Thức uống có cồn – Wikipedia tiếng Việt

Bài này viết về các loại thức uống có chứa cồn (Ethanol). Trong Wikipedia tiếng Việt còn có bài viết về rượu nhìn theo phương diện hóa học.

Một cửa hàng rượu ở Hoa Kỳ. Doanh số toàn cầu của đồ uống có cồn vượt quá 1 nghìn tỷ USD trong năm 2018.[1]

Thức uống có cồn là một loại thức uống có chứa ethanol, một loại rượu được sản xuất bằng cách lên men ngũ cốc, trái cây hoặc các nguồn đường khác. Việc tiêu thụ rượu đóng một vai trò xã hội quan trọng trong nhiều nền văn hóa. Hầu hết các quốc gia đều có luật điều chỉnh việc sản xuất, bán và tiêu thụ đồ uống có cồn.[2] Một số quốc gia cấm các hoạt động như vậy hoàn toàn, nhưng đồ uống có cồn là hợp pháp ở hầu hết các nơi trên thế giới. Ngành công nghiệp đồ uống có cồn toàn cầu có doanh thu vượt quá 1 nghìn tỷ đô la vào năm 2018.[3]

Rượu là một chất gây trầm cảm, ở liều thấp gây hưng phấn, giảm lo ngại và cải tổ tính xã hội. Ở liều cao hơn, nó gây ra say rượu, choáng váng, ngất xỉu hoặc tử trận. Sử dụng vĩnh viễn hoàn toàn có thể dẫn đến lạm dụng rượu, ung thư, phụ thuộc về sức khỏe thể chất và nghiện rượu. Rượu là một trong những loại thuốc vui chơi được sử dụng thoáng đãng nhất trên quốc tế, với khoảng chừng 33 % số người là những người uống rượu hiện tại. [ 4 ] Tính đến năm năm nay Trung bình, phụ nữ uống 0,7 ly và nam 1,7 ly mỗi ngày. Vào năm năm ngoái, trong số những người Mỹ, 86 % người trưởng thành đã uống rượu vào một thời gian nào đó, 70 % đã uống nó trong năm ngoái và 56 % trong tháng trước. [ 5 ] Đồ uống có cồn thường được chia thành ba loại – bia, rượu vang và rượu mạnh. Thông thường nồng độ cồn của những đồ uống này là từ 3 % đến 50 % .Khám phá về những chiếc bình thời kỳ đồ đá muộn cho thấy đồ uống lên men đã sống sót tối thiểu là sớm nhất là vào thời kỳ đồ đá mới ( khoảng chừng 10.000 năm TCN ). [ 6 ] Nhiều động vật hoang dã cũng uống rượu khi có thời cơ và bị say theo cách tương tự như như con người, mặc dầu con người là loài duy nhất được biết là có sản xuất đồ uống có cồn một cách có chủ ý. [ 7 ]

Đồ uống lên men[sửa|sửa mã nguồn]

Rượu (trái) và bia (phải) được phục vụ trong các ly khác nhau.

Bia là một loại đồ uống lên men từ ngũ cốc nghiền thường được làm từ lúa mạch hoặc hỗn hợp của một số loại ngũ cốc và được tạo hương vị với hoa bia. Hầu hết bia được cacbon hóa tự nhiên như là một phần của quá trình lên men. Nếu hỗn hợp lên men được chưng cất, thì thức uống trở thành một loại rượu chưng cất. Ở vùng Andean, loại bia phổ biến nhất là chicha, được làm từ ngũ cốc hoặc trái cây.[8] Bia là đồ uống có cồn được tiêu thụ nhiều nhất trên thế giới.[9]

Cider hoặc cyder ( SY-dər) là một thức uống có cồn lên men làm từ bất kỳ nước trái cây nào; nước táo (truyền thống và phổ biến nhất), đào, lê (rượu táo “Perry”) hoặc trái cây khác. Nồng độ cồn trong cider thay đổi từ 1,2% ABV đến 8,5% trở lên trong các loại cider truyền thống của Anh. Ở một số vùng, cider có thể được gọi là “rượu táo”.[10]

Mead ( ) là một thức uống có cồn được làm bằng cách lên men mật ong với nước, đôi lúc với nhiều loại trái cây, gia vị, ngũ cốc hoặc hoa bia. Độ cồn của mead hoàn toàn có thể xê dịch từ khoảng chừng 8 % ABV đến hơn 20 %. Đặc điểm điển hình nổi bật của mead là phần nhiều đường lên men của thức uống có nguồn gốc từ mật ong .

