Vàng Da Sơ Sinh – Phác Đồ Bộ Y Tế

1. GIỚI THIỆU

– Vàng da là một triệu chứng thường gặp ở trẻ sơ sinh do nhiều nguyên do gây nên .– Vàng da là do lượng bilirubin tăng > 120 µmol / l ( > 7 mg / dl ) trong máu trẻ sơ sinh .
– Hầu hết những trường hợp trẻ vàng da có hàm lượng bilirubin / máu không nguy cơ tiềm ẩn và không cần điều trị .

– Bilirubin được tạo ra do sự dị hóa của hemoglobin trong cơ thể:

+ Chuyển hóa bilirubin trong bào thai : sự thanh lọc bilirubin trong huyết tương thai nhi do mẹ đảm nhiệm. Bilirubin gián tiếp của thai qua rau thai gắn với albumin của mẹ đến gan mẹ và → bilirubin trực tiếp và được đào thải ra ngoài. Chỉ có một phần rất nhỏ bilirubin được biến hóa tại gan thai nhi và được chuyển xuống ruột, có trong phân su .
+ Chuyển hóa bilirubin sau khi sinh : ngay sau khi sinh, trẻ phải tự đảm nhiệm chuyển hóa bilirubin trong khi tính năng chuyển hóa bilirubin của nhiều cơ quan còn chưa triển khai xong .
– Có 2 thể vàng da ở trẻ sơ sinh :
+ Vàng da do tăng bilirubin gián tiếp ( tự do )
+ Vàng da do tăng bilirubin trực tiếp ( phối hợp )

 

2. VÀNG DA TĂNG BILIRUBIN GIÁN TIẾP

2.1. Tóm tắt chuyển hóa bilirubin trong cơ thể và tại sao trẻ sơ sinh lại dễ bị vàng da

– Hồng cầu vỡ phóng thích bilirubin vào máu do :
+ Số lượng hồng cầu / kg / trẻ sơ sinh lớn hơn người lớn
+ Đời sống hồng cầu thai nhi ngắn hơn người lớn
+ Thiếu enzyme G6PD
– Vận chuyển bilirubin vào gan và quy trình phối hợp bilirubin tại gan : quy trình này ở trẻ sơ sinh còn hạn chế do :
+ Men gan ( glucuronyl transferase ) chưa hoàn hảo .
+ Lượng Albumin trong máu thấp .
+ Trẻ sơ sinh thiếu oxy nặng ( ngạt ), nhiễm khuẩn, nhiễm toan, dùng 1 số ít thuốc cạnh tranh đối đầu với bilirubin ( cafein, heparin, rocephin … ) .
– Bài tiết bilirubin : Bilirubin được bài tiết qua đường tiêu hóa và đường tiết niệu, quy trình này bị ảnh hưởng tác động do :
+ Nhu động ruột của trẻ kém → Bilirubin bị tái hấp thu qua quy trình ruột gan .
+ Chức năng thận chưa hoàn hảo .

2.2. Vàng da sinh lý

– Xuất hiện sau ngày thứ 3 .
– Tự khỏi sau 1 tuần .
– Vàng da nhẹ đến mặt, ngực .
– Toàn trạng trẻ không thay đổi .
– XN Bilirubin : trẻ đủ tháng < 12 mg / dl, trẻ non tháng < 15 mg / dl .

2.3. Vàng da bệnh lý

2.3.1. Định nghĩa

Khi nồng độ bilirubin tăng cao hơn mức độ sinh lý Bilirubin gián tiếp > 12 mg / dl ( trẻ đủ tháng ), > 15 mg / dl ( trẻ non tháng ) .

2.3.2. Cách xác định vàng da đúng

– Quan sát trẻ dưới ánh sáng tự nhiên vì nếu nhìn dưới ánh sáng đèn thì thực trạng vàng da hoàn toàn có thể nặng hơn hoặc nếu thiếu ánh sáng thì không hề phát hiện được vàng da .
– Dùng ngón tay ấn nhẹ lên da trong 2 giây rồi bỏ ra, làm như vậy hoàn toàn có thể nhìn rõ màu da và tổ chức triển khai dưới da .

2.3.3. Mức độ vàng da

Dựa vào :
– Thời gian Open vàng da :
+ Vàng da Open sớm < 24 giờ tuổi + Vàng da Open sau 3 ngày : phổ cập + Vàng da Open muộn ( ngày 14 trở đi ) – Theo vận tốc tăng bilirubin : tăng bilirubin nhanh > 0.5 mg / dl / giờ .
– Tình trạng trẻ : những tín hiệu đi kèm như có cơn ngừng thở, li bì, nôn, bú kém, thân nhiệt không không thay đổi, co giật, tăng trương lực cơ, xoắn vặn .
– Các yếu tố thuận tiện :
+ Trẻ đẻ ngạt gây thiếu oxy máu
+ Trẻ đẻ non, nhẹ cân
+ Trẻ hạ thân nhiệt, hạ đường máu
+ Trẻ toan máu
+ Trẻ giảm albumin máu
+ Trẻ chậm đi ngoài phân su, nôn dịch vàng
+ Tiền sử mẹ :

• Có trẻ sơ sinh bị vàng da ở lần đẻ trước
• Mẹ dùng thuốc oxytocin kích thích đẻ
• Tiền sử thai nghén có nguy cơ : tiền sản giật, tiểu đường, nhiễm khuẩn…

– Vị trí vàng da :
+ Theo nguyên tắc Krammer

NGUYÊN TẮC KRAMMER
	Vùng	1	2	3	4	5
	Bilirubin/máu (mg/dl)	5-7	8-10	11-13	13-15	>15
	Bilirubin/máu (µmol/l)	85-119	136-170	187-221	221-255	>255

+ Theo ngày tuổi sau đẻ :

2.3.4. Xét nghiệm

– Bilirubin máu
– Công thức máu
– Nhóm máu ( ABO ; Rh mẹ – con )
– Test Coombs trực tiếp

2.3.5. Điều trị

Dựa vào mức bilirubin máu, cân nặng, tuổi sau đẻ: (xem hình)

– Chiếu đèn : là kỹ thuật dễ thực thi, không xâm lấn và ít tính năng phụ, biến chứng .

