Vai trò của Đông Kinh nghĩa thục và những nghiên cứu về Đông Kinh nghĩa thục

Trong cao trào của trào lưu Duy tân đầu thế kỷ XX, Đông Kinh Nghĩa Thục được biết đến như một điểm sáng văn hóa truyền thống của trào lưu yêu nước Nước Ta. Không chỉ là một ngôi trường tư thục tiên phong ở Nước Ta, Đông Kinh Nghĩa Thục còn là nơi giảng dạy nhiều nhân tài với tư tưởng canh tân quốc gia, chấn hưng thực nghiệp, khai mở dân trí nhằm mục đích tìm kiếm con đường cứu nước .Dù chỉ hoạt động giải trí trong một thời hạn ngắn, nhưng Đông Kinh Nghĩa Thục đã có vai trò rất là to lớn trong trào lưu yêu nước đầu thế kỷ XX nói riêng và lịch sử dân tộc dân tộc bản địa nói chung. Ngày nay, Đông Kinh Nghĩa Thục trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều khu công trình nghiên cứu và điều tra lịch sử dân tộc .

Vai trò của Đông Kinh Nghĩa Thục trong phong trào Duy Tân đầu thế kỷ XX

Năm 1905, Phan Bội Châu tổ chức triển khai trào lưu Đông du, đưa người trẻ tuổi Nước Ta sang Nhật học. Năm 1906, Phan Châu Trinh tìm đường sang Nhật để tận mắt chứng kiến tận mắt bài học kinh nghiệm Duy Tân, mở đường vào văn minh phương Tây. Hai cụ Phan thăm Khánh Ứng Nghĩa thục, thăm những học đường và khảo sát những việc làm chính trị, giáo dục của Nhật Bản. Phan Bội Châu nhiều lần nói : “ Noi gương chí sĩ Nhật là Phúc Trạch Dụ ( Fukuzawa ) đã mở Khánh Ứng Nghĩa Thục ” .

Đông Kinh Nghĩa Thục là trường học do các sĩ phu Việt Nam lập ở Hà Nội năm 1907, phỏng theo Khánh Ứng Nghĩa Thục. Không ngờ người Việt hưởng ứng “Nghĩa thục” nhanh như gió, các trường “Nghĩa thục” (public school) được mở ra ở nhiều tỉnh trên đất nước ta.

Bạn đang đọc: Vai trò của Đông Kinh nghĩa thục và những nghiên cứu về Đông Kinh nghĩa thục

Đông Kinh Nghĩa Thục do những sĩ phu cùng chí hướng với Phan Bội Châu như : Lương Văn Can, Nguyễn Quyến, Lê Đại, Dương Bá Trạc, Hoàng Tăng Bí, Vũ Hoành, Nguyễn Hữu Cầu … mở tại số 4 và số 10 Hàng Đào, Thành Phố Hà Nội. Mục đích của Đông Kinh Nghĩa Thục là khai trí cho dân, mở những lớp học do người hảo tâm góp phần, học viên không phải nộp tiền, nhằm mục đích tu dưỡng ý chí tự lập, tự cường dân tộc bản địa, duy tân, tiến thủ, truyền bá một nền tư tưởng học thuật mới, và nếp sống văn minh, văn minh, cải tổ giáo dục theo Tây phương … tới mọi người dân .

Phố Hàng Đào nơi đặt trụ sở của Đông Kinh Nghĩa Thục
(Nguồn: Bảo tàng lịch sử)

Bỏ lối học từ chương khoa cử, tập trung chuyên sâu cho thường thức và thực nghiệm, dạy cả tiếng Việt, Pháp và Hán văn. Chủ trương này xuất phát từ những tầng lớp nho gia ở đầu cuối của Nước Ta. Không chỉ thế, chấn hưng công thương, khai mỏ, lập đồn điền, cắt tóc, xuất dương du học … cũng là chủ trương của họ. Dù chỉ sống sót trong 9 tháng ( 5/1907 – 1/1908 ), nhưng trường Đông Kinh Nghĩa Thục thực sự là đỉnh điểm của cuộc cách mạng xã hội to lớn đầu thế kỷ XX có tên là Duy Tân .

