Khi nghiên cứu thực nghiệm một yếu tố nào đó trong xã hội, việc tiếp cận triết lý giúp tất cả chúng ta nhiều điều : 1. Cung cấp những khái niệm mà ta dùng để nghiên cứu và phân tích ; 2. Gợi ý những câu hỏi để hỏi vào hiện thực, hướng ta quan tâm tới những loại sự kiện nào đó ; 3. Gợi ra cách vấn đáp những câu hỏi bằng cách khuynh hướng những giả thuyết và hướng dẫn quan sát ; 4. Giúp ta kiến giải những sự kiện có ý nghĩa, giúp ta nhìn rõ hơn, và sắp xếp cơ cấu tổ chức quy trình tri giác của tất cả chúng ta .
Gia đình và văn hóa truyền thống mái ấm gia đình là một trong những đề tài được những nhà nghiên cứu khoa học xã hội trong nhiều chuyên ngành chăm sóc. Tùy thuộc vào chuyên ngành và nền tảng tri thức sẵn có của mình, mỗi nhà nghiên cứu lại có cách tiếp cận riêng. Tuy nhiên, mái ấm gia đình và văn hóa truyền thống mái ấm gia đình là những yếu tố phức tạp, cần phải dựa trên cách tiếp cận tổng hợp, tức tích hợp nhiều hướng tiếp cận khác nhau nhưng không loại trừ nhau .
Trong khoanh vùng phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ tinh lọc 1 số ít cách tiếp cận triết lý chính được sử dụng trong những nghiên cứu về mái ấm gia đình và văn hóa truyền thống mái ấm gia đình trong xã hội lúc bấy giờ. Với mong ước sẽ góp thêm phần có ích cho những nhà nghiên cứu chăm sóc đến thực chất của mái ấm gia đình, văn hóa truyền thống mái ấm gia đình ở Nước Ta .