Pulque là thức uống lên men của vùng Trung Bộ châu Mỹ được làm từ “nước mật ong” của maguey, Agave americana. Đồ uống được chưng cất từ pulque là tequila hoặc mescal Mezcal.[11]

Rượu vang là một loại đồ uống lên men được sản xuất từ nho và đôi lúc những loại trái cây khác. Rượu vang gồm có quy trình lên men lâu hơn bia và quy trình ủ lê dài ( vài tháng hoặc nhiều năm ), dẫn đến nồng độ cồn là 9 % – 16 % ABV .” Rượu trái cây ” được làm từ những loại trái cây khác ngoài nho, ví dụ điển hình như mận, anh đào hoặc táo .Sake là một ví dụ thông dụng của ” rượu gạo ” .Rượu vang sủi như Champagne Pháp, Catalan Cava hoặc Ý Prosecco hoàn toàn có thể được làm bằng giải pháp lên men thứ cấp .

Whisky

Whisky (tiếng Anh, tiếng Pháp: Whisky, phát âm tiếng Việt như là Uýt-sky) và phần lớn nước Mỹ là Whiskey là một loại đồ uống có chứa cồn được sản xuất từ ngũ cốc bằng cách lên men và chưng cất. Từ Whisky được nhắc đến lần đầu tiên vào năm 1736 xuất phát từ usisge beatha trong tiếng Gaelic tại Scotland hay từ uisce beatha trong tiếng Gaelic tại Ireland và có nghĩa là “nước của cuộc sống” (uisge/uisce: “nước”, beatha: “sống”). Khái niệm này đã phổ biến ngay từ thế kỷ 16-thế kỷ 17 nhưng thời đấy người ta hiểu đấy không chỉ riêng là Whisky mà còn là những loại rượu chưng cất khác có thêm đồ gia vị.

Các loại thức uống có chứa cồn lên men đã được biết đến từ thời tiền sử. Người Ai Cập và người Sumer là những người tiên phong sản xuất bia và sau đó là rượu vang dùng những loại men hoang dã. Họ cũng là những người tiên phong dùng rượu trong y học. Các hiệu quả khảo cổ học mới gần đây đã củng cố cho giả thuyết rằng người Trung Hoa đã sản xuất rượu từ 5000 năm trước Công nguyên .Rượu vang đã được uống từ thời Hy Lạp cổ xưa trong những bữa ăn sáng và tiệc rượu đêm hôm. Trong thế kỷ 1 TCN rượu vang cũng được người dân La Mã dùng trong những bữa ăn. Tuy nhiên người Hy Lạp và cả người La Mã đều pha loãng rượu vang với nước .Trong khoảng chừng từ thế kỷ 8 – 9 những nhà giả kim thuật đạo Hồi đã chưng cất rượu mạnh từ rượu vang. Rượu được dùng thông dụng trong đời sống hằng ngày cũng như trong y học thời đó. Rượu mạnh mở màn gia nhập vào châu Âu khoảng chừng giữa thế kỷ 12 qua những nhà giả kim thuật và từ giữa thế kỷ 14 lượng rượu dùng mở màn tăng vọt .

Cồn trong khung hình con người[sửa|sửa mã nguồn]

Hấp thụ và phân hủy trong khung hình[sửa|sửa mã nguồn]