Hướng dẫn chiếu đèn:

+ Bộc lộ da trẻ đến mức tối đa .
+ Che mắt cho trẻ .
+ Đặt trẻ ở vùng TT của ánh sáng đèn và kiểm soát và điều chỉnh khoảng cách thích hợp từ bóng đèn chiếu đến trẻ là 30 – 40 cm .
+ Theo dõi mức Bilirubin trong máu : nếu trẻ vàng da sớm ≤ 48 giờ thì làm xét nghiệm mỗi 6 – 8 giờ, nếu thấy mức Bilirubin máu không tăng hoặc tăng trong số lượng giới hạn ở bảng trên thì liên tục chiếu đèn và xét nghiệm lại sau 24 giờ. Nếu trẻ vàng da sau 48 giờ thì làm xét nghiệm bilirubin sau 24 giờ .
+ Theo dõi thân nhiệt của trẻ .
+ Theo dõi phát hiện những công dụng phụ do chiếu đèn ( đỏ da, phỏng da, mất nước, phân lỏng ) .
– Thay máu : là kỹ thuật cao, xâm lấn, có nhiều rủi ro tiềm ẩn, biến chứng. Được chỉ định khi lượng bilirubin trong máu quá cao, chiếu đèn không hiệu suất cao, đề phòng vàng da nhân não .
– Điều trị tương hỗ khác :
+ Truyền dung dịch Glucose 10 % liều 80-100 ml / kg / ngày để tăng cường tính năng tích hợp bilirubin của gan .
+ Truyền albumin :

• Khi albumin máu < 30 g/l, tỉ lệ bilirubin toàn phần/albumin >8
• Liều 1-2g/kg pha với dung dịch glucose 5% pha loãng 2-3 lần. (1g albumin gắn 8.5 mg/dl bilirubin)

+ Thay máu một phần nếu có đa hồng cầu .
+ Cho trẻ dùng sữa mẹ sớm để tăng thải bilirubin qua ruột .
+ Giải quyết dị tật bẩm sinh đường tiêu hóa nếu có .
Bảng chỉ định điều trị vàng da dựa vào mức Bilirubin gián tiếp trong máu, cân nặng và ngày tuổi của trẻ .

Mức Bilirubin ở bảng là mức thay máu, chỉ định chiếu đèn khi mức Bilirubin bằng từ nửa mức thay máu trở lên .

2.3.6. Dự phòng

– Hướng dẫn mẹ theo dõi và phát hiện sớm tín hiệu vàng da của trẻ để kịp thời đưa trẻ đến cơ sở y tế .
– Chiếu đèn dự trữ những trường hợp trẻ có rủi ro tiềm ẩn ( ví dụ : trẻ đẻ non, đa hồng cầu, đẻ ngạt, bướu huyết … ) .

3. VÀNG DA TĂNG BILIRUBIN TRỰC TIẾP

3.1. Định nghĩa

Vàng da tăng bilirubin trực tiếp khi nồng độ bilirubin trực tiếp vượt quá 2.0 mg / dl và chiếm > 10 % bilirubin toàn phần .

3.2. Đặc điểm

3.2.1. Lâm sàng

– Vàng da Open muộn và ngày càng tăng .
– Vàng da xỉn, có kèm vàng mắt và niêm mạc, gan to, hoàn toàn có thể có lách to .
– Biến đổi sắc tố phân ( vàng sẫm hoặc bạc mầu ) và nước tiểu vàng sẫm .
– Có thể có kèm theo xuất huyết dưới da, chảy máu rốn, đường tiêu hóa .

3.2.2. Xét nghiệm

– Xét nghiệm khảo sát công dụng gan :
+ Bilirubin toàn phần, trực tiếp
+ Men gan : SGOT, SGPT
+ Chức năng đông máu : PT, APTT
+ Nồng độ Albumine, Cholesterol, Phosphatase kiềm
+ Đường máu
+ Amoniac máu ( nếu hoài nghi có suy gan )
– Các xét nghiệm tìm nguyên do :
+ Huyết thanh chẩn đoán nhiễm trùng bào thai
+ Cấy máu, nước tiểu
– Các xét nghiệm phát hiện teo đường mật :
+ Siêu âm gan mật, ổ bụng
+ Chụp đường mật có cản quang
+ Sinh thiết gan ( dưới hướng dẫn của siêu âm )

3.3. Điều trị

– Nội khoa : bảo vệ tính năng gan, điều trị nhiễm trùng, bổ trợ vitamin tan trong dầu .
– Ngoại khoa : trong teo đường mật, u nang ống mật chủ .

1/5 – ( 1 bầu chọn )

Source: https://vh2.com.vn
Category : Truyền Thông