          Từ khóa: Lý thuyết nghiên cứu, gia đình, văn hóa…

1. Cách tiếp cận thuyết cấu trúc chức năng

Đây là một trong những cách tiếp cận triết lý chủ yếu được dùng để lý giải mái ấm gia đình hoạt động giải trí như thế nào, mái ấm gia đình tương quan với xã hội bên ngoài và với những thành viên thế nào .
Các vấn đề gốc của thuyết tính năng cấu trúc đều nhấn mạnh vấn đề tính cân đối, không thay đổi và năng lực thích nghi của cấu trúc. Lý thuyết này cho rằng, một xã hội sống sót, tăng trưởng được là do những bộ phận cấu thành của nó hoạt động giải trí uyển chuyển với nhau để bảo vệ sự cân đối chung của cả cấu trúc ; bất kể một sự đổi khác nào ở thành phần nào cũng kéo theo sự đổi khác ở những thành phần khác. Theo nghĩa đó, mái ấm gia đình được coi là một thành phần trong cấu trúc của xã hội, triển khai những tính năng cơ bản của xã hội, cung ứng nhu yếu của những thành viên mái ấm gia đình và góp thêm phần không thay đổi xã hội .
Khi nghiên cứu mái ấm gia đình như một hiện tượng kỳ lạ xã hội và theo cách tiếp cận cấu trúc công dụng, tất cả chúng ta sẽ có hai bình diện nghiên cứu : 1 ) Quan hệ giữa mái ấm gia đình với xã hội ; 2 ) Các mối quan hệ bên trong mái ấm gia đình. Hai bình diện nghiên cứu này tương ứng với với hai hướng nghiên cứu như sau :
Thứ nhất, nghiên cứu mái ấm gia đình như một thiết chế xã hội. Người ta nghiên cứu xem mái ấm gia đình sống sót nhằm mục đích mục tiêu gì, thực thi công dụng gì so với xã hội, mối quan hệ giữa mái ấm gia đình và xã hội. Hướng nghiên cứu này sẽ vấn đáp cho những câu hỏi : “ Các công dụng của mái ấm gia đình là gì ? ” ( Câu hỏi này đề cập đến những góp phần của mái ấm gia đình vào việc duy trì xã hội. Nó cho rằng xã hội có những yên cầu tiên quyết về tính năng ( hay những nhu yếu cơ bản ) cần phân phối để xã hội hoàn toàn có thể sống sót và quản lý và vận hành có hiệu suất cao. Gia đình được xem xét dưới góc nhìn nó cung ứng những nhu yếu cơ bản này ) ; “ Quan hệ tính năng giữa mái ấm gia đình và những bộ phận khác của xã hội là gì ? ( Câu hỏi này đề cập đến mối quan hệ giữa mái ấm gia đình và xã hội, mối quan hệ và ảnh hưởng tác động lẫn nhau giữa mái ấm gia đình và những thiết chế xã hội khác như Nhà nước, kinh tế tài chính, tôn giáo, giáo dục … Nghiên cứu sự tác động ảnh hưởng qua lại giữa mái ấm gia đình và xã hội trải qua việc thực thi những công dụng của nó, quan hệ mái ấm gia đình và những tập hợp xã hội khác như nhà trường, làng xóm, bè bạn, đồng nghiệp, những tổ chức triển khai chính trị, văn hóa truyền thống … ) .
Thứ hai, nghiên cứu mái ấm gia đình như một nhóm xã hội đặc trưng. Người ta nghiên cứu mối quan hệ ảnh hưởng tác động qua lại giữa những cá thể trong đời sống mái ấm gia đình như quan hệ vợ chồng, quan hệ cha mẹ – con cháu, những mối quan hệ tiền hôn nhân gia đình, những tác nhân tác động ảnh hưởng đến việc lựa chọn một nửa yêu thương, vị thế, vai trò của những thành viên mái ấm gia đình, phân công lao động theo giới trong mái ấm gia đình, xích míc, xung đột giữa những thành viên trong mái ấm gia đình, những nguyên do tan rã của mối liên hệ hôn nhân gia đình và mái ấm gia đình, … ” [ 3 ]. Tính đặc trưng của nhóm xã hội mái ấm gia đình do được hình thành trên cơ sở những quan hệ hôn nhân gia đình và quan hệ huyết thống. Các thành viên mái ấm gia đình gắn bó với nhau về tình cảm, nghĩa vụ và trách nhiệm và quyền hạn .
Đối với thuyết cấu trúc công dụng, hai tác giả được coi là đại biểu chính là George Murdock và Talcott Parsons Goode .
George Murdock lý giải tính phổ cập của mái ấm gia đình do mái ấm gia đình triển khai 4 tính năng cơ bản không hề thiếu được cho sự tiếp nối thành công xuất sắc của xã hội. Đó là những tính năng : tình dục, tái sinh sản, giáo dục và kinh tế tài chính. Ông cho rằng những tính năng này là trọn vẹn thiết yếu cho cả cá thể và xã hội. Và chỉ có mái ấm gia đình mới hoàn toàn có thể thực thi thành công xuất sắc những tính năng này. Vì thế, mái ấm gia đình là tất yếu và phổ cập – tất cả chúng ta không hề sống sót mà không có mái ấm gia đình. Nếu mái ấm gia đình không thực thi khá đầy đủ những công dụng của nó thì những tiềm năng to lớn của xã hội cũng sẽ không đạt được .
Parsons ủng hộ quy mô phân công lao động rõ ràng theo giới. Ông cho rằng, trong mái ấm gia đình, người chồng có vai trò công cụ, là người đi làm kiếm sống, tạo ra thu nhập. Còn người vợ giữ vai trò biểu cảm, là người ở nhà chăm nom con cháu, lo việc nhà. Trong khi chăm nom cho cả chồng và con, người phụ nữ bộc lộ sự ấm cúng, tình yêu, sự an ủi và làm dịu đi những căng thẳng mệt mỏi, ức chế gây ra bởi quốc tế bên ngoài. Theo nghĩa này, những vai trò công cụ và tình cảm của chồng và vợ bổ trợ cho nhau. Mỗi một vai trò bảo vệ những yếu tố thiết yếu so với những tính năng cơ bản và không hề giảm bớt của mái ấm gia đình đã được nói đến ở trên. Từ đó, nó thôi thúc sự cố kết mái ấm gia đình .
Cách tiếp cận cấu trúc công dụng được phổ cập trong những năm 50 của thế kỷ XX. Tuy nhiên, cách tiếp cận này cũng có những hạn chế nhất định. Bởi nó được coi là quá lý tưởng hóa mái ấm gia đình, coi mái ấm gia đình là một đơn vị chức năng thống nhất về quyền lợi, coi trẻ nhỏ là đối tượng người tiêu dùng đảm nhiệm thụ động văn hóa truyền thống và tri thức từ người lớn tuổi, tôn vinh vai trò của người đàn ông là chủ mái ấm gia đình và đẩy người phụ nữ vào thực trạng bị nhờ vào, hợp pháp hóa hình thức phân công lao động theo giới tính trong mái ấm gia đình, có lợi cho việc duy trì quyền hạn của phái mạnh. Mặt khác, cách tiếp cận triết lý cấu trúc tính năng được coi là có đặc thù bảo thủ vì nó không nhìn thấy hoặc không đồng ý những mặt trái của đời sống mái ấm gia đình như xích míc, xung đột, ly hôn ; hay sự biến hóa vai trò của người phụ nữ, sự giải phóng người phụ nữ ra khỏi việc làm mái ấm gia đình. Nó cũng không lý giải được những xích míc về nhu yếu và quyền lợi giữa những cá thể, thành viên trong mái ấm gia đình với nhau và xích míc, xung đột nhu yếu, quyền lợi giữa mái ấm gia đình với xã hội [ 7 ]. Ví dụ, xã hội Nước Ta đang thi hành luật và chủ trương kế hoạch hóa mái ấm gia đình nhằm mục đích giảm mức sinh và hạn chế số con, để tăng trưởng kinh tế tài chính, nâng cao mức sống và sức khỏe thể chất con người … Đó là những yên cầu mới về công dụng sinh đẻ của mái ấm gia đình. Nhưng trong trong thực tiễn, nhiều bậc cha mẹ không muốn hạn chế số con do họ có nhu yếu và giá trị khác với xã hội. Các tiếp cận cấu trúc tính năng không hề lý giải được hiện tượng kỳ lạ này .
Như vậy, về mặt phương pháp luận, cần chú ý quan tâm rằng quan điểm cấu trúc tính năng là chỉ của những nhà nghiên cứu, không phải của những thành viên mái ấm gia đình thông thường. Nói cách khác, quan điểm này là của người ngoài cuộc, nên khá xa với cách nhìn của đối tượng người tiêu dùng nghiên cứu .

