Làng Việt – quá trình hình thành và biến đổi trong lịch sử

Làng Việt ra đời từ lúc nào?

Theo nghiên cứu và điều tra của nhiều học giả thì từ thời kỳ văn hóa truyền thống Phùng Nguyên cách ngày này khoảng chừng 4.000 năm, trên quốc gia ta đã diễn ra quy trình tan rã của công xã thị tộc và thay vào đó là quy trình hình thành công xã nông thôn – tức là quy trình hình thành làng Việt .

Cổng làng cổ Đường Lâm. Ảnh: Văn Phúc

Tuy nhiên, đó là điểm khởi đầu hình thành làng Việt ở Bắc bộ. Còn ở Trung bộ và Nam bộ thì muộn hơn theo lịch sử mở mang bờ cõi đất nước. Ở Trung bộ có thể tính từ thế kỷ XVI, đặc biệt từ khi các chúa Nguyễn cai quản Đàng Trong. Ở Nam bộ, muộn hơn, có thể là từ đầu thế kỷ XVIII khi chúa Nguyễn xác lập quyền cai trị ở vùng đất này mặc dù người Việt đã có mặt ở đây từ thế kỷ XVII.

Bạn đang đọc: Làng Việt – quá trình hình thành và biến đổi trong lịch sử

Làng là đơn vị chức năng cư trú, kinh tế tài chính, tín ngưỡng và hoạt động và sinh hoạt hội đồng của dân cư ; là một cấu trúc ngặt nghèo nhiều thành tố thành một đơn vị chức năng hoàn hảo và bền vững và kiên cố. Mỗi làng Việt đều có : Cương vực địa lý nhất định ; có lịch sử vẻ vang hình thành và tăng trưởng ; có những quan hệ xã hội chi phối dân cư trong làng ; có những đặc trưng văn hóa truyền thống đặc trưng của làng .
Làng không chỉ hình thành từ sự tan rã và chuyển hóa công xã thị tộc mà còn từ quy trình tìm hiểu và khám phá đất hoang lập xóm dựng làng, từ những điền trang, đồn điền, trang trại … Sự hình thành làng Việt là một quy trình vĩnh viễn, về mặt hình thái nó sống sót cho đến tận nay .
Do những điều kiện kèm theo địa lý, sinh kế và ảnh hưởng tác động của những hội đồng dân cư / tộc người địa phương nên dù muốn hay không làng người Việt ở Trung bộ hay Nam bộ có những đặc thù riêng trên nền tảng những đặc trưng chung của làng Việt đã được định hình từ lâu, khi mở màn từ địa phận truyền thống cuội nguồn là Bắc bộ .
Thuở làng Việt mới hình thành, theo GS Nguyễn Quang Ngọc : “ Mỗi làng gồm có một số ít mái ấm gia đình sống quây quần trong một khu vực địa lý nhất định. Ở đây, bên cạnh quan hệ địa lý – láng giềng, quan hệ huyết thống vẫn được bảo tồn và củng cố tạo thành cấu trúc vừa làng vừa họ, hay cấu trúc làng họ rất đặc trưng ở Nước Ta. Lúc này hàng loạt ruộng đất cày cấy cùng với rừng núi, sông ngòi, ao đầm trong khoanh vùng phạm vi làng đều thuộc quyền sở hữu của làng .
Ruộng đất của làng được phân loại cho những mái ấm gia đình thành viên sử dụng theo những tục lệ mang đặc thù bình đẳng, dân chủ của hội đồng làng và hoàn toàn có thể là phân loại một lần rồi có tích hợp kiểm soát và điều chỉnh khi thiết yếu. Đơn vị sản xuất đa phần trong làng là mái ấm gia đình nhỏ. Ngoài những ruộng đất phân loại cho những thành viên cày cấy, làng hoàn toàn có thể giữ một phần ruộng đất để sản xuất chung nhằm mục đích sử dụng hoa lợi thu hoạch vào những ngân sách công cộng .
Công việc khai hoang, làm thủy lợi và những hình thức lao động công ích khác đều được thực thi bằng lao động hợp tác của những thành viên trong làng. Làng Việt như vậy, là một mô hình của công xã phương Đông, trong đó nông nghiệp gắn liền với thủ công nghiệp, làng xóm gắn liền với ruộng đất, nên tự nó mang tính không thay đổi cao. Tính không thay đổi cao này đã hóa thân thành niềm tin công xã, thành truyền thống lịch sử xóm làng nên nó trở thành nguồn sức mạnh tiềm tàng trong cuộc đọ sức nghìn năm với những mưu đồ nô dịch và đồng nhất của phương Bắc ” .
Các nhà nghiên cứu đã phân loại làng Việt theo những tiêu chuẩn như : Phân theo vùng địa lý có làng Bắc bộ, làng Trung bộ, làng Nam bộ ; phân theo cảnh sắc địa lý, có làng trung du, làng đồng bằng, làng miền núi, làng ven sông, làng ven biển, làng hòn đảo, làng đồi gò .
Phân theo thời hạn hình thành, có Làng cổ là những làng hình thành từ trước và đầu Công nguyên đến thế kỷ X ( những làng này thường có tên gắn với từ “ Kẻ ” ) ; Làng thời Lý – Trần ; Làng thời Lê Sơ ( 1428 – 1527 ) ; làng thời Lê – Trịnh được hình thành đa phần ở miền Trung, gắn với công cuộc mở đất của những chúa Nguyễn ; làng thời Nguyễn gắn với chính sách khai hoang của nhà nước do những quan lại đứng ra tổ chức triển khai .
Phân loại theo cơ sở kinh tế tài chính, có làng nông nghiệp, làng nghề ( bằng tay thủ công chuyên nghiệp ), làng kinh doanh, làng chài .

