“Đám đông bạo ngược” trên mạng xã hội

Như tất cả chúng ta đã và đang thấy, mạng xã hội, với những nền tảng hầu hết như Facebook, Instagram, TikTok hay YouTube, vừa là sự bổ trợ thiết yếu, vừa là một thử thách so với những mô hình báo chí truyền thông tiếp thị quảng cáo giờ đã trở thành “ truyền thống lịch sử cũ ” : báo giấy, báo ảnh, báo điện tử, phát thanh, truyền hình .Với mạng xã hội, bất kể một cá thể nào cũng có quyền cất lên lời nói, ngay lập tức, biểu lộ quan điểm, tâm lý, tình cảm, cảm hứng của riêng mình về mọi yếu tố, mọi sự kiện xảy ra trong đời sống, và bộc lộ một cách dữ thế chủ động chứ không bị nhờ vào vào những mô hình báo chí truyền thông tiếp thị quảng cáo như trước. Họ hoàn toàn có thể đăng bài ( status ), đăng ảnh, đăng video clip của mình trên trang cá thể của mình, hoặc san sẻ ( share ) bài, ảnh, video clip của những người khác từ những trang cá thể khác. Và cũng thường thấy nữa, là việc họ biểu lộ quan điểm, tâm lý của mình bằng cách viết phản hồi ( comment ), tương tác trực tiếp, nhiều khi là ngay lập tức, với những status trên những trang cá thể khác. Một sự dân chủ hóa gần như tuyệt đối của việc những cá thể ngôn luận trên mạng xã hội .

Tận dụng tâm lý đám đông để thu hút khách hàng.

Dân chủ, nhưng có thực sự tự do hay không ? Trong rất nhiều trường hợp, câu vấn đáp là “ không ”. Ở đây, thật kỳ lạ, có vẻ như như tất cả chúng ta đang thấy lặp lại sự lên ngôi của cái mà nhà tâm lý học nổi tiếng người Pháp Gustave Le Bon ( 1841 – 1931 ) đã điều tra và nghiên cứu rất lâu bền hơn, rồi phơi trần nó bằng việc xuất bản khu công trình “ Tâm lý học đám đông ” vào năm 1895 ( Nguyễn Xuân Khánh dịch, NXB Tri Thức, 2006 ). “ Những đám đông và tâm hồn của chúng ”, ấy chính là điều mà Gustave Le Bon nói với tất cả chúng ta .

Ông nói điều đó, từ việc quan sát một thực tế lịch sử xã hội mà phương tiện truyền thông mới chỉ phổ biến ở hình thức báo giấy và điện tín, sự can dự của các cá nhân vào truyền thông cộng đồng còn rất hẹp. Thế nhưng những mô tả và phân tích về đám đông của Le Bon ở quãng thời gian gần 130 năm trước dường như đã tiên báo cho những biểu hiện của đám đông bây giờ, vào thời này, khi mà mạng xã hội đã trở nên một kênh truyền thông chủ yếu của đời sống đương đại, khi “lên mạng” đã trở thành một phần nối dài và không thể thiếu trong sinh hoạt hàng ngày của các cá nhân.