2. Cách tiếp cận thuyết xung đột

Cách tiếp cận xung đột không coi mái ấm gia đình là tác nhân góp phần cho sự không thay đổi của xã hội mà là tấm gương phản chiếu sự bất bình đẳng về của cải và quyền lực tối cao của một xã hội to lớn hơn. Cách tiếp cận này coi xã hội về cơ bản không mang tính hợp tác, mà chia rẽ. Các cá thể và nhóm xung đột với nhau, và những nhà nghiên cứu cố gắng nỗ lực tìm ra và nhận diện những lực lượng cạnh tranh đối đầu, xung đột nhau này .
Trong xã hội tân tiến, khi con người có tự do về tình yêu và hôn nhân gia đình, mà hôn nhân gia đình thì dựa trên cơ sở về tình yêu, nhưng không do đó mà xung đột mái ấm gia đình mất đi. Những người theo cách tiếp cận này cho rằng tình yêu là một yếu tố quan trọng trong hôn nhân gia đình và mái ấm gia đình, nhưng xích míc, xung đột và quyền lực tối cao cũng rất là cơ bản. Mâu thuẫn trong những mối quan hệ tương tác giữa con người với nhau là một điều tự nhiên, khó tránh khỏi. Bởi mái ấm gia đình gồm có những cá thể có nhân cách, lý tưởng, giá trị, sở trường thích nghi và mục tiêu khác nhau. Mỗi người không phải khi nào cũng hòa giải với mọi người khác trong mái ấm gia đình. Các mái ấm gia đình thường có sự không tương đồng, từ nhỏ đến lớn, chỉ khác về tần số, mức độ, đặc thù và cách xử lý xung đột. Chính thế cho nên, cách tiếp cận xung đột không tin xung đột là tồi tệ, mà coi nó là một bộ phận tự nhiên của đời sống mái ấm gia đình. Từ đó, người ta tập trung chuyên sâu nghiên cứu về nguồn gốc của xung đột mái ấm gia đình, cách trấn áp và xử lý những xung đột mái ấm gia đình .
Theo cách tiếp cận xung đột, một yếu tố rất quan trọng đó là quyền lực tối cao. Theo B. Strong, quyền lực tối cao được bộc lộ qua vị trí trong mái ấm gia đình, tài lộc mà những cá thể giành được, cưỡng bức về thể xác và ý thức. Thông thường trong mái ấm gia đình cá thể nào nắm quyền lực tối cao cao nhất sẽ đạt được mục tiêu của mình trong cuộc xung đột. Vì xung đột được coi là thông thường, giải pháp cho nó là ở tiếp xúc, mặc cả và thương lượng [ 3 ] .

