Dân chủ – Wikipedia tiếng Việt

Dân chủ là một phương pháp ra quyết định tập thể trong đó mọi thành viên đều có quyền ngang nhau khi tham gia ra quyết định[1].

Dân chủ cũng được hiểu là một hình thái nhà nước thừa nhận nguyên tắc thiểu số phục tùng đa số. Với tư cách là một hình thái nhà nước, dân chủ không phải là “đa số thắng thiểu số” một cách chung chung. Nhà nước dân chủ mang tính giai cấp, nó là phương tiện và công cụ của giai cấp thống trị “bảo đảm cho một giai cấp thi hành bạo lực một cách có hệ thống chống lại một giai cấp khác“. Vì vậy, không có dân chủ cho tất cả mọi người. Hiểu theo nghĩa này, dân chủ cũng là một phạm trù lịch sử, gắn liền với sự tồn tại của nhà nước và sẽ biến mất khi nhà nước tiêu vong. Trong lịch sử từng có ba loại nhà nước dân chủ là dân chủ chủ nô, dân chủ tư sản và dân chủ xã hội chủ nghĩa.[2][3][4]

Theo nhà khoa học chính trị Larry Diamond, chế độ dân chủ bao gồm bốn yếu tố chính (1) hệ thống chính trị cho việc lựa chọn và thay thế các chính phủ thông qua bầu cử tự do và công bằng, (2) tham gia tích cực của công dân, trong chính trị và đời sống dân sự, (3) bảo vệ quyền con người của mọi công dân, (4) pháp quyền, mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật.[5]

Bạn đang đọc: Dân chủ – Wikipedia tiếng Việt

Bức tranh thế kỷ XIX của Philipp Foltz miêu tả Pericles đang diễn thuyết trước nghị viện Hy Lạp

Dân chủ có nguồn gốc từ Hy Lạp cổ đại[6][7]. Thuật ngữ này xuất hiện đầu tiên tại Athena, Hy Lạp trong thế kỷ thứ V TCN với cụm từ δημοκρατία ([dimokratia] (trợ giúp·thông tin)), “quyền lực của nhân dân”[8] được ghép từ chữ δήμος (dēmos), “nhân dân” và κράτος (kratos), “quyền lực” vào khoảng giữa thế kỷ thứ V đến thứ IV trước Công nguyên để chỉ hệ thống chính trị tồn tại ở một số thành bang Hy Lạp, nổi bật nhất là Anthena sau cuộc nổi dậy của dân chúng vào năm 508 TCN.[9] Tương truyền, hình thức nhà nước này được Quốc vương Theseus – vị vua khai quốc của thành bang Athena – áp dụng lần đầu tiên trong thời kỳ thượng cổ.[10] Chính phủ đó được xem là hệ thống dân chủ đầu tiên. Tại đó, người dân bầu cho mọi việc. Nhiều người xem hệ thống tại Athena chỉ diễn tả một phần của nền dân chủ vì chỉ có một thiểu số được bầu cử, trong khi nữ giới và dân nô lệ không được phép bầu. Các nền văn hóa khác cũng có đóng góp đáng kể vào quá trình phát triển của dân chủ như Đông Á, Ấn Độ cổ đại[11], La Mã cổ đại[12], Châu Âu[12], và Nam Bắc Mỹ[13]. Tại các nước Đông Á chịu ảnh hưởng của Khổng giáo, tuy nhà vua nắm quyền tối cao nhưng mọi vấn đề quan trọng của quốc gia đều phải được nhà vua đem ra bàn luận với bá quan văn võ. Sau quá trình thảo luận, nhà vua sẽ là người ra quyết định dựa trên ý kiến của các quan. Đó là cơ chế làm việc tương tự với các nghị viện trong nền dân chủ hiện đại chỉ khác nhau ở chỗ nhà vua có quyền quyết định tối hậu còn nghị viện ban hành luật pháp dựa trên quan điểm số đông. Ngoài ra còn có Ngự sử đài có chức năng hặc tấu tất cả mọi việc nhằm can gián những việc không đúng hoặc chưa tốt của vua và quan lại. Đây cũng là một định chế làm tăng tính dân chủ của bộ máy nhà nước quân chủ Đông Á.

Ở mọi nền văn minh, nền dân chủ sống sót trong những hội đồng dân cư như bộ lạc, thị tộc, công xã, làng xã … từ thời thượng cổ, ở nhiều nơi liên tục sống sót cho đến thời nay trong đó người đứng đầu hội đồng sẽ do hội đồng bầu chọn. Đó là hình thức tổ chức triển khai sơ khai nhất của con người trước khi nhà nước xuất hiện. Nghĩa của từ ” dân chủ ” đã đổi khác nhiều lần từ thời Hy Lạp cổ đến nay vì từ thế kỷ thứ XVIII đã có nhiều cơ quan chính phủ tự xưng là ” dân chủ “. Trong cách sử dụng thời nay, từ ” dân chủ ” chỉ đến một chính phủ nước nhà được dân chọn, không cần biết bằng cách trực tiếp hay gián tiếp. Quyền đi bầu khi xưa mở màn từ những nhóm nhỏ ( như những người giàu sang thuộc một nhóm dân tộc bản địa nào đó ) qua thời hạn đã được lan rộng ra trong nhiều bộ luật, nhưng vẫn còn là một yếu tố gây tranh cãi tương quan đến những chủ quyền lãnh thổ, khu vực bị tranh chấp có nhiều người nhập cư, và những vương quốc không công nhận những nhóm sắc tộc nào đó .

Trong chính trị học, dân chủ dùng để mô tả cho một số ít hình thức nhà nước và cũng là một loại triết học chính trị. Mặc dù chưa có một định nghĩa thống nhất về ‘dân chủ'[14], có hai nguyên tắc mà bất kỳ một định nghĩa dân chủ nào cũng đưa vào. Nguyên tắc thứ nhất là tất cả mọi thành viên của xã hội (công dân) đều có quyền tiếp cận đến quyền lực một cách bình đẳng và thứ hai, tất cả mọi thành viên (công dân) đều được hưởng các quyền tự do được công nhận rộng rãi.[15][16][17] Một số người định nghĩa dân chủ là một “chế độ của đa số với một số quyền cho thiểu số“. Chủ quyền nhân dân là một triết lý phổ biến nhưng không phải lúc nào cũng là động lực để hình thành một nền dân chủ. Tại một số quốc gia, dân chủ dựa trên nguyên tắc triết học về quyền bình đẳng. Nhiều người sử dụng thuật ngữ “dân chủ” như một cách nói tắt của dân chủ tự do, còn bao gồm thêm một số yếu tố như đa nguyên chính trị, sự bình đẳng trước pháp luật, quyền kiến nghị các viên chức được bầu nếu cảm thấy bất bình, quyền tự do ngôn luận, thủ tục tố tụng, quyền tự do công dân, quyền con người, và những yếu tố của xã hội dân sự độc lập với nhà nước.

Dân chủ được gọi là “hình thức nhà nước cuối cùng” và đã lan rộng trên khắp toàn cầu[18]. Dân chủ còn có một định nghĩa khác trong lý thuyết hiến pháp, đặc biệt là khi nghiên cứu về công việc của những “Khai quốc công thần Hoa Kỳ”. Trong cách dùng này, thì chữ “dân chủ” để riêng chỉ đến “dân chủ trực tiếp”, trong khi “dân chủ đại biểu” trong đó dân chúng bầu người thay mặt cai trị theo một hiến pháp thì lại dùng chữ “cộng hòa” (republic). Theo cách dùng hiện thời thì chữ “cộng hòa” dùng để chỉ bất cứ một quốc gia nào có một người quốc trưởng được bầu lên làm việc một thời gian có hạn, khác với hầu hết các chính phủ quân chủ cha truyền con nối hiện thời đều là các chính phủ dân biểu và hiến pháp quân chủ nhưng cai trị theo chế độ nghị viện (parliamentarism) do đó là nền dân chủ. Tại một số quốc gia, chế độ dân chủ mang danh nghĩa là nền quân chủ, nhưng trong thực tế được lãnh đạo bởi một Nghị viện được bầu một cách dân chủ. Các danh từ cổ này vẫn còn chút thông dụng trong cách cuộc tranh biện giữa Phe bảo thủ và Đảng Libertarian tại Hoa Kỳ. Tại Hoa Kỳ, tam quyền phân lập thường được xem là đặc tính hỗ trợ cho dân chủ, nhưng ở các quốc gia khác, như Vương quốc Anh, triết lý chi phối lại là chủ quyền tối cao của nghị viện (mặc dù trên thực tế vẫn duy trì sự độc lập tòa án). Trong các trường hợp, “dân chủ” được dùng với nghĩa dân chủ trực tiếp. Mặc dù thuật ngữ “dân chủ” thường được dùng trong bối cảnh chính trị của quốc gia, những nguyên lý này cũng áp dụng cho các tổ chức cá nhân và các nhóm khác.

