Networks Business Online Việt Nam & International VH2
Networks Business Online Việt Nam & International VH2 / Cơ Hội / Kinh Trung Bộ Majjhima Nikãya | Bộ Mới

Kinh Trung Bộ Majjhima Nikãya | Bộ Mới

Đăng ngày 20 January, 2023 bởi admin

    LỜI GIỚI THIỆU

    Thay mặt Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam, tôi tán dương Hội đồng Quản trị Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam, đặc biệt là Ban Biên tập Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam đã hoan hỷ đảm trách nhiệm vụ phiên dịch, biên tập và ấn hành bộ Thánh điển thiêng liêng này.
    Phiên dịch Kinh, Luật, Luận từ các ngôn ngữ Phật học (Pāli, Sanskrit, Hán cổ) ra tiếng Việt là trách nhiệm cao quý của Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam (VNCPHVN) do Trưởng lão Hòa thượng Thích Minh Châu thành lập năm 1989, nhằm đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, học hỏi và thực tập Phật pháp của hàng triệu Tăng Ni, Phật tử Việt Nam trong và ngoài nước.

    1. Về thuật ngữ

    Tôi tán đồng cách Hội đồng Quản trị VNCPHVN thay đổi cụm từ “Đại tạng kinh Việt Nam”, vốn chịu ảnh hưởng từ cách đặt tựa tác phẩm của Phật giáo Trung Quốc, thành “Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam”, nhằm thể hiện bản sắc văn học Phật giáo Việt Nam, đồng thời thích ứng với cách đặt tên phổ biến của cộng đồng Phật giáo thế giới hiện nay.

    Khái niệm “Đại tạng kinh” chỉ đề cập đến “Kinh tạng” (P. Sutta Piṭaka, H. 經蔵) tức kho tàng Chân lý, trong khi khái niệm “Tam tạng Thánh điển Phật giáo” có nội hàm rộng hơn, bao quát hơn; đó là ngoài kho tàng Chân lý còn có kho tàng Đạo đức (P. Vinaya Piṭaka, H. 律蔵, Luật tạng), kho tàng Triết học tâm (P. Abhidhamma Piṭaka, H. 論蔵, Luận tạng), Văn học Chú giải (P. Aṭṭhakathā), Văn học Phụ chú giải (P. Ṭīkā), Văn học Tục tạng và các tác phẩm Phật học Việt Nam.

    Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam bao gồm các tuyển tập Tam tạng Phật giáo Thượng Tọa bộ (ảnh hưởng các nước Ấn Độ, Tích Lan, Miến Điện, Thái Lan, Lào, Campuchia), Tam tạng Phật giáo Bộ phái, Tam tạng Phật giáo Đại thừa (ảnh hưởng Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản, Đại Hàn, Tây Tạng), Văn học Sớ giải, Văn học Tông phái Phật giáo và Văn học Phật giáo Việt Nam, v.v…

    2. Về Văn học sử Phật giáo

    “Thánh điển Phật giáo” là khái niệm chỉ cho tuyển tập những lời dạy của đức Phật trong 45 năm (theo Phật giáo Nam truyền) hay 49 năm (theo Phật giáo Bắc truyền) truyền bá Chân lý (P. Dhamma, S. Dharma, H. 法, Pháp), Đạo đức (P=S. Vinaya, H. 戒律, Giới luật), và Các pháp siêu việt (P. Abhidhamma, S. Abhidharma, H. 無比法, Vô tỷ pháp).

    Thánh điển Phật giáo được truyền thừa qua hình thức khẩu truyền, được cho là bằng ngôn ngữ Pāli từ thời đức Phật (khoảng thế kỷ VI-V TTL) và lưu truyền qua ba lần kết tập kinh điển tại Ấn Độ. Đến đại hội kết tập kinh điển lần thứ tư tại Tích Lan (khoảng thế kỷ I TTL), Thánh điển được viết trên lá bối và lưu truyền đến ngày nay. Hai tác phẩm Đảo sử (Dīpavaṃsa) và Đại sử (Mahāvaṃsa) đều ghi nhận rằng trong triều đại Valagamba (29-17 TTL) tại Anuradhapura, Tích Lan, các cao Tăng thuộc làu Tam tạng Pāli bắt đầu viết kinh Phật trên lá bối để giữ gìn và truyền bá lời Phật dạy một cách hiệu quả hơn.

    Theo các nhà Đại thừa, cũng vào thế kỷ I (TTL) trở đi, kinh điển Đại thừa bằng tiếng Sanskrit lần lượt ra đời. Ngoài các bản kinh Đại thừa quan trọng tồn tại với ấn bản Sanskrit, phần lớn văn học Phật giáo Đại thừa được lưu giữ qua các bản dịch Hán cổ, được các vua chúa, đại tín chủ lưu bố qua các bản chép tay, khắc trên đá, khắc trên gỗ, và về sau biên tập thành các Đại tạng kinh mang tầm vóc quốc gia ở Trung Hoa; còn tiếng Tây Tạng cổ, được biên tập thành Kinh điển Phật giáo Tây Tạng (Tibetan Buddhist Canon) gồm hai tạng Kangyur (Kinh – Luật tạng gồm 100 bộ) và Tengyur (Luận tạng gồm 213 bộ).

    3. Về phương diện lịch sử

    Hơn 10 thế kỷ (từ thế kỷ I-X) bị Trung Quốc đô hộ, người Việt Nam đã sử dụng Đại tạng kinh Trung Hoa bằng Hán cổ và cho đến những thế kỷ sau. Giai đoạn 80 năm Pháp thuộc (1867-1945), người Việt lại buộc phải sử dụng tiếng Việt La-tinh hóa nên chữ Hán Nôm mất dần vị trí ngôn ngữ chính thống. Đứng trước nhu cầu thích nghi với quốc ngữ mới, các cao Tăng Việt Nam quyết định phiên dịch kinh điển từ Hán cổ ra tiếng Việt La-tinh để phổ biến lời Phật dạy rộng rãi hơn, vì đại đa số người Việt trong thời Pháp thuộc không đọc được chữ Hán Nôm.

    Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam được hình thành qua 3 giai đoạn:
    Giai đoạn 1 bắt đầu từ 1950 đến 1975, với đỉnh cao là sự ra đời của Hội đồng Phiên dịch Kinh điển của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất (GHPGVNTN) vào năm 1973 và ngưng hoạt động vào năm 1975. Các bậc Tôn túc đóng góp nổi bật trong việc phiên dịch kinh điển từ Hán cổ sang tiếng Việt trong giai đoạn này có Hòa thượng Thích Trí Tịnh (Ma-ha Bát-nhã, Hoa Nghiêm, Đại Bảo Tích, Niết-bàn, Pháp Hoa); Hòa thượng Thích Trí Nghiêm (Đại Bát-nhã); và chư vị Hòa thượng Thích Thanh Từ, Hòa thượng Thích Bửu Huệ, Hòa thượng Thích Thiền Tâm (Trung A-hàm, Tăng nhất A-hàm), Hòa thượng Thích Thiện Siêu, Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ, Thượng tọa Thích Trí Thành (Trường A-hàm, Tạp A-hàm), v.v…

    Giai đoạn 2 bắt đầu từ 1975 đến 2017, với sự ra đời của các bản dịch từ Pāli sang tiếng Việt. Đóng góp nổi trội của Hòa thượng Thích Minh Châu là phiên dịch hầu hết Kinh tạng Pāli. Hòa thượng Hộ Tông, Hòa thượng Bửu Chơn, Hòa thượng Giới Nghiêm phiên dịch Luật tạng Pāli và Hòa thượng Tịnh Sự dịch Luận tạng Pāli. Gần đây, Thượng tọa Chánh Thân đã dịch mới một số kinh trong Tiểu bộ và Luật tạng Pāli.

    Sau ba thập niên phiên dịch độc lập, đến năm 1991, Hội đồng Chỉ đạo Phiên dịch và Ấn hành Đại tạng kinh Việt Nam chính thức được Giáo hội Phật giáo Việt Nam (GHPGVN) thành lập. Từ đó đến nay, VNCPHVN chỉ tái bản được Kinh tạng Nam truyền, gồm 13 tập và một vài tập A-hàm. Trong thời gian này và trước đó, Hòa thượng Thích Trí Quang đã dịch hơn 25 tập Kinh, Luật, Luận; Hòa thượng Thích Đỗng Minh đã dịch một số bộ Luật và hướng dẫn, khuyến khích chư Tăng Ni tại Nha Trang phiên dịch các bộ Luật của các bộ phái Phật giáo, góp phần làm phong phú kho tàng Luật tạng Phật giáo Việt Nam.

    Trong hai thập niên, 1994-2014, Hội đồng Dịch thuật do Hòa thượng Thích Tịnh Hạnh khởi xướng và bảo trợ, có công tổng hợp, biên tập và xuất bản các công trình dịch thuật đã có, đồng thời dịch mới các Kinh, Luật, Luận quan trọng khác để hình thành Linh Sơn Pháp bảo Đại tạng kinh.

    Giai đoạn 3 từ năm 2017 trở đi. Vào giữa năm 2018, Hội đồng Quản trị VNCPHVN thành lập Ban Biên tập Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam, tiến hành đối chiếu văn bản song ngữ, biên tập tiếng Việt, làm tổng mục lục mới, với mục tiêu phiên dịch hoàn tất, biên tập và xuất bản Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam, gồm Ba tạng Thượng Tọa bộ, Ba tạng Bộ phái và Ba tạng Đại thừa. Đồng thời, Văn học Sớ giải, Tục tạng, Văn học tông phái Phật giáo Trung Quốc, Nhật Bản và Văn học Phật giáo Việt Nam cũng sẽ được thực hiện tiếp theo. Công trình sưu tầm, phiên dịch, hiệu chú và ấn hành này dự kiến sẽ hoàn thành trong vòng 10 năm hoặc lâu hơn nữa.

    4. Về bản sắc quốc gia

    Thánh điển Phật giáo được xem là quốc bảo của nhiều quốc gia theo đạo Phật. Các quốc gia thuộc hai truyền thống Phật giáo Nam truyền và Bắc truyền đều có Thánh điển Phật giáo bằng tiếng mẹ đẻ của họ từ lâu. Tại các nước Phật giáo Nam truyền như Tích Lan, Miến Điện, Thái Lan, Lào, Campuchia, ngoài ấn bản Tam tạng Thánh điển Pāli, đều có bản dịch Thánh điển Phật giáo bằng quốc ngữ của họ.

    Trong các nước Phật giáo Đại thừa, Trung Quốc là nước đầu tiên có Khai Bảo tạng được khắc gỗ từ năm 971 đến 983 thời nhà Bắc Tống. Các nước Phật giáo Đại thừa chịu ảnh hưởng từ Phật giáo Trung Quốc đều có ấn bản Đại tạng kinh chữ Hán theo phong cách riêng.

    Đại Hàn (1011-1082) có ấn bản Cao Ly Đại tạng kinh (高麗大蔵經), hay còn gọi là Bát vạn Đại tạng kinh (八萬大蔵經), có cấu trúc mục lục khác với các Đại tạng kinh Trung Quốc, gồm Tam tạng Đại thừa (các bản văn 1-646), Tam tạng Tiểu thừa (các bản văn 647-978), Thánh Hiền Phật ký lục (các bản văn 979-1087) và các tác phẩm khác (1088-1498), trong đó, các bản văn 1402-1405 là các trước tác của Phật giáo Đại Hàn.

    Nhật Bản có Thiên Hải tạng (天海蔵)đầu tiên được thực hiện từ năm 1637 đến 1648. Đến đầu thế kỷ XX, Đại Chánh tân tu Đại tạng kinh (大正新脩大蔵經, 1924-1934) do các học giả Takakusu Junjiro, Watanabe Umiakira và Ono Genmyo biên tập, gồm 100 tập, 3.493 bộ, 13.520 quyển, trong đó, 55 tập đầu gồm Kinh, Luật, Luận, Sớ giải, các tông phái Phật giáo Trung Quốc, Nhật Bản. Đây là ấn bản Đại tạng kinh bằng chữ Hán hoàn chỉnh nhất, có tính hệ thống về phân loại và chấm câu tốt nhất.

    Phật giáo Tây Tạng cũng có Đại tạng kinh riêng khá sớm, từ năm 1290 đến 1364. Đại tạng này bao hàm hầu hết các bản luận Sanskrit của các bộ phái Phật giáo Ấn Độ, có nguồn gốc từ Trường Đại học Nalanda nổi tiếng và một số bản dịch từ tiếng Hán. Đại tạng này được hiệu chỉnh qua các thời kỳ và trở thành kho tàng Pháp bảo Tạng truyền đặc thù, vì nó chứa nhiều bộ mật chú và pháp môn tu bí truyền mà ngày nay không tìm thấy trong các Đại tạng Trung Hoa và các nước khác.

    Tính từ thời điểm Pháp thuộc năm 1867 đến 2019, khi tiếng Hán – Việt trở thành tiếng Việt La-tinh hóa, 152 năm đã trôi qua, hoặc tính từ thời điểm Hội đồng Phiên dịch Kinh điển của GHPGVNTN hình thành từ năm 1973 cũng đã trải qua 46 năm, Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam chỉ mới hoàn tất một nửa chặng đường phiên dịch.

    Bên cạnh việc trân trọng những thành quả dịch thuật của các bậc Tôn đức hữu công thuộc các thế hệ trước, GHPGVN cần có Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam hoàn chỉnh, không chỉ thể hiện bản sắc văn hóa Phật giáo Việt Nam mà còn giúp cho người Việt Nam không biết các cổ ngữ Phật giáo, có thể tiếp cận lời Phật dạy bằng tiếng Việt, nhằm đạt được trí tuệ do nghe chân lý Phật (P. Sutamayapaññā, Văn tuệ), trí tuệ do nghiền ngẫm chân lý Phật (P. Cintāmayapaññā, Tư tuệ) và trên nền tảng này, tiếp tục đạt được trí tuệ do thực hành thiền chỉ, thiền quán (P. Bhāvanāmayapaññā, Tu tuệ).

    Để tạo nên bản sắc văn hóa tâm linh Phật giáo Việt Nam qua Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam, tôi tha thiết kêu gọi quý Tăng Ni và Phật tử tham gia vào Ban Phiên dịch và Ban Biên tập Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam, góp phần phiên dịch và xuất bản hoàn chỉnh Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam. Đồng thời, tôi tha thiết kêu gọi quý mạnh thường quân và quý Phật tử phát tâm đóng góp tịnh tài để công trình phiên dịch, biên tập và xuất bản Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam sớm thành tựu mỹ mãn.

    Xuất bản Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam không chỉ là niềm mơ ước của Tăng Ni và Phật tử Việt Nam mà còn tạo thuận duyên cho 97 triệu người Việt Nam trong nước và hơn 5 triệu người Việt Nam ở hải ngoại có cơ hội học Phật, tu Phật bằng tiếng Việt, để diệt trừ tham ái, sân hận, si mê, chấp thủ, vốn là nhân khổ đau, đồng thời, trải nghiệm an vui, hạnh phúc bây giờ và tại đây, góp phần làm cho Tổ quốc Việt Nam ngày càng giàu, mạnh và phát triển bền vững.

    Vesak Liên Hợp Quốc, PL.2563 – DL.2019
    Hòa thượng THÍCH THIỆN NHƠN
    (Chủ tịch Hội đồng Trị sự GHPGVN)

    Kinh Trạm xe (P. Rathavinītasuttaṃ, H. 傳車經) tương đương Thất xa kinh. [28] Bài kinh giới thiệu cuộc đối thoại giữa tướng quân Chánh pháp Tôn giả Sāriputta, và nhà hoằng pháp vĩ đại Tôn giả Puṇṇa Mantāṇiputta (Phú-lâuna Mãn-từ tử), về ý nghĩa của “bước đi và đích đến” hay “phương tiện và cứu cánh.” Niết-bàn là cứu cánh của tu tập, chỉ đạt được khi các bước phương tiện tu tập được thành tựu; tuy nhiên, dừng lại ở phương tiện của các pháp môn thì vĩnh viễn không đạt được cứu cánh.