1- Cánh chim đầu đàn

Theo Nguyễn Hiến Lê, “ Cụ Tây Hồ ( Phan Châu Trinh ) là người mở đường cho trào lưu Duy Tân ở nước nhà. Lập Nghĩa Thục một phần công lớn là của cụ, gây tư tưởng mới ở Quảng Nam là cụ, đi khắp nơi diễn thuyết là cụ, khuyên quốc dân cắt tóc là cụ, liệng cái phó bảng ra mà lập hiệu buôn cũng là cụ, bỏ tục nhuộm răng, vận Âu phục bằng nội hóa thì người tiên phong cũng là cụ ”. Thế nhưng, khi Đông Kinh Nghĩa Thục xây dựng, Phan Châu Trinh chỉ nhận làm người tham gia giảng dạy thông thường .
Nhiều tài liệu cho rằng Đông Kinh Nghĩa Thục là trường học không tính tiền và dạy theo lối cải cách tiên phong ở Nước Ta. Thực ra trước đó, năm 1905 tại Bình Thuận đã sinh ra một ngôi trường tương tự như, cũng từ chủ trương của cụ Phan Châu Trinh, đó là trường tư thục Dục Thanh, do ông Nguyễn Trọng Lội mở, ông Lương Thúc Kỳ ( nhạc phụ của Phan Khôi ) giảng dạy. Phí tổn đều do Công ty Liên Thành ( cũng do ông Lội lập ) chu cấp. Một số người trẻ tuổi Nam kỳ ( đất thuộc Pháp ) cũng ra đây học .
Nguyên cuối năm 1904 Phan Châu Trinh cùng Trần Quý Cáp và Huỳnh Thúc Kháng chu du mấy tỉnh miền Trung. Đến Bình Thuận, Phan Châu Trinh bị bệnh phải ở lại. Thời gian này ông cùng với Hồ Tá Bang lập một thư xã ở đình Phú Tài để giảng sách Khang Hữu Vi, Lương Khải Siêu. Nguyễn Trọng Lội nhiệt thành dự khán những cuộc thuyết trình ấy. Đây chính là bước tập dượt để Đông Kinh Nghĩa Thục sinh ra .

Đôi ngũ giảng viên của Đông Kinh Nghĩa Thục (Nguồn: Bảo tàng lịch sử)

Về tài chánh, hội viên tự ý góp bao nhiêu cũng được và quyên thêm ở những chỗ quen, hảo tâm. Tiền – thục trưởng quản chi, nhưng sổ sách do Nguyễn Quyền giữ. Dự kiến sẽ lập một trường tại Hà thành, sau đó sẽ tăng trưởng ra những tỉnh. Đến khi chọn khu vực, do tài chánh còn eo hẹp, Lương Văn Can ý kiến đề nghị lấy nhà mình làm cơ sở bắt đầu, vì nhà có một cái gác tẩu mã, chứa được vài trăm học viên, mặc dầu dưới đất đang là shop kinh doanh thương mại tơ lụa của vợ ông. Dự kiến khi học viên đông hơn, sẽ mướn thêm nhà số 10 ở bên cạnh. Nhà này còn rộng hơn nhà ông Can, vốn là của ông Hương cống Sùng, một phú gia bậc nhất đất Hà thành hồi trước, giờ đã bán lại cho ông Phạm Lẫm và đang rất trống vì ông Lẫm đi làm Bố chánh ở Vĩnh Lại, Hưng Hóa. Nhà này ăn thông từ Hàng Đào sang Hàng Quạt, dài trên 50 m, có chỗ rộng hơn 30 m, cũng có gác tẩu mã và cả một hoa viên. Về sau trường đã thuê được khu vực này để tăng trưởng theo dự kiến .
Hai người đảm nhiệm việc lập những thủ tục xin phép lập trường tại phủ Thống sứ Bắc Kỳ là Nguyễn Văn Vĩnh và Phạm Duy Tốn .

