Thủ công nghiệp Việt Nam thời Nguyễn – Wikipedia tiếng Việt

Thủ công nghiệp Việt Nam thời Nguyễn phản ánh hoạt động thủ công nghiệp của Việt Nam dưới triều Nguyễn khi còn độc lập, từ năm 1802 đến 1884.

Thủ công nghiệp nhà nước[sửa|sửa mã nguồn]

Giống các triều đại trước, thủ công nghiệp nhà nước thời Nguyễn chiếm một vị trí rất quan trọng: nó chế tạo tất cả những đồ dùng cho hoàng gia, tham gia đóng thuyền cho quân đội, đúc vũ khí, đúc tiền,…[1]. Chính vì vậy, nhà Nguyễn cũng tập trung xây dựng hệ thống các xưởng thủ công Nhà nước, nhất là ở kinh đô Huế và các vùng phụ cận. Năm 1803, Gia Long thành lập xưởng đúc tiền Bắc Thành tiền cục ở Thăng Long[1]. Nhà Nguyễn cũng lập các Ti trông coi các ngành thủ công. Ví dụ như ti Vũ khố chế tạo quản lý nhiều ngành thủ công khác nhau, gồm 57 cục: làm đất, đúc, làm đồ vàng bạc, vẽ tranh, làm ngói, làm đồ pha lê, khắc chữ, đúc súng, làm trục xe, luyện đồng,…

Ti Thuyền chịu trách nhiệm về các loài thuyền công và thuyền chiến, gồm 235 sở trên toàn quốc. Ngoài ra còn có các ti Doanh kiến, ti Tu tạo, ti Thương bác hoả dược.[1]

Trong nghề đóng tàu, năm 1820 sĩ quan người Mỹ John White đã nhận xét:” Người Việt Nam quả là những người đóng tàu thành thạo. Họ hoàn thành công trình của họ với một kỹ thuật hết sức chính xác.” Ngoài các thuyền gỗ, người thợ thủ công Việt Nam còn đóng cả các loại tàu lớn bọc đồng.[2] Ngoài ra, họ đã sáng chế được nhiều máy móc tiên tiến và có chất lượng vào thời đó, ví dụ các máy cưa xẻ gỗ, máy tưới ruộng… và cả máy hơi nước.[2]

Do được tiếp xúc với kỹ thuật của phương Tây, những người thợ thủ công Nước Ta đã có những phát minh sáng tạo. Năm 1834, Nguyễn Viết Túy đã chế tạo thành công xuất sắc máy dùng sức nước nghiền thuốc súng gọi là ” thủy hỏa ký tế “. Năm 1837 – 1838, theo mẫu của phương Tây, thợ công xưởng đã làm ra được máy cưa ván gỗ, máy xẻ gỗ bằng sức nước, máy hút nước tưới ruộng .Sang năm 1839, sau một lần thất bại, những đốc công Hoàng Văn Lịch, Vũ Huy Trinh và những thợ công xưởng đóng xong chiếc thuyền máy chạy bằng hơi nước. Tiếp theo thành công xuất sắc đó, họ lại theo mẫu tàu chạy hơi nước loại lớn mới mua về để đóng một chiếc khác và sửa chữa thay thế một chiếc đang bị hỏng. [ 2 ]Những thành công xuất sắc về cơ khí được vua Minh Mạng khen ngợi. Nước Ta đã bước vào kỷ nguyên cơ khí giữa thế kỷ 19 bằng việc tự sản xuất ra những chiếc tàu máy tiên phong. [ 2 ] Tuy nhiên, những thành tựu đó không được những triều vua sau phát huy .

Khai thác mỏ[sửa|sửa mã nguồn]

Nhà Nguyễn cũng tập trung chuyên sâu tham gia quản trị khai mỏ. Đến nửa đầu thế kỷ 19, triều đình đã quản trị 139 mỏ, trong đó có 39 mỏ vàng, 32 mỏ sắt, 5 mỏ bạc, 9 mỏ đồng. Việc khai thác mỏ được chia làm 4 lực lượng :

1. Loại mỏ do triều đình trực tiếp quản lý như mỏ vàng Chiên Đàn (Quảng Nam), Tiên Kiều (Hà Giang), mỏ bạc Tống Tĩnh, Ngân Sơn (Bắc Kạn), mỏ chì Quán Triều (Thái Nguyên)… Năm 1833 có 3.122 nhân công trong mỏ vàng Tiên Kiều, mỏ vàng Chiên Đàn 1000 thợ, không chỉ có thợ công xưởng mà có cả binh lính và dân phu làm việc với tiền công thấp[2].
2. Loại mỏ thứ 2 do thương nhân Hoa kiều khai thác, hàng năm nộp thuế. Nhân công ở đây phần lớn là Hoa kiều, có tay nghề chuyên môn. Việc khai thác mỏ tổ chức theo từng công đoạn, mang tính chất tư bản chủ nghĩa[2]
3. Loại mỏ thứ 3 do các tù trưởng địa phương tiến hành khai thác và nộp thuế như mỏ đồng Tụ Long (Tuyên Quang), quy mô lớn nhưng phương thức khai thác lạc hậu.
4. Loại mỏ thứ 4 do chủ người Việt tiến hành khai thác như chủ mỏ Chu Danh Hổ (Bắc Ninh) bỏ tiền khai thác kẽm ở Bản Sơn (Thái Nguyên). Số lượng mỏ loại này không nhiều, trong đó nhân công được trả lương khá cao: người phụ trách lò nấu quặng được trả mỗi tháng 12 quan tiền, trong khi vị trí tương tự trong mỏ của triều đình chỉ được trả 5 quan tiền và 1 phương gạo[3]. Đây là phương thức đã từng được áp dụng vào thế kỷ 18 nhưng không có điều kiện phát triển.

