Vai trò của dầu khí trong cơ cấu năng lượng thế giới | Tạp chí Năng lượng Việt Nam

Vì sao các công ty dầu khí cần xem xét lại mô hình hoạt động cơ bản?
Dầu khí trong tương lai năng lượng Việt Nam
Định hướng phát triển bền vững ngành công nghiệp khí Việt Nam

Dầu khí (petroleum) là các dạng hydrocarbon tự nhiên, có thể tồn tại dưới 3 trạng thái: khí (ví dụ khí thiên nhiên), lỏng (dầu thô, khí dầu lỏng tự nhiên…), rắn (bitum, băng cháy). Dầu khí thuộc nhóm các loại năng lượng hóa thạch (fossil fuels) hữu hạn. Các sản phẩm dầu khí có thể được sử dụng làm nhiên liệu đốt (combustion fuels) trực tiếp và cũng có thể là nguồn nguyên liệu đầu vào cho nhiều  ngành công nghiệp (lọc dầu, hóa dầu, sản xuất hóa chất nói chung, sản xuất vật liệu xây dựng, dược phẩm, hàng tiêu dùng…). Bắt đầu từ thế kỷ 18 đến nay, dầu khí đã trở thành một loại hàng hóa chiến lược vì nó chi phối toàn bộ các hoạt động kinh tế, chính trị, quốc phòng của cả thế giới.

Dầu và khí đang và dự báo sẽ tiếp tục đáp ứng không dưới 50% nhu cầu năng lượng sơ cấp trên thế giới đến năm 2040