Lý thuyết xung đột khắc phục được những hạn chế của thuyết chức năng, nhưng khi vận dụng nghiên cứu, chúng ta cần lưu ý những khó khăn
sau đây:

• Lý thuyết xung đột dựa quá nhiều vào quan niệm về chính trị, nơi lợi ích riêng, thói vị kỷ và cạnh tranh là những yếu tố chủ đạo, nhưng trong gia đình, ngoài xung đột, con người ta còn có sự tự hi sinh và hợp tác. Gia đình không thể tồn tại nếu xung đột lấn át sự hi sinh và hợp tác;
• Cách tiếp cận này cho rằng những khác biệt dẫn đến xung đột, nhưng thực ra khác biệt có thể được chấp nhận mà không nhất thiết phải dẫn đến xung đột;
• Việc đo lường xung độ gia đình không dễ dàng, nhất là với người ngoài (nhà nghiên cứu) [3].

3. Cách tiếp cận thuyết nữ quyền

Nữ quyền được hiểu một cách đơn thuần là những tư tưởng, học thuyết, những hoạt động giải trí đấu tranh cho quyền chính đáng của phụ nữ chống lại chính sách phụ quyền. Thuyết nữ quyền gồm có những triết lý xã hội khác nhau, lý giải nguyên do của việc phụ nữ bị áp bức trong xã hội, tìm ra những giải pháp để đổi khác quan hệ giới, tiến tới bình đẳng và công minh trong mái ấm gia đình và xã hội. Hay nói cách khác, đặc thù đặc trưng của những triết lý nữ quyền là sự nhấn mạnh vấn đề đến yếu tố quyền lực tối cao, xung đột, và biến đổicủa mạng lưới hệ thống mái ấm gia đình .
Năm 1965, Betty Friedan, một tác giả nữ quyền người Mỹ đã viết về “ yếu tố không tên ”, tức là sự cô lập và nhàm chán của nhiều phụ nữ Mỹ, những người chỉ làm nội trợ với chu kỳ luân hồi không dứt là quanh đi quẩn lại chỉ chăm con và thao tác nhà. Tiếp nối bà, nhiều tác giả khác lên tiếng. Trong những năm 1970 và 1980, cách tiếp cận nữ quyền làm chủ hầu hết những cuộc tranh luận và nghiên cứu về mái ấm gia đình ở Mỹ và Anh .
Đối với thuyết nữ quyền, mái ấm gia đình không phải là một thiết chế có tính tất yếu về sinh học mà là một thiết chế xã hội, một hệ tư tưởng, một mạng lưới hệ thống mang tính thiết chế của những quan hệ xã hội và những ý nghĩa văn hóa truyền thống. Vì vậy, theo cách tiếp cận này thì khái niệm tương thích trong việc nghiên cứu và phân tích mái ấm gia đình, những độc lạ và tương đương giữa nam và nữ cần phải là khái niệm giới ( gender ) chứ không phải giới tính ( sex ). Hệ thống mái ấm gia đình hiện tồn đã được tạo ra bởi con người, và nó được tạo ra theo phương pháp đã mang lại rất nhiều lợi thế cho phái mạnh với cái giá làm giảm quyền của phụ nữ. Những người theo thuyết nữ quyền xem quyền lực tối cao của phái mạnh so với phụ nữ như nguồn gốc của sự bất bình đẳng giới trong mái ấm gia đình và ngoài xã hội. Họ lập luận rằng việc trấn áp quyền lực tối cao được cho phép phái mạnh tạo ra một diện rộng những vai trò của phái mạnh và thu hẹp đáng kể những lựa chọn dành cho phụ nữ. Kết quả là những vị thế có lợi nhất trong cấu trúc xã hội đã được giữ riêng cho phái mạnh. Việc phân loại vai trò được xem như điểm mấu chốt trong khung kim chỉ nan của phái nữ quyền. Họ cho rằng bất bình đẳng giới trong mái ấm gia đình cần phải được lý giải dưới dạng sự phân công những vai trò giới mà đến lượt mình chỉ hoàn toàn có thể hiểu được “ bằng việc tất cả chúng ta đã nuôi dạy con cháu như thế nào, bằng sự phân công lao động theo giới tính, bằng những định nghĩa văn hóa truyền thống về cái gì là thích hợp so với mỗi giới, và bằng những sức ép xã hội mà tất cả chúng ta đặt lên mỗi một trong hai giới ” [ 3 ] .