    Kinh Gò mối ( P. Vammikasuttaṃ, H. 蟻垤經 ). Tham chiếu : Nghị dụ kinh. [ 27 ] Với những ẩn dụ, đức Phật sánh ví thân 4 đại như gò mối đêm hôm phun khói ( nghĩa là những gì ban ngày làm, đêm hôm quán chiếu lại ), ban ngày chiếu sáng ( nghĩa là những gì đêm hôm quán chiếu, ban ngày thực hành thực tế trên thân, miệng, ý ) ; trí tuệ như thanh gươm ; tinh tấn như sự đào lên ; vô minh như then cửa ; phẫn nộ như con nhái ; dục tham, sân, hôn trầm thụy miên, trạo cử, nghi ngại như đồ lọc sữa ; 5 thủ uẩn như con rùa ; 5 dục như con dao phay ; hỷ tham như cục thịt ; người dứt lậu hoặc như con rắn hổ .Kinh Ví dụ con rắn ( P. Alagaddūpamasuttaṃ, H. 蛇喻經 ) tương tự A-lê-tra kinh. [ 26 ] Thông qua bài kinh này, đức Phật xác quyết rằng quan điểm sai lầm đáng tiếc cho rằng tận hưởng tính dục không làm chướng ngại Thánh đạo hoàn toàn có thể trở thành động cơ làm người xuất gia sống thế tục hóa. Bằng những ảnh dụ sinh động, đức Phật đã nghiên cứu và phân tích thực chất của Chánh pháp chỉ là phương tiện đi lại đưa người sang sông. Hiểu được điều này, hành giả chú tâm vào hành trì hơn là học pháp để thỏa mãn nhu cầu tri thức Phật học. Nhờ hành trì Chánh pháp, hành giả giải phóng được những ý niệm chấp ngã .Kinh Ví dụ cái cưa ( P. Kakacūpamasuttaṃ, H. 鋸喻經 ) tương tự Mâu-lê-phá-quần-na kinh. [ 25 ] Đức Phật dạy rằng trong giao tế và ứng xử, dù trong trường hợp nào, hành giả phải khắc chế khẩu nghiệp, vượt qua trạng thái bị xúc phạm, chuyển hóa lòng sân, phát ngôn bằng lời từ bi và tha thứ, không để tâm sân cưa nát mình .Kinh An trú tầm ( P. Vitakkasaṇṭhānasuttaṃ, H. 想念止息經 ) tương tự Tăng thượng tâm kinh. [ 24 ] Lắng dịu tư duy xấu đi được đức Phật trình làng như thể phương pháp chuyển hóa, giúp tâm an trú, an tịnh, nhất tâm, định tĩnh, vượt khỏi mọi vướng mắc phiền não. Đức Phật đã ra mắt 5 giải pháp chuyển hóa những tư duy tính dục, tư duy sân hận và tư duy hãm hại, giúp hành giả làm chủ tư duy, làm chủ được tâm .Kinh Song tầm ( P. Dvedhāvitakkasuttaṃ, H. 雙想經 ) tương tự Niệm kinh. [ 23 ] Đức Phật kể lại kinh nghiệm tay nghề phân loại tư duy của Ngài và cách chuyển hóa chúng một cách có hiệu suất cao. Con đường chuyển hóa đó phát khởi bằng thái độ thừa nhận tính cách hiện hữu của tư duy trong mối quan hệ giá trị so với bản thân và tha nhân. Sự thừa nhận này giúp hành giả chuyển hóa tận nền tảng những tư duy xấu đi, đồng thời tăng trưởng những tư duy tích cực .Kinh Mật hoàn ( P. Madhupiṇḍikasuttaṃ, H. 蜜丸經 ) tương tự Mật hoàn dụ kinh. [ 22 ] Thái độ tranh luận thường dựa trên quan điểm và học thuyết, không hề xử lý những vấn nạn của nhân sinh và thiên hà, ngược lại, trói buộc con người vào mạng lưới “ tưởng ám ảnh. ” Từ đó, con người sống trong sự chi phối và trói buộc của tham dục, hoài nghi, hối quá, tham trước so với những pháp hiện hữu hoặc phi hiện hữu. Triết lý về nguồn gốc nhận thức quá súc tích này được Tôn giả Mahākaccāna ( Đại Ca-chiên-diên ) lý giải thấu đáo : ( i ) Không tranh : Không ngã tưởng ; ( ii ) Rời quốc tế tranh : Bỏ những tùy miên xấu, không tranh luận với đời, không để căn trần thức bị ảnh hưởng tác động, bị chi phối .Kinh Khu rừng ( P. Vanapatthasuttaṃ, H. 林藪經 ) tương tự Lâm kinh. [ 21 ] Đức Phật xác lập tầm quan trọng của thiên nhiên và môi trường sinh sống và đối tượng người dùng giao tế so với đời sống đạo đức, tâm linh của những hành giả. Các trú xứ và thân cận xứ nào hoàn toàn có thể làm vững mạnh đời sống tâm linh, hành giả nên an trụ để thăng quan tiến chức trên con đường tu tập. Ngược lại, hành giả nên mạnh dạn từ bỏ, dù nơi đó và nhân sự đó đáp ứng cho ta nhiều giá trị vật chất .Kinh Tâm hoang vu ( P. Cetokhilasuttaṃ, H. 心荒蕪經 ) tương tự Tâm uế kinh. [ 20 ] Do tâm hoang vu, con người đánh mất chánh tín vào Phật, Pháp, Tăng, đạo đức, nên dễ phẫn nộ và bị trói buộc bởi tham ái dục, tham ái tự thân, tham ái sắc pháp, tham ái tận hưởng, tham ái cõi trời. Để vượt qua, con người cần tu tập thiền định, tinh tấn không ngừng như gà con đập thủng vỏ trứng, đạt thành quả giác ngộ .Kinh Tư lượng ( P. Anumānasuttaṃ, H. 思量經 ) tương tự Tỷ-kheo thỉnh kinh. [ 19 ] Ngài Mahāmoggallāna nghiên cứu và phân tích về những nguyên do tâm ý dẫn đến thực trạng một người trở nên khó lắng nghe và không được người khác tin tưởng. Đồng thời, Ngài khẳng định chắc chắn khi chuyển hóa những tâm ý xấu đi đó, người ấy sẽ trở thành người có nhân cách hùng vĩ .Tiểu kinh Khổ uẩn ( P. Cūḷadukkhakkhandhasuttaṃ, H. 苦蘊小經 ) tương tự Khổ ấm kinh. [ 18 ] Đức Phật xác quyết rằng dục là thủ phạm tạo ra khuynh hướng và chất chứa tàn dư của những tâm ý tham, sân và si. Cũng chính vì thái độ tận hưởng dục lạc mà phần nhiều con người chọn đời sống tại gia, đồng ý những giá trị niềm hạnh phúc tương đối. Đồng thời, đức Phật phủ định giải pháp tu hành ép xác của Kỳ-na giáo không phải là giải pháp dứt dục. Chuyển hóa khổ đau phải được thực thi bằng sự hành trì trung đạo .Đại kinh Khổ uẩn ( P. Mahādukkhakkhandhasuttaṃ, H. 苦蘊大經 ) tương tự Khổ ấm kinh. [ 17 ] Đức Phật đã nghiên cứu và phân tích một cách súc tích “ vị ngọt, sự nguy hại và sự xuất ly ” so với 3 yếu tố dẫn đến khổ đau là dục tham, vẻ đẹp và cảm hứng. Sự tuệ tri thực chất của 3 quá trình tâm ý vừa nêu so với dục, sắc và cảm hứng sẽ giúp cho hành giả nhổ lên nền tảng khổ đau. Đây chính là một trong những điểm đặc trưng của đạo Phật so với những tôn giáo khác .Đại kinh Sư tử hống ( P. Mahāsīhanādasuttaṃ, H. 狮子吼大經 ). [ 16 ] Nhân sự kiện một Tỳ-kheo hoàn tục do không thấy được sự siêu tuyệt của đức Phật, bài kinh đã ra mắt một cách sơ lược về những đặc thù của Phật, theo đó, Ngài hoàn toàn có thể rống tiếng rống sư tử trong những hội chúng. Chính những đặc thù này đã làm đảo lộn ( lông tóc dựng ngược ) mọi quan điểm sai lầm đáng tiếc về Phật và Phật giáo .Tiểu kinh Sư tử hống ( P. Cūḷasīhanādasuttaṃ, H. 狮子吼小經 ) tương tự Sư tử hống kinh. [ 15 ] Đức Phật khẳng định chắc chắn chỉ trong giáo pháp và giới luật của Phật mới có năng lực tạo ra 4 Thánh quả Sa-môn, vì đạo Phật dạy giải pháp buông bỏ chấp thủ, trong khi những học thuyết khác thì không. Đây là điểm độc lạ giữa đạo Phật và những tôn giáo khác .Kinh Niệm xứ ( P. Satipaṭṭhānasuttaṃ, H. 念處經 ) tương tự Niệm xứ kinh. [ 14 ] Đức Phật chứng minh và khẳng định có một con đường thẳng tắt, trực tiếp có năng lực làm cho chúng sinh trở nên thanh tịnh, chứng đắc được Niết-bàn, tháo gỡ tổng thể lòng tham đắm, cố chấp và khổ đau trên đời. Đó là 4 pháp quán niệm về thân thể, xúc cảm, tâm tưởng và đối tượng người dùng tâm tưởng như chúng đang là .Kinh Chánh tri kiến ( P. Sammādiṭṭhisuttaṃ, H. 正見經 ). [ 13 ] Qua bài kinh này, Ngài Sāriputta đã ra mắt 16 phương diện tiêu biểu vượt trội của chánh kiến, cái nhìn tương thích với thực chất của sự vật đang là đặt trên nền tảng của nguyên tắc 4 chân lý Thánh và 12 nhân duyên. Nhờ có chánh kiến, con người nhổ lên nền tảng của những khuynh hướng tham ái, sân hận và si mê, vốn nhấn chìm họ trong đau khổ và hệ lụy .Kinh Đoạn giảm ( P. Sallekhasuttaṃ, H. 斷減經 ) tương tự Châu-na vấn kiến kinh. [ 12 ] Đức Phật dạy giải pháp vận dụng chánh quán với trí tuệ để diệt trừ những quan điểm sai lầm đáng tiếc về ngã luận và quốc tế luận. Đồng thời, Ngài xác lập rằng sự chứng đắc 4 thiền sắc giới và 4 thiền vô sắc giới chưa phải là thành quả đoạn trừ được phiền não lậu hoặc thật sự. Nhân đó, đức Phật đã dạy pháp môn chuyển nghiệp, pháp môn khởi tâm, pháp môn đối trị, pháp môn hướng thượng và pháp môn từ bỏ để giúp mọi người đạt được an vui và giải thoát .Kinh Ví dụ tấm vải ( P. Vatthasuttaṃ, H. 布喻經 ) tương tự Thủy Tịnh Phạm chí kinh. [ 11 ] Thông qua ảnh dụ tấm vải, đức Phật chứng minh và khẳng định rằng tâm cấu uế không thể nào nhuộm được màu của an vui và giải thoát. Tẩy sạch những cấu uế của tâm, con người sẽ thiết lập được niềm tin bất động vào Phật, Pháp, Tăng. Khi ấy, hành giả không còn trọng vọng vào những con sông thiêng, ngày tốt xấu mà tẩy tịnh tội lỗi của bản thân bằng những đức tính hùng vĩ .Kinh Ước nguyện ( P. Ākaṅkheyyasuttaṃ, H. 願經 ) tương tự Nguyện kinh. [ 10 ] Bài kinh khởi đầu bằng sự chứng minh và khẳng định của đức Phật về tầm quan trọng của đời sống đạo đức so với người đang tầm cầu Thánh quả. Thành công trong sự tu tập không phải là hiệu quả của “ ước nguyện ” đơn thuần, mà là hiệu quả của việc thực hành đạo đức, thiền định và thiền quán .Kinh Không uế nhiễm ( P. Anaṅgaṇasuttaṃ, H. 無穢經 ) tương tự Uế phẩm kinh. [ 9 ] Bài kinh nghiên cứu và phân tích những phương diện “ uế nhiễm ” được bộc lộ dưới những góc nhìn tâm ý vị ngã TT và lòng tự ái, làm phương hại đến tư cách và phẩm hạnh của hành giả tu tập ; đồng thời, trải qua đó, đề cao giá trị của người xuất gia chân chánh, biết trang sức đẹp cho mình nhiều đóa hoa đạo đức .Kinh Sợ hãi và khiếp đảm ( P. Bhayabheravasuttaṃ, H. 怖駭經 ). [ 8 ] Bài kinh này, một mặt trình diễn những đức tính thiết yếu giúp hành giả sống viễn ly để thành tựu đạo quả giải thoát, mặt khác, trải qua đó, kể lại những kinh nghiệm tay nghề chinh phục sự sợ hãi của đức Phật khi Ngài còn là vị Bồ-tát sống độc cư viễn ly .Kinh Thừa tự pháp ( P. Dhammadāyādasuttaṃ, H. 法嗣經 ) tương tự Cầu pháp kinh. [ 7 ] Đức Phật khuyên tổng thể đệ tử của Ngài hãy trở thành những người thừa kế gia tài Chánh pháp mà Ngài đã dày công dạy dỗ, không nên trở thành những người thừa kế gia tài vật chất. Trên ý thức lời dạy này, Tôn giả Sāriputta đã lý giải sơ lược nội dung của thừa tự pháp cho những vị Hiền giả Thượng tọa Tỳ-kheo, Trung tọa Tỳ-kheo và tân Tỳ-kheo xuất hiện .Kinh Tất cả lậu hoặc ( P. Sabbāsavasuttaṃ, H. 一切漏經 ) tương tự Lậu tận kinh. [ 6 ] Đức Phật trình làng 7 giải pháp diệt trừ phiền não tận nền tảng, gồm : ( i ) Chánh kiến, ( ii ) Phòng hộ giác quan, ( iii ) Thọ dụng với chánh niệm, ( iv ) Kham nhẫn, ( v ) Tránh né thích hợp, ( vi ) Trừ diệt, ( vii ) Tu tập 7 yếu tố đưa đến giác ngộ. Tùy theo căn tánh, hành giả lựa chọn cho mình chiêu thức thích hợp nhất để giải phóng toàn bộ trói buộc, sống an lành niềm hạnh phúc ngay giờ đây và tại đây .Kinh Pháp môn cơ bản ( P. Mūlapariyāyasuttaṃ, H. 根本法門經 ) tương tự Tưởng kinh. [ 5 ] Bài kinh này nghiên cứu và phân tích về những Lever nhận thức của 4 hạng người : Phàm phu, bậc Hữu học, bậc A-la-hán và Như Lai. Trên cơ sở của nhận thức “ tưởng tri ” ( saññājānāti ) hoặc “ thắng tri ” ( abhijānāti ), phàm và Thánh được xác lập, luân hồi và giải thoát xuất hiện. Để giải thoát, hành giả chỉ cần chuyển hóa nhận thức từ “ tưởng tri ” thành “ thắng tri. ”Điểm đặc biệt quan trọng của Kinh Trung bộ là phẩm 4 và 5, tức những kinh mang số thứ tự từ 31 đến 50, có cấu trúc “ tuy nhiên đôi ” ( yamaka ), cứ 2 kinh có một tựa đề. Kinh thứ nhất với tiếp đầu ngữ “ Cūḷa ” ( Tiểu ) là kinh ngắn hơn, kinh tiếp theo với tiếp đầu ngữ “ Mahā ” ( Đại ) là kinh dài hơn. Có tổng thể 17 cặp kinh như vậy : 11-12, 13-14, 27-28, 29-30, 31-32, 33-34, 35-36, 37-38, 39-40, 43-44, 45-46, 63-64, 77-79, 109 – 110, 121 – 122, 135 – 136, 62-147. Trật tự không được đồng điệu, có lúc Tiểu kinh trước Đại kinh, cũng có lúc Đại kinh trước Tiểu kinh ( ví dụ, cặp 13-14, 29-30, 33-34, 39-40, 43-44, 77-79, 109 – 110 ), có lúc khoảng cách khá xa ( 62-147 ). Về những bản dịch tiếng Anh trọn bộ, Kinh Trung bộ được dịch nhiều hơn bốn bộ còn lại của tầm cỡ Pāli. Bản dịch tiên phong của Lord Chalmers với tựa đề : Further Dialogues of the Buddha ( Các cuộc đối thoại thâm thúy của đức Phật ), 2 tập ( London : Oxford University Press, 1926 – 27 ). Isaline Blew Horner dịch với tựa đề : The Collection of the Middle Length Sayings ( Tuyển tập những lời dạy có độ dài trung bình ), 3 tập ( London : PTS, 1954 – 59 ). Khoảng đầu năm 1960, Bhikkhu Ñaṇamoli dịch bộ này với tựa đề : The Middle Length Discourses of the Buddha : A New Translation of the Majjhima Nikāya ( Những bài kinh có độ dài trung bình của đức Phật : Bản dịch mới Kinh Trung bộ ), đã triển khai xong bản thảo, nhưng chưa kịp xuất bản rồi viên tịch. Công việc này được Ngài Bhikkhu Bodhi phát tâm hiệu đính, và đặt lại tựa đề mới : The Middle Length Discourses of the Buddha ( Các bản kinh có độ dài trung bình của đức Phật ), 2 tập. Do đó, tác phẩm được thay mặt đứng tên bởi Ngài Bhikkhu Ñaṇamoli và Bhikkhu