Những nhà lập hiến nguyên thủy của Hiến pháp Hoa Kỳ được ghi nhận là đã biết điều mà họ cho là sự nguy hiểm của cách cai trị theo đa số, trong đó tự do cá nhân có thể bị đàn áp. Ví dụ, James Madison, trong Federalist Papers số 10 đã cổ võ cho nền cộng hòa hơn là nền dân chủ chính là để bảo vệ cá nhân chống lại đa số.[19] Tuy vậy, trong thời điểm đó, các nhà lập hiến đã dựng nên những cơ quan dân chủ và cải cách xã hội quan trọng trong khuôn khổ của hiến pháp và Dự luật Dân quyền (Bill of Rights). Họ giữ lại những yếu tố hay nhất của thể chế dân chủ, sau khi đã sửa sai bằng cách cân bằng quyền lực và với một cơ cấu liên bang nằm lên trên. Theo như cách nói mạnh mẽ và sắc sảo của Thomas Jefferson thì lời hứa của dân chủ là “được sống, được tự do và mưu cầu hạnh phúc“.

Có những quan điểm khác về nền dân chủ như John Stuart Mill cho rằng lập pháp theo chiêu thức dân chủ tốt hơn không dân chủ ở chỗ những người ra quyết định hành động phải tính đến quyền lợi, quyền và quan điểm của hầu hết dân chúng. Nền dân chủ trao quyền lực tối cao chính trị cho mỗi đại biểu và có nhiều người tham gia vào quy trình lập pháp hơn dưới chính sách chuyên chế. Nền dân chủ cũng đáng an toàn và đáng tin cậy hơn trong việc đưa ra những quyết định hành động đúng đắn vì nó được cho phép nhiều người tham gia vào quy trình quyết định hành động do đó nhận được nhiều nguồn thông tin và nhìn nhận phê phán luật hay chủ trương. Ra quyết định hành động theo cách dân chủ cũng hướng đến quyền lợi của công dân nhằm mục đích nâng cao những quyền lợi đó hơn là những cách ra quyết định hành động khác. Hơn nữa những cuộc đàm đạo thoáng đãng trong nền dân chủ tạo điều kiện kèm theo cho những nhìn nhận phê phán của những quan điểm đạo đức khác nhau dẫn đường cho những người ra quyết định hành động. Cuối cùng nền dân chủ làm cho nhân dân đứng lên vì bản thân họ hơn những hình thức quản lý khác vì việc ra quyết định hành động tập thể nhờ vào vào dân chúng hơn chế độ độc tài do đó trong xã hội dân chủ cá thể tự chủ hơn. Ngoài ra nền dân chủ làm cho con người tâm lý duy lý và cẩn trọng hơn chính do họ tham gia vào quyết định hành động xã hội sẽ đi theo hướng nào. Nền dân chủ cũng nâng cao phẩm chất đạo đức của công dân vì khi tham gia ra quyết định hành động họ phải lắng nghe người khác, phải biến hóa họ cho tương thích với người khác và phải tâm lý đến quyền lợi của người khác. Điều này làm cho con người phải tâm lý đến quyền lợi chung và lẽ phải thường thì do đó nền dân chủ nâng cao sự tự chủ, lý tính và đạo đức của mỗi công dân. [ 1 ]Tuy nhiên, không nhà tư tưởng nào cũng tin rằng dân chủ có ý nghĩa tích cực. Plato cho rằng dân chủ thấp kém hơn chế độ độc tài vì dân chủ hướng đến việc xóa bỏ việc quản lý vương quốc một cách chuyên nghiệp. Trong nền dân chủ, những người là chuyên viên trong việc tranh cử chứ không phải những nhà quản lý tài năng sẽ thắng cử. Điều này đồng nghĩa tương quan với việc những kẻ mị dân sẽ nắm quyền lực tối cao chứ không phải là những người tài đức vì hầu hết dân cư không có năng lực tưởng tượng được những yếu tố khó khăn vất vả mà chính trị gia phải đương đầu nhưng để thắng lợi trong cuộc bầu cử chính trị gia phải cho người dân thấy cái gì đúng và không đúng do đó những người giỏi biểu lộ trước đám đông sẽ có nhiều năng lực thắng cử hơn. Thomas Hobbes cũng cho rằng dân chủ thấp kém hơn chế độ độc tài vì công dân và chính trị gia có khuynh hướng không có ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm so với chất lượng lập pháp vì không người nào tạo ra một tác động ảnh hưởng lớn có ý nghĩa so với việc ra quyết định hành động do đó ảnh hưởng tác động xấu đến chất lượng lập pháp. Những người theo triết lý sự lựa chọn công cộng cho rằng dân chúng không có kiến thức và kỹ năng và hờ hững với chính trị do đó tạo điều kiện kèm theo cho những nhóm quyền lợi chi phối những chính trị gia và sử dụng quyền lực tối cao nhà nước để ship hàng cho quyền lợi riêng của họ trong khi bắt người khác phải gánh chịu ngân sách. Khi điều này xảy ra thì càng lan rộng ra dân chủ càng tạo ra một nền kinh tế tài chính thiếu hiệu suất cao. [ 1 ]Dân chủ còn được xem là tiềm ẩn những giá trị như tự do và bình đẳng. Các nguyên tắc cơ bản của nền dân chủ được tạo ra dựa trên ý tưởng sáng tạo mọi người đều có quyền tự do. Dân chủ lan rộng ra ý tưởng sáng tạo mỗi người làm chủ đời sống của anh ta nên có quyền tham gia vào quy trình ra quyết định hành động tập thể. Mỗi người đều chịu ảnh hưởng tác động của xã hội mình đang sống do đó chỉ khi anh ta có có lời nói và lá phiếu ngang nhau trong cuộc bầu cử thì mới hoàn toàn có thể trấn áp những điều kiện kèm theo xã hội đang ảnh hưởng tác động đến anh ta. Chỉ trong nền dân chủ con người mới có thời cơ tự chủ. Cá nhân có quyền tự chủ sẽ có quyền tham gia vào nền dân chủ. Quyền tự chủ cũng được cho phép con người mắc sai lầm đáng tiếc. Mỗi người có quyền ra quyết định hành động có hại cho bản thân anh ta nên một hội đồng có quyền ra quyết định hành động sai lầm đáng tiếc cho họ trải qua nền dân chủ. Những người ủng hộ dân chủ còn cho rằng dân chủ là một cách đối xử với những cá thể một cách bình đẳng. Khi con người cố gắng nỗ lực xử lý yếu tố một cách đúng đắn theo những cách khác nhau, mỗi người có khuynh hướng áp đặt giải pháp của họ lên người khác. Chính vì vậy tranh luận phát sinh. Dân chủ là hiện thân của việc thỏa hiệp một cách độc lập và tốt đẹp để xử lý xích míc quan điểm và quyền lợi. Trong quy trình thỏa hiệp đó mọi người đều có vị thế ngang nhau khi ra quyết định hành động. Việc ra quyết định hành động theo cách dân chủ tôn trọng quan điểm của mỗi cá thể trong yếu tố chung bằng cách cho mỗi người quyền phát biểu ngang nhau trong trường hợp sự không tương đồng. [ 1 ]
Bản đồ thể hiện các quốc gia tuyên bố có nền dân chủ, vào tháng 3 năm 2008.

 Chính phủ tuyên bố có nền dân chủ

 Chính phủ không tự nhận mình là dân chủ.