Cách tiếp cận nữ quyền nhấn mạnh nhiều chủ đề, nhưng có 3 chủ đề đặc biệt quan trọng: 1. Sự phân công lao động gia đình, tức là sự phân chia nhiệm vụ giữa các thành viên trong gia đình. 2. Quan hệ quyền lực không ngang nhau trong nhiều gia đình biểu hiện qua tình trạng bạo lực gia đình. 3. Hoạt động chăm sóc các thành viên trong gia đình mà hầu hết là dồn lên vai người phụ nữ.

Có thể nói, thuyết nữ quyền đã có những góp sức to lớn làm biến hóa nhận thức lý luận, phương pháp nghiên cứu và hình thành những chủ đề nghiên cứu mới trong mái ấm gia đình. Nghiên cứu về mái ấm gia đình theo cách tiếp cận này, tất cả chúng ta cần quan tâm những hạn chế của thuyết nữ quyền như sau : Tính bao quát chưa cao ; 1 số ít xích míc trong lập luận ; một số ít giải pháp có tính cực đoan trong việc xử lý bất bình đẳng giới ; chưa chăm sóc vừa đủ đến những biến hóa mái ấm gia đình dưới tác động ảnh hưởng của đổi khác xã hội .

4. Cách tiếp cận phát triển (đường đời)

Chúng ta biết rằng, những mái ấm gia đình đều có đường đời ( gồm những tiến trình : xây dựng, lan rộng ra, ly hôn ( so với một số ít người ), chia tách và tan rã ), nhưng không phải mọi mái ấm gia đình đều theo cùng một chuỗi và dãy những sự kiện .
Paul Glich và Evelyn Duvall là những người tiên phong yêu cầu cách tiếp cận tăng trưởng ở Mỹ. Các triết lý đơn cử thuộc hướng tiếp cận này vừa mang tính vĩ mô, vừa mang tính vi mô. Gia đình được coi như một nhóm xã hội sống sót theo thời hạn, biểu lộ trong đó một quy trình lịch sử dân tộc tác động ảnh hưởng qua lại trong nội bộ cũng như ảnh hưởng tác động qua lại với xã hội. Cách tiếp cận tăng trưởng là đưa ra một khung nghiên cứu và phân tích lịch đại hay dài hạn để nghiên cứu mái ấm gia đình. Những nghiên cứu này không riêng gì phỏng vấn những thành viên trong mái ấm gia đình một lần rồi thôi, mà là những nghiên cứu lặp lại sau một thời khoảng chừng nào đó ( nghiên cứu lịch đại ) đã theo dõi cá thể và những mái ấm gia đình theo thời hạn. Nói cách khác, cách tiếp cận này không coi mái ấm gia đình như một cấu trúc tĩnh mà mái ấm gia đình là một cấu trúc luôn tăng trưởng và biến hóa theo thời hạn [ 3 ] .
Tiếp cận tăng trưởng khảo sát sự diễn biến, tăng trưởng và đổi khác của những mái ấm gia đình trong toàn cảnh kinh tế tài chính xã hội đơn cử, và xem xét hành động giữa những đoạn đời khác nhau của những thành viên. Đường đời một cá thể có khi không tương thích với đường đời những thành viên khác trong mái ấm gia đình. Cách tiếp cận này đặc biệt quan trọng hữu dụng trong việc nghiên cứu những hiện tượng kỳ lạ, quan hệ giữa những thế hệ trong toàn cảnh những thời kỳ lịch sử dân tộc khác nhau, đồng thời giúp cho việc nghiên cứu và phân tích những tiến trình của vòng đời mái ấm gia đình gắn với những biến chuyển của lịch sử dân tộc [ 3 ]. Như vậy, cách tiếp cận này cho thấy hành vi của cá thể và mái ấm gia đình bị ảnh hưởng tác động bởi những biến hóa lịch sử dân tộc ở Lever xã hội do những yếu tố bên ngoài mang lại .

