Bàn về Tội chứa chấp hoặc tiêu thu tài sản do người khác phạm tội mà có

Nguyễn Thị Thu Hồng – Giảng viên Khoa kiểm sát hình sự
Trường Đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm sát  tại thành phố Hồ Chí Minh

Tội chứa chấp hoặc tiêu thu tài sản do người khác phạm tội mà có được quy định tại Điều 323 BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Mặc dù BLHS quy định khung pháp lý về hành vi phạm tội, tuy nhiên bên cạnh việc quy định này thì vẫn còn tồn tại những bất cập, hạn chế như: một số nội dung chưa được giải thích cụ thể dẫn đến việc áp dụng không thống nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng dẫn đến việc xử lý hành vi chứa chấp, tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội trên thực tế chưa được triệt để, hiệu quả đấu tranh phòng, chống loại tội phạm này chưa cao, cụ thể như sau:

Bạn đang đọc: Bàn về Tội chứa chấp hoặc tiêu thu tài sản do người khác phạm tội mà có

1. Dấu hiệu pháp lý của Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có

Khoản 1, Điều 323 BLHS năm năm ngoái pháp luật “ Người nào không hứa hẹn trước mà chứa chấp, tiêu thụ tài sản biết rõ là do người khác phạm tội mà có, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt tái tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm ”
– Khách thể : “ Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ” không chỉ xâm phạm đến trật tự công cộng, trật tự pháp lý xã hội chủ nghĩa mà còn xâm phạm đến hoạt động giải trí của cơ quan tư pháp trong quy trình tìm hiểu, truy tố, xét xử vụ án hình sự. Đối tượng tác động ảnh hưởng của tội phạm này là tài sản do người phạm tội có được trực tiếp từ việc thực hiện hành vi phạm tội hoặc tài sản có được từ việc mua và bán, đổi chác bằng tài sản có được trực tiếp từ việc thực hiện hành vi phạm tội .
– Mặt khách quan của tội phạm : Hành vi không hứa hẹn trước mà chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản mà mình biết rõ là do người khác phạm tội mà có. Trong đó “ chứa chấp tài sản ” là hành vi cất giữ, che giấu, dữ gìn và bảo vệ tài sản, cho để nhờ, cho thuê khu vực để che giấu, cất giấu, dữ gìn và bảo vệ tài sản đó ở bất kể nơi nào mà người phạm tội hoàn toàn có thể chi phối, trấn áp được [ 1 ]. “ Tiêu thụ tài sản ” là hành vi mua và bán, thuê, cho thuê, trao đổi, cầm đồ, thế chấp ngân hàng, đặt cọc, ký gửi, cho khuyến mãi, nhận tài sản hoặc giúp cho việc triển khai những hành vi đó ” [ 2 ]
– Chủ thể của tội phạm : Người có năng lượng nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự .
– Mặt chủ quan của tội phạm : Người phạm tội thực thi với lỗi cố ý trực tiếp, họ nhận thức rõ tài sản do người khác phạm tội mà có mà vẫn thực thi hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản này và không hứa hẹn, thỏa thuận hợp tác trước với người phạm tội. Nếu đã hứa hẹn, thỏa thuận hợp tác trước với nhau về việc chứa chấp, tiêu thụ tài sản hoặc tuy không có hứa hẹn, thỏa thuận hợp tác trước với nhau nhưng trước đó người này đã từng chứa chấp, tiêu thụ tài sản do phạm tội mà có thì vẫn coi là đồng phạm so với hành vi chiếm đoạt tài sản với vai trò giúp sức chứ không phải là hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ [ 3 ] .
Người triển khai tội phạm “ Biết rõ ” tài sản mà mình chứa chấp hoặc tiêu thụ là “ tài sản do phạm tội mà có ”. “ tài sản do người khác phạm tội mà có là tài sản mà có địa thế căn cứ chứng tỏ được tài sản có được trực tiếp từ người thực hiện hành vi phạm tội hoặc có được từ việc mua và bán, đổi chác bằng tài sản có được trực tiếp từ người thực hiện hành vi phạm tội ” [ 4 ]. Nếu như người chứa chấp hoặc tiêu thụ không biết hoặc không buộc phải biết về việc tài sản do phạm tội mà có thì không phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự về hành vi này .

