Đại cương chẩn đoán hình ảnh: hình thái, chức năng, cấu tạo sinh lý

2013-03-29 10:13 AM

Bác sĩ chẩn đoán hình ảnh lúc bấy giờ không những phải biết quản lý và vận hành, sử dụng nhiều loại máy móc tân tiến, mà phải có kỹ năng và kiến thức cơ bản không những về y khoa mà còn về lý sinh, vật lý, tin học .Biên tập viên : Trần Tiến Phong

Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương

Lịch sử phát triển của ngành chẩn đoán hình ảnh

Ngày 8 tháng 11 năm 1895, Wilhelm Conrad Rontgen ( 1845 – 1923 ) – giáo sư vật lý triết lý Đại học Wuzburrg, Đức, đã công bố mày mò ra tia X, Rontgen đã được trao giải Nobel Vật lý tiên phong và được xem là ông tổ của ngành chẩn đoán hình ảnh tân tiến .
Phim X quang tiên phong là tấm kính tráng nhũ tương muối bạc, sau nhiều năm được thay thế sửa chữa bằng phim tráng nhũ tương 2 mặt cảm thụ tia X .
Trong những thập kỷ từ 1910 – 1920, Bucky – Potter đã cải tổ chất lượng hình ảnh nhờ xóa được những tia khuyếch tán bằng lưới chống mờ. Coolidge, Bowers tạo ra bóng có dương cực quay, tăng tuổi thọ cho bóng X quang .
Vấn đề tương phản luôn được điều tra và nghiên cứu để cải tổ chất lượng hình ảnh :
Tương phản tự nhiên có 4 đậm độ cơ bản : calci, nước, mỡ, không khí .
Các chất tương phản đã được sử dụng như Bismuth, những muối Iode, không khí được dùng để tăng đối quang cho 1 số ít tạng trong khung hình đã được xử dụng từ những năm 1930 .
Khắc phục những cụ thể nằm ở những độ sâu khác nhau bằng chụp nghiêng, chụp chếch, chụp cắt lớp thực thi giữa năm 1930 .
Năm 1950 bóng tăng sáng và tự động hóa chương trình thăm khám ở trong buồng có ánh sáng, truyền hình, quay phim, chụp ảnh .
Năm 1958, siêu âm mở màn vận dụng khám sản phụ sau đó khám bụng .
Năm 1970 tăng trưởng chụp cắt lớp vi tính ( CLVT ), đến năm 1979 Hounsfield nhận giải Nobel Y học. Đầu tiên ứng dụng CLVT cho đầu, sọ não sau đó toàn khung hình .
Nhờ kỹ thuật số hóa đã mở ra cho hình ảnh X quang một hướng mới, X quang số hóa. Phim thường chuyển thành phim in bằng tia Laser là tiền đề cho môn Chẩn đoán hình ảnh tân tiến sinh ra. Đáng kể là X quang can thiệp hay X quang điều trị được cho phép xác lập đúng chuẩn vị trí chọc dò sinh thiết, dẫn lưu những nang, ổ áp xe, tụ dịch, nong mở những động mạch, đặt những Stent, bịt tắc những nhánh mạch máu đang chảy hoặc mạch nuôi cấp máu cho u …
Hình ảnh Cộng hưởng từ Open là một cuộc cách mạng trong chẩn đoán hình ảnh. Đến tháng 11 năm 2003 Lauterbur và Mansfield được phần thưởng Nobel Y học .
Bác sĩ chẩn đoán hình ảnh lúc bấy giờ không những phải biết quản lý và vận hành, sử dụng nhiều loại máy móc văn minh, mà phải có kỹ năng và kiến thức cơ bản không những về y khoa mà còn về lý sinh, vật lý, tin học. Sau hơn 100 năm X quang đã trở thành một ngành rộng với kiến thức và kỹ năng văn minh, yên cầu nhiều kiến thức và kỹ năng, kỹ xảo. Với hình ảnh X quang mới, những nhà lâm sàng cũng phải nắm được những yếu tố cơ bản, cũng phải được đào tạo và giảng dạy lại cách đọc phim với hình ảnh mới .