Nguồn : BP Energy Outlook, edition 2019, dự báo theo Kịch bản “ Tiếp tục xu thế quy đổi đã có ” ( viết tắt là ET – Evolving Transition ) .
Tiêu thụ dầu khí trên quốc tế năm 2018 đạt 100 triệu thùng dầu / ngày ( 4662.1 Mtoe / năm ) và 3,8 nghìn tỷ m3 khí thiên nhiên / năm ( 3309.4 Mtoe / năm ), tăng lần lượt 1,5 % / năm và 5,3 % / năm so với mức tiêu thụ dầu và khí thiên nhiên của năm 2017. Đây là những mức tăng trưởng cao hơn vận tốc tăng trưởng trung bình ghi nhận trong quá trình 10 năm gần đây ( 1,2 % / năm với dầu, 2,2 % / năm với khí ). Dầu và khí tích hợp đang góp phần 58 % trong 13865 Mtoe tổng tiêu thụ nguồn năng lượng sơ cấp trên quốc tế năm 2018 .
Vai trò quan trọng của dầu và khí biểu lộ đặc biệt quan trọng rõ ràng trong cơ cấu tổ chức tiêu thụ nguồn năng lượng của những ngành / nghành nghề dịch vụ hoạt động giải trí sau :
1 / Trong ngành giao thông vận tải vận tải đường bộ ( GTVT ) : Dầu hiện cung ứng tới 95 % tổng nhu yếu nguồn năng lượng tiêu thụ trong ngành này .
2 / Trong nghành tiêu dùng công nghiệp : Dầu và khí hiện chiếm hơn 50% tổng nhu yếu nguồn năng lượng ( gồm cả làm nguyên vật liệu đốt và nguyên vật liệu dùng cho công nghiệp ) .
3 / Trong hoạt động giải trí gia dụng và thương mại : Dầu và khí đang cung ứng suýt soát 50% tổng nhu yếu nguồn năng lượng trong khu vực tiêu dùng gia dụng và thương mại .
4 / Trong sản xuất điện : Khí góp phần 22 % tổng nhu yếu nguyên vật liệu nguồn vào cho sản xuất điện .
Xét ở góc nhìn thị trường, hay “ người mua ” của dầu và khí : Hiện nay, quá nửa ( 56 % ) nguồn dầu phân phối trên quốc tế là để phân phối nhu yếu nguyên vật liệu của những loại phương tiện đi lại vận tải đường bộ ( 21 % cho nhu yếu nguyên vật liệu của xe con, 23 % cho xe tải, 12 % cho vận tải đường bộ hàng không, vận tải biển và đường tàu ), khoảng chừng 15 % được tiêu thụ ở dạng nguyên vật liệu và 13 % ở dạng nguyên vật liệu trong những ngành công nghiệp, 11 % trong nghành nghề dịch vụ gia dụng và thương mại, chỉ khoảng chừng 5 % dùng làm nguyên vật liệu phát điện .
Đối với khí : Điện và công nghiệp là những ngành hàng tiêu thụ quan trọng nhất. Cụ thể, 39 % nguồn khí hiện phân phối cho sản xuất điện, 32 % làm nguyên vật liệu và 6 % làm nguyên vật liệu cho ngành công nghiệp, 21 % cho tiêu dùng trong gia dụng và thương mại, 1 % dùng trong GTVT .
Về cung – cầu nguồn năng lượng dài hạn trên quốc tế xét đến năm 2040 – 2050, có nhiều tổ chức triển khai nguồn năng lượng như : IEA, OPEC, EIA, IPCC, IHS và những công ty dầu quốc tế lớn như : Shell, ExxonMobil, BP, Equinor, CNPC đã thực thi đều đặn những nghiên cứu và điều tra, update những dự báo như một phần việc trong công tác làm việc hoạch định kế hoạch, thiết kế xây dựng chủ trương của họ .
Trong báo cáo giải trình điều tra và nghiên cứu dự báo mới công bố tháng 6/2019 của BP “ BP Energy Outlook, edition 2019 ”, có 4 trường hợp kịch bản chính về tăng trưởng của ngành nguồn năng lượng quốc tế đến năm 2040 được thiết kế xây dựng, gồm :
Thứ nhất : “ Tiếp tục xu thế quy đổi đã có ” ( ET – Evolving Transition ) .
Thứ hai : “ Nhu cầu nguồn năng lượng cao hơn ” ( ME – More Energy ) .
Thứ ba : “ Xu thế toàn thế giới hóa bị hạn chế ” ( LG – Less Globalization ) và ,
Thứ tư : “ Thúc đẩy quy đổi nhanh ” ( RT – Rapid Transition ) .
Các ngữ cảnh sửa chữa thay thế ( alternatives ) ME, LG, RT được xem xét, so sánh với ngữ cảnh ET để qua đó, giúp đo lường và thống kê đúng chuẩn kích cỡ của hàng loạt những yếu tố bất định có ảnh hưởng tác động đến sự tăng trưởng của thị trường nguồn năng lượng quốc tế, nhìn nhận hướng quản trị những rủi ro đáng tiếc này cũng như xác lập cách hành vi tốt nhất để thôi thúc những sự biến hóa có năng lực giúp cho quốc tế đi vào con đường tích cực và vững chắc hơn .

