Đánh giá chính sách công ở Việt Nam: vấn đề và giải pháp | HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

TCCS – Cùng với hoạch định và tiến hành thực thi, thì đánh giá chính sách là một khâu không hề thiếu của tiến trình chính sách. Vì nhiều nguyên do khách quan và chủ quan khác nhau, mà khâu đánh giá chính sách chưa được thực sự coi trọng trong thực tiễn Nước Ta. Vậy, những giải pháp nào cần tiến hành thực thi để khắc phục khiếm khuyết trên đây trong quy trình tiến độ chính sách ?

Đòi hỏi từ thực tiễn về đánh giá chính sách công

Chính sách công là một công cụ quan trọng của quản trị nhà nước. Thông qua việc phát hành và thực thi những chính sách, những tiềm năng của Nhà nước được hiện thực hóa .
Mỗi chính sách hoạt động theo một quy trình tiến độ, gồm có 3 quá trình cơ bản : hoạch định chính sách, thực thi chính sách và đánh giá chính sách. Ở Nước Ta, lâu nay Nhà nước đã chú trọng nhiều đến khâu hoạch định và thực thi chính sách, tuy nhiên việc đánh giá chính sách thì có vẻ như bị bỏ lỡ hoặc rất ít được chăm sóc .
Đánh giá chính sách là xem xét, đánh giá và nhận định về giá trị những hiệu quả đạt được khi phát hành và thực thi một chính sách công. Để hoàn toàn có thể đi vào đời sống, chính sách công được thể chế hóa thành những pháp luật pháp lý. Việc nhìn nhận và đánh giá chính sách do đó thường gắn với sự đánh giá những lao lý pháp lý này có tương thích với những nhu yếu của đời sống hay không và chúng được quản lý và vận hành như thế nào trên thực tiễn. Tuy nhiên, chính sách công không riêng gì bộc lộ trong những pháp luật pháp lý, chúng còn nằm trong những chương trình, kế hoạch, chủ trương hoạt động giải trí của nhà nước. Do đó, đánh giá chính sách công sẽ bao quát việc xem xét về tổng thể và toàn diện những quyết định hành động của nhà nước ( cơ quan chính phủ TW và chính quyền sở tại địa phương ) trong việc xử lý một yếu tố cấp thiết đặt ra trong thực tiễn quản trị nhà nước. Đánh giá chính sách được cho phép xem xét, nhận định và đánh giá không riêng gì về nội dung chính sách, mà còn về quy trình thực thi chính sách, từ đó có giải pháp kiểm soát và điều chỉnh tương thích với yên cầu thực tiễn để đạt những tiềm năng mong đợi .
Khi Nước Ta chuyển sang tăng trưởng kinh tế thị trường xu thế xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, yên cầu phát hành những chính sách để tạo ra những tác nhân, môi trường tự nhiên cho sự quy đổi trở thành cấp bách. Vì vậy, trong một thời hạn khá dài, Nhà nước tập trung chuyên sâu cao vào việc thiết kế xây dựng và phát hành những thể chế, nhằm mục đích tạo những hiên chạy dọc pháp lý cho mọi nghành nghề dịch vụ kinh tế tài chính, xã hội. Việc phát hành hàng loạt văn bản pháp lý trong không ít trường hợp dẫn đến thực trạng chồng chéo, trùng lắp, thậm chí còn xích míc nhau giữa những pháp luật pháp lý, mà sau cuối là sự chi phối của chúng so với những hoạt động giải trí kinh tế tài chính – xã hội theo những chiều khác nhau, khiến cho những hoạt động giải trí này không đạt được tiềm năng mong ước. Nói cách khác, hàng loạt chính sách được phát hành, có hiệu lực thực thi hiện hành thi hành, tuy nhiên việc chính sách đó có hiệu lực thực thi hiện hành thực tiễn như thế nào và cung ứng tiềm năng đặt ra đến đâu thì có vẻ như không được chăm sóc. Đôi khi chính sách được phát hành chẳng những không xử lý được yếu tố đặt ra, mà còn gây ra những hiệu ứng phụ làm phức tạp thêm yếu tố. Chẳng hạn, chính sách hạn chế ùn tắc giao thông vận tải trong những thành phố lớn đã được tiến hành với nhiều giải pháp khác nhau, tuy nhiên trong thực tiễn vẫn chưa xử lý được yếu tố ùn tắc, trong khi đó một số ít giải pháp đưa ra, như chặn những ngã tư, thu phí chống ùn tắc lại gây ra những hiệu ứng phụ làm rắc rối thêm thực trạng. Hơn thế, việc hoạch định chính sách ( trải qua việc soạn thảo và phát hành hàng loạt văn bản pháp lý ) và việc tổ chức triển khai tiến hành những chính sách đó trên trong thực tiễn đã tiêu tốn tiền của của nhân dân và sức lực lao động của không ít người, tuy nhiên nhiều khi những chính sách này không đem lại quyền lợi tương ứng với ngân sách đã bỏ ra. Do đó, đã đến lúc cần coi đánh giá chính sách như một khâu không hề thiếu trong tiến trình chính sách .