Phân loại theo đặc điểm xã hội, có làng nho học và khoa bảng, làng lại viên.

Xem thêm: CÔNG TY TNHH CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC

Phân theo tôn giáo, có làng lương và làng Công giáo, làng Cao Đài, làng Hòa Hảo …

Biến đổi của làng Việt

Trong lịch sử vẻ vang, làng Việt đã và đang có nhiều đổi khác trên nhiều phương diện. GS Phan Đại Doãn cho rằng, ít ra cũng có ba lần biến hóa lớn là thế kỷ XV, cuối thế kỷ XIX, và Cách mạng tháng Tám ( 1945 ) – cải cách ruộng đất .
Thế kỷ XV, Lê Thái Tổ phát hành chính sách quân điền ( năm 1428 ) là một đòn giáng khá mạnh vào tính tự trị của làng Việt. Để triệt để khai thác sức dân, phục sinh kinh tế tài chính, Lê Thái Tổ đã chia lại ruộng đất, phá bỏ nguyên tắc ruộng đất làng nào dân làng đó hưởng mà lao lý : “ xã nào có nhiều ruộng nhưng người ít để bỏ phí thì được cho phép những quan nơi đó cho những người không có ruộng ở những xã khác đến cày cấy, người chủ ruộng xã đó không được chiếm giữ rồi bỏ phí. Ai vi phạm sẽ bị xử theo tội cưỡng bức, chiếm đoạt ” .
Lê Thánh Tông lên ngôi, với chủ trương quân điền, đã tước quyền tự do đo đạc ruộng đất công và phân loại định kỳ cho những thành viên công xã theo tục lệ của làng xã mình, biến làng xã thành người quản trị ruộng đất công cho nhà vua. Chính sách này đã tạo ra một dịch chuyển lớn trong đời sống làng xã. Việc chia ruộng đất của làng xã cho dân trong làng vốn có từ rất lâu rồi, nay được pháp luật lại thành luật lệ với định kỳ là 6 năm .
Nếu trước đó làng xã tương đối tự trị thì giờ đây trở thành một đơn vị chức năng kinh tế tài chính phụ thuộc vào nhà nước, vừa phân phối lương thực, thực phẩm, lao dịch, binh dịch cho nhà nước, vừa phân phối đất đai để nhà nước ban cho những quan chức của mình .
Ruộng công và chính sách quân điền càng buộc chặt người nông dân với làng. Đói khổ, tha phương cầu thực vào lúc mất mùa đói kém, nhưng rồi vẫn phải / muốn quay trở về làng cũ vì vẫn được làng chia ruộng cho. Chính sách ruộng đất này là một ngọn nguồn của tâm ý làng xã .
Cuối thế kỷ XIX, khi thống trị Nước Ta, người Pháp đã nhận thấy vai trò to lớn của làng xã trong quản trị nông dân và nông thôn nên họ vẫn duy trì cỗ máy quản trị làng xã nhưng tổ chức triển khai lại. Một cuộc cải lương hương chính được triển khai trên khoanh vùng phạm vi cả nước. Lợi dụng truyền thống lịch sử quản trị làng xã của người Việt trải qua hương ước, người Pháp đã khôn khéo lệ làng hóa phép nước, đưa pháp lý của nhà nước bảo lãnh vào trong lệ làng khi buộc tổng thể những hương ước vào một khuôn mẫu chung có lợi cho chủ trương thực dân .
Cách mạng tháng Tám ( 1945 ) và cải cách ruộng đất làm đổi khác hẳn chính sách làng xã. Nông thôn miền Bắc đã tập thể hóa sức lao động và tư liệu sản xuất. Năm 1960, cả miền Bắc có 85,8 % tổng số hộ vào hợp tác xã bậc thấp, năm 1975, 97 % số hộ nông dân vào hợp tác xã với 88 % là hợp tác xã bậc cao, phần nhiều trong đó là quy mô liên thôn và toàn xã. Chưa bao giờ trong lịch sử vẻ vang hàng nghìn năm của quốc gia, Nhà nước hoàn toàn có thể nắm được ruộng đất và nông dân ngặt nghèo như lúc này .

Việc tách hay gộp các làng xã (thường bằng hai hoặc ba xã hồi trước năm 1945) chỉ thuần túy theo quy mô diện tích và dân số mà hầu như không tính đến nền tảng truyền thống của làng xã. Cơ cấu tổ chức của làng xã cũ với hàng loạt thiết chế văn hóa làng truyền thống bị thay đổi mạnh mẽ.

Xem thêm: Top 20 công ty cơ hội và thách thức đà nẵng mới nhất 2022

Hiện nay tất cả chúng ta phải nhận thức lại yếu tố nông dân, nông thôn và nông nghiệp để thay đổi quy mô tổ chức triển khai và quản trị. Sự nghiệp thay đổi từ cuối thế kỷ XX đến nay ở khu vực này đã có nhiều thành tựu nhưng phía trước vẫn còn nhiều yếu tố phải nghiên cứu và điều tra, nhiều việc phải làm .

Source: https://vh2.com.vn
Category : Cơ Hội