2. Một số vướng mắc trong việc áp dụng quy định của pháp luật.

– Ý thức của người có hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có “Biết rõ tài sản do người khác phạm tội mà có”. Vấn đề này hiện nay có 2 quan điểm chưa thông nhất:

Quan điểm 1 : Cho rằng ý thức chủ quan là tiêu chuẩn để nhìn nhận là việc họ có biết rõ tài sản do người khác phạm tội mà có hay không do tại nếu người phạm tội không thừa nhận thì không có cơ sở nào để xác lập người phạm tội là “ biết rõ ” .

Quan điểm 2: Cho rằng dấu hiệu “biết rõ”  được đánh giá trên cơ sở “hành vi khách quan thể hiện ý chí chủ quan”. Theo quan điểm này, các cơ quan tố tụng phải hiểu một cách linh hoạt cụm từ “biết rõ” dựa vào sự đánh giá hành vi khách quan thể hiện ý chí chủ quan do đó cần phân tích hành vi của họ trên cơ sở đánh giá các yếu tố liên quan đến nhân thân, mối quan hệ của họ với người phạm tội, môi trường sống, làm việc…để làm căn cứ, đánh giá xem là họ có thực sự biết tài sản họ chứa chấp, tiêu thụ là tài sản do phạm tội mà có hay không.

Tác giá đống ý với quan điểm thứ hai bởi lẽ tại Thông tư liên tịch số 09/2011 / TTLL-BCA-BQP-BTP-NHNNVN-VKSNDTC-TANDTC ngày 30 tháng 11 năm 2011 pháp luật : “ Biết rõ tài sản là do người khác phạm tội mà có ” là có địa thế căn cứ chứng tỏ được tài sản có được trực tiếp từ người thực hiện hành vi phạm tội hoặc có được từ việc mua và bán, đổi chác bằng tài sản có được trực tiếp từ người thực hiện hành vi phạm tội. Mặt khác, trên niềm tin dựa vào Nghị quyết số 03/2019 / NQ-HĐTP ngày 24/5/2019 của Hội đồng thẩm phán TANDTC hướng dẫn vận dụng Điều 324 của BLHS năm năm ngoái về Tội rửa tiền đã lao lý “ biết hay có cơ sở để biết là do người khác phạm tội mà có ” như sau : “ 4. Biết hay có cơ sở để biết là do người khác phạm tội mà có là một trong những trường hợp sau đây :
a ) Người phạm tội trực tiếp biết được tiền, tài sản do người khác phạm tội mà có ( ví dụ : người phạm tội được người thực hiện hành vi phạm tội “ nguồn ” cho biết là tiền, tài sản do họ phạm tội mà có ) ;
b ) Qua những phương tiện thông tin đại chúng, người phạm tội biết được người khác thực hiện hành vi phạm tội nguồn ( ví dụ : hành vi phạm tội của người thực thi tội phạm nguồn đã được báo, đài phát thanh, truyền hình đưa tin ) ;
c ) Bằng nhận thức thường thì, người phạm tội hoàn toàn có thể biết được tiền, tài sản do người khác phạm tội mà có ( ví dụ : biết chồng là nhân viên cấp dưới của cơ quan nhà nước có mức lương là 08 triệu đồng / tháng và không có nguồn thu nhập khác nhưng A vẫn nhận của chồng số tiền 10 tỷ đồng để góp vốn vào doanh nghiệp mà không hỏi rõ về nguồn tiền ) ;

d) Theo quy định của pháp luật, người phạm tội buộc phải biết nguồn gốc tiền, tài sản do người khác phạm tội mà có (ví dụ: A mua xe ô tô của B không có giấy tờ với giá bằng một phần mười trị giá của chiếc xe đó)”[5]