2- Tinh thần “nghĩa thục”

Dù chỉ bằng truyền miệng, nhưng tin tức trường Đông Kinh Nghĩa Thục sắp sinh ra lan rất nhanh khắp cả hai vùng đất bảo lãnh, miền Bắc và miền Trung. Việc học trò đi học không phải mất tiền là một việc chưa từng có. Nhưng điều mà người ta quan tâm nhiều hơn cả là về những vị danh sĩ sẽ giảng dạy ở đây. Họ là những người tận tâm của đương thời, không riêng gì có những tú tài, cử nhân nhưng bất cần áo mão cân đai, mà còn có cả những nhà trí thức Tây học tên tuổi .
Danh sách ứng sinh ĐK theo học dồn dập đổ về địa chỉ số 4 Hàng Đào. Trong khi đó thủ tục xin phép đã nộp gần hai tháng mà nha Thống sứ vẫn cứ lạng lẽ. Nguyên do là vì … cái tên. Nghĩa thục là trường dạy không lấy tiền, nhưng mật thám Pháp lại thấy nó gần với hai chữ nghĩa quân, là từ mà dân chúng đang gọi quân gia của ông Hoàng Hoa Thám trên Yên Thế .
Một cha mẹ, là dân Tây học, nóng lòng xin cho con học, mách nước với ông Lương Văn Can : Theo lệ Tây, chưa được cho phép mà không bác bỏ, xem như mặc hứa. Vì vậy hoàn toàn có thể mở lớp ngay được. Nhưng để bảo đảm an toàn, nên mở ngay hai lớp nhỏ nhất, một lớp cho con trai, một cho con gái và chỉ dạy chữ quốc ngữ. Quốc ngữ là lợi khí để khai dân trí, nhưng hợp với chiêu thức “ khai hóa ” mà người Pháp không có nguyên do gì cấm .

3- Đưa môn kinh tế vào trường

Điều này chính Phan Châu Trinh cũng đã tiên lượng, khi bàn đến việc quyên tiền, ông có nói : “ Chúng ta có cái dũng khí độc lập cả ngàn năm rồi, trăm lần bẻ mà không gãy. Tôi có dịp chu du những nơi, những người hưởng ứng có tới số ngàn, chỉ tiếc một điều, người có hằng sản thì không có hằng tâm, người có hằng tâm thì hầu hết là bần sĩ, mỗi khi nghĩ tới việc đó, tôi thường thở dài, biết làm thế nào đây ”. Trước đó, chính Phan Châu Trinh cũng là người tiên phong nêu gương chấn hưng thực nghiệp khi cho khai trương mở bán Quảng Nam thương hội, mở xưởng dệt rồi may cho mình một bộ Âu phục bằng chính thứ vải tự dệt ấy .
Cho nên mở mang công thương nghiệp lúc đó là yếu tố cấp bách, trước mắt là kiếm tiền giàn trải cho Đông Kinh Nghĩa Thục và ủng hộ những học viên Đông du. Về lâu bền hơn, nó là nền tảng của hàng loạt công cuộc Duy Tân quốc gia .

Một lớp học của Đông Kinh Nghĩa Thục (Nguồn: Nghiên cứu quốc tế)

Những chủ trương tăng trưởng công thương, kỹ nghệ này trước hết được đưa vào trong chương trình học của nhà trường. Sách Quốc dân độc bản, một tài liệu giáo khoa quan trọng của trường, có 79 bài thì có tới 24 bài ( từ bài 56 đến bài 79 ) đề cập trực tiếp đến những yếu tố thuộc về kinh tế tài chính, kỹ nghệ. Cho đến nay chưa biết được những soạn giả đã tìm hiểu thêm những nguồn tài liệu nào để viết về những yếu tố kinh tế tài chính học. Theo phỏng đoán hoàn toàn có thể họ tìm hiểu thêm từ những sách Tân văn, Tân thư và Tân báo ( từ Trung Quốc, Nhật Bản ), những sách báo kinh tế tài chính của người Pháp, và từ chính những yếu tố kinh tế tài chính nổi cộm đang diễn ra ở Nước Ta lúc đó. Trong những vấn đề về kinh tế tài chính mà những soạn giả nêu ra khá nhiều dẫn chứng từ những nước Âu, Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Nước Ta .