Theo báo cáo giải trình này của BP, cho quy trình tiến độ đến năm 2040, cùng với sự liên tục ngày càng tăng của dân số quốc tế, và nhất là với triển vọng tăng trưởng thịnh vượng hơn tại nhiều nước lúc bấy giờ đang thuộc nhóm những nước đang tăng trưởng, GDP quốc tế vào năm 2040 hoàn toàn có thể tăng hơn gấp đôi lúc bấy giờ, nhu yếu nguồn năng lượng sơ cấp quốc tế dự báo sẽ tăng lên, hoàn toàn có thể tăng thêm từ 21 % đến 65 % so với mức tiêu thụ của năm 2017 ( 13,5 tỷ toe ) tùy theo những ngữ cảnh như biểu lộ ở ( Hình 3 ). Tỉ trọng của dầu và khí trong cơ cấu tổ chức nguồn năng lượng sơ cấp quốc tế vào năm 2040 chênh lệch không nhiều giữa 4 ngữ cảnh, nhưng đều giảm so với lúc bấy giờ dù vẫn là tỉ lệ hầu hết, giao động trong khoảng chừng từ 50 % đến 53 %. Tuy thế, những biến hóa xét về giá trị tuyệt đối là đáng kể. Cụ thể :
Nhu cầu về dầu vào năm 2040 sẽ hoàn toàn có thể giảm thấp hơn lúc bấy giờ, xuống còn khoảng chừng 80 Mb / d ( hay 3,8 tỷ toe / năm, mức thấp nhất, xảy ra tương ứng với ngữ cảnh RT ), hoặc tăng cao hơn, lên đến 130 Mb / d ( hay 6,0 tỷ toe / năm, mức cao nhất, tương ứng với ngữ cảnh ME ) .
Trong ngữ cảnh ET “ Tiếp tục xu thế quy đổi đã có ”, dự báo nhu yếu về dầu vào năm 2040 sẽ tăng thêm 10 Mb / d so với lúc bấy giờ, trong đó phần nhiều nhu yếu dầu tăng thêm sẽ xảy ra trong quy trình tiến độ 10 năm tới và tương quan hầu hết tới nhu yếu nguyên vật liệu cho ngành vận tải đường bộ, nguyên vật liệu cho hóa dầu .
Như vậy, cơ cấu tổ chức sử dụng dầu đến năm 2040 sẽ biến hóa với tỉ trọng nhu yếu dầu dùng làm nguyên vật liệu sẽ tăng lên ( chiếm 20 % vào năm 2040 ) trong khi đó, tỉ trọng nhu yếu dầu cho phát điện và trong gia dụng, thương mại sẽ giảm xuống thấp thêm ( lần lượt còn 2 % và 8 % ) .
Nhu cầu về khí vào năm 2040 sẽ tăng lên mức từ 4,3 tỷ toe ( hay 5020 Bcm / y, trong ngữ cảnh LG và RT ), 4,6 tỷ toe ( hay 5370 Bcm / y, trong ngữ cảnh ET ) đến mức 5,8 tỷ toe ( hay 6770 Bcm / y, trong ngữ cảnh ME ) .
Trong ngữ cảnh ET, khí tăng trưởng trung bình 1,7 % / năm trong tiến trình dự báo đến 2040 và cùng với nguồn năng lượng tái tạo ( NLTT ) là hai mô hình nguồn năng lượng duy nhất sẽ có vận tốc tăng trưởng cao hơn vận tốc tăng trưởng chung về nhu yếu nguồn năng lượng sơ cấp của quốc tế. Và kể từ 2035, sự tham gia của khí sẽ vượt dầu trong cơ cấu tổ chức nguồn năng lượng sơ cấp quốc tế .

Về cơ cấu sử dụng khí vào năm 2040, tỉ trọng của nhóm khách hàng điện và công nghiệp nhìn chung sẽ tiếp tục duy trì như mức hiện nay (39% trong tổng nguồn khí cung cấp 5370 Bcm/y vào năm 2040 sẽ dành cho sản xuất điện, tỉ lệ tương tự dành cho nhu cầu công nghiệp, trong đó 33% dùng làm nhiên liệu và 6% dùng làm nguyên liệu). Tốc độ gia tăng nhu cầu khí cho GTVT dự báo sẽ cao nhất, khiến cho tỉ trọng tiêu thụ khí cho GTVT vào 2040 tăng lên 4% so với mức 1% hiện nay. Còn tỉ trọng của lĩnh vực dân dụng và thương mại giảm xuống còn 18% trong tổng nhu cầu cung cấp khí.  

Trong tổng sản lượng khí ngày càng tăng của quá trình 2017 – 2040 ( 1690 Bcm / y trong ngữ cảnh ET, tương tự non nửa mức tiêu thụ khi lúc bấy giờ ), 477 Bcm / y ( chiếm 28 % ) sẽ được phân phối theo hình thức mua và bán LNG.
Như vậy, thương mại LNG dự báo vào 2040 đạt khoảng chừng 900 Bcm / y, tăng gấp đôi mức lúc bấy giờ ( 400 Bcm / y vào 2017, 431 Bcm / y vào 2018 ). Các nước châu Á và châu Âu sẽ là những nước nhập khẩu LNG lớn nhất do nguồn khí khai thác trong nước và trong khu vực suy giảm, không theo kịp sự ngày càng tăng của nhu yếu .