Những nền dân chủ văn minh gồm có những định chế sau đây :

• Hiến pháp để giới hạn các quyền và kiểm soát hoạt động của chính phủ, có thể là hiến pháp thành văn, bất thành văn hoặc hỗn hợp cả hai loại.
• Bầu các ứng cử viên một cách tự do và công bằng.
• Quyền bầu cử và ứng cử của người dân.
• Quyền tự do ngôn luận, tự do lập hội…
• Quyền tự do báo chí và quyền truy cập thông tin từ nhiều nguồn.
• Quyền tự do giao thiệp.
• Quyền công bằng trước pháp luật và xét xử tuân theo quy tắc của pháp luật.
• Người dân được thông tin về quyền lợi và trách nhiệm dân sự.

Dân chủ xã hội chủ nghĩa hay còn gọi là dân chủ nhân dân là cụm từ mô tả nền dân chủ của các nước xã hội chủ nghĩa do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Các nước xã hội chủ nghĩa đều tuyên bố mình là nền dân chủ, thậm chí còn gắn từ “dân chủ” vào tên nước như Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Cộng hòa Dân chủ Đức, Campuchia Dân chủ, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên… Từ khi hệ tư tưởng Marx – Lenin ra đời và phong trào vô sản nổi lên, tạo nên ý thức hệ đối lập với chủ nghĩa tư bản thì khái niệm dân chủ cũng được chia thành hai thể loại chính, những người ủng hộ chủ nghĩa xã hội thường gọi hệ thống dân chủ phương Tây là “dân chủ tư sản” (dân chủ thực chất dành riêng cho giai cấp tư sản), đồng thời gọi hệ thống dân chủ của các nước xã hội chủ nghĩa là “dân chủ nhân dân” (dân chủ cho tất cả nhân dân)[20]. Ý tưởng ban đầu về nền dân chủ nhân dân là dân chủ trực tiếp trong các cộng đồng dân cư được gọi là công xã. Hệ thống dân chủ nhân dân cuối cùng biến thành các hội đồng nhân dân (còn gọi là Soviet) bao gồm các đại biểu do nhân dân bầu ra tương tự với nền dân chủ đại nghị phương Tây. Ý tưởng dân chủ nhân dân kết hợp với ý tưởng chuyên chính vô sản hình thành khái niệm chuyên chính dân chủ nhân dân. Tại các nước cộng sản áp dụng mô hình nhà nước Leninist quyền lãnh đạo thật sự nằm trong tay một đảng cầm quyền duy nhất chứ không thuộc về các hội đồng nhân dân.

Có quan điểm cho rằng trên nguyên tắc, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa có một số ít đặc thù sau [ 21 ] :

• Nhà nước do nhân dân lập ra thông qua cơ chế phổ thông đầu phiếu và kín
• Mọi cơ quan quyền lực Nhà nước đều do nhân dân ủy quyền
• Mọi hoạt động của Nhà nước vì lợi ích của nhân dân
• Mọi hoạt động của Nhà nước phải được đặt dưới sự kiểm tra, giám sát của nhân dân
• Nhân dân có quyền bày tỏ sự tín nhiệm với các cơ quan Nhà nước.

Những người ủng hộ nền dân chủ phương Tây gọi mạng lưới hệ thống dân chủ của họ là quốc tế tự do, gọi những nước xã hội chủ nghĩa là chính sách toàn trị. Mỗi bên có ý niệm khác nhau về chủ đề này. Những người ủng hộ dân chủ phương Tây thường nhấn mạnh vấn đề vào góc nhìn đầu phiếu đại trà phổ thông, những quyền tự do chính trị, tự do dân sự. Phía xã hội chủ nghĩa lại nhấn mạnh vấn đề vào góc nhìn làm chủ giá trị thặng dư, tư liệu sản xuất, phân phối của cải xã hội công minh và phúc lợi xã hội. [ 22 ]

Theo phía những người ủng hộ chủ nghĩa tư bản như những người tự do hay bảo thủ, dân chủ đi kèm với đa nguyên chính trị và đa đảng – mặc dù cơ chế không bộc lộ đầy đủ giá trị dân chủ. Những người dân tộc chủ nghĩa (kể cả một số ủng hộ chủ nghĩa tư bản) và chủ nghĩa phát xít thường khước từ cơ chế này. Trong khi đó những người xét lại chủ nghĩa Marx (dân chủ xã hội) chấp thuận một nền “dân chủ thuần túy” trong khi vẫn tự cho mình đấu tranh quyền lợi công nhân. Ngược lại những người cộng sản chính thống ủng hộ cho chế độ một đảng cộng sản, sự nhất nguyên chính trị và thực hành nền “dân chủ xã hội chủ nghĩa” trước khi xã hội chuyển sang xã hội cộng sản được Marx miêu tả “sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người“. Những người ủng hộ tôn giáo hay thần quyền thường khước từ dân chủ nhưng cùng với sự phát triển của xã hội, nhận thức của họ cũng thay đổi và chấp thuận một nền dân chủ gắn với tôn giáo.

Hiện nay những vương quốc có nền dân chủ vẫn luôn ước mong và hoạt động, lôi kéo những vương quốc chưa có nền dân chủ hãy nên mạnh dạn cải cách chính trị theo hướng dân chủ hóa để tạo điều kiện kèm theo thiết lập một nền dân chủ thật sự. Sự Viral của tư tưởng dân chủ từ những nước phương Tây sang những nước khác thành một làn sóng dân chủ. Làn sóng dân chủ đã trở thành một trào lưu chính trị có tác động ảnh hưởng trên quốc tế. Tuy nhiên, sự sống sót của nền dân chủ nhờ vào vào những yếu tố nội tại của một vương quốc chứ không hề áp đặt từ bên ngoài. Nó là hiệu quả của một quy trình tiến hóa xã hội vĩnh viễn dựa trên sự tăng trưởng của nhân tính và lý tính trải qua quy trình khai sáng lê dài nhiều thế hệ. Nền dân chủ phương Tây lúc bấy giờ là hiệu quả của quy trình tiến hóa xã hội lê dài trong suốt 500 năm qua trong đó dân chủ sẽ tăng lên cùng với thu nhập trung bình đầu người và trình độ dân trí [ 23 ]. Nhiều trào lưu dân chủ trên quốc tế được phương Tây ủng hộ không thiết lập nổi một nền dân chủ không thay đổi mà hướng dẫn tới hỗn loạn và nội chiến do những phe phái chính trị không hề hợp tác với nhau để duy trì nền dân chủ mà đấu tranh với nhau để giành quyền lực tối cao với sự tương hỗ của ngoại bang còn dân chúng bị hấp dẫn vào cuộc xung đột đó. Điển hình như một số ít nước Trung Á và Trung Đông từng trải qua những cuộc cách mạng dân chủ được phương Tây tương hỗ đều không thiết lập nổi nền dân chủ mà đang chìm trong hỗn loạn và nội chiến. Cho đến năm năm nay, chỉ số dân chủ của những vương quốc này rất thấp như Afghanistan là 2,55, Iraq là 4,08, Lebanon là 4,86, Libya là 2,25, Syria là 1,43, Ai Cập là 3,31 … [ 24 ] Không phải hội đồng nào cũng có tính cách, văn hóa truyền thống và nhận thức tương thích với nền dân chủ. Không thể có nền dân chủ nếu những bên tham gia vào nền dân chủ không hiểu rõ thế nào là dân chủ và làm cách nào để duy trì dân chủ nghĩa là không hề có nền dân chủ nếu xã hội không có nền tảng tư tưởng vững chãi về dân chủ. Không phải vương quốc nào cũng có những điều kiện kèm theo kinh tế tài chính – chính trị – xã hội tương thích với nền dân chủ. Việc nỗ lực mô phỏng một hình thức nhà nước mà không hiểu rõ triết lý, ưu điểm yếu kém và những điều kiện kèm theo sống sót của nó hướng dẫn xã hội đến hỗn loạn. Sự bất mãn của dân chúng chỉ góp thêm phần làm cho một nhà nước sụp đổ, dẫn xã hội đến hỗn loạn chứ không khi nào đem đến một nền dân chủ. Chỉ có sự trưởng thành của họ mới tạo ra nền dân chủ .