5. Cách tiếp cận thuyết vùng văn hóa

Với đại diện thay mặt là F. Boas ( 1858 – 1942 ) – một nhà nhân chủng học có tác động ảnh hưởng lớn đến những khuynh hướng nghiên cứu văn hoá Mỹ vào nửa đầu thế kỷ XX. Theo F. Boas, một mặt ông thừa nhận tính thống nhất và quy luật chung của tăng trưởng văn hoá trái đất ; nhưng mặt khác, cũng khẳng định chắc chắn một cách trọn vẹn có lý rằng, văn hoá của mỗi dân tộc bản địa được hình thành trong quy trình lịch sử vẻ vang gắn liền với môi trường tự nhiên xã hội nhất định và trong điều kiện kèm theo địa lý đơn cử .
Hiểu một cách đơn cử hơn, vùng văn hóa truyền thống được hiểu là một vùng chủ quyền lãnh thổ có những tương đương về mặt thực trạng tự nhiên, dân cư ở đó truyền kiếp đã có những mối quan hệ nguồn gốc lịch sử vẻ vang, có những tương đương về trình độ tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội ; giữa họ đã diễn ra những giao lưu, ảnh hưởng tác động văn hóa truyền thống qua lại, nên trong vùng đã hình thành những đặc trưng chung, biểu lộ trong văn hóa truyền thống vật chất và văn hóa truyền thống niềm tin của dân cư. Vùng văn hóa truyền thống được hình thành và sống sót là tác dụng ảnh hưởng tác động của nhiều tác nhân tự nhiên, xã hội và lịch sử dân tộc trong đó quan hệ giao lưu và tác động ảnh hưởng qua lại có vai trò quan trọng số 1. Trong vùng văn hóa truyền thống có một hoặc nhiều tộc người cùng sinh sống, giữa những tộc người luôn có sự tiếp xúc lâu bền hơn về văn hóa truyền thống, dẫn tới sự đổi khác 1 số ít đặc thù, thậm chí còn là toàn diện và tổng thể văn hóa truyền thống của những hội đồng. Thực tế lịch sử dân tộc cho thấy, bất kể một cộng đồng tộc người nào cũng có mối quan hệ với những tộc người xung quanh. Sự tiếp xúc và giao lưu văn hóa truyền thống là tác nhân kích thích và hình thành, nảy nở những hiện tượng văn hóa mới. Một cồng đồng phát triển hay diệt vong văn hóa truyền thống tùy thuộc vào yếu tố nội sinh – truyền thống cuội nguồn của chính hội đồng ấy trong tiếp xúc. Khi yếu tố nội sinh đủ mạnh, nó tự lựa chọn và bản địa hóa những yếu tố văn hóa truyền thống mới tiếp thu được từ hội đồng khác làm đa dạng và phong phú thêm văn hóa truyền thống của hội đồng mình [ 5 ] .
Rõ ràng là, giữa vùng văn hoá – lịch sử dân tộc với những loại hội đồng kể trên có mối quan hệ gắn bó, bởi lẽ, trong một khoảng trống địa lý nhất định ( miền, vùng, tiểu vùng ) hoàn toàn có thể sinh sống những nhóm dân cư thuộc những chủng tộc nhất định, nói những ngôn từ xác lập, thuộc về những dân tộc bản địa hay theo những tôn giáo nào đó. Tuy vậy, khoanh vùng phạm vi giữa vùng văn hoá – lịch sử dân tộc với khoanh vùng phạm vi những hội đồng kể trên không nhất thiết trùng khớp nhau. Thường là trong một vùng văn hoá – lịch sử vẻ vang hoàn toàn có thể là nơi sinh sống của những nhóm dân cư thuộc những loại hình nhân chủng khác nhau, nói những ngôn từ khác nhau, tự nhận mình thuộc những tộc người khác nhau, thậm chí còn theo những tín ngưỡng, tôn giáo khác nhau. Điều quan trọng nhất không phải là sự trùng khớp kể trên, mà là mối quan hệ tác động ảnh hưởng qua lại giữa họ trong quy trình lịch sử vẻ vang như thế nào, để giữa họ hình thành nên những đặc trưng chung về văn hoá và lối sống .
Vận dụng cách tiếp cận này đặc biệt quan trọng có ích cho những nghiên cứu về văn hóa truyền thống mái ấm gia đình. Cụ thể, những nhà nghiên cứu đã cho thấy những giá trị truyền thống lịch sử tốt đẹp của văn hoá mái ấm gia đình Nước Ta vẫn được bảo vệ, gìn giữ và đang truyền tiếp trong những thế hệ mái ấm gia đình tại những vùng miền, bộc lộ ở sự đùm bọc, chăm nom lẫn nhau giữa những thành viên những thế hệ mái ấm gia đình, trong tình yêu quý của huyết thống dòng họ, với sự gắn bó rất thiêng giữa những người đang sống và những người đã khuất. Từ đó, cho thấy những truyền thống văn hóa truyền thống của từng vùng miền qua việc đi sâu tìm hiểu và khám phá nếp sống, gia phong của mái ấm gia đình, khu biệt những tiêu chuẩn để phân định và làm điển hình nổi bật nét riêng rực rỡ của văn hóa truyền thống mái ấm gia đình giữa những vùng miền .