Bên cạnh đó, theo tác giá việc chứng tỏ lỗi của người có hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ phải xuất phát từ lỗi của họ khi thực hiện hành vi phạm tội chứ không phải xuất phát từ nhận thức của họ. Việc dựa vào lời khai của đối tượng người dùng để buộc tội là không chắc như đinh, hoàn toàn có thể những đối tượng người dùng bắt đầu khai nhận biết rõ tài sản do phạm tội mà có, nhưng sau đó họ đổi khác lời khai thì cơ quan tố tụng sẽ không còn địa thế căn cứ để buộc tội. Chính thế cho nên, cần hiểu cụm từ “ biết rõ ” trong “ Tội tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ” một cách tổng lực, vừa đủ hơn và không nhìn nhận dựa vào lời khai nhận trực tiếp của đối tượng người tiêu dùng phạm tội mới xác lập là đối tượng người tiêu dùng phạm tội “ Biết rõ ” hay không và trên trong thực tiễn 1 số ít cơ quan triển khai tố tụng đã không hiểu rõ nội dung của lao lý này cũng như ngại nghĩa vụ và trách nhiệm nên chỉ dựa vào sự thừa nhận của người có hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ có biết hay không biết tài sản đó là do phạm tội mà có để khởi tố, tìm hiểu, truy tố, xét xử dẫn đến trong một số ít trường hợp dễ dẫn đến bỏ lọt tội phạm, người phạm tội .

– Về nội dung dấu hiệu “do người khác phạm tội mà có”.

Như đã nghiên cứu và phân tích tài sản “ do người khác phạm tội mà có ” là tài sản mà có địa thế căn cứ chứng tỏ được tài sản có được trực tiếp từ người thực hiện hành vi phạm tội hoặc có được từ việc mua và bán, đổi chác bằng tài sản có được trực tiếp từ người thực hiện hành vi phạm tội. Tuy nhiên, yếu tố này trên thực tiễn vẫn còn có một số ít quan điểm chưa thống nhất hoàn toàn có thể nêu lên 1 số ít trường hợp có đặc thù nổi bật sau đây :
A thực thi hành vi trộm cắp tài sản với giá trị tài sản là 1.800.000 đồng, B không hứa hẹn trước và biết rõ tài sản do A trộm cắp nhưng vì doanh thu đã mua tài sản trộm cắp này của B .
– Vì A không đủ định lượng về trị giá tài sản để cấu thành tội Trộm cắp tài sản nên A không bị giải quyết và xử lý hình sự và chỉ bị giải quyết và xử lý hành chính, trong trường hợp này B có phạm vào “ Tội tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ” không ?. Hiện có 02 quan điểm khác nhau về yếu tố này :

Quan điểm 01: B phạm tội tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có theo Điều 323 của BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) lý do điều luật này đã quy định yếu tố định lượng về trị giá tài sản chiếm đoạt xác định tình tiết định khung tăng nặng chứ không quy định định lượng tối thiểu của trị giá tài sản là dấu hiệu định tội tại Khoản 1 Điều 323 BLHS và người có hành vi chứa chấp, tiêu thụ tài sản buộc phải biết rõ tài sản do người khác phạm tội mà có, mà không buộc người tiêu thụ, chứa chấp phải biết rõ tài sản đó có trị giá thực tế như thế nào. Trong trường hợp này B biết rõ tài sản này do A phạm tội mà có, do vậy việc B phải chịu trách nhiệm hình sự về tội tiêu thụ là phù hợp, tránh bỏ lọt tội phạm.