Bodhi ( Somerville : Wisdom Publications, 1995 ; Boston : Wisdom Publications, 2009 ). David W. Evans dịch Discourses of Gotama Buddha : Middle Collection ( Các bài giảng của đức Phật Gotama : Tuyển tập những kinh trung bình ), ( London : Janus Publications, 1991 ). Ni sư Uppalavanna dịch hàng loạt 152 kinh sang tiếng Anh và đăng tải trên những trang mạng : www. metta.lk, www. buddhism.org, v.v … Ngài Bhikkhu Sujato dịch với tựa đề : The Middle Discourses ( Các bài kinh trung bình ), xuất bản trực tuyến tại www.suttacentral.net, 2018. Ngoài ra, còn có những bản tuyển dịch được xuất bản ở 1 số ít nước Khu vực Đông Nam Á. Sớm nhất là bản A Treasury of the Buddha’s Words ( Kho báu lời Phật dạy ), thay mặt đứng tên dịch giả là Bhikkhu Ñaṇamoli, được Bhikkhu Khantipalo hiệu đính và xuất bản tại Bangkok, năm 1960, trước khi Ngài Bodhi hiệu đính toàn tập ; Hội Kinh tạng Miến Điện tuyển dịch : Twenty-Five Suttas from Mūla-Paṇṇāsā ( 25 bài kinh trong 50 bài đầu của Kinh Trung bộ ), 1986 ; Twenty-Five Suttas from Majjhima-Paṇṇāsā ( 25 bài kinh trong 50 bài giữa của Kinh Trung bộ ), 1987 ; và Twenty-Five Suttas from Upari-Paṇṇāsā ( 25 bài kinh trong 50 bài cuối của Kinh Trung bộ ), 1988 do Nxb. Myanmar Piṭaka Association ấn hành tại Rangoon và được Nxb. Sri Satguru, Delhi, tái bản tại Ấn Độ. Ngoài ra, còn có 82 bài kinh được Ngài Bhikkhu Thanissaro chọn dịch, in trong tuyển tập Handful of Leaves ( Nắm lá ), tập II ( California, USA : Metta Forest Monastery, 2018 ). Tại Nước Ta, bản dịch của Hòa thượng Thích Minh Châu với tựa đề : Kinh Trung bộ, 3 tập, xuất bản lần đầu năm 1973, tái bản năm 1986, 1992. Đây là bản dịch trung thành với chủ với nguyên tác Pāli, có tìm hiểu thêm bản tiếng Anh của bà I. B. Horner : The Collection of the Middle Length Sayings. Theo Lời trình làng của Kinh Trung bộ, [ 4 ] Hòa thượng có tìm hiểu thêm thêm bản tiếng Nhật trong Đại tạng kinh Nam truyền, những ghi chú bằng tiếng Anh và tiếng Hán, khi Hòa thượng theo học ở tại Hội Dharmaduta Vidhyalaya ở Colombo, Tích Lan từ năm 1952 đến 1955. Ấn bản mới nhất được Viện Nghiên cứu Phật học Nước Ta tái bản năm 2012, in thành 2 tập. Về tài liệu tìm hiểu thêm cho Kinh Trung bộ trong tiếng Việt có Luận án Tiến sĩ của Hòa thượng Thích Minh Châu tại Đại học Nālandā năm 1961 : A Comparative Study of the Chinese Madhyama Āgama and the Pāli Majjhima Nikāya ( So sánh Trung A-hàm kinh chữ Hán và Kinh Trung bộ chữ Pāli ) được Ni sư Trí Hải dịch ra tiếng Việt và xuất bản năm 1998. Ngoài ra, còn có những quyển : Tóm tắt Kinh Trung bộ, 1 tập, của Hòa thượng Thích Minh Châu ( TP. Hồ Chí Minh : Nxb. Văn Hóa TP HCM, 2010 ) ; Tìm hiểu Kinh Trung bộ, 3 tập, của Hòa thượng Thích Chơn Thiện ( TP.HN : Nxb. Tôn Giáo, 2004 ) ; Toát yếu Kinh Trung bộ của Ni sư Trí Hải, 3 tập ( TP. Hà Nội : Nxb. Tôn Giáo, 2010 ) ; và Hướng dẫn đọc Kinh Trung bộ, 2 tập, của Thượng tọa Thích Nhật Từ ( Thành Phố Hà Nội : Nxb. Hồng Đức, 2020 ). Kinh Trung bộ lần đầu được Hòa thượng Thích Minh Châu giảng dạy tại phân khoa Phật học, Đại học Vạn Hạnh từ năm 1964 – 75, sau đó, liên tục dạy tại Trường Cao cấp Phật học Nước Ta ( 1984 – 97 ) nay là Học viện Phật giáo Nước Ta ( HVPGVN ) tại TP. TP HCM, dạy tại Thiền viện Vạn Hạnh ( Q. Phú Nhuận, TP. TP HCM ) và Tịnh xá Trung Tâm ( Q. Q. Bình Thạnh, TP. TP HCM ). Hiện tại, kinh này được dạy ở HVPGVN tại TP. TP HCM, TP.HN, Huế cũng như tại một số ít trong 9 trường Cao đẳng Phật học và 1 số ít trong 35 trường Trung cấp Phật học trên toàn nước. Ngoài Hòa thượng Thích Minh Châu, những vị Tôn túc có công giảng dạy Kinh Trung bộ gồm có Hòa thượng Hộ Giác, Hòa thượng Thích Chơn Thiện, Ni sư Trí Hải. Từ năm 2005, tại giảng đường chùa Xá Lợi, tôi là người giảng trọn bộ Kinh Trung bộ, mỗi buổi 90-120 phút. Toàn bộ những file âm thanh được thông dụng trên : phatam.com và chuagiacngo.com. Bản dịch Kinh Trung bộ của Hòa thượng Thích Minh Châu và việc giảng dạy kinh này tại Nước Ta trong hơn 5 thập niên qua đã góp thêm phần làm đổi khác tích cực nền Phật học tại Nước Ta, giúp nhiều thế hệ Tăng Ni Nước Ta không còn xem tầm cỡ Pāli là tầm cỡ Tiểu thừa nữa. Trên thực tiễn, đây là tuyển tập những bài kinh nền tảng nhất về Phật học. Việc xuất bản bộ kinh này tại Nước Ta đã thôi thúc sự hợp tác giữa Phật giáo Thượng Tọa bộ và Phật giáo Đại thừa trong khoanh vùng phạm vi Giáo hội Phật giáo Nước Ta và những Phật sự chung trên toàn nước. II. KHÁI QUÁT NỘI DUNG CÁC KINHI. TỔNG QUAN KINH TRUNG BỘ Kinh Trung bộ ( P. Majjhima Nikāya, H. 中部經 ) là bộ kinh quan trọng thứ hai trong 5 bộ kinh Pāli ( Pāli Nikāya ) của Phật giáo Thượng Tọa bộ ( Theravāda ) ; là tuyển tập 152 bài kinh có độ dài trung bình ( The Collection of the Middle Length Sayings ) trong Kinh tạng Pāli ( Sutta Piṭaka ), tương ứng với 222 bài kinh trong Trung A-hàm kinh ( S. Madhyama Āgama, H. 中阿含經 ). Khái niệm “ trung ” ( majjhima, 中 ) có nghĩa là “ trung bình, vừa ” về số lượng chữ của từng bài kinh trong bộ này. Tuy nhiên, do số lượng kinh như đã nêu nên Kinh Trung bộ có số trang nhiều gần gấp 3 lần so với Kinh Trường bộ. Về số lượng, Kinh Trung bộ ít hơn 70 bài kinh so với Trung A-hàm kinh thuộc Thuyết Nhất Thiết Hữu bộ ( Sarvāstivāda ), trong văn học Hán tạng, được sắp vào vị trí thứ 26 của Đại Chánh tân tu Đại tạng kinh ( 大正新脩大蔵經, Taishō edition ). [ 1 ] Vì số lượng bài kinh giữa Kinh Trung bộ và Trung A-hàm kinh khác nhau nên có sự độc lạ lớn về thứ tự bài kinh, cách đặt tựa đề kinh, những khái niệm và nội dung từng bài kinh. Về văn tự, tầm cỡ Pāli thường được phân chia theo độ dài ( pamāṇa ) của kinh. Kinh Trường bộ là tuyển tập 34 bài kinh có độ dài dài nhất ( dīghappamāṇānaṃ suttānaṃ ). Kinh Trung bộ là tuyển tập 152 bài kinh có độ dài trung bình ( majjhimappamāṇāni suttāni ). Kinh Tương ưng bộ trong bản Việt dịch tất cả chúng ta gồm 2.854 bài kinh được sắp xếp theo nhóm chủ đề. Kinh Tăng chi bộ là tuyển tập gồm 7.260 [ 2 ] kinh liên hệ đến pháp số, khởi đầu từ số 1 đến số 11. Kinh Tiểu bộ là một hợp tuyển gồm 15 tập theo chủ đề. Thực ra, cách phân loại tuyển tập kinh như vừa nêu cũng mang tính tương đối. [ 3 ] Phần lớn Kinh Trung bộ, đức Phật giảng cho Tăng chúng về kinh nghiệm tay nghề tu học, cách sống trong pháp, trong tình huynh đệ và khuyến khích hành đạo ( 1, 2, 3, 6, 10, 11, 13, 16, 17, 19, 20, 21, 22, 25, 26, 29, 33, 34, 38, 39, 40, 45, 46, 47, 48, 67, 70, 101, 102, 103, 106, 109, 110, 111, 112, 113, 116, 117, 118, 119, 120, 129, 130, 131, 137, 138, 139, 140, 141, 148, 149 ). Nhiều kinh đức Phật đặc biệt quan trọng dạy cho những Tôn giả Sāriputta, Ānanda, Mahācunda và nhiều Tôn giả khác ( 8, 12, 59, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 68, 69, 81, 83, 104, 114, 115, 121, 122, 125, 126, 128, 136, 142, 145, 147, 151, 152 ). Có kinh đức Phật dạy cho những gia chủ ( 51, 52, 53, 54, 55, 60, 105, 127, 135, 150 ). Nhiều kinh đức Phật dạy cho ngoại đạo hoặc những yếu tố do ngoại đạo nêu lên được những vị đệ tử Phật thuật lại ( 4, 7, 13, 27, 30, 35, 36, 41, 42, 56, 57, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 91, 92, 93, 95, 96, 98, 99, 100 ). Nhiều kinh đức Phật giảng cho những vua chúa, quan lại ( 14, 58, 82, 84, 85, 87, 88, 89, 90, 125 ). Có kinh đức Phật giảng cho chư thiên ( 23, 49, 134 ), giảng cho dạ-xoa ( 31 ). Có kinh đức Phật dạy cho tướng cướp giết người ( 86 ). Nhiều kinh tường thuật lại cuộc luận bàn của những Tôn giả, đệ tử xuất gia của đức Phật ( 24, 32, 43 ) ; hoặc cuộc đàm thoại giữa đệ tử Phật với ngoại đạo ( 27, 124 ). Nhiều kinh những Tôn giả, đại đệ tử của đức Phật giảng cho hội chúng Tỳ-kheo ( 5, 9, 15, 18, 28, 123, 132, 133 ) ; hoặc giảng cho ngoại đạo ( 97 ). Có kinh tường thuật Tôn giả Sāriputta thăm bệnh, thuyết pháp cho cư sĩ ( 143 ) và cho Tỳ-kheo ( 144 ). Có kinh Tôn giả Mahāmoggallāna giảng cho chư thiên ( 37 ), hoặc giảng cho Ác ma ( 50 ). Có kinh Tôn giả Nandaka giáo giới cho chư Ni ( 146 ) và có kinh do nữ Tôn giả Dhammadinnā lý giải những pháp cơ bản cho cư sĩ Visākha qua hình thức phỏng vấn ( 44 ). Một số kinh tường thuật những thời giảng của chư Tôn giả sau khi đức Phật nhập Niết-bàn ( 94, 108 ). Về nội dung, Kinh Trung bộ tiềm ẩn toàn bộ những triết học quan trọng của đức Phật, trải dài 45 năm hoằng truyền chân lý gồm có thế giới quan ( không có nguyên do tiên phong ), nhân sinh quan ( lấy con người làm TT ), chính trị quan ( dựa trên chủ nghĩa pháp quyền được sự tương hỗ bởi chân lý ), xã hội quan ( không giai cấp, mọi người bình đẳng, công minh, dân chủ ), đạo đức quan ( dựa vào phòng phi, chỉ ác, dương thiện ), tu đạo quan ( hoàn thành xong đạo đức, thiền định và trí tuệ ), giải thoát quan ( chấm hết luân hồi, chứng đắc những quả Thánh ). Ngoài ra, Kinh Trung bộ còn có một số ít bài kinh đối thoại liên tôn giáo và triết học giữa đức Phật với những đạo sĩ Sa-môn và Bà-la-môn đương thời, cũng như giữa những đệ tử đức Phật với những đạo sĩ khác tôn giáo. Về phân loại, Kinh Trung bộ được chia thành 3 phần ( paṇṇāsa ), 2 phần đầu, mỗi phần gồm có 50 kinh, riêng phần cuối có 52 kinh. Trong mỗi phần lại chia ra 5 phẩm ( vagga ), mỗi phẩm có 10 kinh, riêng phẩm thứ 15 gồm 12 kinh. Cấu trúc chia thành 3 phần, 15 phẩm của Kinh Trung bộ được tóm tắt như sau : 1. Phần cơ bản ( Mūlapaṇṇāsa ) 50 bài kinh tiên phong :Kinh Hạnh con chó ( P. Kukkuravatikasuttaṃ, H. 狗行者經 ). [ 59 ] Sau khi chứng minh và khẳng định pháp tu hạnh con chó và hạnh con bò làm người tu khổ hạnh đầu thai làm chó, làm bò, bị đọa lạc khổ đau, đức Phật nghiên cứu và phân tích 4 loại nghiệp và quả báo : ( i ) Nghiệp đen, quả báo đen ; ( ii ) Nghiệp trắng, quả báo trắng ; ( iii ) Nghiệp nửa đen nửa trắng, quả báo nửa đen nửa trắng ; ( iv ) Nghiệp không đen không trắng, quả bảo không đen không trắng. Phật khuyên mọi người tu nghiệp trắng, tức sống đời đạo đức thanh cao để đạt niềm hạnh phúc và thành công xuất sắc .Kinh Ưu-ba-ly ( P. Upālisuttaṃ, H. 優婆離經 ) tương tự Ưu-bà-ly kinh. 58 Sau khi luận chiến với đức Phật, cư sĩ Upāli, đại diện thay mặt phái tu Lõa thể, đã nhận Phật làm thầy. Qua đối thoại, đức Phật khẳng định chắc chắn vai trò quan trọng của ý nghiệp so với hành vi, và thay vào đó, nên tu tứ Thánh đế, kết thúc khổ đau .Kinh Jīvaka ( P. Jīvakasuttaṃ, H. 耆婆迦經 ). Đức Phật lý giải quyền lợi của đạo đức và nguyên do không nên ăn thịt động vật hoang dã. Ba trường hợp thịt thanh tịnh thì ăn được : ( i ) Không thấy cảnh con vật đang bị giết ; ( ii ) Không nghe tiếng kêu của con vật đang bị giết ; ( iii ) Không có không tin về con vật ấy chết vì mình. Đồng thời, đức Phật khuyên mọi người tăng trưởng tâm từ bi, yêu quý con người, động vật hoang dã và bảo vệ môi trường tự nhiên .Kinh Potaliya ( P. Potaliyasuttaṃ, H. 哺多利經 ) tương tự Bô-lợiđa kinh. [ 58 ] Đức Phật dạy kỹ năng và kiến thức chấm hết nghiệp và thói phàm phu gồm sát hại, trộm cắp, nói láo, tham lam, khó chịu, phỉ báng, phẫn nộ, cao ngạo ; nhờ đó, con người được niềm hạnh phúc và thành công xuất sắc. Đồng thời, người tu tập thấy rõ tai hại của ái dục như khúc xương, miếng thịt, cầm đuốc đi ngược gió, hố than hừng, cơn mộng, vật mượn và như cây có nhiều quả chín để không bị nhiễm đắm vào dục .Kinh Hữu học ( P. Sekhasuttaṃ, H. 有學經 ). Thay lời đức Phật, Tôn giả Ānanda trình làng những hạnh tu của bậc Hữu học, khuyến khích mọi người tu học, kết thúc khổ đau, chứng đạt Thánh quả gồm : ( i ) Giới hạnh ; ( ii ) Làm chủ 6 giác quan ; ( iii ) Tiết độ trong tiêu thụ ; ( iv ) Chánh niệm trong những oai nghi ; ( v ) Tu 7 diệu pháp ( tín, tàm, quý, tấn, văn, niệm, tuệ ) ; ( vi ) Chứng 4 thiền .Kinh Bát thành ( P. Aṭṭhakanāgarasuttaṃ, H. 八城經 ) tương tự Bát thành kinh. [ 57 ] Tôn giả Ānanda nương lời Phật dạy, hướng dẫn tu tập 11 cửa bất tử, nhằm mục đích đạt được an nhàn giải thoát trong hiện đời gồm 4 thiền ( hỷ lạc do lìa tham ái, hỷ lạc do định, diệu lạc do bỏ hỷ, xả niệm thanh tịnh ), 4 Phạm trú ( từ, bi, hỷ, xả ) và 3 thiền vô sắc ( Không vô biên xứ, Thức vô biên xứ, Vô sở hữu xứ ) .Kinh Kandaraka ( P. Kandarakasuttaṃ, H. 