So với những tác dụng dự báo về cung – cầu cầu và khí của nhiều tổ chức triển khai khác, dự báo của BP trong ngữ cảnh ET về dầu phản ánh cách nhìn bi quan nhất, nhưng về khí là sáng sủa nhất. Dự báo đúng chuẩn tương lai nguồn năng lượng quốc tế là không hề do luôn sống sót rất nhiều điều bất định .

Một số vấn đề/yếu tố bất định có thể ảnh hưởng đáng kể đến dự báo dài hạn cung – cầu dầu và khí 

Thứ nhất : Chiến tranh thương mại và xu thế toàn thế giới hóa bị hạn chế :
Thương mại quốc tế có ảnh hưởng tác động quan trọng so với sự tăng trưởng của mạng lưới hệ thống nguồn năng lượng quốc tế. Nó là nền tảng để kinh tế tài chính quốc tế tăng trưởng và được cho phép những nước thực thi đa dạng hóa những nguồn nguồn năng lượng. Nó tương quan đến vận tốc quy đổi, tăng trưởng văn minh hơn của những nước đang tăng trưởng, cũng như những lựa chọn chủ trương, hành vi của những nước để đối phó với những lo ngại về bảo mật an ninh nguồn năng lượng. Trong ngữ cảnh ET, Trung tâm tiêu thụ nguồn năng lượng của quốc tế đến 2040 dự báo sẽ di dời về châu Á ( Hình 5 ), với Trung Quốc và Ấn Độ là những nước tiêu thụ, nhập khẩu nguồn năng lượng lớn. Điều này cũng có nghĩa là sự cạnh tranh đối đầu trên thị trường nguồn năng lượng khu vực châu Á sẽ càng sôi động hơn trong thời hạn tới .