Vấn đề cơ bản[sửa|sửa mã nguồn]

Có ba yếu tố quan trọng so với nền dân chủ. Vấn đề thứ nhất là ai nên là người chỉ huy. Plato cho rằng một số ít người mưu trí và có đạo đức hơn những người khác do đó những người đó nên quản lý. Vấn đề thứ hai là xã hội có sự phân công lao động nên nếu mọi người tập trung chuyên sâu vào những hoạt động giải trí chính trị thì không còn thời hạn và nguồn năng lượng để thao tác khác. trái lại nếu họ tập trung chuyên sâu thời hạn và công sức của con người vào những việc khác thì họ không hề tham gia vào chính trị. Vấn đề thứ ba là những cá thể có quá ít tác động ảnh hưởng lên những quyết định hành động chính trị nên họ thiếu ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm so với lá phiếu của họ. [ 1 ]
Một người phụ nữ đang bỏ lá phiếu của cô ấy trong vòng hai của cuộc bầu cử tổng thống Pháp năm 2007.
Dân chủ có nghĩa là một mạng lưới hệ thống cơ quan chính phủ được xây dựng và mang tính chính danh trải qua bầu cử. Tuy nhiên, không phải ai cũng được ứng cử trong những cuộc bầu cử ; chỉ có những người tham gia mới được lựa chọn để ứng cử. Thêm vào đó, không phải ai cũng được đi bầu. Hầu hết những nước dân chủ chỉ được cho phép những người dân đủ tuổi ( thường là 18 ) bầu. Một số vương quốc không cho một số ít người khác bầu ( ví dụ điển hình như người phạm tội ) .

Vài hệ thống bầu cử, như các hình thức đại diện tỷ lệ, muốn nhắm chắc được là tất cả các nhóm chính trị kể cả nhóm thiểu số của các đảng nhỏ đều được có mặt “đồng đều” trong các cơ quan lập pháp, theo tỷ lệ số phiếu trong tay; thay vì theo hình thức đại diện đa số tức là theo tỷ số của toàn bộ cử tri mà họ chiếm được trong một vùng nào đó. Cái mâu thuẫn của tỷ lệ với đại diện không phải chỉ là một vấn đề lý thuyết, vì thực ra cả hai hình thức rất thông dụng trên thế giới, mỗi hình thức dựng nên một loại chính phủ khác biệt. Một điểm chính hay được tranh biện là vấn đề có một người trực tiếp thay mặt cho cử tri địa phương, hay là để cho lá phiếu của mỗi người đều giống nhau, bất kể người đó đang sống tại nơi nào trong quốc gia. Vài quốc gia như Đức và Tân Tây Lan muốn có cả đại diện từng vùng lẫn đại diện tỷ lệ, cả hai hiện diện song song mà không lấn át nhau. Hệ thống này thường được gọi là Mixed Member Proportional tạm dịch là Phân thân Tỷ lệ.

Việc bầu cử, tự nó, không phải là một điều kiện kèm theo đủ cho nền dân chủ sống sót. Nhiều chế độ độc đoán hay độc tài thường tổ chức triển khai bầu cử để trá hình một chính sách dân chủ. Tuy nhiên, trong những cuộc bầu cử, họ đã đặt ra nhiều hạn chế như hạn chế người đủ tiêu chuẩn ra ứng cử, hạn chế quyền hạn của những đại biểu, hay những chủ trương họ hoàn toàn có thể lựa chọn, bầu cử không tự do và công minh ( rình rập đe dọa những người bầu cho một ứng viên nào đó ), trá hình hiệu quả … Một số ví dụ trong lịch sử dân tộc của những nền ” dân chủ ” này là Iraq dưới quyền Saddam Hussein, Philippines thời Ferdinand Marcos. Những nhà độc tài cũng hoàn toàn có thể tận dụng nền dân chủ để nắm chính quyền sở tại sau đó thủ tiêu luôn nền dân chủ .Một khó khăn vất vả đang thấy trong những nền dân chủ là phí tổn ngày càng cao của những mùa tranh cử, khiến cho ứng viên phải dựa vào sự hỗ trợ vốn của người giàu. Sau khi đắc cử họ phải làm luật theo hướng có lợi cho những người đã hỗ trợ vốn cho họ. Một yếu tố khác của nền dân chủ là đám đông không phải khi nào cũng sáng suốt, đủ trưởng thành về mặt chính trị để bầu ra những chỉ huy tốt. Những cuộc bầu cử luôn bị chi phối bởi những hoạt động giải trí tuyên truyền chính trị. Phe phái nào tuyên truyền có hiệu suất cao hơn hoàn toàn có thể chiếm được nhiều cử tri hơn do đó sẽ đắc cử. Để vượt mặt đối thủ cạnh tranh, những ứng viên phải hứa cho đi nhiều hơn nữa còn ngân sách và nợ nần sẽ do thế hệ sau trả. Hơn nữa họ phải trì hoãn những chủ trương thiết yếu nhưng không nhận được sự ủng hộ của công chúng để giành thắng lợi trong bầu cử. Kết quả là những yếu tố như thâm hụt ngân sách, nợ công cao, tỷ suất thất nghiệp cao được đẩy từ chỉ huy này sang chỉ huy khác. [ 25 ]

Văn hóa dân chủ[sửa|sửa mã nguồn]

Tại những vương quốc không có truyền thống cuội nguồn dân chủ vững chãi, chỉ riêng tự do bầu cử thì hiếm khi quy đổi được chế độ độc tài thành dân chủ, mà còn cần phải có sự biến hóa lớn trong văn hóa truyền thống chính trị, tập quán hoạt động và sinh hoạt chính trị và tạo dựng được những định chế của một nhà nước dân chủ. Không những vậy nền dân chủ còn cần đến sự trung lập và phục tùng dân sự của những cơ quan đấm đá bạo lực như quân đội, công an. Nếu không tạo lập được những yếu tố vừa kể thì một cuộc cách mạng nhân danh dân chủ hướng dẫn tới hỗn loạn, nội chiến và thanh trừng lẫn nhau chứ không khi nào thiết lập nổi một nền dân chủ. Ta thấy như trong trường hợp Cách mạng Pháp hay Uganda hay Iran ngày này, đều là chỉ đạt được dân chủ số lượng giới hạn một thời hạn, cho đến khi xuất hiện những đổi khác lớn thì mới có được nền dân chủ trong đó nhân quyền và dân quyền được nhà nước tôn trọng, những phe phái hoàn toàn có thể đối thoại với nhau và gật đầu giành quyền lực tối cao trải qua bầu cử. Cách mạng Pháp là một nổi bật cho thấy một cuộc cách mạng nhân danh dân chủ, tự do đã dẫn đến việc những nhà cách mạng sau khi chém giết những người thuộc chính quyền sở tại cũ lại quay sang chém giết lẫn nhau. Cuộc cách mạng này đưa nước Pháp vào thực trạng đấm đá bạo lực và hỗn loạn trong thời hạn dài dẫn đến việc người ta phải tái lập lại nền quân chủ để không thay đổi xã hội, tuy nhiên nước Pháp vẫn bị chia rẽ trong hàng trăm năm sau đó .

