Phương pháp tiếp cận trong nghiên cứu khoa học

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

KHOA NÔNG HỌCBỘ MÔN CÂY TRỒNG

GIẢNG VIÊN: PHAN THỊ VÂN

ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT HỌC PHẦN

Tên học phần: Phương pháp tiếp cận khoa học

Số tín chỉ: 2

Mã số học phần: SAM121

THÁI NGUYÊN, 3/2014

TRƯỜNG ĐH NÔNG LÂM TN ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT HỌC PHẦN

Khoa Nông học Đào tạo theo tín chỉBộ môn : Cây lương thực Cây công nghiệp

1.Tên học phần: Phương pháp tiếp cận khoa học

– Mã số học phần: SAM121

– Số tín chỉ : 02- Tính chất của học phần : Bắt buộc- Ngành ( chuyên ngành ) giảng dạy : Tất cả những ngành học trong trường- Giáo viên giảng dạy : Phan Thị Vân

2. Phân bổ thời gian học tập:

– Số tiết học kim chỉ nan : 24 tiết- Số tiết làm bài tập, bàn luận : 12 tiết

3. Đánh giá học phần

– Điểm chịu khó : trọng số 0,2- Điểm kiểm tra giữa kỳ : trọng số 0,3- Điểm thi kết thúc học phần : trọng số 0,5

4. Điều kiện học

– Học phần học trước : Xã hội học đại cương, Nguyên lí 1

5. Mục tiêu đạt được sau khi kết thúc học phần

– Về kiến thức và kỹ năng :Giúp cho sinh viên biết được những nguyên tắc khi thực thi điều tra và nghiên cứu khoa học .Biết cách xác lập và lựa chọn yếu tố nghiên cứu và điều tra, tích lũy và sắp xếp những thông tin trong khoa học, viết đề cương nghiên cứu và điều tra .- Về kĩ năng : Giúp cho sinh viên có năng lực tư duy logic, biết suy luận khoa học và biết nghiên cứu và phân tích khoa học .

6. Nội dung kiến thức và phương thức giảng dạy

TT

Nội dung kiến thức

Số tiết

Phương pháp GD

PHẦN 1. LÍ THUYẾT

Chương 1. ĐẠI CƯƠNG VỀ KHOA HỌC

4

1.1

Khái niệm và vai trò của khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn vµ tù nghiªn cøu

1.1.1

Khái niệm khoa học

1.1.1. 1Khái niệm khoa học dưới góc nhìn « Hệ thống tri thức »1.1.1. 2Khái niệm khoa học dưới góc nhìn « Hình thái ý thức xã hội »1.1.1. 3Khái niệm khoa học dưới góc nhìn « Thiết chế xã hội »1.1.1. 4Khái niệm khoa học dưới góc nhìn « Hoạt động xã hội »

1.1.2

Vai trò của khoa học

1.1.2. 1Khoa học thôi thúc sự tăng trưởng xã hội1.1.2. 2Khoa học đổi khác nhận thức của con người1.1.2. 3Khoa học nâng cao chất lượng đời sống

1.2

Phân loại khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

1.2.1

Mục đích của phân loại khoa học

1.2.2

Các phương pháp phân loại khoa học1.2.2. 1Phân loại khoa học theo cách hình thành1.2.2. 2Phân loại khoa học theo công dụng1.2.2. 3Phân loại khoa học theo cấu trúc của mạng lưới hệ thống tri thức1.2.2. 4Phân loại khoa học theo đối tượng người tiêu dùng điều tra và nghiên cứu

1.3

Sự hình thành và phát triển của khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

1.3.1

Các tiến trình tăng trưởng của khoa học1.3.1. 1Phương hướng khoa học1.3.1. 2Trường phái khoa học1.3.1. 3Bộ môn khoa học1.3.1. 4Ngành khoa học

1.3.2

Cách thức hình thành bộ môn khoa học

1.3.2. 1Tiền nghiệm1.3.2. 2Hậu nghiệm1.3.2. 3Phân lập1.3.2. 4Tích hợp

1.4

Tiêu chí nhận biết bộ môn khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