乾達羅迦經 ). [ 56 ] Phật nghiên cứu và phân tích 4 hạng người : ( i ) Người tự làm khổ mình qua cách tu khổ hạnh ; ( ii ) Người làm khổ người khác qua nghề tà, nghiệp xấu ; ( iii ) Người vừa tự làm khổ mình vừa làm khổ người khác do phi đạo đức và phạm pháp ; ( iv ) Người mang niềm hạnh phúc cho mình và người khác do lối sống thánh thiện. Đề cao loại người thứ tư, đức Phật khuyến khích từ bỏ những nghiệp ác của thân, lời, làm chủ những giác quan, tu tập 4 niệm xứ, chứng đắc 4 thiền và 3 minh, trở thành bậc Chân nhân và Thánh nhân .Kinh Hàng ma ( P. Māratajjanīyasuttaṃ, H. 魔訶責經 ) tương tự Hàng ma kinh. [ 55 ] Tôn giả Mahāmoggallāna điều phục Ác ma đang quấy nhiễu Ngài bằng cách kể cho Ác ma nghe câu truyện tương tự như xảy ra ở kiếp quá khứ so với Tôn giả Vidhura và Tôn giả Sañjīva, đệ tử của đức Phật Kakusandha ( Câu-lưu-tôn ). Thực tập tâm từ bi, không chấp lỗi và tha thứ, 2 vị Tôn giả đã thoát khỏi ma nghiệp. Do nghiệp ác, Ác ma vẫn bị đọa lạc .Kinh Phạm thiên cầu thỉnh ( P. Brahmanimantanikasuttaṃ, H. 梵天請經 ) tương tự Phạm thiên thỉnh Phật kinh. [ 54 ] Cuộc đối thoại mê hoặc giữa đức Phật, Thiên chủ Baka và Ác ma. Ác ma cho rằng Baka là đấng Sáng thế. Baka trình diễn thần thông, cho rằng cõi trời của Ông là thiên đường vĩnh hằng. Đức Phật lần lượt nghiên cứu và phân tích những sai lầm đáng tiếc của Baka và Ác ma. Đức Phật hướng dẫn mọi người thực tập Chánh pháp, chuyển hóa phiền não, vượt qua khổ đau .Kinh Kosambiya ( P. Kosambiyasuttaṃ, H. 憍賞彌經 ). [ 52 ] [ 53 ] Để vượt qua những xấu số do lối sống bất hòa, tranh chấp, hơn thua, đức Phật hướng dẫn 6 kiến thức và kỹ năng từ bi và tương kính, tương ái so với bạn đồng Phạm hạnh, tập sự, trước mặt và sau sống lưng : ( i ) Thân hành từ bi ; ( ii ) Khẩu hành từ bi ; ( iii ) Ý hành từ bi ; ( iv ) Chia sẻ phẩm vật cúng dường ; ( v ) Giữ giới hạnh thanh tịnh, không tỳ vết ; ( vi ) Có chánh tri kiến. Đức Phật nghiên cứu và phân tích quyền lợi của chánh tri kiến có năng lực hướng thượng, kết thúc khổ đau, chứng đắc Thánh quả .Kinh Tư sát ( P. Vīmaṃsakasuttaṃ, H. 思察經 ) tương tự Cầu giải kinh. [ 51 ] Bằng cách quan sát, hoàn toàn có thể nhận ra tập tánh ( cetopariyāyaṃ ) của bậc Chân nhân, Thánh nhân như sau : ( i ) Không bị ô nhiễm do thấy, nghe trong thời hạn dài ; ( ii ) Không bị thoái chuyển khi đã nổi tiếng ; ( iii ) Với tâm không sợ hãi, từ bỏ những điều xấu ác ; ( iv ) Vượt qua tham ái ; ( v ) Có đạo đức và trí tuệ. Phật tử tại gia nên phụ thuộc những bậc Chân nhân để tu học Phật pháp .Đại kinh Pháp hành ( P. Mahādhammasamādānasuttaṃ, H. 得法大經 ) tương tự Thọ pháp kinh. [ 50 ] Chi tiết hơn kinh 45, trong 4 lối sống : ( i ) Hiện tại khổ, tương lai khổ ; ( ii ) Hiện tại khổ, tương lai niềm hạnh phúc ; ( iii ) Hiện tại niềm hạnh phúc, tương lai khổ ; ( iv ) Hiện tại niềm hạnh phúc, tương lai niềm hạnh phúc. Đức Phật khuyến khích lối sống “ niềm hạnh phúc hiện tại và tương lai ” bằng cách từ bỏ những hành vi xấu ác : Giết hại, trộm cắp, tà hạnh trong những dục, nói láo, nói chia rẽ, nói thô ác, nói phù phiếm, tham lam, tức giận, tà kiến. Đồng thời, tu thiền định, tăng trưởng trí tuệ, nhờ đó, người đó trở nên có ích và giá trị trong đời .Tiểu kinh Pháp hành ( P. Cūḷadhammasamādānasuttaṃ, H. 得法小經 ) tương tự Thọ pháp kinh. [ 49 ] Kinh này lôi kéo mọi người trở thành loại thứ 4 trong 4 lối sống tạo ra niềm hạnh phúc và khổ đau : ( i ) Hiện tại niềm hạnh phúc, tương lai khổ ; ( ii ) Hiện tại khổ, tương lai cũng khổ ; ( iii ) Hiện tại khổ, tương lai niềm hạnh phúc ; ( iv ) Hiện tại niềm hạnh phúc, tương lai niềm hạnh phúc. Đó là người niềm hạnh phúc ở hiện tại nhờ nỗ lực vượt qua tham ái, sân hận, si mê, tu 4 cấp thiền định, đạt được trí tuệ và liên tục niềm hạnh phúc ở kiếp sau .Tiểu kinh Phương quảng ( P. Cūḷavedallasuttaṃ, H. 有明小經 ) tương tự Pháp Lạc Tỳ-kheo-ni kinh. [ 48 ] Tại Kalandakanivāpa, Veḷuvana, Rājagaha, Ni sư Dhammadinnā ( Vị Thuyết pháp đệ nhất trong Ni đoàn ) đã lý giải cho cư sĩ Visākha ( trước kia là chồng của Ni sư ) về những quan điểm : Tự thân, thủ và uẩn, thân kiến, 8 Thánh đạo và 3 uẩn, định, định tướng, định tư cụ và định tu tập, 3 hành, nhập và xuất Diệt thọ tưởng định, 3 thọ, minh và vô minh, giải thoát và Niết-bàn .Đại kinh Phương quảng ( P. Mahāvedallasuttaṃ, H. 有明大經 ) tương đương Đại Câu-hy-la kinh. [ 47 ] Tại tinh xá ông Anāthapiṇḍika, Jetavana, Sāvatthi, Tôn giả Sāriputta ( vị Trí tuệ đệ nhất ) và Tôn giả Mahākoṭṭhita ( vị Phân tích lý luận đệ nhất ), luận đàm về những pháp vi tế : Liệt tuệ và trí tuệ ; sự khác nhau giữa tuệ tri và thức tri ; thọ hành và quan hệ giữa thức, tưởng, thọ ; 5 căn và ý thức khác biệt của chúng ; những duyên cho chánh tri kiến ; có bao nhiêu hữu ; chết và tái sinh ; 4 thiền ; 4 tâm giải thoát .Kinh Verañjaka ( P. Verañjakasuttaṃ, H. 鞞蘭若村婆羅門經 ). [ 46 ] Nội dung bài kinh giống với kinh 41, chỉ khác nhau về đối tượng người tiêu dùng là những gia chủ Bà-la-môn ở Verañjā và khu vực giảng kinh là tại Jetavana ( Kỳ-đà Lâm ), tinh xá ông Anāthapiṇḍika ( Cấp Cô Độc ) .Kinh Sāleyyaka ( P. Sāleyyakasuttaṃ, H. 薩羅村婆羅門經 ). [ 45 ] Nhân dịp những cư sĩ tại gia và đạo sĩ Bà-la-môn tại Kosala thăm hỏi động viên đức Phật, Ngài lý giải về nhân quả, nghiệp báo và con đường đưa đến tái sanh ở những cảnh giới thấp và cảnh giới cao. Từ bỏ sát hại, trộm cắp, tà dâm, không nói vọng ngữ, lời bất hòa, lời thô ác, lời thị phi ; không tham lam, không khó chịu, không si mê là cách sống niềm hạnh phúc .Tiểu kinh Xóm ngựa ( P. Cūḷaassapurasuttaṃ, H. 馬邑小經 ) tương tự Mã ấp kinh. [ 44 ] Tại ấp Assapura của dân chúng Aṅga, đức Phật dạy về thẩm mỹ và nghệ thuật chánh danh và chánh hạnh của người xuất gia, để mang lại giá trị niềm hạnh phúc trong tu tập và độ sanh. Chánh hạnh này không hề được đồng điệu đơn thuần với chủ nghĩa hình thức của người tu cũng như những chiêu thức thực tập khổ hạnh ép xác sai lầm đáng tiếc .Đại kinh Xóm ngựa ( P. Mahāassapurasuttaṃ, H. 馬邑大經 ) tương tự Mã ấp kinh. [ 43 ] Nhân dịp xuất hiện tại ấp Assapura của dân Aṅga ( Ương-già ) vốn lạ lẫm với Phật giáo, đức Phật nghiên cứu và phân tích thực chất và phẩm hạnh của người xuất gia và những giải pháp vượt qua tâm ý tự mãn với những thành quả tu tập .Đại kinh Đoạn tận ái ( P. Mahātaṇhāsaṅkhayasuttaṃ, H. 愛盡大經 ) tương tự Trà-đế kinh. [ 42 ] Từ quan điểm sai lầm đáng tiếc cho rằng thức luân chuyển qua những cõi luân hồi, không hề đổi khác, đức Phật đã nghiên cứu và phân tích về thuyết duyên khởi, lý giải về tính điều kiện kèm theo, theo đó, nỗ lực chặt đứt tiến trình mắc xích khổ đau, đạt được sự giải thoát .Tiểu kinh Đoạn tận ái ( P. Cūḷataṇhāsaṅkhayasuttaṃ, H. 愛盡小經 ). [ 41 ] Nhân dịp vô tình nghe pháp thoại ngắn do đức Phật giảng cho Thiên chủ Sakka về cách chuyển hóa tính dục, vượt mọi khổ ách trong đời, Ngài Mahāmoggallāna giúp Thiên chủ Sakka nhận thức được rằng niềm hạnh phúc ở cõi bụi hồng là tạm bợ, chứa đầy sợ hãi, từ đó, nên hướng đến niềm hạnh phúc cao hơn của người xuất gia, vượt qua tính dục, thưởng thức Niết-bàn an vui .Đại kinh Saccaka ( P. Mahāsaccakasuttaṃ, H. 薩遮迦大經 ). [ 40 ] Sau khi quan sát những vị lõa thể, Saccaka cho rằng người tu thân sẽ đau khổ về thân và điên cuồng tâm. Người tu tâm mà không tu thân cũng bị tương tự như. Ông cho rằng đệ tử Phật thuộc nhóm hai. Nhân đó, đức Phật lý giải cách tu tập thân và tu tập tâm nhằm mục đích chuyển hóa khổ đau, đạt được giác ngộ trong đời .Tiểu kinh Saccaka ( P. Cūḷasaccakasuttaṃ, H. 薩遮迦小經 ). [ 39 ] Với thái độ cao ngạo, khoe khoang, lõa thể Saccaka cho rằng hoàn toàn có thể vượt mặt đức Phật trong cuộc tranh luận thách đố. Đức Phật bằng thuật phỏng vấn đã nghiên cứu và phân tích cho ông ta thấy rằng bản ngã là đầu mối của khổ đau. Với cái nhìn vô ngã, những nỗi khổ niềm đau không còn chỗ bám víu vào thân thể, cảm hứng, tri giác, tâm tư nguyện vọng và nhận thức .Tiểu kinh Người chăn bò ( P. Cūḷagopālakasuttaṃ, H. 牧牛者小經 ). [ 38 ] Nhân dịp phẫu thuật 2 trường hợp chăn dắt đàn bò đúng chiêu thức và sai chiêu thức, đức Phật nghiên cứu và phân tích 2 nghệ thuật và thẩm mỹ tu tập có hiệu suất cao của người giảng dạy niềm tin, thực hành thực tế theo Chánh pháp ( tùy pháp hành ) và thực hành thực tế theo chánh tín ( tùy tín hành ) nhằm mục đích đạt được sự chấm hết 5 trói buộc thấp ( gồm thân kiến, thiếu tín nhiệm, giới cấm thủ, dục ái và sân ) và 5 trói buộc cao ( sắc ái, vô sắc ái, ngã mạn, trạo cử và vô minh ) .Đại kinh Người chăn bò ( P. Mahāgopālakasuttaṃ, H. 牧牛者大經 ). [ 37 ] Nhân sự kiện miêu tả những nhu yếu của một người chăn bò thành công xuất sắc, đức Phật trình làng những đức hạnh thiết yếu để giúp người tu chân chính được trưởng thành trong Phật pháp, gặt hái niềm hạnh phúc và an vui, trở thành Đạo sư khai sáng cho đời .Đại kinh Rừng sừng bò ( P. Mahāgosiṅgasuttaṃ, H. 牛角林大經 ) tương tự Ngưu giác Sa-la lâm kinh. [ 36 ] Bài kinh ghi lại kinh nghiệm tay nghề san sẻ pháp môn hành trì của một số ít Tôn giả lớn thời Phật, liên hệ đến tiêu chuẩn về hành giả chói sáng và pháp môn chói sáng nhất. Thông qua đó, đức Phật khẳng định chắc chắn, hành giả nhổ sạch nền tảng những lậu hoặc mới xứng danh là người tu lý tưởng nhất. Pháp môn chói sáng nhất là pháp môn có năng lực chuyển hóa hàng loạt lậu hoặc, giúp cho người phàm chứng đắc Thánh quả .Tiểu kinh Rừng sừng bò ( P. Cūḷagosiṅgasuttaṃ, H. 牛角林小經 ) tương tự Ngưu giác Sa-la lâm kinh. [ 35 ] Từ gương hạnh sống hòa hợp như nước với sữa của 3 Tôn giả, Anuruddha, Nandiya và Kimbila, đức Phật xác lập giá trị của đời sống hòa hợp, tương thân, tương ái, giúp sức nhau trong hoạt động và sinh hoạt và Phật sự, sẽ mang lại niềm hạnh phúc và an vui cho số đông .Tiểu kinh Thí dụ lõi cây ( P. Cūḷasāropamasuttaṃ, H. 心材喻小經 ). [ 34 ] Trước sự kiện 6 đạo sĩ cùng thời đức Phật tự xưng là người đạt Nhất thiết trí, đức Phật giảng ẩn dụ “ lõi cây ”. Người tu cần đạt giá trị lõi cây, xuất gia với chánh tín và lý tưởng thoát khỏi sinh tử, có niềm tin phụng sự nhân sinh, không bị bệnh tự mãn, không khen mình chê người, thành tựu giới hạnh thanh cao, vượt lên trên danh vọng, lợi dưỡng, chứng đạt được 4 thiền, trí tuệ thù thắng, thành tựu hạnh Thánh .Đại kinh Thí dụ lõi cây ( P. Mahāsāropamasuttaṃ, H. 心材喻大經 ). [ 33 ] Trên con đường tìm cầu tâm linh, người xuất gia chân chính sẽ lần lượt đạt được những thành tựu. Nếu không biết cách chuyển hóa tâm ý hãnh diện, những thành tựu này nhanh gọn trở thành những cản lực, làm cho hành giả rơi vào phóng dật. Mục tiêu đời sống Phạm hạnh chính là chuyển hóa tâm ý hãnh diện trong những bước tiến vừa thành tựu .Đại kinh Dụ dấu chân voi ( P. Mahāhatthipadopamasuttaṃ, H. 象跡喻大經 ) tương tự Tượng tích dụ kinh. [ 32 ] Khởi đầu bằng cách xác lập bốn Thánh đế là trái tim Phật pháp, Tôn giả Sāriputta đã nghiên cứu và phân tích cách buông xả thái độ chấp trước 5 nhóm nhân thể bằng cách quán chiếu, dẫn đến chuyển hóa thái độ chấp trước 4 đại thuộc sắc uẩn, trên nền tảng tính tương thuộc .Tiểu kinh Dụ dấu chân voi ( P. Cūḷahatthipadopamasuttaṃ, H. 象跡喻小經 ) tương tự Tượng tích dụ kinh. [ 31 ] Thông qua việc nghiên cứu và phân tích những tín hiệu xác lập đâu là vết tích của con voi lớn, bài kinh khuyên tất cả chúng ta không nên nhìn nhận sự thành công xuất sắc của đức Phật trải qua việc giáo hóa Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn và gia chủ. Dấu ấn của bậc Giác Ngộ, thực chất giáo pháp của Ngài và đặc thù Tăng đoàn, chỉ hoàn toàn có thể được xác quyết trải qua kinh nghiệm tay nghề tu tập và chứng nghiệm của bản thân .Kinh Thánh cầu ( P. Ariyapariyesanāsuttaṃ, H. 聖求經 ) tương tự La-ma kinh. [ 30 ] Đức Phật đã kể lại kinh nghiệm tay nghề tìm cầu con đường tâm linh của bản thân và con đường chuyển hóa của Ngài trong 2 tháng đầu sau khi thành đạo. Thông qua đó, Ngài xác lập con đường Thánh hóa mở màn bằng việc xả ly những gì thuộc về trần gian, thực tập những pháp thuộc tâm linh, để chuyển hóa bản thân và cuộc sống .Kinh Bẫy mồi ( P. Nivāpasuttaṃ, H. 撒餌經 ) tương tự Lạp sư kinh. [ 29 ] Với ẩn dụ con nai, đức Phật diễn đạt con người sở dĩ bị khổ đau là do bị vướng dính vào những cái bẫy trần gian, đó là dính bẫy do tận hưởng, dính bẫy do gặp nghịch cảnh mà không đủ sức vượt qua và dính bẫy do lòng tham lam. Để sống vô ngại, thong dong giữa đời, người tu tập cần tôn vinh chánh niệm, tỉnh thức, tu 4 thiền định để không bị vướng chấp bất kể điều gì trên đời .