Bạn đang đọc: “Đám đông bạo ngược” trên mạng xã hội

Le Bon viết về quy luật tâm lý làm thành sự thống nhất niềm tin của đám đông : “ Trong một vài thực trạng đã cho, và chỉ trong những thực trạng này thôi, một quần tụ những con người sẽ có những tính cách mới rất khác những tính cách của những cá thể hợp thành quần tụ ấy. Cá tính có ý thức biến mất, những tình cảm và tư tưởng của tổng thể những đơn vị chức năng đều hướng về cùng một hướng. Nó hình thành một tâm hồn tập thể, tuy chỉ nhất thời, nhưng có những tính cách rất rõ ” ( Sđd, tr40 ) .
Ông diễn đạt : “ Hàng ngàn cá thể tách riêng, ở một thời gian nào đó, hoàn toàn có thể chịu tác động ảnh hưởng của một vài cảm hứng mãnh liệt, ví dụ một biến cố vương quốc to lớn, cũng có tính cách một đám đông tâm lý. Lúc ấy chỉ cần một ngẫu nhiên nào đó tập hợp họ lại thì những hành vi của họ lập tức mang tính cách đặc biệt quan trọng của hành vi đám đông ” ( Sđd, tr41 ) .
Cần chú ý quan tâm rằng Le Bon là học giả thường đặt những nghiên cứu và điều tra của mình về tâm lý đám đông trên những “ vật tư ” có tầm vóc, quy mô lớn, đó là những vương quốc dân tộc bản địa, những cuộc cuộc chiến tranh, những cuộc cách mạng, chí ít là những cuộc bạo động hay xung đột xã hội nóng bức. Chỉ ở những “ vật tư ” này ông mới phát hiện ra sức mạnh của đám đông cùng những đặc thù tình cảm và đạo đức của nó : tính bốc đồng, tính dễ biến hóa, tính dễ bị kích động, tính nhẹ dạ và dễ bị gợi ý, sự phóng đại và giản đơn trong tình cảm, lòng bất khoan dung, tính chuyên chế và sự bảo thủ v.v… Xét cho cùng thì những đặc thù này chính là cái làm thành sức mạnh kia .

Dĩ nhiên Le Bon, ở thời điểm công bố “Tâm lý học đám đông”, không cách nào lại có thể tưởng tượng được rằng sau đây hơn 120 năm, trong một hiện thực đời sống vô cùng đặc dị được gọi là “mạng xã hội”, thì những đám đông ấy vẫn tồn tại, vẫn sinh sôi nảy nở, vẫn thể hiện sức mạnh và những đặc điểm tâm lý của mình.

Xem thêm: Mức phạt điểm b khoản 2 điều 318 bộ luật hình sự mới nhất

Ngày nay, khi một hiện tượng kỳ lạ nào đó trong đời sống được chuyển vị vào mạng xã hội và trở thành một chủ đề khiến nhiều người sử dụng, hầu hết là những facebookers chăm sóc, thì người ta thường tận mắt chứng kiến những “ cơn lên đồng tập thể của những dân cư mạng ”. Chủ đề ấy, như đã nói ở trên, hoàn toàn có thể là “ một biến cố vương quốc to lớn ” nào đó, nhưng phần lớn thì nó chỉ là những sự vụ “ lặt vặt ” xảy ra trong khung khổ của đời thường : đấm đá bạo lực mái ấm gia đình và học đường ; sự xuống cấp trầm trọng đạo đức trong mối quan hệ giữa thầy cô giáo và học trò ; lỗ thủng trong chính sách quản lý và vận hành của ngành y tế và giáo dục ; nạn quấy nhiễu, thậm chí còn cưỡng ép tình dục nơi văn phòng ; sự ngày càng tăng hành vi tự tử ở lứa tuổi vị thành niên ; những tác động ảnh hưởng xấu đi của văn hóa truyền thống, nghệ thuật và thẩm mỹ phẩm đến lối sống của giới trẻ ; những khuất tất trong việc những văn nghệ sĩ lôi kéo góp phần từ thiện v.v và v.v…
Trong những trường hợp này, nói chung, “ cơn lên đồng tập thể của những dân cư mạng ” đã trình hiện một đám đông phẫn nộ, một đám đông bị chính tình cảm phẫn nộ của mình, như một làn sương mù, che mờ sự tỉnh táo, bình tĩnh, năng lượng quan sát, nghiên cứu và phân tích, nhìn nhận vấn đề một cách tỉnh bơ, theo những hướng dẫn của lý trí lành mạnh. Chỉ cần một status hay một hình ảnh được đăng lên, một bài báo hay một video clip được san sẻ, kèm theo vài phản hồi có khuynh hướng theo một cách xấu đi, thậm chí còn ác ý, là đã đủ khiến cho yếu tố từ một mồi lửa nhỏ biến thành cả một đại hỏa hoạn .