6. Cách tiếp cận thuyết giao lưu – tiếp biến văn hóa

Lý thuyết này dùng để diễn giải quy trình đổi khác hoặc biến hóa 1 số ít mô hình văn hóa truyền thống của cả hai nền văn hóa truyền thống diễn ra do sự tiếp xúc trực tiếp và lâu bền hơn giữa hai nền văn hóa truyền thống khác nhau .
Sự giao lưu, tiếp biến văn hóa truyền thống là quy trình một nền văn hóa truyền thống thích nghi, tác động ảnh hưởng từ một nền văn hóa truyền thống khác bằng cách vay mượn nhiều nét đặc trưng của nền văn hóa truyền thống ấy. Vì thế, sự giao lưu, tiếp biến văn hóa truyền thống cũng là một chính sách khác của đổi khác văn hóa truyền thống, đó là sự trao đổi của những đặc tính văn hóa truyền thống phát sinh khi những hội đồng tiếp xúc trực diện và liên tục .
Tiếp biến văn hóa truyền thống còn hoàn toàn có thể được cấu trúc rõ ràng về mặt xã hội như trong trường hợp xâm lược hay trong những thực trạng bất bình đẳng về mặt xã hội hoặc chính trị khác xu thế dòng chảy của những yếu tố văn hóa truyền thống. Tiếp biến văn hóa truyền thống gồm có những quy trình khác nhau, gồm khuyếch tán, thích nghi mang tính ứng phó, những loại hình thái tổ chức triển khai xã hội và văn hóa truyền thống khác nhau sau tiếp xúc và giải văn hóa truyền thống hay phân giải văn hóa truyền thống. Một loạt những kiểm soát và điều chỉnh phát sinh, gồm việc có được sự tự trị đáng kể văn hóa truyền thống hay nổi bật hơn, là sự đồng điệu của nhóm tiếp xúc yếu hơn bởi nhóm tiếp xúc mạnh hơn và sự hỗn dung văn hóa truyền thống, nhờ đó hai văn hóa truyền thống hoàn toàn có thể trao đổi những yếu tố để sau đó tạo ra một nền văn hóa truyền thống riêng [ 6 ] .
Như vậy, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể hiểu giao lưu và tiếp biến văn hóa truyền thống là sự hoạt động liên tục của xã hội, của văn hóa truyền thống, gắn bó với tiến hóa xã hội và cũng gắn bó với sự tăng trưởng của văn hóa truyền thống. Giao lưu và tiếp biến văn hóa truyền thống vừa là tác dụng của sự trao đổi văn hóa truyền thống, vừa là chính bản thân của sự trao đổi ấy, do đó sự giao lưu tiếp biến văn hóa truyền thống có một tầm quan trọng trong lịch sử dân tộc quả đât. Nói cách khác, giao lưu, tiếp biến văn hóa truyền thống là quy luật sống sót và tăng trưởng của mọi nền văn hóa truyền thống và mọi xã hội từ xưa đến nay .
Lý thuyết này được vận dụng nhiều trong nghiên cứu về văn hóa truyền thống mái ấm gia đình. Cụ thể, cách tiếp cận thuyết này sẽ lý giải sự biến hóa những nghi lễ trong mái ấm gia đình. Sự biến đổi của những nghi lễ mái ấm gia đình còn được xem xét dưới tác động ảnh hưởng của sự biến hóa thiên nhiên và môi trường tự nhiên – xã hội và sự đổi khác nội sinh. Như tất cả chúng ta đã biết, văn hóa truyền thống không phải là cái không bao giờ thay đổi mà nó luôn hoạt động, biến hóa để duy trì và tăng trưởng yếu tố truyền thống lịch sử. Đặc biệt là trong thời gian lúc bấy giờ, dưới ảnh hưởng tác động của quy trình tăng trưởng, toàn thế giới hóa và hội nhập thì sự biến hóa của mái ấm gia đình và văn hóa truyền thống mái ấm gia đình đang diễn ra ngày càng to lớn về quy mô và nhanh, mạnh về cường độ .