  1. Kinh Vương tử Vô Úy (P. Abhayarājakumārasuttaṃ, H. 無畏王子經).[60] Đại diện đạo Lõa thể, Vương tử Vô Úy gài bẫy đức Phật phải trả lời “có” hoặc “không” hầu bắt bí Ngài. Đức Phật dạy kỹ năng tháo mở móc câu trong cổ, và khẳng định rằng Ngài thuyết pháp, truyền thông và đối đáp đều mang tính chân lý, hướng đến mục đích cao quý, bất luận người nghe có thích hay không thích.

  2. Kinh Nhiều cảm thọ (P. Bahuvedanīyasuttaṃ, H. 多受經).[61] Để giúp mọi người dừng sự tranh cãi về phân loại cảm thọ là 2 hay 3, đức Phật giải thích rằng tùy tình huống, cảm thọ có thể phân loại: 2 thọ, 3, 5, 6, 18, 36 và 108 thọ. Nhân đó, đức Phật phân tích các cấp độ cảm giác hạnh phúc, thấp nhất là khoái lạc giác quan, cao hơn là hạnh phúc trong thiền định và cao nhất là Niết-bàn.

  3. Kinh Không gì chuyển hướng (P. Apaṇṇakasuttaṃ, H. 無戲論經).[62] Đức Phật phân tích tác hại của 5 tà thuyết đương thời, gồm (i) Hư vô luận; (ii) Thuyết không có đời sau; (iii) Thuyết không có quả báo sau khi chết; (iv) Thuyết định mệnh; (v) Thuyết không có các cõi vô sắc. Theo đó, đức Phật khuyên dù chủ trương điều gì, đi theo học thuyết nào, cũng không nên làm khổ bản thân và làm khổ tha nhân; nên sống đạo đức, dứt các trói buộc tâm, tu thiền định để chứng đắc trí tuệ, giải phóng khổ đau.

  4. Kinh Giáo giới La-hầu-la ở rừng Am-bà-la (P. Ambalaṭṭhikārāhulovādasuttaṃ, H. 菴婆孽林教誡羅睺羅經) tương đương La-vân kinh.[63] Để giúp chú tiểu La-hầu-la thấy sự nguy hiểm của lời nói dối, đức Phật dùng ảnh dụ “chậu nước” nói về sự mất giá trị, nếu đánh mất sự chân thật, trung thực. Người nói dối như con voi lâm trận, sẵn sàng thí mạng sống mà không tiếc. Người tu hành phải thường xuyên soi gương nhân cách, biết phản tỉnh, sám hối, chừa bỏ, chuyển nghiệp để trở nên cao quý và lợi ích cho nhiều người.

  5. Đại kinh Giáo giới La-hầu-la (P. Mahārāhulovādasuttaṃ, H. 教誡羅睺羅大經).[64] Đức Phật dạy Tôn giả La-hầu-la cách quán sắc pháp và 5 uẩn không phải là tôi, tự ngã của tôi và sở hữu của tôi. Đồng thời, Ngài hướng dẫn cách tu thiền quán 4 đại, từ, bi, hỷ, xả, bất tịnh, vô thường, niệm hơi thở để vượt qua nghiệp phàm, đạt được giác ngộ và giải thoát.

  6. Tiểu kinh Māluṅkya (P. Cūḷamāluṅkyasuttaṃ, H. 摩羅迦小經) tương đương Tiễn dụ kinh.[65] Nhân dịp Māluṅkyaputta định hoàn tục do đức Phật không giải thích các vấn đề siêu hình, đức Phật dạy về tính trị liệu thực tiễn của Phật pháp. Cũng như nạn nhân cần thiết, khẩn cấp nhổ mũi tên độc ra khỏi cơ thể, người tu tập cần nhổ gốc khổ đau và sinh tử; thực hành tứ Thánh đế, giải phóng khổ đau, đạt được an tịnh, trí tuệ, giác ngộ và chứng Niết-bàn.

  7. Đại kinh Māluṅkya (P. Mahāmāluṅkyasuttaṃ, H. 摩羅迦大經) tương đương Ngũ hạ phần kiết kinh.[66] Đức Phật khuyên mọi người tinh tấn chặt đứt 5 trói buộc thấp, gồm thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ, dục và sân để giải phóng khổ đau, chứng đắc quả Thánh. Cũng như cách lấy lõi cây, người tu cần nghe giảng pháp, quán 5 uẩn vô thường, làm chủ giác quan, tu tập 4 thiền định, phát triển trí tuệ.

  8. Kinh Bhaddāli (P. Bhaddālisuttaṃ, H. 跋陀利經) tương đương Bạtđà-hòa-lợi kinh.[67] Nhân dịp nhắc nhở một Tăng sĩ ương ngạnh không giữ được giới “ăn một lần trước ngọ”, đức Phật khuyên mọi người phải tuân thủ giới hạnh thanh cao; không tránh né, không bất mãn, không chống đối khi được nhắc nhở; khi có tội và bị cử tội nên phát lồ sám hối, nỗ lực chuyển nghiệp; siêng tu thiền định, khai mở trí tuệ để chứng đắc các quả Thánh.

  9. Kinh Ví dụ con chim cáy (P. Laṭukikopamasuttaṃ, H. 鶉喻經) tương đương Ca-lâu-ô-đà-di kinh.[68] Nhân dịp nói về tác hại của việc không giữ giới ăn một lần trước ngọ, đức Phật khuyên không nên xem thường các lỗi nhỏ nhặt. Vi phạm giới hạnh cũng như con chim cáy nhỏ có thể chết vì vướng lưới dây leo mong manh, hoặc như voi lớn có thể chết khi bị trói bằng dây da. Người xuất gia cần chuyển hóa nghiệp phàm, từ bỏ các trói buộc và chấp thủ, siêng tu thiền định để chứng đắc thiền lạc và chánh giác lạc.

  10. Kinh Cātumā (P. Cātumāsuttaṃ, H. 車頭聚落經).[69] Như người xuống nước sợ sóng, cá sấu, nước xoáy, cá dữ; đức Phật dạy rằng người tu bị thất bại, hoàn tục là do: (i) Bệnh tự ái, vì người dạy nhỏ tuổi hơn, như sóng dữ; (ii) Thèm ăn ngon và phi thời, như cá sấu; (iii) Tiếc không hưởng thụ được 5 dục lạc, như nước xoáy; (iv) Bị dục tình phá hoại, không phòng hộ các giác quan, như cá dữ. Đức Phật cũng khuyến khích tứ chúng cần noi gương Tôn giả Sāriputta và Mahāmoggallāna sống an lạc trong hiện tại.

  11. Kinh Naḷakapāna (P. Naḷakapānasuttaṃ, H. 那羅伽波寧村經) tương đương Sa-kê-đế tam tộc tánh tử kinh.[70] Đức Phật khen ngợi và khích lệ những người đi tu vì lý tưởng cao quý, giữ giới hạnh, tu thiền định, đạt trí tuệ, nhằm giải phóng khổ đau của bản thân và mang lại hạnh phúc cho tha nhân. Đức Phật xác quyết rằng chỉ vì muốn mang lại lợi ích cho con người, đức Phật nói về cảnh giới tái sanh lành của Tăng Ni và Phật tử sau khi qua đời.

  12. Kinh Goliyāni (P. Goliyānisuttaṃ, H. 瞿尼師經) tương đương Cù-nisư kinh.[71] Tôn giả Sāriputta dạy 17 yếu tố giúp người tu ở rừng hay thành thị trở thành bậc Chân nhân và Thánh nhân, gồm: (i) Tôn trọng đồng tu; (ii) Khiêm tốn và nhường nhịn; (iii) Không vào làng quá sớm, không trở về quá muộn; (iv) Không đến gia đình trước và sau buổi ăn; (v) Không dao động thân; (vi) Không nhiều chuyện; (vii) Làm người bạn tốt, dễ góp ý; (viii) Hộ trì các giác quan; (ix) Tiết độ trong ăn uống; (x) Chú tâm; (xi) Tu tinh cần, tinh tấn; (xii) Chánh niệm, tỉnh giác; (xiii) Tu thiền định; (xiv) Có trí tuệ; (xv) Tu Thắng pháp, Thắng luật; (xvi) Tu Tịch tịnh giải thoát; (xvii) Tu pháp Thượng nhân.

  13. Kinh Kīṭāgiri (P. Kīṭāgirisuttaṃ, H. 枳吒山邑經) tương đương A-thấpbối kinh.[72] Nhân dịp nói về lợi ích của việc không ăn phi thời, đức Phật khuyên người tu nên tinh tấn tu học và an trú vào hạnh phúc do dứt các pháp bất thiện. Nhờ đó, người tu tập chứng quả Thánh bằng 7 cách: (i) Câu phần giải thoát; (ii) Tuệ giải thoát; (iii) Thân chứng; (iv) Kiến đáo; (v) Tín giải thoát; (vi) Tùy pháp hành; (vii) Tùy tín hành.

  14. Kinh Ba minh Vacchagotta (P. Tevijjavacchagottasuttaṃ, H. 婆蹉衢多三明經).[73] Đức Phật cho rằng những gì mà Ngài đạt được, thực chất là 3 tuệ giác (Tam minh) gồm tuệ giác quá khứ của bản thân, tuệ giác về tái sinh của hữu tình và tuệ giác về sự chấm dứt khổ đau trong hiện tại. Đồng thời, đức Phật khẳng định trí “biết hết mọi thứ” (nhất thiết trí) trong lúc thức và lúc ngủ (nếu không có tác ý hướng tâm đến đối tượng) là không có thật. Giải thoát, theo đức Phật, thực chất là giải thoát tâm khỏi trói buộc (tâm giải thoát) và giải thoát bằng trí tuệ (tuệ giải thoát).

  15. Kinh Aggivacchagotta (P. Aggivacchagottasuttaṃ, H. 婆蹉衢多火[喻]經).[74] Đức Phật chủ trương không mất thời gian trả lời các câu hỏi siêu hình, các câu chuyện hý luận. Để đạt được sự ly tham, giác ngộ và giải thoát, đức Phật hướng dẫn kỹ năng vượt qua các ảo tưởng về ngã, ngã sở hữu, ngã tùy miên đối với bản thân và mọi sự vật trên đời. Bậc Giác ngộ sau khi chết cũng như hiện tượng củi hết, lửa tắt, không thể truy tìm được hướng đi.

  16. Đại kinh Vacchagotta (P. Mahāvacchagottasuttaṃ, H. 婆蹉衢多大經).75 Nhờ lắng nghe đức Phật truy nguyên nguồn gốc của khổ đau từ tham ái, giận dữ, si mê và khích lệ từ bỏ 10 nghiệp bất thiện (giết hại, trộm cắp, tà dâm, nói láo, nói chia rẽ, nói thô ác, nói phù phiếm, tham, sân, tà kiến), du sĩ Vacchagotta trở thành Tăng sĩ, tu tập chân chánh, chứng đắc Thánh quả.

  17. Kinh Trường Trảo (P. Dīghanakhasuttaṃ, H. 長爪經).[75] Chứng minh tác hại từ thuyết Hoài nghi của ngoại đạo Trường Trảo, đức Phật hướng dẫn quán vô ngã đối với thân (từ tinh cha, trứng mẹ, được phối hợp bởi đất, nước, lửa, gió). Thân và 3 loại cảm xúc khổ đau, hạnh phúc, trung tính đều bị vô thường chi phối, bị đoạn diệt, bị hủy hoại; cũng là vô ngã và bị vô thường chi phối. Để giải thoát, không nên chấp thủ thân, cảm xúc; không chấp thủ danh từ và mọi thứ trên đời.

  18. Kinh Māgaṇḍiya (P. Māgaṇḍiyasuttaṃ, H. 摩犍提經) tương đương Tu-nhàn-đề kinh.[76] Phân tích sự nguy hiểm và tác hại của thuyết hưởng lạc đối với 5 dục lạc, đức Phật giải thích giá trị của hạnh phúc do tu thiền (thiền lạc). Bằng ảnh dụ “hạnh phúc cõi trời cao hơn hạnh phúc cõi người” và “sự đỡ ngứa do cào vết thương”, đức Phật khẳng định dục lạc sẽ thiêu đốt con người trong bất hạnh về lâu dài. Tu 4 cấp thiền định giúp con người trải nghiệm hạnh phúc sâu lắng, kết thúc khổ đau.

  19. Kinh Sandaka (P. Sandakasuttaṃ, H. 刪陀迦經).[77] Dựa vào lời đức Phật, Tôn giả Ānanda bác bỏ 4 tà thuyết: (i) Thuyết vô hành; (ii) Thuyết vô nhân quả; (iii) Thuyết định mệnh; (iv) Thuyết luân hồi tịnh hóa. Đồng thời, nói rõ tác hại của 4 thuyết bất an: (i) Ngụy biện về toàn trí; (ii) Xem truyền thuyết là chân lý; (iii) Giỏi biện luận theo tư biện, khi này khi khác; (iv) Ngụy biện như con lươn. Đồng thời, Tôn giả khuyên mọi người tu chánh đạo, dứt năm trói buộc tâm, tu tập thiền định, đạt trí tuệ, kết thúc khổ đau.

  20. Đại kinh Sakuludāyi (P. Mahāsakuludāyisuttaṃ, H. 善生優陀夷大經) tương đương Tiễn mao kinh.[78] Đức Phật chia sẻ lý do nhiều người tu học theo Ngài là do Ngài đạt được sự tối thượng về giới đức, thuyết pháp với thắng trí, trí tuệ biết rõ người và mọi việc, dùng tứ Thánh đế vượt qua khổ đau và hướng dẫn tu tập 4 chánh niệm, 4 chánh cần, 4 như ý túc, 5 căn, 5 lực, 7 giác ngộ, 8 chánh đạo.

  21. Kinh Samaṇamuṇḍika (P. Samaṇamuṇḍikasuttaṃ, H. 沙門文祁子經) tương đương Ngũ chi vật chủ kinh.[79] Phân tích giới hạn của thuyết không làm ác, không hành nghề ác là thiện tối thượng, đức Phật dạy tiêu chuẩn của bậc chân tu gồm biết rõ thiện ác từ tư duy đến hành động, nghề nghiệp và tu tập; tu tập 4 tinh tấn để nhổ lên gốc rễ của nghiệp và lối sống bất thiện là tham, sân, si và chấm dứt dục tưởng, sân tưởng, hại tưởng; tu tập 4 thiền định và hoàn thiện 8 chánh đạo giúp người tu trở thành bậc chân tu, đạt được chánh trí và giải thoát.