Trường hợp cuộc chiến tranh thương mại leo thang, xu thế toàn thế giới hóa bị hạn chế ( ngữ cảnh LG ), cả người mua và người bán trên thị trường nguồn năng lượng đều sẽ bị tác động ảnh hưởng .
Ví dụ : Tiêu thụ nguồn năng lượng nói chung của Trung Quốc sẽ giảm xuống và vương quốc này hoàn toàn có thể sẽ chuyển sang chủ trương tập trung chuyên sâu hơn vào việc tăng trưởng những nguồn nguồn năng lượng tái tạo trong nước. Khi đó, lượng nhập khẩu dầu và khí của Trung Quốc hoàn toàn có thể giảm lần lượt 12 % và 40 % so với mức dự báo trong ngữ cảnh ET.
Về phía những nước cung ứng, vào năm 2040, xuất khẩu dầu và khí của Mỹ trong ngữ cảnh LG sẽ thấp đi 2/3 so với mức dự báo trong ngữ cảnh ET. Tương tự, tăng trưởng xuất khẩu tịnh về dầu và khí của Nga cũng được dự báo sẽ giảm hơn 50 % so với mức trong ngữ cảnh ET.
Thứ hai : Những quy đổi trong ngành vận tải đường bộ :
Tốc độ tăng trưởng của công nghệ tiên tiến động cơ hiệu suất cao, tiết kiệm ngân sách và chi phí nguyên vật liệu và sự Open của những loại phương tiện đi lại GTVT không dùng xăng dầu truyền thống lịch sử, xe tự lái, hình thức dịch vụ vận tải đường bộ san sẻ … là yếu tố ảnh hưởng tác động quan trọng, làm hạn chế sự ngày càng tăng nhu yếu về dầu trong GTVT. Những qui định mới về tiêu chuẩn nguyên vật liệu, ví dụ như qui định của IMO ( International Maritime Organization ) với nguyên vật liệu dùng trong vận tải biển đặt ra nhu yếu cho những xí nghiệp sản xuất lọc dầu, những chủ tàu phải kiểm soát và điều chỉnh kỹ thuật – công nghệ tiên tiến tương quan đến thiết bị mình sử dụng để sản xuất ra, hoặc sử dụng được những loại sản phẩm nguyên vật liệu sạch hơn. Chẳng hạn, VLSFO, những loại sản phẩm chưng cất dầu khác và LNG sẽ góp thêm phần bảo vệ thiên nhiên và môi trường tốt hơn. Những điều này mặt khác cũng chỉ ra xu thế : Trong tương lai, nguồn cung / nhu yếu về những loại sản phẩm khí lỏng ( NGL ) và nguyên vật liệu sinh học ( biofuels ) sẽ là động lực chính giúp duy trì vị trí vai trò quan trọng của dầu trong cơ cấu tổ chức nguồn năng lượng chứ không phải dầu thô. Trong ngữ cảnh ET, nguồn cung / nhu yếu tăng thêm về dầu thô và condensates sẽ dưới 3 Mb / d, trong khi đó, nguồn cung / nhu yếu về NGL ( như LPG, naphtha ) là 5 Mb / d, và những nguyên vật liệu lỏng khác nguyên vật liệu sinh học, GTL / CTL trong đó nguyên vật liệu sinh học chiếm hầu hết ) khoảng chừng 3 Mb / d .
Thứ ba : Những biến hóa trong ngành công nghiệp :
Liên quan đến xu thế vận dụng những giải pháp tiết kiệm ngân sách và chi phí nguồn năng lượng, nâng cao hiệu suất cao sử dụng nguồn năng lượng trong ngành công nghiệp, chủ trương quản trị chặt hơn và với nhu yếu cao hơn trong việc sử dụng, tái chế những loại sản phẩm nhựa ( ví dụ nhu yếu nâng tỉ lệ tái chế lên gấp đôi, đạt mức 30 % trong vòng 20 năm tới, cấm sử dụng túi ni long ) …
Theo dự báo của BP với ngữ cảnh ET, trong thực trạng mặc dầu có những chủ trương quản trị về mẫu sản phẩm nhựa biến hóa theo hướng bất lợi hơn cho ngành dầu khí, việc sử dụng những nguyên vật liệu từ dầu vẫn sẽ góp thêm phần tạo nên mức tăng nhu yếu dầu khoảng chừng 7 Mb / d trong thời kỳ dự báo đến 2040 .
Đối với dầu, khí, thị trường tiêu thụ làm nguyên vật liệu vào năm 2040 lần lượt sẽ chiếm khoảng chừng 18 % và 7 % của tổng lượng cầu về dầu và khí ( trong khi chỉ chiếm 3 % trong tổng lượng cầu về than ). Phân tích trong những ngữ cảnh với giả định sẽ đẩy sớm và nhanh hơn nữa việc vận dụng những chủ trương quản trị chặt sử dụng mẫu sản phẩm nhựa cho thấy tổng mức tăng về nhu yếu dầu trong quy trình tiến độ 2017 – 2040 sẽ hoàn toàn có thể giảm xuống còn 4 Mb / d ( so với mức tăng 10 Mb / d như dự báo trong ngữ cảnh ET ) .
Thứ tư : Qui mô tăng trưởng và tính bền vững và kiên cố của nguồn cung dầu khí phi truyền thống cuội nguồn ( hầu hết gồm tight oil, shale oil, shale gas ) từ Mỹ :
Năm 2018, Mỹ nổi lên đứng vị trí số 1 quốc tế về vận tốc ngày càng tăng sản xuất, cung ứng dầu và khí nhờ thành quả từ cuộc cách mạng dầu khí đá phiến ( US share revolution ). Theo BP nhìn nhận, sản lượng tight oil của Mỹ dự báo chỉ hoàn toàn có thể chiếm lợi thế và cung ứng đáng kể từ quy trình tiến độ lúc bấy giờ đến khoảng chừng năm 2030, sau đó sẽ suy giảm và nguồn cung dầu ngày càng tăng chính lúc này sẽ từ khối OPEC ( 4 Mb / d ). Nguồn cung dầu của khối ngoài OPEC tăng 6 Mb / d trong quy trình tiến độ dự báo 2017 – 2040, trong đó mức tăng từ nguồn cung của Mỹ là 5 Mb / d, Brazil 2 Mb / d, Nga 1M b / d để bù trừ cho phần sản lượng dầu không khai thác từ những mỏ có ngân sách cao, hoặc do mỏ đã hết sạch .
Thứ năm : Mức độ góp vốn đầu tư tăng trưởng những nguồn phân phối :
Thời điểm nhu yếu về dầu đạt đỉnh ( xảy ra trong vài năm tới, hay sau 2040 ) đều yên cầu những mức góp vốn đầu tư đáng kể để có đủ nguồn cung cung ứng nhu yếu quốc tế về dầu. Nếu việc góp vốn đầu tư trong tương lai chỉ số lượng giới hạn để tăng trưởng những mỏ đang hoạt động giải trí mà không có góp vốn đầu tư cho những khu vực khai thác mới thì sản lượng khai thác dầu của quốc tế sẽ suy giảm với vận tốc trung bình 4,5 % / năm ( theo nhìn nhận của IEA ) – tức là sản lượng dầu cung ứng trên quốc tế sẽ chỉ còn khoảng chừng 35 Mb / d vào 2040. Để bảo vệ có đủ nguồn dầu cung ứng bất kể mức nhu yếu dầu nào đã nêu trong những ngữ cảnh nói trên, nhiều nghìn tỷ USD góp vốn đầu tư yên cầu sẽ phải chi ra trong vòng 20 năm tới. Đối với khí, vận tốc tăng trưởng của thị trường LNG nhờ vào rất lớn vào quy trình tiến độ và nguồn tiền hoàn toàn có thể dành cho góp vốn đầu tư lan rộng ra hiệu suất những dự án Bất Động Sản xuất khẩu khí đặc biệt quan trọng tại Mỹ, Qatar và những nước khác trong khu vực Trung Đông, Nga, châu Phi .
Thứ sáu : Tốc độ và qui mô góp vốn đầu tư tăng trưởng hạ tầng phân phối khí :
Khả năng tăng trưởng nhu yếu tiêu thụ khí tại những quốc tế khối OECD đặc biệt quan trọng phụ thuộc vào vào tình hình góp vốn đầu tư tăng trưởng hạ tầng phân phối khí .
Thứ bảy : Tiến triển của những căng thẳng mệt mỏi chính trị – quân sự chiến lược tại những nước và giữa những nước lớn về dầu khí ( yếu tố địa chính trị của ngành nguồn năng lượng ) :