1.4.1

Có đối tượng nghiên cứu

1.4.2

Có hệ thống lí thuyết

1.4.3

Có hệ thống phương pháp luận

1.4.4

Có mục đích ứng dụng

1.4.5

Có lịch sử nghiên cứu

Chương 2. ĐẠI CƯƠNG VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

5

2.1

Khái niệm về nghiên cứu khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn

2.2

Các đặc điểm của nghiên cứu khoa học

ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

2.2.1

Tính mới

2.2.2

Tính tin cậy

2.2.3

Tính thông tin

2.2.4

Tính khách quan

2.2.5

Tính rủi ro

2.2.6

Tính kế thừa

2.2.7

Tính cá nhân

2.3

Phân loại nghiên cứu khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

2.3.1

Phân loại theo chức năng nghiên cứu

2.3.1. 1Nghiên cứu miêu tả2.3.1. 2Nghiên cứu lý giải2.3.1. 3Nghiên cứu dự báo2.3.1. 4Nghiên cứu phát minh sáng tạo

2.3.2

Phân loại theo phương thức thu thập thông tin

2.3.2. 1Nghiên cứu thư viện2.3.2. 2Nghiên cứu thực địa ( điền dã )2.3.2. 3Nghiên cứu thực nghiệm ( la-bô )

2.3.3

Phân loại theo tính chất của sản phẩm nghiên cứu

2.3.3. 1Nghiên cứu cơ bản2.3.3. 2Nghiên cứu ứng dụng2.3.3. 3Nghiên cứu tiến hành

2.4

Một số sản phẩm đặc trưng của nghiên cứu khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

2.4.1

Phát minh

2.4.2

Phát hiện

2.4.3

Sáng chế

2.4.4

Phân biệt sự khác nhau giữa phát minh, phát hiện và sáng chế

2.5

Khảo luận khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

2.5.1

Khái niệmvề khảo luận khoa học

2.5.2

Cấu trúc logic của một khảo luận khoa học

2.5.2. 1Luận đề2.5.2. 2Luận cứ2.5.2. 3Luận chứng

2.5.3

Phân tích một khảo luận khoa học theo cấu trúc logic

2.6

Trình tự logic của nghiên cứu khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

2.6.1

Phát hiện vấn đề nghiên cứu (đặt câu hỏi)

2.6.2

Xây dựng giả thuyết khoa học (tìm câu trả lời sơ bộ)

2.6.3

Lập phương án thu thập thông tin

2.6.4

Xây dựng cơ sở lí luận của nghiên cứu

2.6.5

Thu thập thông tin

2.6.6

Phân tích và xử lí thông tin

2.6.7

Tổng hợp kết quả, kết luận và khuyến nghị

Chương 3. VẤN ĐỀ KHOA HỌC VÀ GIẢ THUYẾT KHOA HỌC

3

3.1

Vấn đề khoa học

1,5ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

3.1.1

Khái niệm vấn đề khoa học

3.1.2

Các tình huống của vấn đề khoa học

3.1.3

Phương pháp phát hiện vấn đề khoa học

3.1.3. 1Nhận dạng những sự không tương đồng trong tranh luận khoa học3.1.3. 2Nghĩ ngược lại ý niệm thường thì3.1.3. 3Nhận dạng những vướng mắc trong hoạt động giải trí trong thực tiễn3.1.3. 4Lắng nghe lời phàn nàn của những người không am hiểu3.1.3. 5Phát hiện mặt mạnh, mặt yếu trong điều tra và nghiên cứu của đồng nghiệp3.1.3. 6Những câu hỏi Open bất chợt

3.2

Giả thuyết khoa học

1,5ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

3.2.1

Khái niệm về giả thuyết khoa học

3.2.2

Mối liên hệ giữa giả thuyết khoa họcvới vấn đề khoa học

3.2.3

Thuộc tính cơ bản của giả thuyết khoa học

3.2.3. 1Tính giả định3.2.3. 2Tính đa phương án3.2.3. 3Tính dị biến

3.2.4

Tiêu chí để xem một giả thuyết khoa học

3.2.4. 1Giả thuyết phải dựa trên cơ sở quan sát3.2.4. 2Giả thuyết phải không trái với lí thuyết3.2.4. 3

Giả thuyết phải hoàn toàn có thể kiểm chứng

Chương 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

4

4.1

Khái niệm và vai trò của phương pháp nghiên cứu khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

4.1.1

Khái niệm phương pháp nghiên cứu khoa học

4.1.2

Vai trò của phương pháp nghiên cứu khoa học

4.1.3

Cơ sở xác định phương pháp nghiên cứu khoa học

4.2

Thông tin trong nghiên cứu khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

