Sa mạc Sahara – Wikipedia tiếng Việt

Video Sahara và Trung Đông.

Sahara (tiếng Ả Rập: الصحراء الكبرى‎, aṣ-Ṣaḥrāʾ al-Kubrā , nghĩa là sa mạc lớn) là sa mạc lớn nhất trên Trái Đất, là hoang mạc lớn thứ 3 trên Trái Đất (sau Châu Nam Cực và Bắc Cực), với diện tích hơn 9.000.000 km², xấp xỉ diện tích của Hoa Kỳ và Trung Quốc. Sahara ở phía bắc châu Phi và có tới 2,5 triệu năm tuổi.

Bạn đang đọc: Sa mạc Sahara – Wikipedia tiếng Việt

Ảnh trên thể hiện Ốc đảo Safsaf trên bề mặt Sahara. Ảnh dưới (sử dụng radar) là lớp đá dưới mặt đất, bộc lộ những kênh đen bị cắt bởi con sông uốn khúc cổ từng cấp nước cho ốc đảo.
Được phủ bọc bởi biển Đại Tây Dương ở phía Tây, dãy núi Atlas và Địa Trung Hải ở phía Bắc, Biển Đỏ ( Hồng Hải ) và Ai Cập ở phía Đông ; Sudan và thung lũng sông Niger ở phía Nam. Điểm cao nhất trong sa mạc là đỉnh núi Emi Koussi với độ cao 3415 m so với mực nước biển, thuộc dãy núi Tibesti phía Bắc nước Tchad .Trong suốt kỷ nguyên băng hà, vùng Sahara đã từng khí ẩm hơn thời nay rất nhiều. Và cũng đã từng có rất nhiều loài động, thực vật sinh sống nơi đây. Tuy nhiên thời nay, ngoại trừ vùng thung lũng sông Nin là hoàn toàn có thể trồng được nhiều rau và một số ít ít nơi khác như vùng cao nguyên phía Bắc, gần Địa Trung Hải là hoàn toàn có thể trồng cây ôliu còn hầu hết vùng này không hề canh tác được .Với diện tích quy hoạnh tương tự Hoa Kỳ nhưng chỉ có 2,5 triệu người sinh sống trong vùng. Chủ yếu tập trung chuyên sâu ở Ai Cập, Mauritanie, Maroc và Algérie. Các dân tộc bản địa chính gồm có chủng Tuareg, Ả Rập, và nhóm người da đen như Tubu, Nubians, Zaghawa, Kanuri, Peul hay Fulani, Hausa và Songhai .Thành phố lớn nhất vùng là Cairo, Hà Nội Thủ Đô của Ai Cập nằm ở thung lũng sông Nin. Một số thành phố quan trọng khác gồm có Nouakchott, Thành Phố Hà Nội của Mauritanie ; Tamanrasset, Algérie ; Timbuktu, Mali ; Agadez, Niger ; Ghat, Libya ; và Faya, Tchad .

Lịch sử khí hậu[sửa|sửa mã nguồn]

Biểu đồ Nhiệt độ, lượng mưa ở Sahara
Khí hậu Sahara đã trải qua những biến hóa to lớn giữa ẩm và khô trong vài trăm nghìn năm qua. Trong kỷ băng hà ở đầu cuối, Sahara lớn hơn thời nay, trải dài xa hơn về phía nam so với biên giới hiện tại [ 1 ]. Sự kết thúc của kỷ băng hà mang tới tiến trình khí ẩm hơn cho Sahara, từ khoảng chừng năm 8000 TCN đến 6000 TCN, có lẽ rằng vì những vùng áp suất thấp trên khắp những phiến băng đang sụp đổ ở phía bắc [ 2 ] .Khi những phiến băng đã mất đi, vùng phía bắc Sahara mở màn khô đi. Tuy nhiên, không lâu sau sự chấm hết những phiến băng, gió mùa lúc bấy giờ mang mưa tới Sahel thổi xa hơn nữa về phía bắc và xung đột với xu thế khô ở phía nam Sahara. Gió mùa tại châu Phi ( và những nơi khác ) xuất hiện vì sức nóng mùa hè. Không khí trên lục địa trở nên nóng hơn và tăng lên, kéo không khí ẩm và lạnh từ biển vào. Hiện tượng này gây ra mưa. Vì thế, một cách nghịch lý, Sahara từng ẩm hơn khi nó nhận được nhiều ánh nắng trong mùa hè. Trái lại, những đổi khác trong sự hấp thu nhiệt Mặt trời bị gây ra bởi những sự đổi khác trong tham số quỹ đạo Trái Đất .Tới khoảng chừng năm 2500 TCN, gió mùa rút về phía nam tới gần vị trí lúc bấy giờ [ 3 ], dẫn tới sự sa mạc hóa Sahara. Sahara lúc bấy giờ khô như điều kiện kèm theo nó từng có trước kia khoảng chừng 13.000 năm. [ 4 ]
Mặt trời chiếu sáng trên các đụn cát Sahara.
Sa mạc Sahara