Các trở ngại trong đánh giá chính sách công hiện nay

Mặc dù là một khâu quan trọng trong tiến trình chính sách, tuy nhiên ở nước ta, nhiều chính sách không được chăm sóc đánh giá. Tình trạng đó xuất phát từ những nguyên do sau đây :

Thứ nhất, nhận thức về đánh giá chính sách còn đơn giản. Điều đó được biểu hiện:

– Đồng nhất chính sách với một văn bản đơn lẻ. Mặc dù chính sách được thể chế hóa trong văn bản pháp lý, tuy nhiên không hề như nhau chính sách với một văn bản đơn lẻ. Thậm chí có những chính sách lớn lại là tập hợp của những chính sách bộ phận. Chẳng hạn, chính sách xóa đói, giảm nghèo gồm có chính sách tương hỗ người nghèo trải qua những chương trình tiềm năng vương quốc, chính sách miễn giảm học phí cho người nghèo, chính sách khám, chữa bệnh không tính tiền cho người nghèo … Do đó, việc đánh giá chính sách thường khá phức tạp, yên cầu có cách nhìn toàn diện và tổng thể .
– Coi đánh giá chính sách là việc của cơ quan phát hành chính sách, nên chờ đón khi cơ quan này có chủ trương hoặc nhu yếu đơn cử mới tổ chức triển khai tiến hành đánh giá .
– Tách biệt giữa đánh giá nội dung chính sách ( bộc lộ qua văn bản ) với đánh giá việc thực thi chính sách. Đôi khi, tất cả chúng ta rơi vào những nhận xét phiến diện : hoặc cho rằng những chính sách phát hành là đúng đắn, thường chỉ sai phạm trong khâu thực thi ; nhưng có lúc lại che lấp những hạn chế trong thực thi chính sách bằng cách đổ lỗi cho sự không tương thích của những pháp luật pháp lý .

Thứ hai, các cơ quan chức năng thường không quan tâm tổ chức đánh giá chính sách. Trên thực tế, rất ít chính sách được tổ chức đánh giá một cách nghiêm túc, bài bản. Nhiều cơ quan có thẩm quyền (cơ quan ban hành chính sách hoặc chủ trì tổ chức thực hiện chính sách) không đưa việc đánh giá chính sách vào chương trình hoạt động của mình. Có thể nêu ra nhiều nguyên nhân của tình trạng này: do không có đủ nhân lực, không có nguồn lực tài chính để đánh giá, do chính sách được thực hiện rất “bình lặng” không gây ra vấn đề gì, do bản thân các cơ quan này không muốn “tự phán xét” các chính sách do mình ban hành và thực thi… Đương nhiên, việc đánh giá chính sách không chỉ do các cơ quan nhà nước tiến hành. Các đánh giá chính sách có thể được phản ánh qua công luận, qua ý kiến của nhân dân, của các tổ chức chính trị – xã hội. Song sự đánh giá từ bên ngoài nhà nước sẽ chỉ có giá trị thực sự nếu được các cơ quan nhà nước tiếp nhận, tổng hợp và rút kinh nghiệm. Trong không ít trường hợp, sự đánh giá lẻ tẻ, tự phát của nhân dân bị bỏ qua. Nếu thiếu sự chủ trì của các cơ quan chức năng, thì việc đánh giá cũng ít có tác động đến các nhà hoạch định và thực thi chính sách.

Thứ ba, việc xem xét lại chính sách đôi khi chỉ được thực hiện khi xuất hiện “vấn đề”. Trong một số trường hợp, các chính sách vẫn “bình yên” trong một thời gian dài, chỉ đến khi “vấp váp” trong thực tiễn, người ta mới nhận ra được những “lỗ hổng”  của chính sách.