Trong khuôn khổ đào tạo và giảng dạy chính quy trên quốc tế lúc bấy giờ của ngành Chẩn đoán hình ảnh ( CĐHA ) ( Radiology, Diagnostic Imaging, Imagerie Médicale ) gồm có những môn học :
X quang thường quy hay quy ước ( Conventional Radiology ) gồm những kỹ thuật chẩn đoán dùng tia X từ thời Rontgen ứng dụng cho đến nay vẫn còn một vai trò nhất định trong chẩn đoán hàng ngày. Một yếu tố thời sự gắn liền với X quang thường quy là X quang kỹ thuật số ( Computed Radiography ) đang được update nhằm mục đích số hóa những hình ảnh X quang để tàng trữ, giải quyết và xử lý như những ảnh kỹ thuật số khác .
Siêu âm hay siêu âm cắt lớp ( Ultrasound, Sonography, Echographie, Echotomographie ) gồm có những kỹ thuật siêu âm cổ xưa và văn minh, yếu tố vật lý cơ bản là vận dụng sóng siêu âm .
Cắt lớp vi tính hay Cắt lớp điện toán ( Computed Tomography Scanner – CT, Tomodensitométrie – TDM, Scanographie ). Ứng dụng đo tỉ trọng của mô sau khi tia X đi xuyên qua khung hình, nhờ máy vi tính thu thập dữ liệu, tái tạo ảnh nhờ kỹ thuật số .
Cộng hưởng từ trước đây còn gọi là cộng hưởng từ hạt nhân ( Magnetic Resonance Imaging ). Phối hợp sự thống kê giám sát của máy vi tính và sự cộng hưởng từ trường có trong nhân H + của nước trong những mô của khung hình để tạo ảnh .
Chụp mạch máu và X quang can thiệp ( Angiography and Interventional Radiography ) : Bằng cách đưa những catheter qua đường những mạch máu ta hoàn toàn có thể bơm thuốc cản quang để chụp hoặc để can thiệp điều trị 1 số ít bệnh. Cũng từ thập kỷ 1970, kỹ thuật số sinh ra tăng trưởng nhanh gọn, đã tạo tiền đề cho CĐHA nói chung và chụp mạch máu nói riêng có những thành tựu mới. Do đó kỹ thuật số hóa hình ảnh sửa chữa thay thế dần những kỹ thuật quy ước, chụp mạch máu có tên mới là “ Chụp mạch máu số hóa xóa nền ” ( Digital Subtraction Angiography – DSA ) .
Qua hình ảnh số hóa, việc xác lập xâm nhập vào những mạch máu nhỏ trong khung hình trở nên thuận tiện và đúng mực hơn, nhờ đó những nhà X quang hoàn toàn có thể mượn đường những catheter để đưa hóa chất và những vật tư khác vào tiêu điểm cần can thiệp để điều trị, đó là X quang can thiệp. Chính nghành này, mà ngày này người ta có xu thế xếp khoa CĐHA vào cụm những khoa lâm sàng, chứ không hẳn là khoa Cận lâm sàng như trước .
Ngoài ra còn có 1 số ít bộ phận chẩn đoán bằng hình ảnh, nhưng không thuộc khoa CĐHA như Nội soi, chụp Nhấp nháy đồng vị phóng xạ ( Scintigraphy, Positron Emission Tomography – PET, Single Photon Emission Computed Tomography – SPECT ) .