Cồn được hấp thụ trên toàn tuyến của bộ phận tiêu hóa, mở màn ngay từ màng niêm mạc trong miệng. Cồn được hấp thụ ở đấy đi thẳng vào máu và do đó được phân tán ra trên toàn khung hình. Cồn được hấp thụ ở ruột đi cùng với máu đến gan và được phân hủy một phần ở đó. Khả năng tiếp đón cồn tăng lên nhờ vào những yếu tố làm ngày càng tăng việc lưu thông máu thí dụ như nhiệt ( Irish coffee ), đường ( rượu mùi ) hay dioxide cacbon ( hơi ga trong sâm banh ). Ngược lại, mỡ làm cho khung hình đảm nhiệm cồn chậm lại. Việc này không làm giảm việc hấp thụ cồn mà chỉ lê dài thời hạn ra. Trong gan cồn được enzim phân hóa thành êtanal ( CH3-CHO ), êtanal liên tục bị oxy hóa thành axít axêtic. Axít axêtic được những tế bào trong toàn khung hình phân hủy thành nguồn năng lượng và dioxide cacbon CO2. Sản phẩm trung gian êtanal chính là thủ phạm của những cơn nhức đầu, hậu quả của việc uống nhiều rượu. Đường ngăn cản việc phân hủy cồn trong khung hình, thế cho nên mà ảnh hưởng tác động nhức đầu ở những loại rượu có đường rất cao, nhất là ở rượu mùi và một số ít loại sâm banh .

Tốc độ phân hủy cồn không thay đổi trong giới hạn nhất định. Ở phần đông người châu Âu là khoảng 1 g cồn trên 10 kg cân nặng trong một giờ. Tốc độ phân hủy cồn không tăng lên vì hay uống rượu. Hiệu ứng quen với cồn thường được nhìn thấy ở những người nghiện rượu không do phân hủy cồn nhanh mà là do hệ thống thần kinh đã quen với lượng chất độc cao hơn.

Biểu hiện của khung hình do nồng độ cồn trong máu[sửa|sửa mã nguồn]

Sau khi uống rượu, cơ thể có những phản ứng qua nhiều giai đoạn tương ứng với lượng cồn trong máu (blood alcohol concentration – BAC)

1. Hưng phấn – BAC: 0,03-0,12%
   • tự tin hơn, liều lĩnh hơn
   • khả năng tập trung giảm, thời gian chú ý rút ngắn
   • mặt có thể đỏ ửng
   • giảm khả năng phán đoán, nhận xét, thường nghĩ gì nói đó, thiếu suy xét
   • gặp khó khăn trong các cử động khéo léo như viết, ký tên…
2. Kích động – BAC: 0,09-0,25%
   • khó nhận thức hay ghi nhớ vấn đề
   • phản ứng chậm
   • dễ mất thăng bằng
   • giảm sút các khả năng cảm giác như: nhìn mọi vật đều mờ ảo, nghe, nếm kém…
3. Lúng túng – BAC: 0,18-0,30%
   • có thể không biết mình là ai, đang làm gì
   • hoa mắt, chóng mặt, đi đứng lảo đảo
   • có những cảm xúc cực đoan: rất hung hăng hoặc rất nhút nhát, có khi rất trìu mến…
   • cảm thấy buồn ngủ
   • lời nói không mạch lạc, câu chữ líu nhíu, giọng nói lè nhè
   • động tác rời rạc, kết hợp kém, chẳng hạn như chụp một vật được ném tới một cách rất khó khăn
   • khó cảm thấy đau đơn hơn so với người bình thường
4. Sững sờ – BAC: 0,25-0,4%
   • hầu như không thể di chuyển, đi, đứng hay trả lời kích thích nói chung
   • lúc tỉnh, lúc mê
   • có khi ói mửa
5. Bất tỉnh – BAC: 0,35-0,50%
   • Không còn ý thức
   • Phản ứng của cơ thể giảm mạnh, đồng tử hầu như không phản ứng với ánh sáng
   • Hơi thở chậm và yếu
   • Nhịp tim chậm dần
   • Có cảm giác lạnh (nhiệt độ cơ thể giảm xuống dưới thân nhiệt bình thường)
6. Tử vong – BAC: > 0,50%

Tác động tâm ý trực tiếp[sửa|sửa mã nguồn]

Cồn làm giãn những mạch máu, đặc biệt quan trọng là những mạch máu bên ngoài. Từ đó mà người ta có cảm xúc ấm khi uống những loại thức uống có cồn. Khi đó việc kiểm soát và điều chỉnh nhiệt lượng tự nhiên của khung hình không còn hiệu lực hiện hành nữa. Đồng thời cồn lại có công dụng gây mê cho nên vì thế mà giá lạnh không còn cảm nhận được. Do đó uống cồn trong mùa đông hoàn toàn có thể dẫn đến lạnh cóng cho đến chết .Cồn phối hợp cùng với những thuốc uống và những loại chất gây nghiện khác cũng gây hại mạnh hơn và nhanh hơn là chỉ uống rượu đơn thuần .