Thứ tư, thiếu các tiêu chí để đánh giá chính sách một cách khoa học. Khi đánh giá chính sách, người ta thường so sánh các kết quả đạt được với mục tiêu chính sách ban đầu. Việc đánh giá chính sách sẽ dễ dàng nếu các mục tiêu chính sách được thể hiện dưới dạng định lượng, chẳng hạn như tốc độ gia tăng dân số, tỷ lệ trẻ em trong độ tuổi đi học được đến trường… Song, trên thực tế đa số các mục tiêu chính sách được thể hiện dưới dạng định tính, nhiều khi mục tiêu không rõ ràng, trong trường hợp đó việc đánh giá chính sách theo mục tiêu đề ra có thể không phản ánh hết các giá trị của chính sách. Để đánh giá chính sách, về nguyên tắc, phải có các bộ tiêu chí đánh giá được thiết kế đối với từng loại chính sách. Việc thiếu các tiêu chí đánh giá khiến cho việc đánh giá không toàn diện, đầy đủ, mang tính phiến diện. Chẳng hạn, đánh giá về chính sách xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam, có thể thấy kết quả rất khả quan với việc giảm tỷ lệ nghèo từ  22% năm 2005 xuống còn 10,7% năm 2010 theo chuẩn nghèo giai đoạn 2006 – 2010. Song, nếu đi vào đánh giá tác động của các chính sách cụ thể tới người nghèo thì thấy còn rất nhiều hạn chế. Chẳng hạn, Chương trình 135 trong giai đoạn 2006 – 2010 tuy đã chi hơn 14.000 tỉ đồng, chưa tính đến giá trị công sức đóng góp của dân, nhưng đến năm 2010, mới chỉ có 113 xã, chiếm 6% số xã được hưởng thụ Chương trình, được “xóa tên” khỏi diện nghèo. Ở một số tỉnh có số xã còn tỷ lệ nghèo cao, như Lạng Sơn: 49%, Điện Biên: 50%, Quảng Bình: 49,34%, Quảng Nam: 48,78%, Quảng Ngãi: 49,94%.

Thứ năm, đánh giá chính sách đôi khi mang tính một chiều, chỉ phản ánh nhận xét của các cơ quan nhà nước mà không quan tâm đủ mức đến sự phản hồi từ xã hội, từ những đối tượng mà chính sách hướng vào. Mặc dù đánh giá của các cơ quan nhà nước về chính sách có thuận lợi do họ nắm rất rõ về chính sách và quá trình thực hiện chính sách, nhưng cách làm này có thể dẫn đến chỗ các kết quả đánh giá chịu sự chi phối của chính những người làm ra và vận hành chính sách đó, việc chỉ ra các sai sót của bản thân họ sẽ gặp phải rào cản tâm lý mạnh mẽ và nhiều khi bị bóp méo theo ý muốn chủ quan. Vì vậy, khi đánh giá chính sách, ít cơ quan tổ chức các cuộc khảo sát lấy ý kiến phản hồi từ nhân dân hay các đối tượng hưởng lợi một cách rộng rãi, công khai. Trong một số trường hợp các cơ quan chức năng đã tổ chức thu thập ý kiến phản hồi từ các phương tiện truyền thông, hay tổ chức các buổi đóng góp ý kiến thông qua các đoàn thể chính trị – xã hội. Tuy nhiên, không phải lúc nào các ý kiến này cũng phản ánh đầy đủ và chính xác những vấn đề mà thực tiễn đang đặt ra liên quan đến chính sách được đánh giá.

Thứ sáu, thiếu kinh phí dành cho việc đánh giá chính sách. Các cơ quan thường dành nguồn kinh phí có hạn của mình để triển khai các công việc mới (nhằm tạo ra những kết quả mới) hơn là dùng kinh phí đó để xem xét lại những gì đã làm.

Các giải pháp tăng cường đánh giá chính sách công

Một là, đưa việc đánh giá chính sách thành một nội dung bắt buộc đối với một số chính sách quan trọng của Nhà nước. Cần nhận thức rõ, những chính sách quan trọng, liên quan đến những vấn đề cấp thiết nhất của đời sống, đến lợi ích của nhiều người thì việc đánh giá chính sách là rất cần thiết để hoàn thiện chính sách, tránh các rủi ro hay lãng phí xảy ra, đặc biệt là tránh những phản ứng ngược lại với mong muốn của Chính phủ. Cần có kế hoạch đánh giá chính sách và xây dựng lịch trình đánh giá cụ thể. Trong kế hoạch đánh giá cần xác định rõ mục tiêu, phạm vi, chủ thể tham gia, các đối tượng, nội dung, các phương pháp và tiêu chí đánh giá. Cần tổng kết việc đánh giá, công bố công khai kết quả đánh giá ở phạm vi cần thiết. Tổ chức rút kinh nghiệm nghiêm túc đối với những sai sót về nội dung chính sách và những hạn chế, vướng mắc trong thực thi chính sách.