Giai đoạn gia súc[sửa|sửa mã nguồn]

Tới năm 6000 TCN các tiền triều đại Ai Cập ở vùng phía tây nam Ai Cập đã biết chăn nuôi gia súc và xây dựng những ngôi nhà lớn. Sự sinh sống tại các khu định cư cố định, có tổ chức trong xã hội tiền triều đại Ai Cập ở giữa thiên niên kỷ thứ 6 TCN tập trung chủ yếu vào ngũ cốc và gia súc nông nghiệp: gia súc, dê, lợn và cừu.[5] Các đồ dùng kim loại thay thế các đồ dùng đá trước đó.[5] Thuộc da gia súc, đồ gốm và dệt cũng đã xuất hiện nhiều trong thời kỳ này.[5] Có những dấu hiệu cho thấy sự chiếm cứ theo mùa hay chỉ tạm thời của Al Fayyum trong thiên niên kỷ thứ 6 TCN, với các hành động tìm kiếm lương thực tập trung chủ yếu vào, câu cá, săn bắn và hái lượm.[6] Các đầu mũi tên, dao và scraper đá có rất nhiều.[6] Những đồ vật dùng trong mai táng như bình, đồ trang sức, công cụ nông nghiệp và săn bắn và các thực phẩm như thịt khô và hoa quả.[5] Người chết được chôn quay mặt về hướng tây.[5]

Xem thêm: Nghị luận hãy nắm bắt cơ hội để thành công – Allavida – Chia Sẻ Kiến Thức Điện Máy Việt Nam

Giai đoạn Berber[sửa|sửa mã nguồn]

Người Phoenicia đã tạo ra một liên bang những vương quốc ngang qua hàng loạt Sahara tới Ai Cập, nói chung những vương quốc này đều nằm trên bờ biển nhưng cũng có một số ít trường hợp nằm trong sa mạc .Tới năm 2500 TCN Sahara đã trở nên khô như ngày này và trở thành một bức tường chắn không hề xâm nhập so với con người, chỉ có rải rác một số ít khu định cư xung quanh những ốc đảo, nhưng kinh doanh và thương mại xuyên qua xa mạc phần nhiều chưa xuất hiện. Một trong những ngoại lệ chính là Thung lũng sông Nin. Tuy nhiên, con sông Nin có nhiều thác không hề vượt qua khiến thương mại và giao lưu khó thực thi .Ở khoảng chừng thời hạn nào đó giữa năm 633 và 530 TCN Hanno nhà hàng hải đã lập ra hay tăng cường những thuộc địa của Phoenicia ở phía Tây Sahara, nhưng mọi dấu tích quá khứ đều đã mất và thực sự không còn lại một dấu vết gì. Xem Lịch sử Tây Sahara .
Tới năm 500 TCN tác động ảnh hưởng mới từ Hy Lạp và Phoenicia đến tới vùng này. Các thương gia người Hy Lạp đi dọc bờ biển phía đông sa mạc, xây dựng lên những khu vực kinh doanh dọc theo bờ Biển Đỏ. Người Carthaginia đã mày mò bờ biển Đại tây dương của sa mạc. Vì thiếu nước và thị trường nên bước chân của con người chưa khi nào vượt quá phía nam Maroc lúc bấy giờ. Vì thế, những nước bao quanh sa mạc ở phía bắc và phía đông ; nó vẫn nằm ngoài quyền trấn áp của những nước này. Những cuộc chinh phục của người du mục Berber vào sa mạc luôn làm những người sống bên rìa quan ngại .