  22. Tiểu kinh Sakuludāyi (P. Cūḷasakuludāyisuttaṃ, H. 善生優陀夷小經) tương đương Tiễn mao kinh.[80] Phủ định thuyết toàn tri trong khi thức và ngủ của Ni-kiền tử, đức Phật dạy thuyết tương duyên về sự sinh diệt của con người và vạn vật. Phật liệt dẫn các loại ánh sáng, gồm ánh sáng đom đóm, đèn cầy, đuốc, đống lửa lớn, ngôi sao, mặt trăng rằm, mặt trời đứng bóng, và cho rằng ánh sáng trí tuệ là tuyệt vời nhất. Để chứng đắc Tam minh, tức trí tuệ của bậc Giác ngộ, con người cần tu đạo đức và 4 thiền định, nhờ đó kết thúc khổ đau.

  23. Kinh Vekhanassa (P. Vekhanassasuttaṃ, H. 鞞摩那修經) tương đương Bệ-ma-na-tu kinh.[81] Giống kinh 79, đề cao giá trị của trí tuệ vượt lên trên các loại ánh sáng, đức Phật hướng dẫn kỹ năng vượt qua thói quen hưởng thụ 5 dục lạc (sắc, thanh, hương, vị, xúc) dễ chịu, hấp dẫn; hoàn thiện đạo đức và thiền định, chặt đứt 5 trói buộc tâm, đạt giác ngộ và giải thoát.

  24. Kinh Ghaṭikāra (P. Ghaṭikārasuttaṃ, H. 陶師經) tương đương Bệ-bàlăng-kỳ kinh.83 Không nhận lời thỉnh cầu cúng dường của Vua Kikī vì đã nhận lời của người thợ gốm, đức Phật gián tiếp khích lệ mọi người cần đạt được 6 ưu việt như thợ gốm: (i) Không phiền não nếu bị từ chối; (ii) Quy y Tam bảo và giữ 5 đạo đức; (iii) Chánh tín với Phật pháp, không hoài nghi về 4 chân lý Thánh; (iv) Sống theo thiện pháp, tiết độ ăn uống; (v) Hiếu kính cha mẹ già; (vi) Chứng quả Bất hoàn.

  25. Kinh Raṭṭhapāla (P. Raṭṭhapālasuttaṃ, H. 賴吒恕羅經) tương đương Lại-tra-hòa-la kinh.[82] Câu chuyện thanh niên nhà giàu có, nhờ tuyệt thực đã thuyết phục thành công cha mẹ cho đi tu. Khi về thăm lại gia đình, vị Tăng sĩ này chia sẻ lý tưởng xuất gia do thấy rõ: (i) Cuộc đời vô thường; (ii) Mọi thứ vô hộ và vô chủ; (iii) Vô ngã và vô sở hữu; (iv) Con người bị chi phối bởi lão suy, bệnh suy, tài suy, thân suy. Nhưng nếu làm bậc chân tu, chúng ta không chỉ tạo hạnh phúc cho mình mà còn cứu độ nhân sinh.

  26. Kinh Makhādeva (P. Makhādevasuttaṃ, H. 大天奈林經) tương đương Đại Thiên nại lâm kinh.[83] Phật nhắc tích truyện kiếp quá khứ khi Ngài là Vua Makhādeva của Mithilā, quản trị đất nước theo pháp quyền và Chánh pháp, sống chuẩn mực về đạo đức theo truyền thống cao quý. Trao ngai vàng cho con, vua xuất gia vì lý tưởng độ sinh, tu trọn vẹn từ, bi, hỷ, xả; khi chết được sinh trên cõi trời Ba Mươi Ba. Nay đức Phật lập truyền thống tâm linh mới, đưa đến ly tham, chấm dứt khổ đau, chứng đạt thượng trí, giác ngộ, giải thoát cho nhiều người.

  27. Kinh Madhurā (P. Madhurāsuttaṃ, H. 摩偷羅經).[84] Dựa vào các nguyên lý bình đẳng của Phật, Tôn giả Mahākaccāna (Đại Ca-chiên-diên) đã phân tích sự vô nghĩa của chủ nghĩa giai cấp Ấn Độ bằng các luận chứng bình đẳng rất sâu sắc và vững chắc gồm bình đẳng pháp lý, bình đẳng nhân quả, bình đẳng đạo đức và bình đẳng tu chứng.

  28. Kinh Vương tử Bồ-đề (P. Bodhirājakumārasuttaṃ, H. 菩提王子經).[85] Bài kinh phân tích về 2 quan điểm hạnh phúc của Ấn Độ giáo và Phật giáo. Nếu Ấn Độ giáo cho rằng hạnh phúc có được do thực hành khổ hạnh thì ngược lại Phật giáo khẳng định hạnh phúc có được do sự chuyển hóa tâm thức.

  29. Kinh Aṅgulimāla (P. Aṅgulimālasuttaṃ, H. 鴦掘摩經).[86] Bài kinh khẳng định con đường giác ngộ rộng mở với tất cả mọi đối tượng, khi sự hồi đầu có mặt. Sự hồi đầu trong bài kinh này bắt đầu bằng sự ngạc nhiên đối với triết lý, dẫn đến chuyển hóa các nghiệp xấu.

  30. Kinh Ái sanh (P. Piyajātikasuttaṃ, H. 愛生經) tương đương Ái sanh kinh.[87] Cái chết được khẳng định như một quy luật. Thái độ tiếc thương của người thân đối với người đã khuất không làm cho người thân sống lại. Thương tiếc người thân là gốc rễ của sầu, bi, khổ, ưu, não.

  31. Kinh Bāhitika (P. Bāhitikasuttaṃ, H. 鞞訶提經) tương đương Bệ-hađề kinh.90 Đạo đức của người tu được đánh giá từ các hành vi của thân, biểu đạt của khẩu hành và ý niệm mang lại lợi lạc cho mình và người, có giá trị xây dựng và chuyển hóa, không bận tâm về sự đền đáp của tha nhân. Vô ngã trong đạo đức chính là giá trị đạo đức bậc nhất mà người tu hành cần thực hiện toàn mãn.

  32. Kinh Pháp trang nghiêm (P. Dhammacetiyasuttaṃ, H. 法莊嚴經) tương đương Pháp trang nghiêm kinh.[88] Thông qua chuyện đời tự kể của Vua Pasenadi về lý do theo Phật, bài kinh giới thiệu các giá trị của đạo Phật, theo đó, con người quay về nương tựa đạt được các giá trị tâm linh, đạo đức, an lạc và giải thoát.

  33. Kinh Kaṇṇakatthala (P. Kaṇṇakatthalasuttaṃ, H. 普棘刺林經) tương đương Nhứt thiết trí kinh.[89] Đức Phật xác minh rằng Ngài không chấp nhận khái niệm toàn tri là biết mọi thứ, trong mọi lúc và trong mọi thời. Nhân đó, Phật thuyết minh về thuyết bình đẳng tâm linh trong các giai cấp, giá trị tinh tấn trong thành công và chứng đắc, giá trị của tâm không não hại, có thể giúp cho con người phát triển hạnh phúc và bình an.

  34. Kinh Brahmāyu (P. Brahmāyusuttaṃ, H. 梵摩經) tương đương Phạmma kinh.[90] Từ niềm tin rằng nhân tướng của một con người thể hiện nhân cách của người đó, các Bà-la-môn đã đến với đức Phật và trở thành đệ tử của Ngài. Nếu Bà-la-môn giáo nhấn mạnh về nhân tướng, thì Phật giáo nhấn mạnh về nhân cách thông qua sự huấn luyện các oai nghi tế hạnh.

  35. Kinh Sela (P. Selasuttaṃ, H. 施羅經).[91] Bài kinh giới thiệu nghệ thuật chia sẻ phước duyên với người thân. Khi gặp được Phật pháp, ta nên có trách nhiệm chia sẻ và lan truyền giá trị tâm linh, hạnh phúc đến với mọi người. Đây chính là cách giúp đỡ người thân có ý nghĩa và giá trị.

  36. Kinh Assalāyana (P. Assalāyanasuttaṃ, H. 阿攝惒經) tương đương Phạm chí A-nhiếp-hòa kinh.[92] Thông qua sự phân tích về gien di truyền, quyền lực kinh tế, giá trị nhân phẩm đạo đức, hôn nhân dị chủng và các nhu yếu hàng ngày, đức Phật đã chứng minh rằng niềm tin về sự thanh tịnh và độc tôn của giai cấp Bà-la-môn chỉ là sự rỗng tuếch, không có căn cứ.

  37. Kinh Ghoṭamukha (P. Ghoṭamukhasuttaṃ, H. 瞿哆牟伽經).[93] Sự quy ngưỡng của tín đồ đối với người xuất gia thường gắn liền với đức hạnh và giá trị tâm linh của vị ấy. Nếu có nhiều người làm mất niềm tin của quần chúng thì cũng có những người mẫu mực, đáng quy ngưỡng và phát tâm.

  38. Kinh Caṅkī (P. Caṅkīsuttaṃ, H. 商伽經). Theo đức Phật, chân lý đích thực không bao giờ là sự phiến diện, độc đoán một chiều. Nghệ thuật khám phá, hộ trì và chứng đạt chân lý không gì khác hơn là sự hành trì chân lý.

  39. Kinh Esukārī (P. Esukārīsuttaṃ, H. 鬱瘦歌邏經) tương đương Uấtsấu-ca-la kinh.[94] Nếu đạo Bà-la-môn do dựa vào chủ nghĩa giai cấp, bắt buộc giai cấp vua chúa, thương gia và nô lệ phải phục vụ giai cấp Bà-la-môn thì đạo Phật cho rằng người có đạo đức, trí tuệ, thích bố thí, không giận dữ, tu tập pháp lành mới thực sự đáng được phụng sự.

  40. Kinh Dhānañjāni (P. Dhānañjānisuttaṃ, H. 陀然經) tương đương Phạm chí Đà-nhiên kinh.[95] Phần lớn các hành động phi pháp của con người phát xuất từ động cơ thỏa mãn các nhu cầu hưởng thụ bản thân, nhưng khi chịu hậu quả thì con người đổ lỗi cho người thân và hoàn cảnh bắt buộc. Vì nhân duyên nào đó, một hành động xấu đã được gieo sẽ đẩy người đó vào tù ngục. Biết vậy, con người cần nỗ lực chuyển hóa nghiệp duyên để hạnh phúc hôm nay và tươi sáng đời sau.

  41. Kinh Vāseṭṭha (P. Vāseṭṭhasuttaṃ, H. 婆私吒經) tương đương Kinh tập.[96] Bài kinh giới thiệu 2 quan điểm trái ngược về khái niệm Bà-la-môn. Nếu quan niệm truyền thống cho rằng Bà-la-môn là người sinh ra từ gia đình Bà-lamôn thuần chủng 7 đời, thì quan niệm cấp tiến cho rằng Bà-la-môn là người có giới hạnh. Vượt lên trên 2 quan điểm này, đức Phật đã mang lại nội dung mới cho Bà-la-môn, khi so sánh Bà-la-môn với Thánh nhân trong Phật giáo.

  42. Kinh Subha (P. Subhasuttaṃ, H. 須婆經) tương đương Anh Vũ kinh.[97] Bài kinh phân tích sự giống và khác giữa người tại gia và người xuất gia về phương diện hành động và nghề nghiệp. Nếu người tại gia tạo ra giá trị sản lượng thì người xuất gia tạo ra giá trị tâm linh. Mặc dù không hình thù, vóc dáng, các giá trị tâm linh có thể cứu giúp con người giải quyết khổ đau.

  43. Kinh Saṅgārava (P. Saṅgāravasuttaṃ, H. 傷歌邏經).[98] Bài kinh phân tích về sự khác biệt giữa niềm tin tâm linh và sự thật tâm linh trong thế giới tôn giáo. Các chất liệu và giá trị tâm linh chỉ có thật khi nó thích ứng với thực tế và nó phục vụ tích cực cho cuộc đời.

  44. Kinh Devadaha (P. Devadahasuttaṃ, H. 天臂經) tương đương Ni-kiền kinh.[99]

  45. Kinh Năm và Ba (P. Pañcattayasuttaṃ, H. 五三經).[100] Đức Phật dạy không nên quy kết tất cả những gì gặp phải ở hiện tại đều có gốc rễ quá khứ, đồng thời khích lệ tu tập tinh tấn thay vì khổ hạnh, để nhổ lên sự khổ đau bằng việc phân tích nguyên nhân của nó và trải nghiệm hạnh phúc bây giờ và tại đây.

  46. Kinh Như thế nào (P. Kintisuttaṃ, H. 如何經). Đề cao vai trò của vị Đạo sư, đức Phật khuyên các Tăng sĩ siêng năng truyền bá 37 yếu tố giác ngộ. Để sống hạnh phúc trong cộng đồng, đức Phật khuyên không nên đào sâu sự bất đồng về quan điểm, cách hiểu, không phê phán, không khen mình, chê người; đề cao sự thực hành Chánh pháp để trải nghiệm hạnh phúc của Niết-bàn.

  47. Kinh Làng Sāma (P. Sāmagāmasuttaṃ, H. 舍彌村經) tương đương Châu-na kinh.[101] Khẳng định tranh chấp là khổ đau, đức Phật dạy phân tích các nguyên nhân của tranh chấp gồm phẫn nộ – sân hận, hiềm hận – não hại, tật đố – xan tham, gian manh – xảo trá, ác dục – tà kiến, cố chấp – khó thuyết phục. Đồng thời, đức Phật dạy 6 kỹ năng sống hòa hợp và 7 phương pháp vượt qua tranh chấp, bất đồng, nhằm góp phần xây dựng gia đình, cộng đồng và quốc gia hạnh phúc.

  48. Kinh Thiện Tinh (P. Sunakkhattasuttaṃ, H. 善星經). Đức Phật dạy rằng lời tuyên bố chứng đắc trí tuệ, có trường hợp là đúng với sự thật và có khi là do ngã mạn nên nói khống. Theo đức Phật, để đạt được thắng trí, mọi người cần tu tập tâm bất động trước các cảnh, không chấp vào tính sở hữu, không để tham dục và sân hận chi phối, không ỷ lại chính mình, cam kết chữa lành mũi tên khổ đau bằng sự thực tập buông xả và không hận thù.

  49. Kinh Bất động lợi ích (P. Āneñjasappāyasuttaṃ, H. 不動利益經) tương đương Tịnh bất động đạo kinh.[102] Khẳng định rằng tham dục, về bản chất là vô thường, trống rỗng, kéo theo hệ lụy, đức Phật hướng dẫn kỹ năng sống bất động trước cảnh trong hiện tại như sau: (i) Tâm quảng đại; (ii) Không chấp dính thế giới vật chất nhờ thấy rõ tính tổ hợp 4 đại của chúng; (iii) Thường quán tưởng Vô sở hữu xứ; (iv) Thực tập tâm Vô sở hữu xứ; (v) Thực tập buông xả và không chấp vào xả.

  50. Kinh Gaṇaka Moggallāna (P. Gaṇakamoggallānasuttaṃ, H. 算數家目犍連經) tương đương Toán số Mục-kiền-liên kinh.[103] Con đường tâm linh kết thúc khổ đau, chứng đắc Niết-bàn bắt đầu bằng sự huấn luyện đạo đức, sống chánh hạnh, giữ oai nghi, sợ hãi các lỗi nhỏ, làm chủ 6 giác quan, làm chủ việc ăn uống, chánh niệm và tỉnh thức trong mọi động tác, thực tập thiền định để tháo mở các trói buộc tâm gồm tham ái, sân hận, hôn trầm thùy miên, hối quá và hoài nghi. Ai thực hành theo sự chỉ đường của đức Phật sẽ đạt được giải thoát trong hiện đời.

  51. Kinh Gopaka Moggallāna (P. Gopakamoggallānasuttaṃ, H. 瞿默目犍連經) tương đương Cù-mặc Mục-kiền-liên kinh.[104] Noi gương đức Phật, người khai sáng con đường tỉnh thức, sau khi đức Phật qua đời, người tu Phật phải nương tựa vào chân lý Phật và đạo đức, sống trong chánh hạnh, hòa thuận, giữ đủ oai nghi, thấy sự nguy hiểm trong các lỗi nhỏ nhặt; học rộng, hiểu Phật pháp nhiều; biết đủ với 4 vật dụng; thực tập thiền định; xem giáo hóa như phép mầu; nỗ lực kết thúc khổ đau, chứng đắc giác ngộ.