Tác động đến bộ não và những tai hại khác[sửa|sửa mã nguồn]

Ngay khi chỉ uống một lượng vừa phải ( 0,2 phần ngàn ( 0,2 ‰ ) cồn trong máu, tương tự với 0,3 l bia hoặc 100 ml rượu vang ), tùy theo cân nặng và cấu trúc của khung hình, cồn đã có ảnh hưởng tác động đến mạng lưới hệ thống thần kinh và đặc biệt quan trọng là lên não : góc nhìn bị thu hẹp lại và thời hạn phản ứng chậm đi. Các nhà nghiên cứu của Đại học Stockholm đã tìm thấy rằng uống 50 g cồn hằng ngày sẽ để lại mối đe dọa vĩnh viễn. Ước lượng vào tầm 100.000 tế bào não sẽ bị giết chết khi uống một ly bia. Trong một cơn say rượu số lượng tế bào não chết đi hoàn toàn có thể lên đến 10.000.000 .Cồn cũng tác động ảnh hưởng đến tình dục và năng lực có con. Cồn làm giảm tính tự kiềm chế và cho nên vì thế tăng hưng phấn tình dục. Cồn thuộc vào những chất có tính năng ô nhiễm đến tinh hoàn và tinh trùng. Theo những nghiên cứu và điều tra mới gần đây của giáo sư E. Abel ( Mỹ ), phái mạnh uống rượu trước khi hoạt động và sinh hoạt tình dục chẳng những làm tăng năng lực sẩy thai mà còn hoàn toàn có thể ảnh hưởng tác động đến việc tăng trưởng của đứa con sinh ra. Người mẹ uống rượu trong thời hạn mang thai dễ sinh ra những đứa trẻ có khuyết tật về trí tuệ .Tác động lớn nhất của những thức uống có cồn là những tác động ảnh hưởng lên hệ thần kinh. Với khối lượng từ trên 250 đến 500 ml thức uống có cồn, tùy theo tỷ suất độ cồn có trong thức uống, hoàn toàn có thể gây những trạng thái như sau :

• Mức độ nhẹ (dưới 20% alcohol với khối lượng tùy theo trọng lượng và trạng thái cơ thể): Chất cồn trọng thức uống có thể gây trạng thái bay bổng. Khi đó, người có trạng thái này không thể xác định được nhu cầu của chính mình, không thể biết mình cần gì và không cần gì. Thông thường, người ta vẫn gọi đây là trạng thái “ngà ngà say”.
• Mức độ trung bình (từ 20% đến dưới 45% alcohol với khối lượng tùy theo trọng lượng và trạng thái cơ thể): Chất cồn tác động đến các vùng sâu của hệ thần kinh, gây trạng thái trì trệ ở toàn bộ các thùy quan trọng điều khiển các giác quan của não. Ở trạng thái “ngất ngây” này, con người mất khả năng điều khiển lý trí và tình cảm; chỉ còn lại khả năng tự vận động theo bản năng. Đây là trạng thái “say”.
• Mức độ nặng (trên 45% alcohol với khối lượng tùy theo trọng lượng và trạng thái cơ thể): Cơ thể hoàn toàn mất điều khiển tại tất cả các tuyến thần kinh ngoại biên, mất cảm giác không gian và thời gian, mất ý thức; thậm chí rơi vào hôn mê. Đây là trạng thái “quá say” khi uống rượu.