Hai là, xây dựng các tiêu chí đánh giá chính sách một cách đầy đủ và đúng đắn. Tùy theo từng lĩnh vực, sẽ có các tiêu chí đánh giá chính sách khác nhau. Thông thường, các tiêu chí đánh giá tập trung vào những phương diện sau đây:

– Tính hiệu lực hiện hành của chính sách phản ánh mức độ ảnh hưởng tác động, tác động ảnh hưởng của chính sách đó trên trong thực tiễn, làm đổi khác hoặc duy trì trong thực tiễn theo mong ước của Nhà nước. Tính hiệu lực thực thi hiện hành của chính sách bộc lộ ở mức độ đạt được những tiềm năng đề ra .
– Tính hiệu suất cao của chính sách phản ánh đối sánh tương quan so sánh giữa hiệu quả do chính sách đưa lại với ngân sách đã bỏ ra. Phương pháp nghiên cứu và phân tích ngân sách – quyền lợi thường được sử dụng để xác lập hiệu suất cao của chính sách. Nếu không quan tâm tính toán hiệu suất cao sẽ dẫn đến tiêu tốn lãng phí, thất thoát tiền của và kinh phí đầu tư từ ngân sách nhà nước .
– Tính công minh của chính sách biểu lộ ở chỗ trải qua chính sách, Nhà nước thực thi phân phối lại thu nhập giữa những những tầng lớp dân cư, đồng thời trợ giúp cho những đối tượng người tiêu dùng dễ bị tổn thương, như người nghèo, người già, trẻ nhỏ và người tàn tật để khắc phục thực trạng bất bình đẳng về thu nhập giữa những nhóm xã hội. Tính công minh của chính sách còn biểu lộ ở sự phân chia hài hòa và hợp lý những ngân sách và quyền lợi, những quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm giữa những chủ thể tham gia hoạch định, thực thi chính sách và những nhóm đối tượng người tiêu dùng tương quan đến chính sách .
– Chú trọng đánh giá tác động ảnh hưởng của chính sách đến những đối tượng người dùng hưởng lợi từ chính sách. Tác động của chính sách phản ánh tác dụng đầu ra hay tác dụng sau cuối của chính sách. Đây là một tiêu chuẩn rất quan trọng trong đánh giá chính sách công. Song việc đánh giá tác động ảnh hưởng của chính sách cũng là khâu khó khăn vất vả nhất trong đánh giá chính sách, bởi lẽ những ảnh hưởng tác động này đôi lúc rất khó thống kê giám sát. Chẳng hạn, để đánh giá chính sách giảm nghèo đã tác động ảnh hưởng đến đối tượng người dùng người nghèo như thế nào, cần xem xét việc người nghèo được hưởng những quyền lợi gì từ chính sách của nhà nước và những quyền lợi đó đã giúp họ thoát nghèo đến đâu. Việc đánh giá ảnh hưởng tác động này không hề địa thế căn cứ vào những quan điểm chủ quan của những cấp chính quyền sở tại, mà phải được giám sát bằng mức độ hài lòng của dân cư về những quyền lợi được hưởng. Cần tổ chức triển khai những cuộc khảo sát lấy quan điểm đánh giá của dân cư, đối tượng người dùng hưởng lợi từ chính sách. Kinh nghiệm thành công xuất sắc của những cuộc khảo sát lấy quan điểm người mua về việc cung ứng những dịch vụ công thiết yếu tại Thành phố Hồ Chí Minh, Thành Phố Đà Nẵng là những vật chứng có giá trị trong việc đánh giá mức độ hưởng lợi của những đối tượng người tiêu dùng chính sách .
– Mức độ xử lý yếu tố chính sách. Mỗi chính sách được kiến thiết xây dựng khởi xướng từ việc xác lập yếu tố chính sách – đó là nhu yếu xã hội hay xích míc trong xã hội yên cầu Nhà nước phải sử dụng quyền lực tối cao công để xử lý nhằm mục đích đạt tới tiềm năng hiệu suất cao, không thay đổi và công minh xã hội. Nhu cầu xử lý yếu tố của chính sách thường biểu lộ ở những tiềm năng của chính sách. Tuy nhiên, nhiều lúc tiềm năng được đề ra quá rộng, chung chung, không rõ ràng, khi đó dù những chính sách có được thực thi trên trong thực tiễn theo tiềm năng đề ra, thì cũng rất khó xác lập yếu tố chính sách đã được xử lý đến đâu. Hơn nữa, yếu tố chính sách thường có ảnh hưởng tác động đến nhiều góc nhìn kinh tế tài chính, xã hội khác nhau. Do đó, mức độ xử lý yếu tố chính sách hoàn toàn có thể giám sát được bằng một loạt tiêu chuẩn tương quan đến những góc nhìn kinh tế tài chính – xã hội này. Chẳng hạn, để đánh giá mức độ xử lý yếu tố đói, nghèo, sẽ không hề chỉ đưa ra chỉ tiêu nghèo đã giảm xuống bao nhiêu Phần Trăm, mà còn phải xem xét những góc nhìn khác, như người nghèo được tiếp cận như thế nào đến những dịch vụ công thiết yếu, như y tế, giáo dục, nước sạch ; việc tạo điều kiện kèm theo cho người nghèo trong triển khai những quyền lợi và nghĩa vụ của công dân …