Cơ sở vật lý của chẩn đoán hình ảnh

X quang quy ước

Cơ chế phát sinh ra tia X :
Tia X được tạo ra nhờ quy đổi nguồn năng lượng từ những hạt electron thành những photon nguồn năng lượng ( quang năng ) bên trong bóng phát tia X, dạng nguồn năng lượng mới này được kiểm soát và điều chỉnh qua những thông số kỹ thuật về điện như : điện thế – KV, cường độ dòng điện – mA, thời hạn phát tia X – sec .
Bóng X quang : là một bóng thủy tinh, bên trong là chân không ( bóng Coolidge ). Có hai cực :
Cực âm : ( cathode ) được cấu trúc bằng cuộn dây tungsten đặt trong một thanh sắt kẽm kim loại có hình chiếc tách được đốt nóng lên bởi nguồn điện từ 6 – 10 vôn, có tính năng cơ bản là tạo ra những hạt điện tử ( electron ), rồi tập trung chuyên sâu lại thành luồng hướng vào đích là cực dương .
Cực dương : ( anode ) hay đối âm cực là thanh sắt kẽm kim loại rắn, có độ nóng chảy cao, có số nguyên tử Z lớn như bạch kim ( 74 ), wolffram, tungsten – rhenium, molybdenum, Rhodium nối với cực dương của dòng điện có hai tính năng cơ bản là chuyển nguồn năng lượng điện thành bức xạ tia X và tải nhiệt .
Sản xuất ra tia X : Khi đốt nóng âm cực tạo ra những hạt điện tử ( HĐT ), dưới tính năng của độ chênh điện thế cao tối thiểu là 40.000 volt, những HĐT bịlực hút kéo về dương cực với tốc độ rất lớn. Khi những HĐT va chạm với cực dương tạo ra nhiệt năng ( 99 % ) và bức xạ tia X ( < 1 % ) . Lực tần suất của những HĐT nhờ vào vào hiệu số điện thế của dòng điện được tính bằng KV và chất lượng của chùm HĐT phụ thuộc vào vào cường độ dòng điện tính bằng mA . Bản chất của tia X : là một bức xạ điện từ, gồm những sóng xê dịch theo chu kỳ hình sin, cùng nhóm với những sóng vô tuyến điện, ánh sáng, những bức xạ I ông hóa như tia vũ trụ, tia Gamma, những bức xạ đồng vị. Trong số phổ sóng điện từ này ta thấy ở cực cao là tai Hồng ngoại 7200 A0, tiếp đến là ánh sáng trắng 3900 A0, ở cực thấp là tia Vũ trụ, tia X bước sóng từ 5A0 - 0,01 A0, A0 = 10-6 cm, tia Gamma có bước sóng từ 0,01 – 0,0001 A0 . Tính chất của tia X : Có năng lực đâm xuyên qua khung hình người, năng lực này nhờ vào nhiều vào yếu tố như độ dài sóng của tia, bề dày, khối lượng nguyên tử của vật . Tia kích sáng 1 số ít muối sắt kẽm kim loại, ứng dụng để chiếu trên màn huỳnh quang hay trên bóng tăng sáng truyền hình . Tia có năng lực ion hóa, ứng dụng cho việc sản xuất những buồng đếm, những loại detector đo lường và thống kê, dùng trong kỹ thuật số . Tia tính năng lên nhũ tương trên phim ảnh, đi theo mọi hướng và theo đường thẳng . Số lượng tia sẽ giảm đi theo tỷ suất nghịch với bình phương của khoảng cách . Tia có tính năng sinh học ứng dụng trong xạ trị liệu, thận trọng so với những dòng tế bào non, tủy xương tạo huyết, thủy tinh thể, bào thai kỳ đầu . Cơ chế tạo ảnh X quang : Nguyên lý chiếu X quang cổ xưa : Ứng dụng đặc thù đâm xuyên qua cơ chất của tia X . Tính chất suy