Một yếu tố của nền nếp dân chủ là ý niệm “đối lập tốt, đối lập trung thành”. Tại những quốc gia có tập quán thay đổi chính quyền bằng bạo lực, thì điều này hẳn nhiên rất khó. Danh từ này ý nói là mọi phe trong một quốc gia dân chủ đều một lòng chấp nhận một số giá trị căn bản. Tuy vẫn có bất đồng ý kiến, các phe tương tranh đều chấp nhận sự tồn tại của nhau, chấp nhận sự khác biệt và chấp nhận mỗi phe đều có vai trò chính đáng, quan trọng trong nền chính trị. Những quy tắc căn bản của xã hội phải khuyến khích việc tranh cãi trong tinh thần ôn hòa, khoan dung, chấp nhận khác biệt, lịch sự và tôn trọng lẫn nhau. Trong những xã hội đó, người thua chấp nhận quyết xét của lá phiếu chung sau khi bầu cử, và trao chuyển quyền lực trong hòa bình. Cả hai bên phải hợp tác để giải quyết những vấn đề chung của xã hội. Người thua như vậy sẽ được yên lòng là sẽ không mất mạng hay mất tự do, và có thể tiếp tục tham dự hoạt động chính trị. Phe đối lập tiếp tục tham gia vào nền chính trị và được thừa nhận họ đóng vai trò quan trọng trong nền chính trị quốc gia. Họ không phải trung thành với những chính sách của chính phủ mà là với căn bản hợp pháp của quốc gia và tiến trình dân chủ. Cuộc bầu cử dân chủ không phải là một cuộc đấu tranh sinh tồn giữa các đảng phái chính trị mà là một cuộc cạnh tranh để phục vụ.[26]

Xem thêm: CÔNG TY TNHH CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC

Đa số chuyên chế[sửa|sửa mã nguồn]

Tomáš Garrigue Masaryk, Tổng thống Tiệp Khắc đầu tiên, đã nói “Demokracie má své chyby, protože občané mají své chyby. Jaký pán, takový krám.” (tiếng Séc: ” Dân chủ có sai lầm đáng tiếc của nó do tại nhân dân có sai lầm đáng tiếc của họ. Như là người chủ shop. “)

Người ta sợ rằng cai trị bằng đa số có thể đưa đến nạn “đa số chuyên chế“, dù có được ủy quyền bởi số lớn từ mọi tầng lớp hay không. Đó là cái nạn xảy ra khi một hệ thống dân chủ có thể trao quyền cho đại biểu dân cử để họ thay mặt hành động theo ý kiến của đa số, chống lại một thiểu số nào đó. Như vậy rõ ràng là có thể phá hỏng nguyện vọng dân chủ, là muốn trao quyền cho tất cả mọi công dân. Trong nhà nước dân chủ, phe thiểu số không bị đa số tước các quyền dân sự và chính trị của mình. Thiểu số chỉ phục tùng các quyết định của đa số với điều kiện các quyết định đó không vi phạm các quyền của phe thiểu số. Việc đa số đưa ra các quyết định xâm phạm lợi ích của thiểu số cũng bị xem là vi phạm nguyên tắc dân chủ vì theo nguyên tắc này tất cả mọi thành viên trong xã hội đều có quyền ngang nhau. Bản chất của dân chủ là bảo vệ quyền và lợi ích của thiểu số trước xu hướng lấn áp, tước đoạt của đa số. Điều này khác với bản chất của chủ nghĩa toàn trị là những người cai trị nhân danh đa số để đàn áp những nhóm thiểu số trong xã hội.

Nền dân chủ có những cơ chế để tránh tình trạng đa số chuyên chế. Hiến pháp bảo vệ xã hội dân chủ chống lại nạn chuyên chế của đa số. Muốn thay đổi hiến pháp cần phải có đa số tuyệt đối đại biểu, hoặc cần thẩm phán và thẩm phán đoàn theo các thủ tục đã được quy định, hoặc, trường hợp hiếm là cần một cuộc trưng cầu dân ý. Những điều kiện này thường được kết hợp với nhau. Ngoài ra, sự phân quyền thành lập pháp, hành pháp và tư pháp làm đa số khó có thể làm theo ý riêng. Tuy nhiên, đa số vẫn có thể chèn ép thiểu số một cách hợp pháp nhưng thiểu số đó phải rất yếu, và trên thực tế thì phải có một đa số mạnh đồng ý điều đó. Một lý luận nữa là các nhóm, đa số hay thiểu số, tùy theo vấn đề, thường rất là những nhóm khác nhau; như vậy phe đa số phải cẩn thận cân nhắc ý kiến của thiểu số, đề phòng trường hợp tối hậu trở thành thiểu số. Một lý luận khác là tuy có những bất trắc, cai trị theo đa số vẫn tốt hơn các chính thể khác, và đa số chuyên chế dù sao thì cũng là khá hơn là thiểu số chuyên chế.

Sau đây là vài trường hợp hầu hết chuyên chế :

Vai trò của cử tri[sửa|sửa mã nguồn]

Trong lịch sử dân tộc, quyền bầu cử từng bị số lượng giới hạn chỉ dành cho một những tầng lớp nào đó như giới quý tộc, công dân tự do, những người có thu nhập cao, phái mạnh. Hiện nay, ở những vương quốc có nền dân chủ công dân nam và nữ đến tuổi đi bầu đều có quyền bầu cử. Tuy nhiên nhà nước dân chủ không phải là thể chế không thay đổi chỉ đơn thuần nhờ thiết kế được một hiến pháp dân chủ. Nền dân chủ cần có một cử tri đoàn thận trọng và chăm sóc để lựa chọn, và sau đó trấn áp bằng sức mạnh của công luận so với chính trị gia mà họ chọn để chỉ huy vương quốc. Trong xã hội dân chủ, những nghiệp đoàn, những quan chức và người dân phải có quan điểm của mình. [ 27 ] Theo Lý Quang Diệu, sự quản lý và vận hành của mạng lưới hệ thống dân chủ về cơ bản là những yếu tố quan trọng được đặt ra trước nhân dân qua những cuộc bầu cử. Bất kỳ ai được lựa chọn để đại diện thay mặt cho nhân dân đều được kỳ vọng thực thi những trách nhiệm mà người dân trao cho họ. [ 28 ] Tuy nhiên đám đông không phải khi nào cũng sáng suốt, đủ trưởng thành về mặt chính trị để bầu ra những chỉ huy tốt. Đôi khi người dân cảm thấy chán nản với những nâng cấp cải tiến đều đặn nên họ bỏ phiếu cho một sự đổi khác chỉ để đổi khác. Chế độ dân chủ chỉ có công dụng tích cực nếu mỗi người dân lựa chọn một cách có lý trí từ nhiều lựa chọn mà họ nhận được trong cuộc bầu cử. Họ phải hài hòa những kỳ vọng và mong ước của mình với những gì những đảng phái đưa ra. Hệ thống dân chủ sụp đổ nếu dân cư có lựa chọn không bình thường. Nền dân chủ cũng thất bại nếu không một đảng nào đưa ra được một sự lựa chọn duy lý. [ 29 ] Nền dân chủ cũng hoàn toàn có thể tạo ra những luật kém chất lượng được phong cách thiết kế bởi những kẻ mị dân để làm hài lòng những cử tri thiếu thông tin và để thỏa mãn nhu cầu cảm hứng của dân chúng. Chính đám đông thiếu hiểu biết và hành vi theo cảm hứng thay vì lý trí sẽ quyết định hành động tác dụng của cuộc bầu cử. [ 1 ] Chính do đó 1 số ít vương quốc chưa có nền dân chủ theo quy mô phương Tây vẫn dè dặt trong việc lan rộng ra những quyền tự do chính trị như xây dựng đảng phái, tự do ứng cử và bầu cử vì lo lắng công dân nước họ chưa đủ trưởng thành về mặt chính trị để ra những quyết định hành động chính trị có lý trí trải qua bầu cử .Cử tri không phải là một khối thuần nhất mà gồm có nhiều nhóm quyền lợi khác nhau. Mỗi nhóm có nhu yếu và nguyện vọng riêng. Mỗi công dân là thành viên của một nhóm quyền lợi nào đó có những quyền lợi gắn liền với đời sống của họ. Đối với những yếu tố này công dân được xem là có vừa đủ thông tin và muốn có tác động ảnh hưởng lên chúng hoặc tối thiểu những thành viên tinh hoa của mỗi nhóm sẽ là đại diện thay mặt nhóm trong tiến trình dân chủ nên dân chủ không phải là sự quản lý của đa phần mà là sự quản lý của thiểu số. Chính sách và pháp luật trong xã hội dân chủ là tác dụng của quy trình mặc cả giữa những nhóm quyền lợi. [ 1 ] Tuy nhiên những nhóm quyền lợi không hình thành một cách thuận tiện. Chỉ những nhóm quyền lợi được khuynh hướng bởi những quyền lợi kinh tế tài chính can đảm và mạnh mẽ sẽ thành công xuất sắc trong việc tập hợp lại để ảnh hưởng tác động vào nhà nước tốt hơn. Do đó chỉ 1 số ít nhóm quyền lợi có tiềm lực mạnh mới hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng vào nhà nước do đó nhà nước sẽ ship hàng cho những nhóm quyền lợi này. Chính vì thế sự ảnh hưởng tác động của những nhóm quyền lợi vào nhà nước sẽ tạo ra một nhà nước thiếu hiệu suất cao ship hàng quyền lợi của 1 số ít nhóm xã hội trong khi bắt những nhóm khác gánh chịu ngân sách và tạo ra những chủ trương có ngân sách lớn hơn là quyền lợi. Chính vì thế 1 số ít học giả cho rằng nhà nước dân chủ sẽ tạo ra sự phi hiệu suất cao trong việc hoạch định và thực thi chủ trương vì thế phải chuyển một số ít công dụng của nhà nước cho thị trường và nên số lượng giới hạn tính năng của nhà nước trong việc bảo vệ quyền sở hữu và những quyền tự do cơ bản do đó những công dân thông thường hoàn toàn có thể hiểu được những chủ trương của nhà nước và hoàn toàn có thể trấn áp nhà nước tốt hơn. [ 1 ]Nền dân chủ vẫn cần một những tầng lớp tinh hoa để dẫn dắt xã hội. Vai trò của dân chúng đơn thuần là bảo vệ sự luân chuyển vị thế chỉ huy vương quốc giữa những cá thể trong những tầng lớp tinh hoa một cách tự do và êm thắm. [ 1 ] Công dân phải chuẩn bị sẵn sàng ủng hộ những nhà chỉ huy mà họ bầu chọn bằng cách nỗ lực và chấp hành kỷ luật để đạt được những tiềm năng đã nhất trí với nhau. [ 30 ] Những người theo thuyết tinh hoa cho rằng nhân dân không nên tham gia vào cuộc tranh luận về những yếu tố vương quốc và tầm nhìn của những tầng lớp tinh hoa không nên chịu ảnh hưởng tác động của dân chúng. Những người dân thông thường không có đủ thông tin và kiến thức và kỹ năng về những yếu tố xã hội để hoàn toàn có thể tham gia hoạch định chủ trương. Sự tham gia của họ chỉ tạo ra nhiễu loạn thông tin và khiến những quan điểm thiển cận, thiếu sáng suốt chiếm lợi thế do chúng được đám đông thiếu trí tuệ tương hỗ. Tầng lớp tinh hoa nên tách rời khỏi đám đông và tự quyết định hành động nên quản lý và vận hành xã hội như thế nào. [ 1 ]