4.2.1

Khái niệm thông tin

4.2.2

Tiếp cận và khai thác thông tin

4.2.3

Xử lí thông tin

4.3

Các phương pháp nghiên cứu khoa học

2ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

4.3.1

Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết

4.3.1. 1Phương pháp nghiên cứu và phân tích và tổng hợp lí thuyết4.3.1. 2Phương pháp chi tiết cụ thể hóa và hệ thống hóa lí thuyết4.3.1. 3Phương pháp quy mô hóa4.3.1. 4Phương pháp giả thuyết4.3.1. 5Phương pháp lịch sử vẻ vang

4.3.2

Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

4.3.2. 1Phương pháp quan sát khoa học4.3.2. 2Phương pháp tìm hiểu4.3.2. 3Phương pháp thực nghiệm khoa học4.3.2. 4Phương pháp nghiên cứu và phân tích và tổng kết kinh nghiệm tay nghề4.3.2. 5Phương pháp chuyên viên

Chương 5. ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

8

5.1

Khái niệm và phân loại đề tài nghiên cứu khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

5.1.1

Khái niệm đề tài khoa học

5.1.2

Phân loại đề tài khoa học

5.1.2. 1Phân loại đề tài khoa học theo tiến trình tổ chức triển khai nghiên cứu và điều tra5.1.2. 2Phân loại đề tài khoa học theo cấp quản lí5.1.2. 3Phân loại đề tài khoa học theo những mô hình điều tra và nghiên cứu5.1.2. 4Phân loại đề tài khoa học theo trình độ đào tạo và giảng dạy

5.2

Xây dựng đề cương và kế hoạch nghiên cứu

2ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

5.2.1

Xây dựng đề cương nghiên cứu

5.2.1. 1Khái niệm đề cương điều tra và nghiên cứu5.2.1. 2Lí do chọn đề tài ( đặt yếu tố )5.2.1. 3Lịch sử điều tra và nghiên cứu tương quan đến đề tài ( tổng quan tài liệu điều tra và nghiên cứu )5.2.1. 4Mục tiêu nghiên cứu và điều tra của đề tài5.2.1. 5Đối tượng và khoanh vùng phạm vi nghiên cứu và điều tra của đề tài5.2.1. 6Thời gian và khu vực điều tra và nghiên cứu của đề tài5.2.1. 7Nội dung và phương pháp điều tra và nghiên cứu của đề tài5.2.1. 8Dự kiến hiệu quả đạt được của đề tài

5.2.2

Xây dựng kế hoạch nghiên cứu khoa học

5.2.2. 1Kế hoạch về thời hạn5.2.2. 2Kế hoạch về nhân lực5.2.2. 3Kế hoạch về kinh tế tài chính5.2.2. 4Kế hoạch về vật tư

5.3

Triển khai thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

5.3.1

Phân công nhiệm vụ trong nhóm nghiên cứu

5.3.2

Nghiên cứu tài liệu

5.3.3

Nghiên cứu thực tế

5.3.3. 1Quan sát, tìm hiểu tích lũy, tổng kết kinh nghiệm tay nghề5.3.3. 2Bố trí thí nghiệm để theo dõi điều tra và nghiên cứu

5.4

Tổng hợp kết quả và viết báo cáo khoa học

2ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

5.4.1

Tổng hợp kết quả

5.4.1. 1Dự kiến những bảng số liệu5.4.1. 2Xử lí số liệu

5.4.2

Viết báo cáo khoa học

5.4.2. 1Cách trình diễn báo cáo giải trình5.4.2. 2Cách trích dẫn tài liệu tìm hiểu thêm5.4.2. 3Cách sắp xếp tài liệu tìm hiểu thêm

5.5

Đánh giá, nghiệm thu kết quả nghiên cứu khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