4- Thay đổi tư tưởng nhà Nho đi buôn

Khi Đông Kinh Nghĩa Thục sinh ra, tư tưởng trọng nông ức thương dần đổi khác trong giới Nho học đương thời. Nhiều sĩ phu cấp tiến đã lựa chọn con đường kinh doanh thương mại để chấn hưng quốc gia. Trong số đó có nhiều sĩ phu là thành viên sáng lập của Đông Kinh Nghĩa Thục. Tiên phong trong trào lưu nhà Nho đi buôn là ông Hoàng Tăng Bí – một nhà sáng lập của trường đã mở hiệu buôn Đông Thành Xương ở Hàng Gai, vừa kinh doanh vừa làm công nghệ tiên tiến, lần đầu dùng khung cửi rộng dệt xuyến bông nhuộm đen ; chế những loại trà mạn, trà tàu, trà ướp sen. Hiệu Các Thành ở Hàng Gai, hiệu Hồng Tân Hưng ở Hàng Bồ cũng mở vào lúc ấy .

Phố Hàng Gai, nơi ông Hoàng Tăng Bí mở Công ty Đông Thành Xương
(Nguồn: Bảo tàng lịch sử)

Phong trào từ đó lan ra những tỉnh. Ông Tùng Hương mở hiệu Phúc Lợi Tế ở Phúc Yên và Hưng Lợi Tế ở Hưng Yên. Ở Việt Trì, ông Nguyễn Trác mở hiệu Sơn Thọ. Hai hiệu Sơn Thọ và Đông Thành Xương có vốn lớn nhất, trang hoàng đẹp, bán nhiều đồ nội hóa như quạt lông, đồ tre đan Đại Đồng Sơn, khai trúc Nghệ An, giày Kinh, lãnh Bưởi, lãnh TP HCM …

5- Khuyến khích lập đồn điền, khai mỏ

Đông Kinh Nghĩa Thục còn khuyến khích chiến sỹ lập đồn điền để khuếch trương nông nghiệp. Ông Bùi Đình Tá cùng hùn vốn với người bạn là Phan Tứ, tìm hiểu và khám phá một đồn điền ở Mỹ Đức, gần chùa Hương. Ông Tá là dân Tây học, đỗ đạt, được bổ thông ngôn rồi thăng tham tá. Chẳng những là người nhiệt tâm dạy giúp Đông Kinh Nghĩa Thục từ khi mới mở, ông còn là người lập ra một cô nhi viện tiên phong ở Nước Ta. Việc ông mở đồn điền ở Mỹ Đức là để có phương tiện đi lại nuôi trẻ mồ côi. Trên Yên Bái còn có một đồn điền được tìm hiểu và khám phá ở Yên Lập, rộng 50 mẫu, khai rừng đốt than và trồng ngô, lúa. Vì đây là vùng rừng âm, nước độc, nhân công từ xuôi lên lần lượt ngã bệnh, rồi cũng phải bỏ lỡ .
Một việc ít ai biết là những người trong Đông kinh Nghĩa Thục còn có nhiều chuyến sục sạo trên vùng thượng du Bắc Việt và đã tìm được một số ít mỏ như than, chì, kẽm, lưu huỳnh … Một đoạn ghi chép của nhà sử học Nguyễn Hiến Lê : “ Các cụ lên miền rừng núi, hỏi dò thổ dân, thấy chỗ nào nghi có quặng là đem về ít cục đá, đất, giao cho phòng thí nghiệm nghiên cứu và phân tích sau khi đóng tiền 5 đồng mỗi lần. Nếu phòng thí nghiệm bảo là có quặng, những cụ đóng thêm tiền, đón kỹ sư đến tận nơi xem xét, sau cùng mướn người cắm mốc bốn bên, vẽ map xin đóng thuế khai mỏ ” .
Nói chung, giới nho sĩ chủ trương đều thiếu kinh nghiệm tay nghề quản trị, thiếu vốn, thiết bị kỹ thuật nên những khu công trình chỉ để lại tiếng vang, kích thích lòng yêu nước là chính. Tuy nhiên, những cơ sở kinh tế tài chính nói trên còn là nơi gặp gỡ thuận tiện để họ tranh luận chuyện khác, quan trọng và cao quý hơn .