Đám đông trên mạng, do được “gợi ý” và theo cơ chế “lây nhiễm” – những chữ của Le Bon – thường làm lan tỏa cực nhanh các thông tin gây sốc mà không cần phải đắn đo, suy xét, kiểm chứng, bởi vì họ đã sẵn có niềm tin rằng những thông tin ấy là sự thực, thậm chí là chân lý. Niềm tin ấy dẫn đến tính bảo thủ, sự chuyên chế và lòng bất khoan dung, như là những đặc điểm của đám đông trên mạng xã hội bây giờ, chẳng khác là bao so với những đám đông mà Le Bon đã nhận thấy từ gần 130 năm trước, qua các cuộc cách mạng đẫm máu mà ông từng nghiên cứu. Quá dễ dàng để chúng ta có thể chứng kiến một hiện tượng phổ biến trên mạng xã hội: Khi một ai đó bị đám đông coi là thủ phạm, là tội đồ, thì người ấy sẽ vĩnh viễn là thủ phạm, là tội đồ, bất chấp những chứng cứ và lý lẽ có thể đưa đến kết luận trái ngược. Đám đông trên mạng không đủ bình tĩnh để tranh luận một cách thích đáng, và nói chung thì họ cũng không ưa tranh luận: trong cao trào của cuộc ”đấu tố” được dẫn dắt bởi “cá tính có ý thức biến mất”, như Le Bon từng nhận định, nếu có ý kiến trái chiều xuất hiện, thì dù nó hợp lý và đúng đắn đến mấy, nó cũng bị đám đông gạt ra, thậm chí bị nhấn chìm xuống bằng cả một thác lũ những bình luận chế giễu, công kích, vu cáo, thóa mạ.

Xem thêm: Các cách giao tiếp nơi công cộng không phải ai cũng biết

Sự việc không có gì đáng để bàn thêm, đám đông trên mạng xã hội vẫn cứ là đám đông trên mạng xã hội với toàn bộ sức mạnh bản năng mù mờ và bạo ngược của nó, chẳng có gì xảy ra cả, nếu mạng xã hội chỉ là một “ quốc tế ảo ” như nhiều người vẫn tưởng. Không hề như vậy. Mạng xã hội chính là một phần của quốc tế thực, nó gắn với quốc tế thực một cách hữu cơ và ảnh hưởng tác động vào đời sống bằng những hệ quả trực tiếp, sôi động nhất .
Trong những sự vụ “ lặt vặt ” đời thường như đã nói ở trên, nếu khuynh hướng bắt đầu là tích cực và hài hòa và hợp lý trên cơ sở của những tài liệu khả tín, hoàn toàn có thể kiểm chứng được, thì “ cơn lên đồng tập thể của những dân cư mạng ” lại mang ý nghĩa là tác nhân tốt cho cuộc đấu tranh để thanh lọc xã hội, đấu tranh vì lẽ phải ở đời. Nhưng nếu ngược lại, đám đông trên mạng xã hội sẽ đích thực là đao phủ của những vấn đề và con người đang nằm vùng sáng / tối, tốt / xấu, có tội / vô tội còn chưa được phân định .

Đã có nhiều “ án oan ” xảy ra khi đám đông trên mạng xã hội thực hành thực tế quyền lực tối cao của nó, hậu quả thì không chỉ thanh danh hay đời sống riêng tư của một vài cá thể bị tổn hại, mà đó còn là sự bình yên của những mái ấm gia đình, uy tín của những cơ quan hay tổ chức triển khai trực tiếp. Trên trong thực tiễn, pháp lý không mấy có hiệu năng trong việc kiểm soát và điều chỉnh những xung động trong tâm hồn và trí tuệ của đám đông trên mạng xã hội. Đại đa số phải phó mặc vào sự thận trọng và sáng suốt của mỗi “ dân cư mạng ”, vào nghĩa vụ và trách nhiệm với chính kiến của mỗi cá thể khi đăng bài, san sẻ hay phản hồi về những con người và vấn đề còn chưa đủ chứng lý để phân định một cách thuyết phục. Hay nói cách khác, đành phải trông chờ sức mạnh văn hóa truyền thống để cưỡng chống bị hút vào đám đông của mỗi cá thể sử dụng mạng xã hội mà thôi .

Source: https://vh2.com.vn
Category : Công Cộng