Tài liệu Ghi kích thước chi tiết dạng trục trên bản vẽ chế tạo pptx

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (196.13 KB, 4 trang )

GÓC HỌC TẬP
Ghi kích thước chi tiết dạng trục trên bản vẽ chế tạo
Khi thiết kế, sau khi hoàn thành bản vẽ lắp kết cấu máy, chúng ta phải thành lập bản vẽ chế tạo của các
chi tiết trong máy, bộ phận máy mà ta thiết kế. Quy trình công nghệ gia công chi tiết sẽ được xây dựng từ bản vẽ
chế tạo này.
Làm thế nào để thành lập bản vẽ chế tạo chi tiết với đầy đủ dung sai kích thước, dung sai vị trí, dung
sai hình dáng và nhám bề mặt? Đây không phải là một vấn đề đơn giản. Việc xác định không chính xác các
thông số nói trên ảnh hưởng lớn đến chất lượng chi tiết trong quá trình chế tạo chúng. Bài viết sau đây xin đề
cập đến vần đề ghi kích thước cho bản vẽ chế tạo chi tiết dạng trục.
1. Những yêu cầu đối với việc ghi kích thước :
– Dùng kích thước tiêu chuẩn nếu loại kích thước đó đã được tiêu chuẩn hóa. Khi thiết kế sử dụng càng
nhiều kích thước tiêu chuẩn hóa thì càng lợi cho sản xuất và kinh tế. Bởi vì kích thước có liên hệ chặt chẽ với
vấn đề dụng cụ cắt và máy công cụ để gia công và dụng cụ đo lường. Nó làm cho việc tổ chức sản xuất, quản lý
sản phẩm, sử dụng máy móc và hợp tác sản xuất sẽ đơn giản và thuận lợi hơn rất nhiều.
– Đảm bảo chất lượng làm việc của chi tiết và của bộ phận máy. Yêu cầu này nhằm làm cho máy thiết kế
đảm bảo chức năng sử dụng với một chất lượng tốt.
– Gia công dễ dàng. Yêu cầu này nhằm làm cho quá trình chế tạo dễ dàng nhất. Khi có hai chi tiết cùng
loại có cùng một yêu cầu làm việc nhưng cách ghi kích thước khác nhau thì quá trình chế tạo cũng khác nhau.
Nếu ghi kích thước không hợp lý có thể gây khó khăn cho quá trình chế tạo, giá thành chế tạo tăng. Để đạt được
yêu cầu đòi hỏi người thiết kế phải hiểu biết về công nghệ chế tạo.
2. Cách ghi kích thước :
Sau khi đã hoàn thành bản vẽ lắp với đầy đủ kết cấu và kích thước danh nghĩa ta tiến hành ghi kích
thước cho bản vẽ chế tạo. Giai đoạn này người thiết kế phải xác định độ chính xác của các kích thước thông qua
dung sai.
2.1 Đối với những kích thước lắp ghép :
Độ chính xác của các kích thước tham gia vào lắp ghép được xác định từ kí hiệu lắp ghép (tiêu chuẩn)
trên bản vẽ lắp. Chú ý : Kiểu lắp ghép phải được xác định từ chức năng sử dụng của nó.
Ví dụ : Tại mối lắp ổ lăn có ghi kí hiệu lắp ghép
6js
7H
40Φ

thì tại ngỗng trục đó sẽ ghi kích thước là Φ40js6 hoặc
Φ40±0,008 hoặc ghi phối hợp Φ40js6( ±0,008) (hình 1).
Hình 1
2.2 Ghi kích thước chức năng chiều dài :
Ví dụ cho bản vẽ lắp như sau như hình 2:
Yêu cầu : xác định sai lệch giới hạn các kích thước chiều dài của trục.
Một số nhầm lẫn thường thấy trong sinh viên:
– Lấy một kích thước nào đó của chi tiết làm khâu khép kín rồi giải bài tóan nghịch để xác định sai
lệch và dung sai các khâu thành phần (hình 3).
– Giải một đoạn trục theo cách làm như trên.
24
Hình 3
Hình 2
GÓC HỌC TẬP
Để ghi đúng các kích thước
chiều dài chúng ta phải thực hiện như
sau :
Các kích thước chức năng chiều
dài là các khâu thành phần của chuỗi
kích thước lắp mà khâu khép kín là yêu
cầu chung của bộ phận máy hoặc máy.
Vì vậy muốn ghi kích thước nào đó của
chi tiết thì phải lập chuỗi kích thước mà
kích thước ấy là khâu thành phần. Giải
chuỗi này sẽ xác định được sai lệch và
dung sai của kích thước cần ghi.
Hình 3
Các kí hiệu (hình 4) :
– H : kích thước hộp.
– N : kích thước nắp