  52. Đại kinh Mãn nguyệt (P. Mahāpuṇṇamasuttaṃ, H. 滿月大經).[105] Phân tích mắc xích khổ đau, đức Phật chỉ rõ sự dính mắc của thân thể, cảm giác, tri giác, tâm tư, nhận thức bắt đầu từ dục tham, tiếp xúc thiếu chánh niệm; đánh đồng thân và tâm là ngã. Ngài nhắc nhở người tu cần thấy rõ vị ngọt, sự nguy hiểm và sự xuất ly khỏi các đối tượng giác quan, đồng thời hãy chuyển hóa tâm ngã mạn ngủ ngầm; thấy rõ vô thường để không chấp: “Cái này của tôi, cái này là tôi, cái này chính là tự ngã của tôi”, nhờ đó, vượt qua tất cả khổ đau.

  53. Tiểu kinh Mãn nguyệt (P. Cūḷapuṇṇamasuttaṃ, H. 滿月小經).[106] Nhận diện tác hại của sự bất chánh, đức Phật dạy kỹ năng trở thành người chân chánh, sống với chánh kiến, giao du người tốt; suy nghĩ việc thiện, nói sự thật và hữu ích, hành động chân chánh; có chánh tín, đề cao lương tâm, nghe chân lý Phật, tinh tấn làm việc thiện, tin sâu nhân quả và kiếp sau, thích bố thí giúp người; làm tất cả việc tốt nhất với phương pháp tốt nhất có thể, trở thành người hạnh phúc và hữu dụng.

  54. Kinh Bất đoạn (P. Anupadasuttaṃ, H. 不斷經). Nhân dịp ca ngợi Tôn giả Sāriputta đạt được đại tuệ và tu thiền sâu sắc, đức Phật dạy các cấp thiền: (i) Hỷ lạc do xa lìa ái dục; (ii) Hỷ lạc do trụ định; (iii) An lạc do xả niệm hỷ; (iv) Thanh tịnh do xả tất cả niệm. Đồng thời, Phật khuyên tu tập 4 thiền vô sắc giới: (v) Hư không vô biên xứ; (vi) Thức vô biên xứ; (vii) Vô sở hữu xứ; (viii) Phi tưởng phi phi tưởng xứ; và Diệt thọ tưởng định; nhờ đó, vượt qua mọi trói buộc, đạt được giác ngộ, giải thoát.

  55. Kinh Sáu thanh tịnh (P. Chabbisodhanasuttaṃ, H. 六淨經) tương đương Thuyết trí kinh.110 Bằng chánh trí, người tu sẽ giải thoát mình khỏi các lậu hoặc, vượt qua các chấp thủ về thân thể, cảm giác, tri giác, tâm tư, nhận thức; mắt và hình thái, tai và âm thanh, mũi với mùi, lưỡi với vị, thân với vật xúc chạm, ý với những gì được hình dung. Vượt qua ngã mạn tùy miên, người tu trở thành bậc chân tu; chặt đứt các trói buộc tâm (tham ái, sân hận, hôn trầm thùy miên, trạo cử hối quá, hoài nghi) và giải quyết khổ đau bằng 4 sự thật Thánh, sống hạnh phúc và thong dong trong đời.

  56. Kinh Chân nhân (P. Sappurisasuttaṃ, H. 善士經) tương đương Chân nhân kinh.[107] Bất luận bối cảnh giai cấp và họ tộc, bậc chân tu theo Phật pháp sẽ đạt được an lạc, giải thoát và được sự kính trọng. Bậc chân tu không khen mình, chê người về sự nổi tiếng, 4 vật cúng dường, học pháp giỏi, giữ giới hạnh, thiểu dục và giản đơn, khất thực nuôi mạng thanh tịnh, sống ở nghĩa địa, ngủ dưới gốc cây, hết tham sân si, chứng 9 cấp thiền định, đạt được trí tuệ, giải phóng khổ đau.

  57. Kinh Nên hành trì, không nên hành trì (P. Sevitabba-asevitabbasuttaṃ, H. 應習不應習經).[108] Phật dạy tiêu chí đánh giá bản chất hành động trên nền tảng giá trị và tác hại, từ đó, nên làm và không nên làm. Bất cứ hành động thân, lời nói và các ý tưởng, hoặc khi các giác quan tiếp xúc trần cảnh mà làm tăng trưởng điều bất thiện, gây tạo khổ đau như thương tổn mạng sống, lấy của không cho, tà hạnh ngoại tình, nói láo, nói chia rẽ, nói thô ác, nói phù phiếm, vướng dính tham ái, giận dữ và tâm hãm hại…, con người nên nỗ lực từ bỏ, vượt qua. Ngược lại, đối với các hành động mang lại hạnh phúc và giá trị cho đời, con người nên theo đuổi như lý tưởng sống.

  58. Kinh Đa giới (P. Bahudhātukasuttaṃ, H. 多界經) tương đương Đa giới kinh.[109] Sau khi khẳng định người trí hiểu sâu về 6 giác quan, 6 đối tượng giác quan, 6 nhận thức giác quan và thuyết tương duyên, đức Phật chỉ ra lý do người ngu dễ bị sợ hãi, thất vọng và hoạn nạn trong khi người trí thì không. Người trí hiểu rõ lạc, khổ, hỷ, ưu, xả, vô minh; vượt qua dục tưởng, sân tưởng, hại tưởng; thành tựu chánh kiến, không phạm tội lỗi, nhất là 5 tội trọng; thấy rõ vô thường và vô ngã, nhờ đó, sống an vui trong đời.

  59. Kinh Thôn Tiên (P. Isigilisuttaṃ, H. 仙吞經).[110] Tại núi Tiên (Isigili), Vương Xá, đức Phật ca ngợi vị Độc Giác, nhờ tu chánh đạo, trọn vẹn đạo đức, thiền định và trí tuệ, nên đã dứt sạch tham ái, nhổ mũi tên khổ đau, và tự chứng trí tuệ, đạt được giải thoát, đoạn tận tái sinh.

  60. Đại kinh Bốn mươi (P. Mahācattārīsakasuttaṃ, H. 大四十經) tương đương Thánh đạo kinh.115 Đức Phật giảng chi tiết về Bát chánh đạo, gồm (i) Tầm nhìn chân chánh; (ii) Tư duy chân chánh; (iii) Lời nói chân chánh; (iv) Hành động chân chánh; (v) Nghề nghiệp chân chánh; (vi) Siêng năng chân chánh; (vii) Chánh niệm hiện tiền; (viii) Đại định nhất tâm, cũng như mối quan hệ giữa trí tuệ, đạo đức và thiền định. Tu tập Bát chánh đạo thông thường sẽ trở thành chân nhân, hưởng phúc báo. Tu tập rốt ráo Bát chánh đạo sẽ chứng quả Thánh nhân, kết thúc luân hồi.

  61. Kinh Nhập tức xuất tức niệm (P. Ānāpānassatisuttaṃ, H. 入出息念經).[111] Đức Phật dạy 16 kỹ năng thở thiền mang lại an lạc, giải thoát, gồm: (i) Chánh niệm thân: Với hơi thở ra vào, biết rõ hơi thở dài hơi thở ngắn, cảm giác toàn thân, và an tịnh thân hành; (ii) Chánh niệm cảm giác: Làm chủ hoan hỷ, hạnh phúc, cảm nhận tâm hành và an tịnh tâm hành; (iii) Chánh niệm tâm: Cảm nhận tâm, tâm hân hoan, tâm định tĩnh, tâm giải thoát; (iv) Chánh niệm về pháp: Quán vô thường, quán ly dục, quán tịch diệt và quán xả ly. Phối hợp với 7 yếu tố giác ngộ, người tu thiền sẽ đạt sự giải thoát khỏi khổ đau.

  62. Kinh Thân hành niệm (P. Kāyagatāsatisuttaṃ, H. 身行念經) tương đương Niệm thân kinh.[112] Đức Phật dạy kỹ năng chánh niệm về thân (thân hành niệm), gồm làm chủ hơi thở ra vào; tỉnh giác trong khi đi, đứng, nằm, ngồi, co, duỗi, nói, im lặng, động, tịnh, thức, ngủ; quán thân thể gồm 32 yếu tố bất tịnh; quán thi thể bị trương sình và chỉ còn xương, tro, bụi; nhờ đó, không còn chấp dính vào thân, ngã, ngã sở hữu và những thứ liên hệ đến thân. Như vậy, tu và chứng 4 thiền định để chấm dứt khổ đau.

  63. Kinh Hành sanh (P. Saṅkhārupapattisuttaṃ, H. 行生經) tương đương Ý hành kinh.[113] Đức Phật dạy điều kiện tái sinh theo ý muốn gồm đầy đủ chánh tín, đạo đức, bố thí, đa văn, trí tuệ; chú tâm vào cảnh giới và nơi muốn tái sinh, nhất là lúc gần qua đời. Ngoài những điều trên, nếu chú tâm vào Tâm giải thoát và Tuệ giải thoát, người tu tập sẽ chấm dứt khổ đau, chứng đắc quả Thánh.

  64. Kinh Tiểu không (P. Cūḷasuññatasuttaṃ, H. 空小經) tương đương Tiểu không kinh.119 Bằng kinh nghiệm bản thân, đức Phật dạy Tăng đoàn quán tính “không thực thể”, tu tập Không vô biên xứ, Thức vô biên xứ, Vô sở hữu xứ, Phi tưởng phi phi tưởng xứ và Vô tướng tâm định… để không vướng tâm tưởng vào con người, làng xã, nhà cửa, đại địa, núi, sông; phối hợp với quán vô thường và vô ngã, chấm dứt các lo lắng và khổ đau liên hệ đến tưởng; tâm được giải thoát.

  65. Kinh Đại không (P. Mahāsuññatasuttaṃ, H. 空大經) tương đương Đại không kinh.120 Kinh dạy kỹ năng vượt qua ngã mạn, chấm dứt sự nhiễm đắm các sự vật, hiện tượng, sống thiểu dục, đề cao tâm viễn ly, thực tập nội tĩnh, chánh niệm, tỉnh thức, trải nghiệm các hỷ lạc do ly dục, do tu định, do diệu lạc và do xả niệm. Để tiến bộ trong tu học, người tu tập dù gặp nghịch cảnh, không chán nản, bỏ cuộc; dù gặp nhiều người quý trọng, không sanh tâm cống cao; với mọi người, không có tâm thù nghịch; đề cao lòng bi mẫn mang lại lợi lạc cho mọi người.

  66. Kinh Hy hữu, vị tằng hữu pháp (P. Acchariyaabbhutadhammasuttaṃ, H. 希有未曾有法經) tương đương Vị tằng hữu pháp kinh.[114] Tôn giả Ānanda thuật lại 18 điều mầu nhiệm về sự kiện Phật đản: (i) An trú trọn thọ mạng tại cung trời Đâu-suất một cách chánh niệm; (ii) Vào thai mẹ trong chánh niệm; (iii) Ánh sáng thần diệu xuất hiện khi qua đời tại cõi trời Đâu-suất; (iv) Khi vào thai mẹ, có 4 thiên nhân hộ vệ mẫu thân; (v) Trong thai, tác động mẹ sống đức hạnh; (vi) Trong thai, mẹ không có dục tưởng; (vii) Trong thai, mẹ hưởng 5 dục công đức đầy đủ; (viii) Thai nhi đủ các bộ phận, mẹ không mệt mỏi; (ix) Mẹ tái sinh cõi trời Đâu-suất sau 7 ngày sinh; (x) Trụ thai đúng 10 tháng; (xi) Mẹ sinh trong tư thế đứng; (xii) Khi sinh được chư thiên đỡ Ngài sau đó mới đến loài người; (xiii) Khi sinh, thân Ngài không chạm đất; (xiv) Khi sinh ra không bị lấm bẩn máu mủ; (xv) Khi sinh ra có 2 dòng nước nóng, lạnh tắm 2 mẹ con; (xvi) Khi sinh ra, đi 7 bước hướng Bắc, tuyên bố sự độc tôn của Ngài; (xvii) Khi sinh ra, hào quang sáng ngời các cõi; (xviii) Cảm thọ được biết đến lúc sinh khởi, lúc trú và diệt, các ý tưởng và tư duy cũng thế.

  67. Kinh Bạc-câu-la (P. Bakkulasuttaṃ, H. 薄拘羅經) tương đương Bạccâu-la kinh.[115] Tôn giả Bakkula (Bạc-câu-la) tự sự về 80 năm tu hành đặc biệt của Ngài: (i) Không có dục tưởng, sân tưởng và hại tưởng; (ii) Không nhận y phục từ cư sĩ, may y, nhận y Kathina; (iii) Không đi Trai Tăng; (iv) Không để ý tướng chung, tướng riêng của người nữ, không đến chỗ người nữ, không giảng pháp cho người nữ; (v) Không làm Bổn sư và Y chỉ sư của ai; (vi) Không tắm trong nhà tắm, không ốm đau, không dùng thuốc, không nằm giường; không đi an cư mùa mưa tại trú xứ gần làng; (vii) Chỉ mắc nợ thí chủ trong 7 ngày mới xuất gia. Sau đó, Ngài giác ngộ, giải thoát, nhập Niết-bàn trong tư thế thiền tọa bất động.

  68. Kinh Điều ngự địa (P. Dantabhūmisuttaṃ, H. 調御地經) tương đương Điều ngự địa kinh.[116] Nhân câu chuyện Vương tử Jayasena không tin người tu xa lìa được 5 dục lạc, đức Phật dùng ẩn dụ con voi chưa được thuần hóa và ẩn dụ người ở đỉnh núi kể phong cảnh đó cho người dưới chân núi để mô tả cảnh giới lìa ái dục của bậc chân tu, giải phóng khổ đau. Đức Phật khuyến khích các đệ tử sống đạo đức, phòng hộ 6 giác quan, tiết độ ăn uống, chú tâm cảnh giác, vượt khỏi chướng ngại, chánh niệm trong các uy nghi, dứt 5 trói buộc tâm, tu 4 niệm xứ, chứng đắc 4 thiền, đạt được giác ngộ.

  69. Kinh Phù-di (P. Bhūmijasuttaṃ, H. 浮彌經) tương đương Phù-di kinh.[117] Đề cập đến giá trị trị liệu và thiết thực của Phật giáo, đức Phật giải thích kết quả của việc thực tập Bát chánh đạo trong hiện đời là hạnh phúc, giác ngộ và giải thoát, bất luận có ước nguyện hay không. Theo phương pháp đúng, cũng như ép hạt lấy dầu, vắt sữa từ vú bò cái, khuấy sữa làm bơ, và dùng cây khô để nhóm lửa, người thực tập chắc chắn được như ước nguyện.

  70. Kinh A-na-luật (P. Anuruddhasuttaṃ, H. 阿那律經) tương đương Hữu Thắng Thiên kinh.[118] Tôn giả Anuruddha (A-na-luật) giải thích 2 sự giải thoát. Cùng tu tập từ, bi, hỷ, xả, nếu “tâm giải thoát đại hành” chỉ biến mãn một khu vực, khi chết hành giả sẽ tái sinh vào cõi trời Thiểu Quang, còn “tâm giải thoát vô lượng” biến mãn khắp mười phương, không hận sân, khi chết hành giả sẽ tái sinh vào cõi trời Vô Lượng Quang, Thiểu Tịnh, Vô Lượng Tịnh.

  71. Kinh Tùy phiền não (P. Upakkilesasuttaṃ, H. 隨煩惱經) tương đương Trường Thọ Vương bổn khởi kinh.[119] Nhằm giúp mọi người vượt qua nghiệp tranh chấp, đức Phật dạy cách đề cao chánh niệm để phòng phi, không xem mình là nạn nhân của khổ đau, dùng từ bi chuyển hóa hận thù, kết bạn với người trí; sống hòa hợp như nước với sữa, ứng xử bằng tâm từ ái, thiện cảm, quan tâm, tương trợ; tôn trọng và học hỏi sở trường của người khác; thực tập thiền quán để vượt qua các phiền não.

  72. Kinh Hiền ngu (P. Bālapaṇḍitasuttaṃ, H. 賢愚經) tương đương Si tuệ địa kinh.[120] Phật dạy kỹ năng phân biệt kẻ ngu và người trí. Đặc điểm của người trí là nghĩ lành, nói lành, làm lành; vui với sự từ bỏ các ác hành; tự xét mình không làm ác và không bị trừng trị; được an ổn và không sợ hãi; khi chết, tái sinh cõi trời, hưởng thiên lạc hơn vua chúa; khi tái sinh làm người thì sinh trong gia đình quyền quý, giàu có, sống hữu ích và hạnh phúc.