Ví dụ: Bất ổn chính trị tại Venezuela – từng là một trong những nhà sản xuất dầu hàng đầu thế giới đã khiến hoạt động này bị đình trệ; nguy cơ xung đột Mỹ – Iran, các vụ tấn công nhằm vào tàu chở dầu xảy ra gần eo biển Hormuz thời gian qua; sự cạnh tranh giữa Mỹ và khối OPEC+ (liên minh giữa OPEC và các nước cung cấp dầu khí ngoài OPEC như Nga, Brazil, Nauy…) trên thị trường cung cấp dầu thế giới 

Kết luận

Dầu khí đang và sẽ liên tục đóng vai trò quan trọng trong hai thập kỷ tới trong cơ cấu tổ chức nguồn năng lượng quốc tế. Dầu cùng với khí liên tục sẽ phân phối không dưới 50 % nhu yếu nguồn năng lượng sơ cấp trên quốc tế đến năm 2040. Trong tình hình ngày càng tăng nhu yếu về bảo vệ thiên nhiên và môi trường, khí với ưu điểm là nguyên vật liệu hóa thạch sạch hơn sẽ có thời cơ tăng trưởng nhanh hơn và kể từ 2035, sự tham gia của khí dự báo sẽ vượt dầu trong cơ cấu tổ chức những nguồn nguồn năng lượng sơ cấp. Nhiên liệu sinh học, NGL, LNG nổi lên là những loại sản phẩm dẫn dắt sức tăng trưởng của thị trường dầu khí trong tương lai, duy trì vai trò quan trọng của dầu khí. Ngành dầu khí đã và sẽ đổi khác liên tục về nội dung hoạt động giải trí, quy mô, công nghệ tiên tiến, tổ chức triển khai … để tương thích với sự tiến hóa của nền văn minh trái đất .
TRẦN THỊ LIÊN PHƯƠNG – TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU KINH TẾ VÀ QUẢN LÝ DẦU KHÍ – VIỆN DẦU KHÍ VIỆT NAM

Source: https://vh2.com.vn
Category : Ứng Dụng