6- Mở ra con đường Đông du

Không chỉ góp tiền của và sức lực lao động cả nhà cho Đông Kinh Nghĩa Thục, trong bốn người trẻ tuổi Nước Ta tiên phong xuất dương qua Nhật mở màn cho trào lưu Đông du, còn có hai người là con trai của ông Lương Văn Can .

Cao điểm của phong trào Đông du (1907–1908), con số du học sinh Việt Nam ở Nhật ước chừng 200, Nam kỳ hơn 100 người, Trung kỳ chừng 50 người, Bắc kỳ hơn 40 người. Sở dĩ phong trào Đông du phát triển mạnh ở Nam kỳ là do ông Phan Bội Châu có nhiều mối quan hệ đồng chí với những nhà cách mạng ở vùng đất thuộc địa này. 

Xem thêm: Ashtanga Yoga và người sáng lập Pattabhi Jois

Những tác phẩm nghiên cứu về Đông Kinh Nghĩa Thục

Thông qua vai trò quan trọng của Đông Kinh Nghĩa Thục trong công cuộc Duy Tân quốc gia đầu thế kỷ XX, nhiều nhà nghiên cứu đã dành nhiều năm nghiên cứu và điều tra về trào lưu và hoạt động giải trí của trào lưu Đông Kinh Nghĩa Thục. Đã hơn 100 năm kể từ khi được xây dựng, Đông Kinh Nghĩa Thục đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều khu công trình điều tra và nghiên cứu về Lương Văn Can và Đông Kinh Nghĩa Thục trong lịch sử vẻ vang dân tộc bản địa và lịch sử vẻ vang người kinh doanh Nước Ta .

1- Tuyển tập sách về Đông Kinh Nghĩa Thục của PGS. Chương Thâu

Là người ” mê ” với Đông Kinh Nghĩa Thục, PGS. Chương Thâu đã dành 25 năm từ khi còn là một sinh viên đến khi trở thành một nhà nghiên cứu gạo cội để “ dành tình yêu ” toàn vẹn cho Đông Kinh Nghĩa Thục. Xuất phát từ niềm đam mê và sự tận tâm đó, PGS. Chương Thâu đã biên soạn bộ sách “ Đông Kinh Nghĩa Thục và văn thơ Đông Kinh Nghĩa Thục ” .

• Góc nhìn sử Việt – Đông Kinh Nghĩa Thục

Theo cuốn sách Đông Kinh Nghĩa Thục của PGS. tiến sỹ Chương Thâu, Đông Kinh Nghĩa Thục Open ở TP.HN từ tháng 3/1907 đến tháng 12/1907 dưới hình thức một trường học hợp pháp và lan rộng ra hoạt động giải trí ra những tỉnh xung quanh trong những nghành : văn hóa truyền thống, giáo dục, xã hội, kinh tế tài chính … như một trào lưu cải cách tư tưởng văn hóa truyền thống và xã hội, góp thêm phần quan trọng vào công cuộc cách mạng giải phóng dân tộc bản địa Nước Ta đầu thế kỷ XX .