Lời kết

Những cách tiếp cận trên cho thấy, có nhiều cách tiếp cận khác nhau về yếu tố mái ấm gia đình và văn hóa truyền thống mái ấm gia đình tùy theo mục tiêu, đối tượng người tiêu dùng nghiên cứu của từng ngành khoa học, của những quan điểm nhận thức. Mỗi cách tiếp cận triết lý thường chỉ lý giải được 1 số ít góc nhìn nhất định của đời sống mái ấm gia đình. Sẽ không có một triết lý nào hoàn toàn có thể lý giải cho hàng loạt những yếu tố của mái ấm gia đình, hay nói cách khác, 1 số ít góc nhìn của đời sống mái ấm gia đình chỉ thích hợp với việc vận dụng triết lý này mà không thích hợp với việc vận dụng triết lý kia .

Trong bối cảnh xã hội hiện nay, khi nghiên cứu về gia đình, văn hóa gia đình thì việc chọn một cách tiếp cận lý thuyết sẽ ảnh hưởng đến cách diễn giải dữ liệu, cũng như các kết luận khác nhau dù cùng một chất liệu. Có trường hợp khi lựa chọn kết hợp một vài cách tiếp cận sẽ đưa ra những lý giải sâu sắc và đầy đủ, bổ sung cho cho nhau. Hoặc khi hai cách tiếp cận có thể trái ngược nhau thì các nhà nghiên cứu hoàn toàn có thể kiểm nghiệm cách tiếp cận nào đúng bằng cách xét xem các sự kiện xã hội hỗ trợ cách tiếp cận nào. Từ đó, các nhà nghiên cứu sẽ có những quyết định lựa chọn cách tiếp cận các lý thuyết phù hợp với mục đích, đối tượng cũng như quan điểm nghiên cứu của chính mình.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Cheal, D (1991), Family and the State of Theory, Hertfordshire: Harvester Wheatsheaf.
2. Goode, William J (1992), Housewives and Employed Wives: Demographic and Attitudinal Change, 1972-1986. Journal of Marriage and the Family, vol. 54, pp. 559-569.
3. Mai Huy Bích (2011), Xã hội học gia đình, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.
4.  Hồ Ngọc Đại (1990), “Tam giác gia đình”, Tạp chí Xã hội học, số 3. Tr. 35.
5.  Nguyễn Thị Song Hà (2011), Nghi lễ trong chu kỳ đời người của người Mường ở Hòa Bình, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.
6. Từ điển Nhân học, bản dịch tiếng Việt, tập 1 – 2, lưu tại Thư viện Dân tộc học, Hà Nội, ký hiệu TĐ 86, TĐ 89.
7.  Lê Ngọc Văn, 2011, Gia đình và biến đổi gia đình ở Việt Nam, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.

Nguồn: Tạp chí Nghiên cứu Phát triển số 17, tháng 3/2016

Source: https://vh2.com.vn
Category : Truyền Thông