giảm chùm tia X sau khi đi qua những cơ chất khác nhau . Tích chất kích sáng muối sắt kẽm kim loại trên màn huỳnh quang . Nguyên lý hình chiếu trong khoảng trống ba chiều, được cho phép nghiên cứu và phân tích được hình ánh sáng tối thông thường, bệnh lý những cơ quan trong khung hình trong buồng tối . Nguyên lý chiếu X quang tăng ánh sáng truyền hình : Với nguyên tắc như trên, nhưng thay màn huỳnh quang bằng bóng tăng độ sáng. Làm tăng sáng lên hàng ngàn lần, được cho phép chiếu được trong buồng ánh sáng thường . Nguyên lý chụp X quang thường quy : Ứng dụng tích chất đâm xuyên qua cơ chất của tia X . Nhờ tính năng của tia X lên nhủ tương có muối Bạc trên phim . Với kỹ thuật tráng rữa phim và hiệu ứng suy giảm tia X khác nhau sau khi qua những mô khác nhau, ta có hình ảnh trắng đen, xáp trên phim. Độ tương phản của trắng và đen có được ta gọi là độ đối quang ( contrast ) . Nguyên lý chụp cắt lớp cổ xưa : Thay vì bóng X quang và phim cố định và thắt chặt trong chụp thường quy, trong chụp cắt lớp cổ xưa có sự chuyển dời đồng nhất ngược chiều giữa bóng và phim để xóa những cụ thể trên và dưới lớp cắt. Ngày nay người ta bỏ giải pháp này, vì độ phân giải trên hình ảnh rất thấp chất lượng không cao . Chất lượng của hình ảnh X quang : Chất lượng hình ảnh Y học nói chung, phụ thuộc vào vào nhiều yếu tố như chiêu thức ghi hình, đặc thù của thiết bị, người quản lý và vận hành kỹ thuật ... Chất lượng hình ảnh phụ thuộc vào vào 5 yếu tố sau : độ tương phản, hình mờ, hình nhiễu ( noise ), ảnh giả ( artifact ), hình biến dạng. Riêng hành ảnh X quang có hai yếu tố quan trọng : Độ tương phản ( contrast ) : tức là độ đối quang, do sự khác nhau giữa vùng sáng và vùng đen trên phim, nó nhờ vào vào kỹ thuật chụp và người quan sát. Ta biết rằng sau khi đi xuyên qua khung hình tia X bị hấp thụ và bị suy giảm một cách khác nhau, vì thế sự công dụng lên nhũ tương trên phim cũng khác nhau : nơi nào không bị suy giảm sẽ tạo nên vùng đen, nơi nào bị suy giảm nhiều tạo nên vùng trắng. Tương tự ta có những vùng xám nhiều hay ít tùy thuộc vào thông số hấp thụ, và Open thuật ngữ “ nấc thang xám ” ( gray scale ). Trong hình ảnh X quang thường quy có 4 nấc cơ bản là đen của không khí, xám sẫm của mỡ, xám nhạt của nước và mô nềm, trắng của xương . Sự rõ nét của hình ảnh ( sharpness ) : là sự phân biệt giữa những đường khác nhau trên phim, độ rõ nét càng cao đường bờ càng rõ. Nó phụ thuộc vào vào nhiều yếu tố khác nhau như : Kích thước tiêu điểm phát tia, nếu càng nhỏ độ sắc nét càng cao và ngược lại . Khoảng cách vật phim, càng gần phim càng rõ và ngược lại . Sự cố định và thắt chặt của vật tạo cho hình ảnh rõ nét, nếu hoạt động tạo hình mờ . Thời gian chụp, càng ngắn hạn chế được sự hoạt động, hình ảnh càng rõ . Cách đọc phim X quang gồm 2 quá trình : Phân tích hình ảnh : là động tác quan sát, diễn đạt về : Tư thế bệnh nhân .