Cuốn sách gồm hai phần :
Phần I : Đông Kinh Nghĩa Thục và trào lưu cải cách tư tưởng văn hóa truyền thống – xã hội đầu thế kỷ XX
Phần II : Một số nhân vật tiêu biểu vượt trội và tài liệu học tập, giảng dạy và tuyên truyền của Đông Kinh Nghĩa Thục
Tuy chỉ sống sót 9 tháng, Đông Kinh Nghĩa Thục đã xốc lên một trào lưu yêu nước can đảm và mạnh mẽ ở Bắc kỳ mà TT là TP. Hà Nội. Hoạt động công khai minh bạch và điển hình nổi bật nhất của Đông Kinh Nghĩa Thục là về mặt văn hóa truyền thống, có tiếng vang lan rộng khắp cả nước. Do đó, Đông Kinh Nghĩa Thục cũng đi vào lịch sử dân tộc dân tộc bản địa với tư cách là một trong những trào lưu dân tộc bản địa – dân chủ tiên phong trong thời đại mới, hướng tới việc giải phóng dân tộc bản địa, trước hết bằng những hoạt động giải trí có đặc thù cải cách dân chủ, thay đổi tư tưởng, tích hợp với những giải pháp thực thi đơn cử về văn hóa truyền thống, giáo dục, xã hội, kinh tế tài chính … đồng thời gắn liền với khuynh hướng bạo động cách mạng của Phan Bội Châu, ngọn cờ TT tập hợp và chi phối những trào lưu yêu nước ở đầu thế kỷ XX.
Những câu ca dao sau cho thấy dấu ấn của trào lưu Đông Kinh Nghĩa Thục đã đi vào trong lòng người dân thời bấy giờ :

Trường Nghĩa Thục đứng đầu dạy dỗ,
Khắp ba mươi sáu phố Hà Thành,
Gái trai nô nức học hành,
Giáo sư tám lớp, học sinh non ngàn.

• Văn thơ Đông Kinh Nghĩa Thục

Để cuốn sách này hoàn toàn có thể đến được với fan hâm mộ một cách toàn vẹn, PGS. Chương Thâu đã miệt mài tìm kiếm, đích thân đến những TT tư liệu trong và ngoài nước như : Kho tàng trữ của Phủ thống sứ Bắc Kỳ, Trung tâm tàng trữ hải ngoại của Pháp ở Aixen Provene, Kho tàng trữ Bộ Ngoại giao Nhật Bản tại Tokyo, Thư viện Viễn Đông Bác Cổ tại Paris và TP.HN, cùng những thư viện những kho sách nhỏ lẻ của những cá thể, những địa phương trong cả nước .

Cuốn sách gồm 2 phần chính, trong đó tác giả dành phần 1 để khái quát quy trình sinh ra, hoạt động giải trí và tác động ảnh hưởng của Đông Kinh Nghĩa Thục đến trào lưu yêu nước của nước ta đầu thế kỷ XX cũng như ảnh hưởng tác động đến những nghành nghề dịch vụ văn hóa truyền thống, tư tưởng, giáo dục của nước ta .
PGS. Chương Thâu đã đứng trên lập trường và quan điểm duy vật lịch sử vẻ vang để trình diễn sự hình thành và những diễn biến giai cấp trong xã hội thực dân nửa phong kiến đầu thế kỷ XX dưới ảnh hưởng tác động của tình hình quốc tế. Những đổi khác thâm thúy trong xã hội là cơ sở của sự hình thành hai khuynh hướng đấu tranh tồn tại song song, hòa lẫn vào nhau trong xã hội, đó là khuynh hướng cải cách ôn hòa và khuynh hướng cách mạng bạo động. Trong toàn cảnh đó Đông Kinh Nghĩa Thục không chỉ là trào lưu của những sĩ phu đầy niềm tin yêu nước, những người tiếp thu tư tưởng bên ngoài mà còn là một trào lưu có quan hệ với cả hai khuynh hướng trên. Do vậy nên tầm ảnh hưởng tác động của Đông Kinh Nghĩa Thục trong xã hội nước ta là rất to lớn .