– O : kích thước ổ
– T : kích thước trục
– Đ : kích thước đệm
– B : kích thước bánh răng.
Bước 1 : Xây dựng các chuỗi kích thước
:
Giả sử bộ phận máy này có các yêu cầu
như sau :
1. Lắp ghép phải có độ hở A
Σ
1
: đây là khe
hở giữa nắp ổ và ổ. Với yêu cầu này ta
lập được chuỗi 1.
2. Đầu trục phải thò ra khỏi ổ lăn 1 đoạn
A
Σ
2
. Với yêu cầu này ta lập được chuỗi
2.
3. Mặt đầu của may ơ bánh răng phải nhô
ra khỏi mặt trụ lắp ghép một lượng A
Σ
3
để vòng chặn tì vào mặt đầu này. Với
yêu cầu này ta lập được chuỗi 3.
4. Đầu trục phải thò ra khỏi ổ lăn 1 đoạn
A
Σ
4

. Với yêu cầu này ta lập được chuỗi 4.
25
GÓC HỌC TẬP
Bốn chuỗi trên chứa 4 kích thước trục. Giải 4 chuỗi này sẽ xác định được sai lệch giới hạn của chúng.
Chú ý khi lập các chuỗi kích thước phải theo nguyên tắc “Chuỗi ngắn nhất”. Chuỗi ngắn nhất là chuỗi có
số khâu thành phần nhỏ nhất. Muốn thành lập được chuỗi ngắn nhất thì mỗi chi tiết chỉ được chọn một kích
thước tham gia vào chuỗi.
Hình 5
Bước 2 : Giải các chuỗi kích thước
Quan sát 4 chuỗi vừa thành lập ta thấy có một số chuỗi có chung nhau một số khâu thành phần :
– Khâu B có trong các chuỗi 1, 2 và 3
– Khâu O
1
có trong các chuỗi 1 và 4.
– Khâu O
2
có trong chuỗi 1 và 2.
Các khâu chung ấy phải thỏa mãn yêu cầu khâu khép kín ở các chuỗi mà chúng tham gia. Chính vì vậy
kích thước của chúng phải được xác định từ chuỗi mà khâu khép kín yêu cầu cao, số khâu thành phần nhiều, tức
là chuỗi đòi hỏi khắc khe nhất. Bởi vì đối với chuỗi yêu cầu khắc khe nhất mà kích thước của chúng còn thỏa
mãn được thì nhất định sẽ thỏa mãn đối với những chuỗi yêu cầu thấp hơn.
Để xác định chuỗi khắc khe nhất ta đi xác định hệ số :
Trong đó T
Σ
: dung sai khấu khép kín của chuỗi đang xét.
n : số khâu thành phần tăng của chuỗi đang xét.
m : số khâu thành phần giảm của chuỗi đang xét.
Hoặc chính xác hơn, ta đi xác định hệ số a
tb
của các chuỗi có chung khâu thành phần rồi so sánh với

nhau. Chuỗi nào có a
tb
nhỏ nhất thì đó là chuỗi khắc khe nhất.
Nếu trong chuỗi có những khâu thành phần thuộc về các kích thước đã được tiêu chuẩn hóa hoặc những
khâu thành phần thuộc về một chuỗi kích thước khác thì hệ số a
tb
được tính như sau :
Trong đó k là số khâu thành phần thuộc về các kích thước đã được tiêu chuẩn hóa hoặc
những khâu thành phần thuộc về một chuỗi kích thước khác
Tùy theo chuỗi và các thông số đầu vào mà ta giải bài tóan thuận hay nghịch.
Theo ví trên thì chuỗi 1 có yêu cầu khắc khe nhất, ta đi giải chuỗi 1 trước. Sau khi giải chuỗi 1 ta tiến
hành giải chuỗi 2, 3, 4.
Chú ý : Các chuỗi sau thừa hưởng các kết quả của chuỗi trước nên một số chuỗi đã có hầu hết các thông
số trừ một khâu nào đó chưa có, khi đó chuỗi được giả theo bài tóan thuận.
Bước 4 :
26
∑
+
=
∑
=
mn
1i
i
tb
i
T
a
mn
T