Văn minh đô thị[sửa|sửa mã nguồn]

Một nền văn minh đô thị, Garamantes, đã tăng trưởng trong khoảng chừng thời kỳ này ở TT Sahara, trong một thung lũng hiện được gọi là Wadi al-Ajal tại Fazzan, Libya. Nền văn minh Garamantes tăng trưởng nhờ vào những con kênh đào qua những sườn thung lũng tới những ngọn núi dẫn nước vào những cánh đồng. Nền văn minh Garamantes trở nên đông đúc và can đảm và mạnh mẽ, chinh phục những vùng xung quanh và bắt giữ nhiều nô lệ ( để sử dụng vào việc lan rộng ra mạng lưới hệ thống kênh đào ). Người Hy Lạp và người La Mã đã biết tới nền văn minh Garamantes và coi họ là những người du mục mọi rợ. Tuy nhiên, họ vẫn kinh doanh với người Garamantes, và một bồn tắm La Mã đã được tìm thấy ở TP. hà Nội Garama của Garamantes. Các nhà khảo cổ học đã tìm thấy tám thị xã lớn và những khu định cư quan trọng khác trong chủ quyền lãnh thổ Garamantes. Nền văn minh Gartamantes ở đầu cuối đã sụp đổ sau khi họ không còn khai thác được nước ngầm dưới đất, và cho nên vì thế không hề liên tục lan rộng ra hệ thống kênh của mình vào sâu trong núi. [ 4 ] [ 7 ]

Người Ả rập[sửa|sửa mã nguồn]

Sự biến hóa lớn nhất trong lịch sử vẻ vang Sahara đến cùng cuộc chinh phục của người Ả rập, chính họ đã đưa lạc đà vào vùng này. Lần tiên phong một mạng lưới thương mại hiệu suất cao xuyên sa mạc Sahara hoàn toàn có thể thực thi. Các vương triều Sahel, đặc biệt quan trọng là Đế quốc Ghana và Đế quốc Mali sau này trở nên hùng mạnh và giàu sang nhờ xuất khẩu vàng và muối sang Bắc Phi. Các tiểu vương quốc dọc Địa trung hải đã mang sản phẩm & hàng hóa và ngựa của họ xuống được phía nam. Muối được xuất khẩu từ chính Sahara. Quá trình này biến những hội đồng ốc đảo rải rác trở thành những TT thương mại, và nằm dưới quyền trấn áp của những đế quốc trên bờ sa mạc .Hệ thống thương mại này đã sống sót qua hàng thế kỷ tới khi sự tăng trưởng ở châu Âu và sự tăng trưởng kỹ thuật hàng hải được cho phép những con tàu, bắt đầu từ Bồ Đào Nha nhưng ngay sau đó là hàng loạt Tây Âu, đi quanh sa mạc và tích lũy những nguồn tài nguyên ở Guinea. Sahara nhanh gọn rơi lại vào thực trạng cô lập .

Các cường quốc thuộc địa cũng không chú trọng tới vùng này, nhưng ở thời hiện đại một số mỏ và các cộng đồng dân cư đã được phát triển để khai thác các nguồn tài nguyên thiên nhiên trong sa mạc. Các nguồn tài nguyên này gồm khối lượng lớn khoáng sản dầu mỏ và khí tự nhiên ở Algérie và Libya cũng như một lượng lớn khoáng sản phosphate tại Maroc và Tây Sahara.

Xem thêm: Tuyển dụng, tìm việc làm Cơ Hội Và Thách Thức – 7/2022 | JobStreet

Những sự nghiên cứu và phân tích mtDNA [ 8 ] đã cho thấy rằng nhiều hội đồng dân cư đã góp thêm phần tạo nên sắc dân lúc bấy giờ ở vùng Nam Maroc gồm Berber, Ả rập, Phoenicia, Sephardic Do Thái, và người Phi Hạ Sahara. Trên hàng loạt Sahara, người Berber, Ả rập, và người Phi Hạ Sahara đều có tương quan về mặt di truyền .

Những quốc gia trong khu vực Sahara[sửa|sửa mã nguồn]

Sách tìm hiểu thêm[sửa|sửa mã nguồn]

• Michael Brett and Elizabeth Frentess. The Berbers. Blackwell Publishers. 1996.
• Charles-Andre Julien. History of North Africa: From the Arab Conquest to 1830. Praeger, 1970.
• Abdallah Laroui. The History of the Maghrib: An Interpretive Essay. Princeton, 1977.
• Hugh Kennedy. Muslim Spain and Portugal: A Political History of al-Andalus. Longman, 1996.
• Fezzan Project – Palaeoclimate and environment Lưu trữ 2009-06-07 tại Wayback Machine – retrieved March 15 2006

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://vh2.com.vn
Category : Cơ Hội