Các công dụng tốt hoàn toàn có thể có cho sức khỏe thể chất[sửa|sửa mã nguồn]

Người ta vẫn còn tranh luận nóng bức về việc những loại thức uống có cồn có công dụng tốt đến sức khỏe thể chất. Nhiều công dụng tốt trước mắt bị triệt tiêu đi vì những mối đe dọa khác, như rủi ro tiềm ẩn bị ung thư tăng lên khi uống rượu đều đặn mặc dầu chỉ ở lượng nhỏ, điều này đã được khẳng định chắc chắn bởi những nghiên cứu và điều tra khoa học .Xuất phát từ 1 số ít điều tra và nghiên cứu hoàn toàn có thể nói là dùng một lượng rất ít một số ít thức uống có cồn nhất định, đặc biệt quan trọng là rượu vang đỏ ( vào thời gian 1-2 ly một ngày ), qua một thời hạn dài hoàn toàn có thể bảo vệ chống lại bệnh về động mạch vành của tim. Ngoài ra uống cho đến 20-40 g ở phái nam hoặc đến 10-20 g ở phái nữ cũng hoàn toàn có thể làm tăng tuổi thọ .

Ở trên mức độ này các tác dụng tốt sẽ bị quay ngược lại. Nguyên nhân của các tác động này không phải chính từ cồn mà là từ những chất hòa tan theo có trong rượu vang và bia vì cồn là một dung môi tốt (theo lý thuyết dung môi). Vì thế mà rượu mạnh như rượu đế và đa số các rượu mùi không có các tác dụng tương tự.

Nồng độ cồn trong khung hình[sửa|sửa mã nguồn]

Nồng độ của cồn trong máu được tính bằng miligam cồn có trong một gam máu ( mg / g ). Nồng độ của cồn trong hơi thở được tính bằng milligam cồn có trong một lít hơi thở. Tính quy đổi từ nồng độ cồn trong hơi thở sang nồng độ trong máu không đúng mực trọn vẹn vì tỉ số đổi khác theo thời hạn .

Các hạn định pháp lý[sửa|sửa mã nguồn]

Trong thương mại và tiêu dùng[sửa|sửa mã nguồn]

Ở một số ít nước, đặc biệt quan trọng là những nước theo đạo Hồi, rượu bị cấm rất khắt khe như ma túy. Một số loại thức uống có cồn như absinth cũng đã bị cấm ở nhiều nước châu Âu vì tiềm năng nguy hại cao. Ở Mỹ vẫn còn có một số ít nơi cấm rượu trọn vẹn thí dụ như Weston của Massachusetts, Mỹ .Ở Đức và Thụy Sĩ người ta chỉ được phép bán những thức uống có cồn cho những người trên 16 tuổi. Đối với những thức uống có cồn mạnh thậm chí còn phải trên 18 tuổi .

Ở Áo việc bảo vệ thanh thiếu niên thuộc về quyền hạn của các tiểu bang. Ở Viên, Niederösterreich và Burgenland chỉ được phép uống rượu khi trên 16 tuổi. Ở những tiểu bang khác chỉ được phép uống các loại thức uống có lượng cồn 14% khi trên 16 tuổi, các loại có lượng cồn nhiều hơn chỉ được phép uống khi đủ 18 tuổi. Ở nhiều nước khác, đặc biệt là ở Mỹ, có nhiều quy định áp dụng độ tuổi ít nhất phải là 21 tuổi.

Trong giao thông vận tải[sửa|sửa mã nguồn]

Vì rượu tác động ảnh hưởng đến năng lực lái xe nên nhiều nước chỉ được cho phép có một lượng cồn tối đa trong máu hay trong hơi thở :

• Ở Áo:

• 0,1‰ cho những người lái xe tải và xe buýt
• 0,5 ‰ cho những người lái xe hơi và xe máy hai bánh

• Ở Đức: 0,5 ‰ trong máu hoặc 0,25 mg/l trong hơi thở. Trong trường hợp lái xe khác thường hoặc xảy ra tai nạn thì ngay từ nồng độ 0,3 ‰ đã có thể bị tội.
• Ở Thụy Sĩ: 0,5 ‰

• Ở Việt Nam: Cấm điều khiển phương tiện giao thông khi sử dụng rượu bia.[12]

Các nước khác như Hungary, Croatia, Bulgaria không được cho phép có cồn trong người khi lái xe ( 0,0 ‰ ) .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://vh2.com.vn
Category : Ẩm Thực