Xem thêm: Mẫu bảng đánh giá công chức cuối năm 2022 mới nhất

Quan điểm 2 : B không phạm “ Tội tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ”. Mặc dù, B có ý thức chủ quan biết rõ tài sản mà mình tiêu thụ là do A trộm cắp. Tuy nhiên, hành vi của A là hành vi vi phạm pháp luật hành chính, không phải là hành vi phạm tội, do đó B không phạm tội .
Theo tác giả, so với “ Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ” phải có điều kiện kèm theo, tiền đề là có một hành vi phạm tội đã được triển khai để có tài sản này, tức là nó có nguồn gốc từ hành vi phạm tội của người khác và người tiêu thụ tài sản đó mới phạm tội tiêu thụ. Mặt khác, đối tượng người dùng của tội phạm này là tài sản có được từ bất kỳ tội nào chứ không chỉ riêng so với những tội xâm phạm chiếm hữu và định lượng trị giá tài sản trong mỗi tội là khác nhau, trong đó có cả tội không lao lý định lượng ( như Tội cướp giật tài sản ). Do đó điều luật không pháp luật định lượng trong cấu thành cơ bản không có nghĩa là chỉ cần có hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có, dù trị giá tài sản là bao nhiêu cũng cấu thành tội phạm này mà cần địa thế căn cứ vào hành vi của người có được tài sản đủ yếu tố cấu thành tội phạm đó hay không ?
Ví dụ trong vụ án này, chưa xác lập được đối tượng người tiêu dùng A ( là người trộm cắp tài sản ) do đó chưa biết có đủ cơ sở để truy cứu TNHS đối tượng người tiêu dùng này về trộm cắp tài sản hay không ( do độ tuổi và năng lượng chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự, miễn trách nhiệm hình sự của họ chưa xác lập được ). Do đó mặc dầu có đủ địa thế căn cứ chứng tỏ B biết rõ tài sản này là do người khác phạm tội mà có thì có giải quyết và xử lý B về “ Tội tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ” hay không ?. Vấn đề này hiện này có hai quan điểm chưa thống nhất :
Quan điểm 1 : cho rằng để giải quyết và xử lý được B về “ Tội tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ” phải xác lập được đối tượng người dùng trộm cắp tài sản, biết được những yếu tố cấu thành tội phạm làm phát sinh tài sản đó như người thực hiện hành vi phạm tội là ai, tuổi, năng lượng nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự … nếu không biết vừa đủ thông tin này thì không đủ cơ sở để xác lập người chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản “ Biết rõ tài sản do người khác phạm tội mà có ”
Quan điểm 2 : cho rằng chỉ cần đủ địa thế căn cứ chứng tỏ ý thức chủ quan của B nhận thức rõ, biết rõ tài sản mình tiêu thụ là do người khác phạm tội mà có, không cần chăm sóc đối tượng người tiêu dùng A phạm tội gì, tuổi và năng lượng nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự như thế nào cũng đủ địa thế căn cứ để giải quyết và xử lý B về “ Tội tiêu thụ tài sản cho người khác phạm tội mà có ”
Theo quan điểm của tác giả, để giải quyết và xử lý hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ chỉ cần chứng tỏ người chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản biết rõ là tài sản này do phạm tội mà có, trị giá tài sản chiếm đoạt thỏa mãn nhu cầu trị giá định lượng pháp luật ở những tội phạm tương ứng thì hoàn toàn có thể giải quyết và xử lý được so với người thực thi hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản về “ Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ” không cần chăm sóc đến người chiếm đoạt tài sản trước là ai, tuổi, năng lượng nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự, có tiền án, tiền sự như thế nào .
– Giả sử trong vụ án này A chưa đủ tuổi chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự về tội trộm cắp tài sản và tài sản trộm cắp trị giá trên 2 triệu đồng thì B có phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự không. Vấn đề này hiện này có hai quan điểm chưa thống nhất .
Quan điểm 1 : Vì A chưa đủ tuổi chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự nên A không phạm tội Trộm cắp tài sản, vì nguyên tắc phải có người phạm tội trước mới phát sinh người phạm tội tiêu thụ, vì A không phải chịu TNHS nên cũng không hề giải quyết và xử lý B về “ Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ” .
Quan điểm 2 : B vẫn phạm tội tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có vì A đã trộm cắp tài sản đủ định lượng để khởi tố nhưng vì A chưa đủ tuổi, việc A không không phải chịu TNHS là do những yếu tố tương quan đến nhân thân của A nên B vẫn phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự về hành vi tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có của mình .
Tác giả ưng ý với quan điểm thứ 2 bởi lẽ cum từ “ do người khác phạm tội mà có ” được hiểu là tài sản này do một người thực hiện hành vi phạm tội, hành vi khách quan được miêu tả trong cấu thành tội phạm đơn cử có được tài sản này, người này sau đó bán tài sản, người mua biết được rằng tài sản này do người khác triển khai hành vi khách quan được diễn đạt trong cấu thành tội phạm mà có nhưng vẫn mua thì người đó phạm tội tiêu thụ, mặt khác, tội phạm là hành vi nguy khốn đáng kể cho xã hội và trái pháp luật hình sự, bất kể hành vi trái pháp lý nào ở mức độ đáng kể thì mới phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự, nếu không đáng kể thì chỉ bị phạt vi phạm hành chính, trong tội trộm cắp tài sản, việc chiếm đoạt tài sản từ 2 triệu đồng trở lên đã nguy khốn đáng kể cho xã hội, còn việc A không phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự là do A chưa đủ tuổi do đó B vẫn phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự về hành vi tiêu thụ tài sản của mình .