Để làm rõ sự hình thành, quy mô hoạt động, tầm ảnh hưởng và sự phong phú mới mẻ về tư tưởng trong các tác phẩm của Đông Kinh Nghĩa Thục, tác giả đã chia phần này thành các chương nhỏ. Bằng những quan điểm về lịch sử và sự phát triển, Phó giáo sư Chương Thâu phân tích cho độc giả thấy sự ra đời và phát triển của Đông Kinh Nghĩa Thục là sự phát triển tất yếu của lịch sử nói chung và phong trào yêu nước nói riêng. Nó là cơ sở và tiền đề cho sự phát triển của các phong trào yêu nước khác.
 
Trong phần 2 – Tổng tập văn thơ Đông Kinh Nghĩa Thục, tác giả đã cung cấp cho bạn đọc tương đối đầy đủ các di sản của Đông Kinh Nghĩa Thục bằng cả chữ Hán, chữ Nôm, chữ Quốc ngữ trên cả phương diện sách giáo khoa dạy trong nhà trường, các thơ văn của các thành viên Đông Kinh Nghĩa Thục. Đồng thời bổ sung thêm một số thơ ca và nhiều bài viết của các tác giả trong Đông Kinh Nghĩa Thục và một số tác giả dù không hoạt động trong phong trào này nhưng có những quan điểm đồng tình, ủng hộ như: Nguyễn Phan Lãng, Nguyễn Thượng Hiền, Phan Châu Trinh.

Ngoài ra, cuốn sách còn có phần thơ ca của tác giả khuyết danh từng được phổ biển rộng rãi trong hoạt động của Đông Kinh Nghĩa Thục. Có thể nói đây là một khối lượng văn thơ Đông Kinh Nghĩa Thục được sưu tập đầy đủ và dịch chú cẩn thận nhất từ trước đến nay, đây là nguồn tư liệu quý giá cho các nhà nghiên cứu quan tâm tìm hiểu.
 
Dù chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn nhưng tư tưởng và tinh thần Đông Kinh Nghĩa Thục thì không thể dập tắt được trong tâm trí của người dân Việt Nam.

2- 100 năm Đông Kinh Nghĩa Thục của NXB Tri Thức

Nằm trong trào lưu Duy Tân diễn ra tại nước ta vào đầu thế kỷ XX, Đông Kinh Nghĩa Thục cho đến nay đã trải qua một trăm lẻ một năm tuổi. Năm 2007 vừa mới qua, nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh ra, hàng loạt hội thảo chiến lược khoa học đã được tổ chức triển khai nhằm mục đích đem đến những hiểu biết sâu về sự kiện và quy trình tiến độ lịch sử vẻ vang quan trọng này của quốc gia. Tập sách 100 năm Đông Kinh Nghĩa Thục vừa được NXB Tri Thức ấn hành chính là thành quả nghiên cứu và điều tra của những nhà khoa học số 1 của nước ta về yếu tố trên, đó là 1 số ít tham luận đã được trình diễn và luận bàn trong những cuộc hội thảo chiến lược .

Với những học giả tên tuổi như Hoàng Như Mai, Vũ Khiêu, Phong Lê, Trần Hữu Tá, Chương Thâu … tập sách đã đưa ra một cái nhìn thâm thúy về sự kiện hoàn toàn có thể được xem ” là một cuộc cách mạng tư tưởng văn hóa truyền thống triển khai bằng phương tiện đi lại giáo dục ” ( Hoàng Như Mai ) .
Tuy sinh ra và sống sót trong một thời hạn ngắn ( tháng 3 – 12.1907 ), nhưng Đông Kinh Nghĩa Thục cũng kịp ghi lại dấu ấn đáng tự hào của mình trong tiến trình giao thời của lịch sử vẻ vang Nước Ta ; khi ấy những trào lưu yêu nước đều gặp bế tắc do đứng trên quan điểm của hệ ý thức phong kiến, và Đông Kinh Nghĩa Thục đã vượt qua hình thức là một trường học tư thục để trở thành một trào lưu truyền bá tư tưởng, tri thức sâu rộng .
Với sự chỉ huy của Phan Bội Châu, Lương Văn Can, Phan Châu Trinh và sự góp phần của những tri thức nổi tiếng đương thời, Đông Kinh Nghĩa Thục đã đem đến một luồng sinh khí mới cho sự tăng trưởng của tư tưởng Nước Ta đầu thế kỷ XX. Chính từ đó, những triết gia khai sáng vĩ đại với tư tưởng dân chủ, khoa học như Voltaire, Montesquieu, Diderot, Rousseau … đã được thông dụng tại nước ta, đặt nền cho những dịch chuyển lịch sử dân tộc to lớn sau này …