k
+
=
∑
∑
∑
−+
=
=
∑
−
=
kmn
1i
i
k
1S
S
tb
i
TT
a
Hình 6
GÓC HỌC TẬP
Sau khi xác định được các kích thước
chức năng của trục ta ghi vào bản vẽ chi tiết trục
và thêm vào một số kích thước khác như kích
thước của bánh răng liền trục, các rãnh thoát
dao. Việc thêm này là tùy ý nhưng sao cho
không ảnh hưởng đến các kích thước đã được

tính tóan ở trên (hình 6).
Bước 5 : Chọn phương án ghi kích
thước
Khi lập chuỗi kích thước và giải các
chuỗi ấy để xác định sai lệch và dung sai các
kích thước trên bản vẽ chế tạo,có thể xuất hiện
nhiều phương án ghi kích thước khác nhau, các
phương án ấy đều phù hợp với chức năng sử
dụng của chi tiết và yêu cầu chung của bộ phận máy hoặc máy. Vấn đề là ghi theo phương án nào để dễ chế tạo
nhất.
Ví dụ khi ghi kích thước cho bản vẽ trục của chi tiết như hình 7:
Người ta không ghi kích thước T
6
mà ghi kích thước T
6’
để các bậc bên trái cùng một chuẩn nhằm thuận
tiện cho gia công và kiểm tra (hình 8).
Hình 7
Hình 8
Để ghi kích thước T’
6
ta phải giải chuỗi kích thước công nghệ
như hình 9. Đây chẳng qua là một bài tóan thuận đơn giản. Như vậy ta
đã thay kích thước thiết kế T
6
thành kích thước công nghệ T’
6
.
Nguyễn Văn Tường
27