Vai trò những đảng phái[sửa|sửa mã nguồn]

Les Marshall, chuyên gia nghiên cứu về dân chủ cho các quốc gia vốn chưa có dân chủ, ghi nhận rằng “trên toàn cầu, ngoài chính thể dân chủ đa đảng, không còn cách nào khác cho các quốc gia này có thể tạo dựng dân chủ cả“. Theo Lý Quang Diệu, hệ thống dân chủ còn phải có các chính đảng trung thực và đủ năng lực để nhân dân có thể lực chọn những đảng lãnh đạo thay thế. Chế độ dân chủ có thành công trong việc tạo ra bộ máy hành chính trung thực hay không tùy thuộc vào việc liệu có đủ người được đào tạo tốt sẵn sàng đảm nhận trách nhiệm của mình thay vì nhìn đất nước đi xuống hay không.[27] Trong nền dân chủ, các đại biểu dân chủ thường là thành viên các phe phái chính trị. Điều này có thể khiến cho các đại biểu phải tuân theo đường hướng của đảng, thay vì đi theo ý muốn của cử tri hoặc chính lương tâm của họ.

Một vương quốc muốn có nền dân chủ thì phải thiết kế xây dựng một hiến pháp dân chủ và một mạng lưới hệ thống lao lý làm cơ sở cho nền dân chủ quản lý và vận hành. Nếu những đảng phái không tôn trọng hiến pháp và pháp lý thì không thể nào duy trì nền dân chủ. Trong trường hợp đó xung đột chính trị sẽ phát sinh và hoàn toàn có thể biến thành đấm đá bạo lực thậm chí còn là nội chiến. Việc những đảng phái trang nghiêm tuân thủ hiến pháp và pháp lý là điều kiện kèm theo tiên quyết để nền dân chủ hoàn toàn có thể sống sót. Các vương quốc thất bại trong việc kiến thiết xây dựng nền dân chủ thường thì vì họ không thiết kế xây dựng được hiến pháp và mạng lưới hệ thống lao lý làm cơ sở cho nền dân chủ hoặc những đảng phái không tôn trọng lao lý của vương quốc đó. Một yếu tố khác là những tầng lớp tinh hoa chính trị và liên minh của họ sẽ lan rộng ra quyền lực tối cao của cơ quan chính phủ và giới quan liêu vì quyền lợi của họ nếu công chúng không chăm sóc đến điều này thế cho nên phải có chính sách để hạn chế quyền lực tối cao của giới tinh hoa [ 1 ] .

Vai trò của xã hội dân sự[sửa|sửa mã nguồn]

Một quyền cơ bản để tạo nên nền dân chủ là mọi cá nhân có quyền tự do hội họp, tự do tổ chức và thành lập các hội dưới nhiều dạng khác nhau của tổ chức phi chính phủ. Khi những người có cùng lợi ích tập hợp nhau lại, khi đó tiếng nói của họ sẽ được lắng nghe và cơ hội để gây ảnh hưởng đối với các cuộc tranh luận về chính trị sẽ được tăng lên. Như Alexis de Tocqueville, nhà nghiên cứu chính trị nổi tiếng thế kỷ XIX, đã viết: “Không có một đất nước nào mà sự đòi hỏi cấp thiết phải có các hiệp hội để chống lại sự chuyên chế bè cánh và sự độc đoán lãnh đạo như một đất nước được xây dựng theo kiểu dân chủ“.

Các hình thức dân chủ cơ bản[sửa|sửa mã nguồn]

Dân chủ trực tiếp[sửa|sửa mã nguồn]

Dân chủ trực tiếp, hay còn gọi là dân chủ thuần túy là một hình thức nhà nước dân chủ trong đó các công dân của một quốc gia trực tiếp bỏ phiếu thông qua luật pháp của quốc gia đó thay vì bầu ra các đại diện để chấp thuận các luật đó. Dân chủ trực tiếp hiện đại đặc trưng bởi ba trụ cột chính là:

• Quyền đề xướng luật lệ
• Trưng cầu dân ý bao gồm cả trưng cầu dân ý bắt buộc cho phép nhân dân bỏ phiếu phủ quyết sự ban hành pháp luật
• Bãi nhiệm bằng cách gửi kiến nghị hoặc trưng cầu dân ý cho phép nhân dân có quyền bãi nhiệm những người đã được bầu ra

Tiểu bang Appenzell Innerrhoden của Thụy Sĩ lúc bấy giờ hay thị quốc Athens thời cổ đại là một ví dụ nổi bật nhất của một nền dân chủ trực tiếp. Trong khi đó Mỹ dù là một vương quốc cộng hòa liên bang nhưng không sống sót dân chủ trực tiếp ở mức liên bang. Dân chủ trực tiếp bị những người lập bản Hiến pháp Mỹ và một vài người ký vào bản Tuyên ngôn độc lập Hoa Kỳ phản đối can đảm và mạnh mẽ. Họ nhận thấy sự nguy khốn trong việc nhóm hầu hết sẽ áp đặt nguyện vọng của họ lên nhóm thiểu số. Ở nền dân chủ trực tiếp, những đảng chính trị không thực sự có hiệu lực hiện hành, chính bới dân cư không cần phải tuân thủ những quan điểm chung. Những người ủng hộ hình thức dân chủ trưc tiếp cho rằng nó hoàn toàn có thể khắc phục được những hạn chế của dân chủ đại diện thay mặt hay dân chủ đại nghị : đó là sự tham nhũng, sự thiếu minh bạch trong chính trị, sự bảo trợ và gia đình trị .