Thuế do triều đình vận dụng cho những mỏ khá nặng. Năm 1823, những thổ tù phải nộp 10 vạn cân đồng đỏ, còn thuế sắt là 8970 cân .

Hàng tiêu dùng thủ công[sửa|sửa mã nguồn]

Phần lớn nhân lực trong những xưởng thủ công của triều đình là do triều đình trưng dụng thợ khéo trong những ngành như khảm xà cừ, kim hoàn, thêu thùa … tới thao tác để phân phối vật dụng cho triều đình. Vì vậy người thợ luôn tìm cách trốn tránh dù chính phủ nước nhà vận dụng những giải pháp trừng phạt nặng nề để ngăn ngừa. Ví dụ, thợ khéo ít dám trổ tài vì tài nghệ không có lợi mà là tai ương. Họ chỉ dám làm những thứ nhỏ để bán cho dễ, những người nào chế tạo đồ tốt cũng phải mạo danh là hàng ngoại bang để vua quan đừng chú ý .Đầu thế kỷ 19 có người chế được men sứ tốt hơn của Trung Quốc nhưng phải bỏ trốn vì sợ bị trưng dụng làm cho triều đình. Một số khác phải giả làm đồ Trung Quốc để không bị những quan mua rẻ hay lấy không [ 4 ] .

Thủ công nghiệp nhân dân[sửa|sửa mã nguồn]

Các ngành nghề thủ công truyền thống tại nông thôn vẫn tiếp tục phát triển với số người làm nghề ngày càng tăng[3]. Những nghề như gốm, sành sứ, dệt vải, lụa, làm giấy, làm vàng bạc, làm đường ăn, làm nón… phát triển ở khắp nơi.

Đặc biệt, nghề làm pháo có từ trước, thời kỳ này tăng trưởng mạnh, với những làng nghề chuyên sản xuất những loại pháo lớn, nhỏ tại Đồng Kỵ ( TP Bắc Ninh ), Bình Đà ( TP. Hà Nội ) .Sự tăng trưởng của nghề in bản gỗ tạo cơ sở cho nghề làm tranh dân gian liên tục tăng trưởng như làng Đông Hồ ( Thành Phố Bắc Ninh ), Hàng Trống ( Thành Phố Hà Nội ). Tuy nhiên, nghề làm đồng hồ đeo tay có từ thế kỷ 18 lại không còn [ 3 ] .Dù thủ công nghiệp khá tăng trưởng nhưng phương pháp sản xuất so với những thời trước nhìn chung không đổi khác. Các làng thủ công vẫn gắn liền với nghề nông như xưa, không hình thành những phường hội có quy định hoạt động giải trí như ở Tây Âu .Nhà Nguyễn không có chủ trương khuyến khích tăng trưởng thủ công nghiệp nhân dân. Triều đình giành độc quyền mua những loại gấm vóc, lụa là. Người thợ thủ công vừa phải đóng thuế thân vừa phải nộp thuế mẫu sản phẩm [ 3 ] .

• Trương Hữu Quýnh, Đinh Xuân Lâm, Lê Mậu Hãn chủ biên (2008), Đại cương lịch sử Việt Nam, Nhà xuất bản Giáo dục
• Nguyễn Thế Anh (2008), Kinh tế & xã hội Việt Nam dưới các triều vua nhà Nguyễn, Nhà xuất bản Văn học.
• Nguyễn Khắc Thuần (2005), Đại cương lịch sử cổ trung đại Việt Nam, Nhà xuất bản Giáo dục.
• Nhiều tác giả (2007), Những vấn đề lịch sử triều Nguyễn, TP Hồ Chí Minh: Nhà xuất bản Văn hoá Sài Gòn.

1. ^ a b c Trương Hữu Quýnh, Đinh Xuân Lâm, Lê Mậu Hãn, sách đã dẫn, tr 447
2. ^ a b c d e f Trương Hữu Quýnh, Đinh Xuân Lâm, Lê Mậu Hãn, sách đã dẫn, tr 448
3. ^ a b c d

   Trương Hữu Quýnh, Đinh Xuân Lâm, Lê Mậu Hãn, sách đã dẫn, tr 449

   Xem thêm: Hoạt động sản xuất, chế tạo thiết bị cơ khí quan trọng đến thế nào?

4. ^ Nguyễn Thế Anh, sách đã dẫn, tr 165

Source: https://vh2.com.vn
Category custom BY HOANGLM with new data process: Chế Tạo