Phương pháp chụp.

Hình dáng, kích cỡ, vị trí, đặc thù của hình ảnh thông thường hoặc không bình thường khi so sánh với giải phẫu X quang, tập hợp thành những triệu chứng, hội chứng. Trong quá trình này cần tránh sai lầm đáng tiếc hoặc bỏ sót, do đó cần quan sát tỉ mỉ .
Tổng hợp những tín hiệu :
Là tiến trình tổng kết, so sánh những tín hiệu nói trên với triệu chứng lâm sàng, những xét nghiệm khác. Để hướng đến chẩn đoán gần đúng với giải phẫu bệnh nhất. Giai đoạn này rất phụ thuộc vào vào kỹ năng và kiến thức của từng nhà chẩn đoán hình ảnh học .
Các hình ảnh cơ bản của X quang thường quy :
Tăng độ cản quang ( hyperdensity ) : khi ta thấy một vùng trắng hơn so với mức thông thường với chính nó .
Giảm độ cản quang ( hypodensity ) : còn gọi là hình quá sáng, bộc lộ một vùng xám hơn mức thông thường của nó .
Hình khuyết : hoàn toàn có thể gặp trong những trạng rỗng, là hình xâm nhập vào lòng ống tiêu hóa hoặc trong những xương của khung hình làm cho thuốc cản quang không ngấm được. Do những nguyên do sau :
Chèn ép từ bên ngoài : gây ra triệu chứng không thiếu khu trú, việc chẩn đoán sẽ dựa trên góc nối để phân biệt khối u ở trong hay ở ngoài thành ống, u ở trong thành góc nối là góc nhọn ; ở ngoài thành là góc tù. Dựa trên tâm của cung tròn so với thành : tâm ở trong là trong thành, tâm ở ngoài là ngoài thành .
Hình lồi : là hình xâm lấn vào trong thành ống tiêu hóa, tương ừng là những ổ loét hay túi thừa tạo nên cái túi và thuốc cản quang sẽ chui vào. Ta dễ thấy hình này khi chụp tiếp tuyến hay chụp nghiêng .
Hình hơi dịch : hơi nằm trên và mức dịch nằm ngang, hình này chỉ thấy khi chùm tia đi song song với mức dịch, mặc dầu ở bất kể trước thế nào .