Dân chủ đại diện thay mặt[sửa|sửa mã nguồn]

Dân chủ đại diện thay mặt ( cũng được gọi là dân chủ gián tiếp, hay dân chủ đại nghị ) là một hình thức nhà nước dân chủ được những ” đại diện thay mặt ” của người dân quản lý và vận hành trên nguyên tắc thi hành chủ quyền lãnh thổ nhân dân ( Popular sovereignty ), ” đại diện thay mặt ” ở đây hoàn toàn có thể hiểu là những đại biểu được bầu lên và đại diện thay mặt cho ý chí của một nhóm người nào đó. Gần như toàn bộ những nền dân chủ phương Tây tân tiến là mang hình thức dân chủ đại diện thay mặt .

Dân chủ bán trực tiếp[sửa|sửa mã nguồn]

Những nền dân chủ phối hợp những yếu tố của cả hai hình thức dân chủ đại diện thay mặt và dân chủ trực tiếp, được gọi là nền dân chủ hỗn hợp hoặc nền dân chủ bán trực tiếp. Ví dụ gồm có Thụy Sĩ lúc bấy giờ và 1 số ít tiểu bang của Hoa Kỳ .

Các biến thể của nền dân chủ[sửa|sửa mã nguồn]

Quân chủ lập hiến[sửa|sửa mã nguồn]

Quân chủ lập hiến hay quân chủ đại nghị là một hình thức tổ chức triển khai nhà nước giữ nguyên vai trò của vua hay quốc vương từ thời phong kiến nhưng mọi quyền lực tối cao, mọi chi phối trong những hoạt động giải trí trong xã hội không còn tập trung chuyên sâu trong tay vua hay nữ hoàng. Vua hay nữ hoàng chỉ là người chỉ huy ý thức. Còn mọi quyền lực tối cao, mọi chi phối trong những hoạt động giải trí trong xã hội đều do nghị viện, thủ tướng do người dân bầu ra chỉ huy. Trong chính thể quân chủ lập hiến, nhà vua hay nữ hoàng là nguyên thủ vương quốc, nhưng về quyền lực tối cao thì chỉ mang đặc thù tượng trưng, đại diện thay mặt cho truyền thống cuội nguồn dòng tộc và sự thống nhất của vương quốc. Chính thể quân chủ lập hiến ở nhiều nước tăng trưởng như Nhật, Anh, Thụy Điển, Đan Mạch, Canada … ngày này thực ra mang hình thức của một nền dân chủ đại diện thay mặt .

Cộng hòa lập hiến[sửa|sửa mã nguồn]

Bản thân cụm từ ” cộng hòa ” có nhiều ý nghĩa khác nhau, nhưng thời nay thường dùng để đề cập đến một nền dân chủ đại diện thay mặt với một người đứng đầu nhà nước, ví dụ điển hình như một tổng thống hoặc một quản trị nước, được nhân dân bầu lên và chỉ hoàn toàn có thể nắm quyền trong một khoảng chừng thời hạn hạn chế. Điều này trái ngược với những vương quốc quân chủ lập hiến nơi người đứng đầu nhà nước thường là một vị vua hoặc nữ hoàng hoàn toàn có thể quản lý trọn đời, mặc dầu về thực chất thì cả hai cũng đều là hình thức dân chủ đại diện thay mặt .

Dân chủ tự do[sửa|sửa mã nguồn]

Dân chủ xã hội chủ nghĩa[sửa|sửa mã nguồn]

Các nước xã hội chủ nghĩa có quy mô chính trị mô phỏng Liên Xô không phải là nền dân chủ theo cách hiểu của phương Tây. Dân chủ là một lý tưởng được nhắc đến trong Tuyên ngôn của đảng cộng sản được soạn thảo bởi Karl Marx và Friedrich Engels .

Tác động của dân chủ[sửa|sửa mã nguồn]

Ổn định chính trị[sửa|sửa mã nguồn]

Vì hệ thống dân chủ cho phép công chúng có quyền tước bỏ giới cầm quyền mà không cần thay đổi căn bản luật pháp của chính thể, nó làm cho công dân tin rằng họ có thể bất đồng với chính sách hiện thời, nhưng sẽ luôn có cơ hội thay đổi giới cầm quyền, hoặc thay đổi chính sách. Điều này có thể giảm bớt những bất trắc và bất an chính trị hơn là thay đổi chính trị bằng bạo động. Phe đề xướng dân chủ cho rằng bằng chứng theo thống kê rõ ràng chứng tỏ là càng nhiều dân chủ thì càng ít bạo động nội bộ và diệt chủng (democide). Điều này thường được gọi là Luật Rummel, rằng người dân càng ít tự do dân chủ thì càng dễ bị giới cai trị giết chết.

Các nước mới quy đổi sang nền dân chủ sẽ bùng nổ thực trạng tham nhũng do ảnh hưởng tác động của chế độ độc tài trước nhưng những nước có nền dân chủ vững chãi lại ít tham nhũng. Những điều kiện kèm theo chính trị bắt đầu và thành tựu dân chủ đạt được sẽ quyết định hành động mức độ tham nhũng ở một vương quốc. [ 31 ] Dân chủ càng cao thì càng ít tham nhũng nhưng tiềm năng chống tham nhũng của nền dân chủ nhờ vào nhiều điều kiện kèm theo khác nhau chứ không đơn thuần là sự sống sót của cạnh tranh đối đầu chính trị trải qua mạng lưới hệ thống bầu cử đã đủ để làm giảm tham nhũng [ 32 ] .

Hiệu quả của nhà nước[sửa|sửa mã nguồn]

Điều kiện tiên quyết để có nền dân chủ ổn định là phải có bộ máy nhà nước có hiệu quả. Có quan điểm cho rằng nếu thiếu điều kiện này thì nền dân chủ không thể tự tạo ra bộ máy nhà nước hiệu quả. Nền dân chủ cần một bộ máy nhà nước hiệu quả hơn bất cứ chế độ chính trị nào khác bởi vì nó cho phép nhiều lực lượng xã hội tham gia cạnh tranh chính trị. Một chế độ độc tài có thể tồn tại không cần đến bộ máy nhà nước hiệu quả nhưng nền dân chủ chỉ có thể tồn tại khi có một nhà nước hiệu quả. Cuối cùng chế độ dân chủ buông lỏng việc kiểm soát xã hội do đó có thể dẫn đến ly khai, sự thiếu tôn trọng hoặc mong đợi quá mức của dân chúng đối với nhà nước hoặc dẫn đến tình trạng vô tổ chức, vô chính phủ. Hơn nữa mong muốn đòi quyền bình đẳng lớn hơn sẽ khiến những sắc tộc, tôn giáo, cộng đồng, khu vực, tầng lớp… vốn dĩ mờ nhạt nổi lên và có động lực để phản kháng.[33] Dân chủ không có khả năng tạo ra bộ máy nhà nước hiệu quả nhưng nó cho phép người dân loại bỏ những chính phủ thiếu hiệu quả mà không cần dùng đến vũ lực. Friedrich Hayek nhận xét “Dân chủ đã chứng tỏ rằng nó không phải là một công cụ chắc chắn chống lại sự chuyên chế và độc tài như từng được hy vọng. Tuy nhiên, với vai trò như một công ước cho phép bất kỳ đa số nào cũng có quyền loại bỏ một chính phủ mà mình không ưa, dân chủ có một giá trị không thể đo đếm được[34]”. Trong chế độ dân chủ, nhà nước có khả năng hoạch định và thực thi chính sách càng cao thì mức độ dân chủ càng cao[35]. Những nước có bộ máy nhà nước có khả năng đồng hóa, điều chỉnh và điều khiển xã hội cao hơn sẽ có mức độ dân chủ cao hơn. Điều này không liên quan đến những yếu tố địa lý và kinh tế. Khả năng thu ngân sách và tái phân phối thu nhập không liên quan đến mức độ dân chủ nhưng là điều kiện cơ bản quyết định mức độ tham gia của dân chúng vào nền dân chủ.[36] Nền dân chủ với bộ máy nhà nước có hiệu quả có thể cung cấp hàng hóa và dịch vụ công cơ bản tốt hơn những nền dân chủ có bộ máy nhà nước thiếu năng lực. Nghĩa là khả năng phục vụ xã hội tùy thuộc hiệu quả của bộ máy nhà nước hơn là hình thức nhà nước.[37] Hiệu quả bộ máy nhà nước quan trọng đối với sự hài lòng của người dân về cách nền dân chủ hoạt động hơn là ý thức hệ thích hợp với họ. Một bộ máy hành chính công bằng và hiệu quả có ý nghĩa hơn là những cơ quan đại diện.[38]