Ba là, quan tâm đến dư luận xã hội, ý kiến, nguyện vọng của nhân dân để thấy được các bất cập trong hoạch định và quá trình thực thi chính sách. Việc đánh giá chính sách theo những tiêu chí nêu trên đã phản ánh được thực trạng các thành công và yếu kém của chính sách. Song, không chỉ chờ đến khi các cơ quan chức năng tổ chức đánh giá thì các hạn chế của chính sách mới bộc lộ ra. Các phương tiện thông tin đại chúng, dư luận xã hội và ý kiến đóng góp của các tổ chức quần chúng là các kênh phản hồi quan trọng về chính sách. Việc quan tâm theo dõi và tiếp nhận những thông tin này sẽ giúp cáccơ quan chức năng của Nhà nước định hướng việc đánh giá chính sách. Những ý kiến nói trên cũng sẽ tạo cơ sở đề hình thành các đề xuất nhằm tiếp tục hoàn chỉnh, bổ sung chính sách.

Bốn là, tổ chức nhóm đánh giá độc lập, gồm các thành viên hoạt động với tư cách chuyên gia đánh giá, có thể từ cơ quan nhà nước hoặc ngoài nhà nước, song tất cả các thành viên sẽ thực hiện việc đánh giá một cách độc lập, khách quan theo mục tiêu và nhiệm vụ cụ thể của nhóm.

Thứ năm, dành nguồn kinh phí thỏa đáng cho việc đánh giá chính sách. Việc bỏ ra một khoản kinh phí cần thiết và sử dụng có hiệu quả kinh phí đó cho đánh giá chính sách sẽ đem lại lợi ích đáng kể cho quá trình tiếp tục vận hành chính sách trong giai đoạn tiếp theo, khắc phục những hạn chế, bất cập của chính sách và bảo đảm cho chính sách đáp ứng các yêu cầu của cuộc sống.

Trong một xã hội đang tăng trưởng theo xu thế dân chủ hóa, việc đánh giá những chính sách công ngày càng trở thành yên cầu chính đáng và cấp thiết. Đánh giá chính sách công giúp Nhà nước xác lập được những chưa ổn trong đời sống kinh tế tài chính – xã hội và tìm cách khắc phục những chưa ổn đó. Chính sách công phản ánh rõ nét nhất những tiềm năng của Nhà nước và những giải pháp mà Nhà nước sử dụng để đạt tới những tiềm năng này. Đánh giá chính sách cho phép Nhà nước nhìn nhận lại năng lượng thể chế và năng lượng thực thi chính sách của mình. Trong một môi trường tự nhiên không ngừng biến hóa, việc đánh giá những chính sách công sẽ tạo cơ sở vững chãi cho sự tăng trưởng quản trị nhà nước trong tiến trình tiếp theo, hướng đến một Nhà nước thực sự của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. / .
Nguyễn Đăng Thành

Related Posts via Categories

Source: https://vh2.com.vn
Category : Đánh Giá