  73. Kinh Thiên sứ (P. Devadūtasuttaṃ, H. 天使經) tương đương Thiên sứ kinh.[121] Luật nhân quả chi phối mọi thứ ở kiếp này và quyết định sự tái sinh kiếp sau với các cảnh giới, làm người hay vật, hưởng hạnh phúc hay chịu khổ đau. Kẻ gây ác nghiệp sẽ bị trừng phạt bởi luật pháp và luật nhân quả. Quán chiếu tiến trình sự sống bắt đầu từ ấu nhi, thanh xuân, già, bệnh, chết như các thiên sứ nhắc nhở về vô thường để bản thân sống tốt hơn, tu học Phật pháp, chuyển hóa khổ đau.

  74. Kinh Nhứt dạ Hiền giả (P. Bhaddekarattasuttaṃ, H. 一夜賢者經). Tại tinh xá Kỳ Viên, đức Phật dạy rằng cốt lõi của tu thiền là thực tập chánh niệm trong giây phút hiện tại và tại đây. Không hồi ức, sống với kinh nghiệm quá khứ đối với 5 thủ uẩn, 6 giác quan, 6 đối tượng giác quan. Không ước vọng, lo lắng, căng thẳng, sợ hãi về những chuyện chưa xảy ra đối với các đối tượng nêu trên. Không bị vọng niệm hiện tại lôi cuốn vào sự chấp tự ngã. An trụ tâm vào hiện tại tỉnh thức, vượt qua mọi khổ đau trên đời.

  75. Kinh A-nan Nhứt dạ Hiền giả (P. Ānandabhaddekarattasuttaṃ, H. 阿難一夜賢者經) tương đương A-nan thuyết kinh.[122] Phật giảng kinh này tại tinh xá Kỳ Viên với nội dung tương tự kinh 131, đề cao vai trò chánh niệm hiện tiền trong việc giải phóng khổ đau. 

  76. Kinh Đại Ca-chiên-diên Nhứt dạ Hiền giả (P. Mahākaccānabhaddekarattasuttaṃ, H. 大迦旃延一夜賢者經) tương đương Ôn tuyền lâm thiên kinh.[123] Kinh này được Ngài Mahākaccāna giảng tại thành Vương Xá rằng chánh niệm hiện tiền là hạnh phúc dài lâu.

  77. Kinh Lomasakaṅgiya Nhứt dạ Hiền giả (P. Lomasakaṅgiyabhaddekarattasuttaṃ, H. 盧夷強耆一夜賢者經) tương đương Thích trung thiền thất tôn kinh.[124] Tôn giả Lomasakaṅgiya trả lời thiên tử Candana về chánh niệm hiện tiền theo cách được đức Phật dạy trong các bài kinh 131, 132, 133.

  78. Tiểu kinh Nghiệp phân biệt (P. Cūḷakammavibhaṅgasuttaṃ, H. 小業分別經) tương đương Anh Vũ kinh.[125] Giải thích nguyên nhân thế giới có thiên sai vạn biệt. Đức Phật khẳng định rằng con người là chủ nhân, thai tạng, quyến thuộc, điểm tựa và người kế thừa nghiệp. Theo đó, nhan sắc, sức khỏe, tuổi thọ, tài sản, vị thế, quyền uy, lối sống của con người là do hành vi và thói quen của con người. Ngài khuyến khích con người nỗ lực chuyển nghiệp bằng cách gieo trồng nghiệp mới tích cực thì các nghiệp xấu ác trong quá khứ sẽ trở nên vô hiệu quả.

  79. Đại kinh Nghiệp phân biệt (P. Mahākammavibhaṅgasuttaṃ, H. 大業分別經) tương đương Phân biệt đại nghiệp kinh.[126] Đức Phật dạy rằng tùy theo bản chất tích cực hay tiêu cực của nghiệp mà cảm giác hạnh phúc hay khổ đau có mặt. Do tác động của duyên, sự trổ quả của nghiệp là có thật. Người sống tà kiến, gieo nhiều bất hạnh sẽ bị khổ đau ở hiện tại hoặc bị đọa lạc cảnh giới thấp trong kiếp tương lai. Có người gieo nghiệp xấu ở hiện tại nhưng do tác động của nghiệp tốt trong quá khứ của bản thân nên chậm trổ quả. Nhân quả là có thật nhưng chuyển nghiệp được nên không có số phận và định mệnh.

  80. Kinh Phân biệt sáu xứ (P. Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ, H. 六處分別經) tương đương Phân biệt lục xứ kinh.[127] Phật giảng về 6 giác quan, 6 đối tượng, 6 xúc, 6 thức, 18 ý hành (6 khổ, 6 ưu, 6 xả), 36 loại hữu tình (18 ý hành tại gia, 18 ý hành xuất gia), 3 cảm thọ, 3 niệm của Đạo sư và Vô thượng điều ngự. Phật khích lệ tu 8 giải thoát: Nội có sắc quán ngoại sắc, nội không sắc quán ngoại sắc, chú tâm trên thanh tịnh, Hư không vô biên xứ, Thức vô biên xứ, Vô sở hữu xứ, Phi tưởng phi phi tưởng xứ và Diệt thọ tưởng định.

  81. Kinh Tổng thuyết và biệt thuyết (P. Uddesavibhaṅgasuttaṃ, H. 總說分別經) tương đương Phân biệt quán pháp kinh.[128] Tôn giả Mahākaccāna giải thích lời Phật dạy về cách vượt qua sự dao động tâm, không chấp dính, không còn khổ về sanh, già, chết. Khi giác quan tiếp xúc ngoại trần cảnh, không đuổi theo tướng ngoài. Tu tập 4 thiền định để không vướng dính nội trần. Không chấp ngã, tự ngã, ngã sở hữu trong thân thể và sắc pháp, nhờ đó, không còn khát ái, không sợ hãi, không bị khủng bố, đạt được an lạc và giải thoát.

  82. Kinh Vô tránh phân biệt (P. Araṇavibhaṅgasuttaṃ, H. 無諍分別經) tương đương Câu-lâu-sấu vô tránh kinh.[129] Để giúp mọi người vượt qua khổ đau do nghiệp và thói quen tranh chấp, đức Phật dạy kỹ năng tán dương mặt tích cực của người khác, góp ý khéo và đúng lúc, chú tâm vào sự an lạc của thanh tịnh và giác ngộ, giao tiếp bằng lời từ ái, không chấp dính ngôn ngữ và hành xử của người khác, thực tập hỷ xả và bao dung.

  83. Kinh Giới phân biệt (P. Dhātuvibhaṅgasuttaṃ, H. 界分別經) tương đương Phân biệt lục giới kinh.[130] Để vượt qua mọi chấp thủ, đức Phật khuyên mọi người phát triển 4 siêu việt gồm tôn trọng chân lý, phát triển trí tuệ, chia sẻ tuệ giác và trải nghiệm sự tịch tịnh; nhận thức rõ địa, thủy, hỏa, phong, không vốn không phải là tôi, của tôi và tự ngã của tôi; chuyển hóa cảm xúc, vọng tưởng, tham ái, sân hận, vô minh và vượt qua mọi chấp thủ, đạt được giác ngộ và giải thoát.

  84. Kinh Phân biệt về sự thật (P. Saccavibhaṅgasuttaṃ, H. 諦分別經) tương đương Phân biệt Thánh đế kinh.[131] Phương pháp chấm dứt khổ đau của đức Phật gồm 4 bước: (i) Nhận diện khổ đau của thân và tâm; (ii) Truy tìm nguyên nhân khổ đau từ tham ái, sân hận và si mê; (iii) Trải nghiệm Niết-bàn khi khổ và nguyên nhân khổ đã kết thúc; (iv) Tu Bát chánh đạo gồm sự hoàn thiện trí tuệ, đạo đức và thiền định; nhờ đó, chứng đắc giác ngộ và giải thoát ở hiện đời. 142. Kinh Phân biệt cúng dường (P. Dakkhiṇāvibhaṅgasuttaṃ, H. 施分別經) tương đương Cù-đàm-di kinh.[132] Dựa vào giá trị đạo đức và sự đóng góp tích cực cho đời, những bậc đáng được cúng dường bao gồm đức Phật, bậc Độc Giác, bậc A-la-hán, bậc Bất lai, bậc Nhất lai, bậc Dự lưu, người đang hướng đến quả Thánh là Tăng Ni và những người đức hạnh. Nhân đây, đức Phật dạy cách cúng dường và bố thí thanh tịnh đối với người cho và người nhận.

  85. Kinh Giáo giới Cấp Cô Độc (P. Anāthapiṇḍikovādasuttaṃ, H. 教給孤獨經) tương đương Giáo hóa bệnh kinh.[133] Nhằm giúp Anāthapiṇḍika (Cấp Cô Độc) vượt qua cơn đau nhức kinh khủng, Tôn giả Sāriputta và Ānanda hướng dẫn cách thực tập vô ngã đối với 6 giác quan, 6 đối tượng, 6 xúc, 6 nhận thức; địa, thủy, hỏa, phong, không, thức; thế giới này, thế giới khác. Sau khi thực tập có kết quả, Anāthapiṇḍika đã nhẹ nhàng ra đi và tái sinh vào cõi lành.

  86. Kinh Giáo giới Channa (P. Channovādasuttaṃ, H. 教闡陀經).[134] Tuy 2 Tôn giả Sāriputta và Mahācunda động viên Tôn giả Channa hãy kham nhẫn, đồng thời quán chiếu 6 giác quan, 6 đối tượng, 6 nhận thức không phải là ta, sở hữu của ta, tự ngã của ta để vô hiệu hóa cơn đau trên thân, nhưng Tôn giả Channa không chịu đựng nỗi, đã tự tử sau đó vì quá đau nhức. Bài kinh dạy phương pháp phi ngã hóa nỗi đau trên thân và nỗi khổ trong tâm, không đánh đồng thân và tâm là tôi, tự ngã của tôi và sở hữu của tôi, nhằm vượt qua hội chứng trầm cảm và tự tử.

  87. Kinh Giáo giới Phú-lâu-na (P. Puṇṇovādasuttaṃ, H. 教富樓那經).[135] Được đức Phật xác vấn về lý tưởng truyền bá chân lý, Tôn giả Puṇṇa (Phú-lâuna) kiên định rằng Ngài không sợ mắng nhiếc, đánh đập, ném đá, dùng hung khí tấn công, thậm chí bị giết chết bởi người dân nước Sunāparanta hung hãn. Giữ được trạng thái an tịnh trong mọi nghịch cảnh và không chấp thủ mọi thứ trên đời là nền tảng thành công trong hành đạo và phụng sự nhân sinh.

  88. Kinh Giáo giới Nandaka (P. Nandakovādasuttaṃ, H. 教難陀迦經).[136] Vâng lời Phật dạy, Tôn giả Nandaka giáo giới Ni đoàn về sự vô thường của mọi sự vật hiện tượng gồm 6 giác quan, 6 đối tượng giác quan và 6 nhận thức giác quan vốn không phải là tôi, tự ngã của tôi, sở hữu của tôi; thực tập 7 yếu tố giác ngộ, dùng tuệ giác chặt đứt mọi trói buộc và khổ đau. An trú sự giải thoát bằng tâm (tu thiền) và giải thoát bằng trí tuệ.

  89. Tiểu kinh Giáo giới La-hầu-la (P. Cūḷarāhulovādasuttaṃ, H. 教羅睺羅小經).[137] Đức Phật hướng dẫn Rāhula (La-hầu-la) nhận thức sâu sắc rằng 6 giác quan, 6 đối tượng giác quan, 6 tiếp xúc giác quan, về bản chất là vô thường, biến hoại và nếu không làm chủ được sẽ dẫn đến khổ đau. Không nên đánh đồng chúng là tôi, sở hữu của tôi, tự ngã của tôi và không đắm nhiễm vào chúng; đồng thời thực tập ly tham, đạt được giải thoát.

  90. Kinh Sáu sáu (P. Chachakkasuttaṃ, H. 六六經) tương đương Thuyết xứ kinh.[138] Từ sự tiếp xúc của 6 giác quan với 6 đối tượng, phát sinh 6 nhận thức, 6 cảm nhận và 6 ái luyến giác quan. Nhận diện quá trình sinh khởi và hoại diệt của mọi sự vật, người tu tập sẽ không chấp “tự ngã” đã sinh và diệt nơi tôi, nhàm chám mọi nhiễm đắm, làm chủ bản thân để các năng lượng ngủ ngầm của tham ái, sân hận, si mê không thể xuất hiện, tăng trưởng và dần bị tiêu diệt.

  91. Đại kinh Sáu xứ (P. Mahāsaḷāyatanikasuttaṃ, H. 大六處經).[139] Tu tập 37 yếu tố giác ngộ, đặc biệt là Bát chánh đạo, phát huy sự thấy biết như thật về 6 giác quan, 6 đối tượng giác quan, 6 tiếp xúc… tạo ra cảm giác khổ, vui và trung tính. Người tu tập sẽ không nhiễm đắm bất cứ thứ gì trên đời, nhờ đó, 5 nhóm nhân tính không có mặt trong tương lai, tham ái kết thúc, thân và tâm được an lạc.

  92. Kinh Nói cho dân chúng Nagaravinda (P. Nagaravindeyyasuttaṃ, H. 頻頭城經).[140] Nhờ tu tập có phương pháp, ở nơi an tịnh, không có điều kiện khởi lên sự ham thích hình thái, âm thanh, các mùi, vị, vật thể xúc chạm và đối tượng, các bậc chân tu nỗ lực chuyển hóa tham ái, sân hận, si mê, làm chủ được cái thấy, cái nghe, cái ngửi, cái biết, do vậy, đáng được tôn kính và cúng dường.

  93. Kinh Khất thực thanh tịnh (P. Piṇḍapātapārisuddhisuttaṃ, H. 乞食清淨經).[141] Nhận diện bản chất “không thực thể” trong mọi sự vật, người tu tập khi các giác quan tiếp xúc với đối tượng của chúng, cần làm chủ tâm, không tạo điều kiện cho tham ái, sân hận, si mê xuất hiện. Tinh tấn soi xét bản thân đã chấm dứt được 5 dục lạc, 5 trói buộc tâm chưa? Luôn tự hỏi bản thân đã tu tập 4 niệm xứ, 4 tinh tấn, 4 như ý túc, 5 năng lực, 7 giác ngộ, thiền định, thiền tuệ hay chưa, để quyết tâm tu tập đạt được trí tuệ và giải thoát.

  94. Kinh Căn tu tập (P. Indriyabhāvanāsuttaṃ, H. 根修習經).149 Khác với cách ẩn sĩ Bà-la-môn lánh đời bằng sự bịt mắt, che tai, đức Phật dạy kỹ năng buông bỏ sự dính mắc khi 6 giác quan vẫn tiếp xúc 6 đối tượng hằng ngày, dù hài lòng hay không hài lòng. Các Tăng sĩ nên tinh tấn tu pháp lành, thực hành thiền để không hối hận, trở thành bậc Đạo sư xứng đáng và có trách nhiệm hướng dẫn mọi người giải phóng khổ đau.

Source: https://vh2.com.vn
Category : Cơ Hội

admin
CÙNG CHUYÊN MỤC
Khắc phục nhanh chóng lỗi E-01 trên tủ lạnh Bosch
19/08/2024

Khắc phục nhanh chóng lỗi E-01 trên tủ lạnh Bosch https://appongtho.vn/tu-lanh-bosch-bao-loi-e01-cach-kiem-tra Tại sao mã lỗi E-01 xuất hiện trên tủ lạnh Bosch? Nguyên nhân và quy trình sửa lỗi E-01...

Tuyển thợ sửa điện lạnh làm ăn chia % tại Hà Nội
28/05/2024

Tuyển thợ sửa điện lạnh làm ăn chia % tại Hà Nội Với nhu cầu khác hàng tăng cao, công ty chúng tôi cần tuyển thêm thợ điện lạnh làm...

Tuyển CTV Thợ Điện Lạnh Tại Hà Nội Làm Ăn Chia 40-60%
28/05/2024

Tuyển CTV Thợ Điện Lạnh Tại Hà Nội Làm Ăn Chia 40-60% Với nhu cầu khác hàng tăng cao, công ty chúng tôi cần tuyển thêm thợ điện lạnh làm...

Đầu tư số Savenow là gì? Có phải mô hình lừa đảo không?
18/02/2023

Hôm nay lướt Facebook, vô tình thấy một quảng cáo của Viettelpay trình làng về Đầu tư số Savenow với mức doanh thu lên đến 30 % / năm. Nên...

Mua Ứng Dụng Trí Tuệ Nhân Tạo Để Dẫn Đầu tại wetransform
18/02/2023

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo để dẫn đầu - 50 câu chuyện thành công của các công ty hàng đầu thế giới Lời giới thiệu cho cuốn sách này...

Bài Viết Mới