5.5.1

Chỉ tiêu đánh giá, nghiệm thu kết quả nghiên cứu

5.5.2

Chủ thể đánh giá, nghiệm thu kết quả nghiên cứu

5.5.3

Phương pháp đánh giá, nghiệm thu kết quả nghiên cứu

5.5.3. 1Phương pháp chuyên viên5.5.3. 2Phương pháp hội đồng

5.5.4

Nhận xét phản biện khoa học

5.6

Công bố kết quả nghiên cứu khoa học

1ThuyÕt tr × nh, th ¶ o luËn, ph ¸ t vÊn vµ tù nghiªn cøu

5.6.1

Công bố kết quả nghiên cứu khoa học dưới dạng báo cáo khoa học

5.6.2

Công bố kết quả nghiên cứu khoa học dưới dạng bài báo khoa học

5.6.3

Công bố kết quả nghiên cứu khoa học dưới dạng sách

PHẦN 2. THẢO LUẬN

Bài 1. Lựa chọn vấn đề nghiên cứu

4

H­íng dÉn, th¶o luËn, tù viÕt

1.1Mục đích1.2Yêu cầu1.3Nội dung1.4Các bước tiến hành

Bài 2. Trình bày tổng quan nghiên cứu khoa học

4

H­íng dÉn, th¶o luËn, tù viÕt

2.1Mục đích2.2Yêu cầu2.3Nội dung2.4Các bước tiến hành

Bài 3. Xây dựng đề cương nghiên cứu khoa học

4

H­íng dÉn, th¶o luËn, tù viÕt

3.1Mục đích3.2Yêu cầu3.3Nội dung3.4Các bước tiến hành

Tổng

36

7. Tài liệu học tập

1 – Nguyễn Ngọc Nông, Nguyễn Khắc Thái Sơn, Đàm Xuân Vận ( 2013 ). Bài giảng phương pháp tiếp cận khoa học, Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên .

8. Tài liệu tham khảo chính

1 – Vũ Cao Đàm ( 2006 ), Phương pháp luận điều tra và nghiên cứu khoa học, Nxb Khoa học và kỹ thuật, TP. Hà Nội, 2006 .2 – Nguyễn Văn Hộ và Nguyễn Huy Quát ( 1997 ), Phương pháp luận nghiên cứu và điều tra khoa học ( tài liệu dùng cho học viên cao học, nghiên cứu sinh và cán bộ nghiên cứu và điều tra ) Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên .3 – Ruzavi G.I ( 1987 ), Các phương pháp điều tra và nghiên cứu khoa học, Nxb khoa học và kỹ thuật, TP.HN, 1987, tr. 5 ( bản dịch tiếng Việt của Nguyễn Như Thịnh ) .4 – Đỗ Ngọc Oanh, Hoàng Văn Phụ, Nguyễn Thế Hùng, Hoàng Thị Bích Thảo ( 2004 ), Giáo trình phương pháp thí nghiệm đồng ruộng, Nxb Nông nghiệp, TP.HN, 2004 .5 – Phương Kỳ Sơn ( 2001 ), Phương pháp điều tra và nghiên cứu khoa học, Nxb Chính trị Quốc gia .6 – Lê Từ Thành ( 1995 ), Logic học và phương pháp luận điều tra và nghiên cứu khoa học, Nxb trẻ thành phố Hồ Chí Minh, 1995 ( in lần thứ tư ) .7 – Trịnh Đình Thắng, Đỗ Công Tuấn, Lê Hoài An ( 1994 ), Nghiên cứu khoa học công nghệ tiên tiến ( lý luận và thực tiễn ), Nxb Chính trị Quốc gia, Thành Phố Hà Nội, 1994 .8 – Nguyễn văn Tiển ( 2006 ), Giáo trình phương pháp luận điều tra và nghiên cứu khoa học, Nxb Xây dựng, TP.HN, 1994 .

9. Cán bộ giảng dạy

TTHọ và tên giảng viênThuộc đơn vị chức năng quản trịHọc vị, học hàm1Nguyễn Ngọc NôngKhoa Tài nguyên và MTPGS.TS2Nguyễn Khắc Thái SơnKhoa Tài nguyên và MTPGS.TS3Đàm Xuân VậnKhoa Tài nguyên và MTPGS.TS4Nguyễn Quang ThiKhoa Tài nguyên và MTThạc sĩ5Trần Huê ViênKhoa Chăn nuôi TYPGS.TS6Ngô Xuân BìnhKhoa CNSH và CNTPPGS.TS7Đàm Văn VinhKhoa Lâm nghiệpTiến sĩ8Nguyễn Thị TuyênKhoa Lâm nghiệpThạc sĩ9Dương Văn SơnKhoa Kinh tế và PTNTPGS.TS10Lưu Thị Thuỳ LinhKhoa Kinh tế và PTNTThạc sĩ11Phan Thị VânKhoa Nông họcTiến sĩThái Nguyên, ngày 12 tháng 01 năm 2013

Trưởng Khoa

TS. Hoàng Văn Hùng

Trưởng Bộ môn

TS. Hoàng Văn Hùng

Giảng viên mô tả đề cương

PGS.TS. Nguyễn Khắc Thái Sơn