3- Đông Kinh Nghĩa Thục của Nhà sử học Nguyễn Hiến Lê

Cuốn sách là tập hợp những nghiên cứu về Lương Văn Can và trường Đông Kinh Nghĩa Thục của nhà sử học Nguyễn Hiến Lê. Đặc biệt, cuốn sách đi sâu vào tư tưởng đạo đức kinh doanh mà Lương Văn Can và những nhà sáng lập Đông Kinh Nghĩa Thục đã truyền bá rộng rãi đến với người dân những năm đầu thế kỷ XX.

Xem thêm: Điểm chuẩn trường Đại học Công nghiệp Hà Nội (HaUi) năm 2020 2021 2022 mới nhất

Trong lời đề tựa, tác giả Nguyễn Hiến Lê nhận định rằng: “Chúng ta thường tự hào là một dân tộc có bốn ngàn năm văn hiến. Bốn ngàn năm văn hiến mà giá có gom lại hết những sách vở tài liệu bằng chữ Hán, chữ Nôm trong bốn ngàn năm văn hiến đó rồi để riêng ra những tài liệu về các ông vua bà chúa – tức những tài liệu thường vô ích cho văn hóa – còn lại bao nhiêu, có chất lên một chiếc xe cam nhông, sợ cũng không đầy! Dù có chất đầy mười chiếc xe đi nữa thì so với những tài liệu của Pháp cũng chẳng thấm vào đâu: chỉ riêng những tài liệu về thi sĩ Victor Hugo đã chật cả một viện bảo tàng, tức viện Victor Hugo ở Paris rồi. Mà người Pháp không có được bốn ngàn năm văn hiến như ta.

Chắc có độc giả trách tôi là tự ti mặc cảm mà quá tôn sùng người. Trách tôi, tôi xin nhận; nhưng làm sao tôi không tôn sùng người ta, khi người ta hơn mình xa quá đi? Vả lại, tự nhận là mình kém rồi cố theo cho kịp người, hơn người, còn có lợi hơn là tự cao tự đại mà chẳng chịu gắng sức để tiến tới.

Vâng, về phương diện văn hóa, ta đã kém xa Trung Hoa mà cũng thua xa cả pháp. Hai ngàn rưỡi năm trước, Trung Hoa đã biết đặt ra một chức quan chuyên đi ỉượm những bài ca, bài hát trong dân gian, nhờ vậy họ mới có được một tập thi vào hàng cổ nhất thế giới; tới thế kỷ 18, vua Càn Long cho chép lại hết các sách, lập thành bộ Tứ khố toàn thư, một công việc sưu tầm tài liệu không tiền trong lịch sử nhân loại”.

Thông qua khu công trình nghiên cứu và điều tra này, tác giả Nguyễn Hiến Lê đã đi sâu vào vai trò và ý nghĩa vô cùng to lớn của Đông Kinh Nghĩa Thục nói chung và Lương Văn Can nói riêng trong sự nghiệp canh tân quốc gia, chấn hưng kinh tế tài chính vương quốc đầu thế kỷ XX trải qua những tài liệu, lời kể từ cụ Huỳnh Thúc Kháng và hậu duệ của những người sáng lập và tham gia Đông Kinh Nghĩa Thục. Cuốn sách cũng tôn vinh tư tưởng kinh doanh thương mại đi trước thời đại của cụ Lương Văn Can và những nỗ lực của cụ trong hoạt động giải trí yêu nước thời bấy giờ .

Source: https://vh2.com.vn
Category : Công Nghệ