từ 1 đến 10, với 10 là mức độ đau nghiêm trọng nhất

◊ Ánh sáng lóe lên, các điểm mù, nhìn mờ, buồn nôn, tê, cảm giác châm chích, …

§ Thực phẩm, mùi, ánh sáng, nóng, rèn luyện, ngồi trong xe, thiếu ngủ, …
￥ Buồn nôn, nôn, tê, cảm xúc bị châm chích, …
‡ Thuốc ( gồm có liều ), ngủ, không hoạt động giải trí, bóng tối, chườm lạnh, …

Source: https://vh2.com.vn
Category : Truyền Thông