3. Kiến nghị

Từ những vướng mắc như đã nghiên cứu và phân tích ở phần trên. Tác giả xin đưa ra 1 số ít yêu cầu về sửa đổi, bổ trợ Điều 323 BLHS 2015 như sau :
Thứ nhất : Thay từ “ phạm tội ” bằng cụm từ “ hành vi phạm tội ”. Việc sửa đổi này, giúp cơ quan tố tụng thuận tiện giải quyết và xử lý người chứa chấp, tiêu thụ tài sản mà không cần chăm sóc đến tuổi, tiền án, tiền sự của người phạm tội có được tài sản. Như vậy Khoản 1, Điều 323 BLHS năm năm ngoái pháp luật “ Người nào không hứa hẹn trước mà chứa chấp, tiêu thụ tài sản biết rõ là do người khác có hành vi phạm tội mà có, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt tái tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm ”
Thứ hai : Thay từ cụm từ “ biết rõ ” bằng cụm từ “ biết hoặc có cơ sở để biết ”. Việc dùng cụm từ “ biết rõ ” trong điều luật lúc bấy giờ chưa tương thích. Vì “ biết rõ ” bộc lộ việc “ biết ” ở mức độ cao, mà khi người phạm tội không thừa nhận thì việc chứng tỏ ý chí chủ quan của người phạm tội là “ biết rõ ” sẽ rất khó .
Thứ ba : Ban hành Nghị quyết hoặc thông tư liên tịch hướng dẫn về “ Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ” theo hướng “ 4. Biết hay có cơ sở để biết là do người khác phạm tội mà có là một trong những trường hợp sau đây :
a ) Người phạm tội trực tiếp biết được tiền, tài sản do người khác phạm tội mà có ( ví dụ : người phạm tội được người thực hiện hành vi phạm tội nguồn cho biết là tiền, tài sản do họ phạm tội mà có ) ;
b ) Qua những phương tiện thông tin đại chúng, người phạm tội biết được người khác thực hiện hành vi phạm tội nguồn ( ví dụ : hành vi phạm tội của người thực thi tội phạm nguồn đã được báo, đài phát thanh, truyền hình đưa tin ) ;
c ) Bằng nhận thức thường thì, người phạm tội hoàn toàn có thể biết được tiền, tài sản do người khác phạm tội mà có ( ví dụ : biết chồng là nhân viên cấp dưới của cơ quan nhà nước có mức lương là 08 triệu đồng / tháng và không có nguồn thu nhập khác nhưng A vẫn nhận của chồng số tiền 10 tỷ đồng để góp vốn vào doanh nghiệp mà không hỏi rõ về nguồn tiền ) ;
d ) Theo lao lý của pháp lý, người phạm tội buộc phải biết nguồn gốc tiền, tài sản do người khác phạm tội mà có ( ví dụ : A mua xe xe hơi của B không có sách vở với giá bằng một phần mười trị giá của chiếc xe đó )
Trên đây là 1 số ít quan điểm khi bàn về “ Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ” mong ước những người chăm sóc đến việc nghiên cứu và điều tra pháp luật hình sự về tội phạm này trao đổi, góp ý về những nội dung nêu trên để làm rõ và thâm thúy hơn về lý luận định tội theo pháp luật hình sự Nước Ta
[ 1 ] Khoản 1, Điều 2 Thông tư liên tịch số 09/2011 / TTLL-BCA-BQP-BTP-NHNNVN-VKSNDTC-TANDTC ngày 30 tháng 11 năm 2011

[2] Khoản 2, Điều 2 Thông tư liên tịch số 09/2011/TTLL-BCA-BQP-BTP-NHNNVN-VKSNDTC-TANDTC ngày 30 tháng 11 năm 2011

Xem thêm: Review con máy Vsmart Aris:

[ 3 ] TS. Nguyễn Đức Mai, Bình luận khoa học Bộ luật hình sự, NXB. Chính trị vương quốc, tr. 941
[ 4 ] Khoản 1, Điều 1 Thông tư liên tịch số 09/2011 / TTLL-BCA-BQP-BTP-NHNNVN-VKSNDTC-TANDTC ngày 30 tháng 11 năm 2011

[ 5 ] Khoản 4 Điều 2 Nghị quyết này Nghị quyết số 03/2019 / NQ-HĐTP ngày 24/5/2019 của Hội đồng thẩm phán TANDTC hướng dẫn vận dụng Điều 324 của BLHS năm năm ngoái về tội rửa tiền

Source: https://vh2.com.vn
Category : Đánh Giá