Nền dân chủ khuyến khích những chính trị gia theo đuổi những tiềm năng thời gian ngắn. Nhiều chính trị gia không thấy gì hơn ngoài kỳ bầu cử tiếp nối và họ chỉ muốn nương theo xu thế của đám đông. Các chính phủ nước nhà nhìn chung thích cách giải quyết và xử lý nhanh gọn để dập tắt những triệu chứng nhưng không xử lý tận gốc căn nguyên của những yếu tố của xã hội do đó nền dân chủ văn minh thiển cận. Chu kỳ bầu cử trong quy mô của chính sách dân chủ tạo ra những khung thời hạn chính trị ngắn nên những chính trị gia đưa ra những chủ trương để lôi kéo cử tri trong kỳ tranh cử sau đó, trong khi bỏ lỡ những yếu tố dài hạn mà không hề giúp họ thu được sự ủng hộ của cử tri ngay lập tức. Những nhóm quyền lợi có năng lực tận dụng mạng lưới hệ thống chính trị nhằm mục đích đạt những quyền lợi thời gian ngắn cho bản thân họ trong khi đẩy thiệt hại về vĩnh viễn cho phần còn lại của xã hội. Việc những tập đoàn lớn cấu kết với mạng lưới hệ thống chính trị là một hiện tượng kỳ lạ toàn cầu khiến việc hoạch định chủ trương dài hạn bị gạt khỏi nghị trình. Các nền dân chủ đại nghị bỏ lỡ quyền lợi của những thế hệ tương lai do họ không có quyền nào cả, không có cơ quan nào đại diện thay mặt cho quyền lợi và quan điểm của họ. [ 39 ]

Những nước có Tổng sản phẩm quốc nội trên mỗi đầu người và Chỉ số phát triển con người (human development index) càng cao, và chỉ số nghèo càng thấp thì thường có nền dân chủ. Kinh tế gia nổi tiếng Amartya Sen ghi nhận là chưa có một chế độ dân chủ thực sự đã từng bị nạn đói lớn, kể cả những nước dân chủ vốn không giàu có suốt lịch sử, như Ấn Độ[40]. Tuy nhiên, một số quốc gia như Liên Xô (thời Stalin), Trung Quốc, Hàn Quốc (thời Park Chung Hee), Đài Loan (thời Tưởng Kinh Quốc) đã đạt được mức tăng trưởng kinh tế thần kỳ dưới sự lãnh đạo của các nhà nước bị phương Tây xem là thiếu dân chủ trong khi đó nhiều quốc gia có nền dân chủ chưa bao giờ đạt mức tăng trưởng cao trong thời gian dài để trở thành cường quốc kinh tế. Nghiên cứu của Matthew A. Baum và David A. Lake cho thấy dân chủ không có tác động trực tiếp lên tăng trưởng kinh tế nhưng làm tăng tuổi thọ ở nước nghèo và tăng giáo dục trung học ở những nước không nghèo[41].

Không phải ai cũng đồng ý chấp thuận dân chủ thôi thúc sự giàu sang. Có người cho là hầu hết chứng cứ lại đưa đến Kết luận là chính nhờ tăng trưởng kinh tế tài chính làm dân phong phú hơn đưa đến dân chủ hóa. Theo nhà xã hội học Seymour Martin Lipset những vương quốc có thu nhập trung bình đầu người, mức độ công nghiệp hóa và đô thị hóa, trình độ giáo dục cao hơn sẽ dân chủ hơn ( định luật Lipset ). Đây là những điều kiện kèm theo tiên quyết của nền dân chủ. [ 42 ] Những điều tra và nghiên cứu khác cũng cho thấy chứng minh và khẳng định của Lipset là đúng vì mức độ dân chủ của một vương quốc sẽ được cải tổ khi thu nhập trung bình đầu người của vương quốc đó tăng lên [ 23 ] [ 43 ] [ 44 ]. Tuy nhiên dân chủ còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố khác do đó dân chủ hóa cũng hoàn toàn có thể diễn ra ở những nước có mức thu nhập thấp còn nước có thu nhập ngày càng cao như Trung Quốc hoặc những nước xuất khẩu dầu mỏ có thu nhập trung bình đầu người cao nhất quốc tế như Brunei, Ả Rập Xê Út, Qatar, Kuwait … lại chưa có nền dân chủ theo cách hiểu của phương Tây [ 24 ] .

Tuy nhiên, dân chủ cũng có những tác động tích cực lên nền kinh tế. Dân chủ giúp người làm chính sách có thể hiểu được nguyện vọng của nhân dân từ đó điều chỉnh chính sách cho phù hợp để hướng đến một nền kinh tế nhân bản phục vụ cho đời sống của đa số. Liên Xô thiếu dân chủ nên nền kinh tế của họ ngày càng xa rời nhu cầu của xã hội nên cuối cùng sụp đổ.[45] Việc dân chủ hóa nền kinh tế bằng cách chuyển quyền quyết định từ các lãnh đạo doanh nghiệp sang cộng đồng là vấn đề được nhiều học giả quan tâm và cũng là cuộc đấu tranh chính trị đang diễn ra trong thế kỷ 21[46].

Xem thêm: Cơ Hội Cho Ai Tập 11 Full – 16/1/2021 – Mùa 2 | Lịch phát sóng truyền hình mới nhất

Lý thuyết dân chủ tự do cho rằng chứng cớ trong thực tiễn cho thấy là hầu hết không khi nào có cuộc chiến tranh giữa những nước dân chủ. Một khu công trình điều tra và nghiên cứu về những cuộc chiến tranh từ 1816 đến 1991 định nghĩa cuộc chiến tranh là khi nào có quân lính đánh nhau làm cho hơn 1000 người chết trận, và định nghĩa dân chủ là khi hơn 2/3 đàn ông có quyền bầu cử. Nghiên cứu này tìm ra 198 cuộc cuộc chiến tranh giữa những nước không dân chủ, 155 giữa những nước dân chủ đánh với những nước không dân chủ, và không có cuộc chiến tranh nào giữa những nước dân chủ với nhau. [ 47 ]

Các tổ chức triển khai bảo vệ dân chủ[sửa|sửa mã nguồn]

Liên Hiệp Quốc[sửa|sửa mã nguồn]

Liên Hiệp Quốc xem dân chủ là một trong những nền tảng và giá trị cốt lõi của mình vì dân chủ phân phối thiên nhiên và môi trường để bảo vệ và nhận thức tốt quyền con người. Những giá trị này được biểu lộ trong Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền và Công ước Quốc tế về những Quyền Dân sự và Chính trị. Những quyền chính trị và dân sự này là nền tảng của nền dân chủ. Liên Hiệp Quốc tương hỗ nền dân chủ trải qua những tổ chức triển khai thành viên của mình như United Nations Development Programme ( UNDP ), United Nations Democracy Fund ( UNDEF ), Department of Peacekeeping Operations ( DPKO ), Department of Political Affairs ( DPA ), Office of the High Commissioner for Human Rights ( OHCHR ), United Nations Entity for Gender Equality and the Empowerment of Women ( UN Women ). Những hoạt động giải trí này không tách rời khỏi những hoạt động giải trí nâng cao nhân quyền, tăng trưởng, độc lập và bảo mật an ninh. [ 48 ]

• “Dân chủ là làm sao cho dân mở miệng, đừng để dân sợ không dám mở miệng, nhưng còn nguy hại hơn là khi người dân không thiết mở miệng nữa.” – Hồ Chí Minh [49]
• “Nền tảng của một nhà nước dân chủ đó là quyền tự do” – Nhà triết học Hi Lạp cổ đại Aristotle [50]
• “Không ai cho rằng nền dân chủ là thứ hoàn hảo hay toàn thiện cả. Thực ra, dân chủ là hình thức chính thể tồi tệ nhất nếu không tính đến các chính thể khác từng tồn tại.” – Winston Churchill [51]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Critique

Source: https://vh2.com.vn
Category : Cơ Hội