Hình 9
thì tại ngỗng trục đó sẽ ghi size là Φ40js6 hoặcΦ40 ± 0,008 hoặc ghi phối hợp Φ40js6 ( ± 0,008 ) ( hình 1 ). Hình 12.2 Ghi kích cỡ tính năng chiều dài : Ví dụ cho bản vẽ lắp như sau như hình 2 : Yêu cầu : xác lập xô lệch số lượng giới hạn những size chiều dài của trục. Một số nhầm lẫn thường thấy trong sinh viên : – Lấy một size nào đó của chi tiết cụ thể làm khâu khép kín rồi giải bài tóan nghịch để xác lập sailệch và dung sai những khâu thành phần ( hình 3 ). – Giải một đoạn trục theo cách làm như trên. 24H ình 3H ình 2G ÓC HỌC TẬPĐể ghi đúng những kích thướcchiều dài tất cả chúng ta phải triển khai nhưsau : Các size công dụng chiềudài là những khâu thành phần của chuỗikích thước lắp mà khâu khép kín là yêucầu chung của bộ phận máy hoặc máy. Vì vậy muốn ghi size nào đó củachi tiết thì phải lập chuỗi kích cỡ màkích thước ấy là khâu thành phần. Giảichuỗi này sẽ xác lập được rơi lệch vàdung sai của size cần ghi. Hình 3C ác kí hiệu ( hình 4 ) : – H : size hộp. – N : kích cỡ nắp – O : size ổ – T : size trục – Đ : size đệm – B : kích cỡ bánh răng. Bước 1 : Xây dựng những chuỗi kích thướcGiả sử bộ phận máy này có những yêu cầunhư sau : 1. Lắp ghép phải có độ hở A : đây là khehở giữa nắp ổ và ổ. Với nhu yếu này talập được chuỗi 1.2. Đầu trục phải thò ra khỏi ổ lăn 1 đoạn. Với nhu yếu này ta lập được chuỗi2. 3. Mặt đầu của may ơ bánh răng phải nhôra khỏi mặt trụ lắp ghép một lượng Ađể vòng chặn tì vào mặt đầu này. Vớiyêu cầu này ta lập được chuỗi 3.4. Đầu trục phải thò ra khỏi ổ lăn 1 đoạn. Với nhu yếu này ta lập được chuỗi 4.25 GÓC HỌC TẬPBốn chuỗi trên chứa 4 kích cỡ trục. Giải 4 chuỗi này sẽ xác lập được xô lệch số lượng giới hạn của chúng. Chú ý khi lập những chuỗi kích cỡ phải theo nguyên tắc “ Chuỗi ngắn nhất ”. Chuỗi ngắn nhất là chuỗi cósố khâu thành phần nhỏ nhất. Muốn xây dựng được chuỗi ngắn nhất thì mỗi chi tiết cụ thể chỉ được chọn một kíchthước tham gia vào chuỗi. Hình 5B ước 2 : Giải những chuỗi kích thướcQuan sát 4 chuỗi vừa xây dựng ta thấy có một số ít chuỗi có chung nhau 1 số ít khâu thành phần : – Khâu B có trong những chuỗi 1, 2 và 3 – Khâu Ocó trong những chuỗi 1 và 4. – Khâu Ocó trong chuỗi 1 và 2. Các khâu chung ấy phải thỏa mãn nhu cầu nhu yếu khâu khép kín ở những chuỗi mà chúng tham gia. Chính vì vậykích thước của chúng phải được xác lập từ chuỗi mà khâu khép kín nhu yếu cao, số khâu thành phần nhiều, tứclà chuỗi yên cầu khắc khe nhất. Bởi vì so với chuỗi nhu yếu khắc khe nhất mà size của chúng còn thỏamãn được thì nhất định sẽ thỏa mãn nhu cầu so với những chuỗi nhu yếu thấp hơn. Để xác lập chuỗi khắc khe nhất ta đi xác lập thông số : Trong đó T : dung sai khấu khép kín của chuỗi đang xét. n : số khâu thành phần tăng của chuỗi đang xét. m : số khâu thành phần giảm của chuỗi đang xét. Hoặc đúng mực hơn, ta đi xác lập thông số atbcủa những chuỗi có chung khâu thành phần rồi so sánh vớinhau. Chuỗi nào có atbnhỏ nhất thì đó là chuỗi khắc khe nhất. Nếu trong chuỗi có những khâu thành phần thuộc về những size đã được tiêu chuẩn hóa hoặc nhữngkhâu thành phần thuộc về một chuỗi kích cỡ khác thì thông số atbđược tính như sau : Trong đó k là số khâu thành phần thuộc về những kích cỡ đã được tiêu chuẩn hóa hoặcnhững khâu thành phần thuộc về một chuỗi size khácTùy theo chuỗi và những thông số kỹ thuật nguồn vào mà ta giải bài tóan thuận hay nghịch. Theo ví trên thì chuỗi 1 có nhu yếu khắc khe nhất, ta đi giải chuỗi 1 trước. Sau khi giải chuỗi 1 ta tiếnhành giải chuỗi 2, 3, 4. Chú ý : Các chuỗi sau thừa kế những tác dụng của chuỗi trước nên một số ít chuỗi đã có hầu hết những thôngsố trừ một khâu nào đó chưa có, khi đó chuỗi được giả theo bài tóan thuận. Bước 4 : 26 mn1itbmn − + kmn1i1StbTTHình 6G ÓC HỌC TẬPSau khi xác lập được những kích thướcchức năng của trục ta ghi vào bản vẽ chi tiết cụ thể trụcvà thêm vào một số ít kích cỡ khác như kíchthước của bánh răng liền trục, những rãnh thoátdao. Việc thêm này là tùy ý nhưng sao chokhông tác động ảnh hưởng đến những size đã đượctính tóan ở trên ( hình 6 ). Bước 5 : Chọn giải pháp ghi kíchthướcKhi lập chuỗi size và giải cácchuỗi ấy để xác lập rơi lệch và dung sai cáckích thước trên bản vẽ chế tạo, hoàn toàn có thể xuất hiệnnhiều giải pháp ghi size khác nhau, cácphương án ấy đều tương thích với công dụng sửdụng của cụ thể và nhu yếu chung của bộ phận máy hoặc máy. Vấn đề là ghi theo giải pháp nào để dễ chế tạonhất. Ví dụ khi ghi size cho bản vẽ trục của cụ thể như hình 7 : Người ta không ghi kích cỡ Tmà ghi size T6 ’ để những bậc bên trái cùng một chuẩn nhằm mục đích thuậntiện cho gia công và kiểm tra ( hình 8 ). Hình 7H ình 8 Để ghi size T’ta phải giải chuỗi size công nghệnhư hình 9. Đây chẳng qua là một bài tóan thuận đơn thuần. Như vậy tađã thay size phong cách thiết kế Tthành kích cỡ công nghệ tiên tiến T’Nguyễn Văn Tường27Hình 9

Source: https://vh2.com.vn
Category custom BY HOANGLM with new data process: Chế Tạo