Siêu âm cắt lớp

Cơ sở vật lý của siêu âm :
Cơ chế phát sóng âm : Sóng âm được tạo ra do quy đổi nguồn năng lượng từ điện thành những sóng xung tựa như như phát xạ tia X, phát ra từ những đầu dò, có cấu trúc cơ bản là gốm áp điện ( piezo-electric ). Sóng âm thanh chỉ truyền qua vật chất mà không truyền qua được chân không, vì không có hiện tượng kỳ lạ rung .
Một trong những đặc thù cơ bản nhất là tần số sóng âm phụ thuộc vào vào thực chất của vật có độ rung khác nhau. Đơn vị đo tần số là Hertz, tức là số chu kỳ luân hồi xê dịch trong một giây .
Bản chất của Siêu âm : để hiểu được siêu âm ta phải hiểu âm thanh, đó là những giao động sóng hình sin có tần số từ 20H z – 20.000 Hz. nếu sóng âm tần số thấp < 20H z gọi là Hạ âm, > 20.000 Hz gọi Siêu âm. Trong nghành Y tế người ta dùng sóng âm với tần số từ 2 MHz đến 20 MHz ( 1 MHz = 109H z ) tùy theo nhu yếu thăm khám .
Tính chất của siêu âm :
Sự lan tuyền của sóng âm – Sự suy giảm và hấp thu :
Trong môi trường tự nhiên có cấu trúc giống hệt, sóng âm Viral theo đường thẳng, và bị mất nguồn năng lượng dần gọi là suy giảm. Sự suy giảm theo luật nghịch đạo của bình phương khoảng cách. Sự hấp thu quan trọng của nguồn năng lượng âm gặp vật chất tạo nhiệt. Tuy nhiên sự mất nguồn năng lượng trong siêu âm không giống bức xạ tia X, vì ở đây còn có hiệu ứng quang từ hoặc hiệu ứng Compton. Vận tốc truyền sóng âm phụ thuộc vào vào độ cứng và tỷ trọng của môi trường tự nhiên vật chất xuyên qua, trong khung hình người : mỡ 1450 ; nước 1480 ; mô mềm 1540 ; xương 4100 m / s .
Sự phản xạ hay phản hồi :
Trong thiên nhiên và môi trường có cấu trúc không như nhau, một phần sóng âm sẽ phản hồi ở mặt phẳng thẳng góc với chùm sóng âm tạo nên âm dội hay âm vang ( echo ), phần còn lại sẽ Viral theo hướng của chùm sóng âm phát ra. Như vậy, ở đường ranh giới giữa hai môi trường tự nhiên có trở kháng âm ( acoustic impedance ), ký hiệu là Z, Z khác nhau tùy thuộc cấu trúc của vật chất đặc biệt quan trọng là số nguyên tử. Sóng phản hồi sẽ thu nhận bởi đầu dò, sau đó được giải quyết và xử lý trong máy và truyền ảnh lên màn hình hiển thị ( display ), hoặc ghi lại trên phim, giấy in hoặc trên băng đĩa từ. Tất nhiên những sóng phản hồi không được thu nhận bởi đầu dò sẽ bị biến mất theo luật suy giảm .
Sự khúc xạ, nhiễu âm :
Khi chùm sóng đi qua mặt phẳng phân làn với một góc nhỏ, chùm âm phát ra sẽ bị thụt lùi một khoảng chừng so với chùm âm tới còn gọi là nhiễu âm. Chính điều này sẽ tạo ra ảnh giả .
Đầu dò ( Transducer – Probe ) :
Làm trách nhiệm vừa phát vừa thu sóng âm phản hồi. Nó gồm có một hoặc nhiều miếng gốm áp điện ( piezo-eletric ), khi có dòng điện xoay chiều tần số cao khích thích vào miếng gốm này làm cho nó co và giãn và phát ra xung siêu âm. Ngược lại khi miếng áp điện rung lên do sóng siêu âm dội trở lại sẽ tạo ra một xung động. Sóng siêu âm Viral vào những mô trong khung hình, gặp những mặt phẳng sẽ gặp những sóng âm dội trở lại. Mỗi âm dội mà đầu dò thu nhận được sẽ chuyển thành tín hiệu điện, từ tín hiệu này sẽ được chuyển thành tín hiệu trên màn hình hiển thị, và toàn bộ chùm sóng âm quét tạo nên hình ảnh siêu âm .
Tùy theo máy và hãng sản xuất, những đầu dò quét được nhờ một mạng lưới hệ thống cơ khí hay điện tử, với chùm thăm dò theo hình chữ nhật hay rẽ quạt .
Đầu dò quét cơ học :
Trong đầu dò có bộ hoạt động được gắn với tinh thể gốm áp điện hoặc một tấm gương phản âm. Chức năng của bộ này giống như một bộ đèn pha quét ánh sáng chùm đơn, hoạt động nhờ một bánh xe hoặc một hoạt động kế. Các xê dịch sóng sẽ phản chiếu nhờ tấm gương .
Đầu dò quét điện tử :
Các tinh thể gốm áp điện được xếp thành một dãy theo chiều ngang ( tuyến tính ), được mở ra một hành lang cửa số ( aperture ) nhỏ lớn nhờ vào vào số lượng tinh thể, chiều rộng của chùm sóng âm khi phát ra .
Các loại kỹ thuật siêu âm :
Siêu âm kiểu A ( Amplitude ) :
Ghi lại sóng phản hồi bằng những xung nhọn, mà vị trí tương ứng với chiều sâu và biên đô tỷ suất thuận với cường độ của âm vang. Kiểu A ít có giá trị về chẩn đoán. Mà dùng để kiểm tra sự đúng mực của máy siêu âm .
Siêu âm kiểu B hay 2 chiều ( 2D – bidimention ) :
Mỗi sóng xung kiểu A đều được ghi lại bằng một chấm sáng nhiều hay ít tùy theo cường độ của âm dội. Sự vận động và di chuyển của đầu dò trên da bệnh nhân được cho phép ghi lại cấu trúc âm của những mô trong khung hình nằm trên mặt phẳng quét của chùm tia, đây là chiêu thức siêu âm cắt lớp ( Echotomography ). Hình thu được từ những âm vang này sẽ được tàng trữ trong bộ nhớ và chuyển thành tín hiệu trên màn truyền bằng những chấm trắng đen, xám .
Siêu âm kiểu Động ( Dynamic ) :
Là một kiểu hai chiều với vận tốc quét nhanh, tạo nên hình ảnh theo thời hạn thực ( real time ). Kiểu Động so với kiểu B tựa như điện ảnh so với chụp ảnh .
Siêu âm kiểu TM ( Time Motion ) :
Trong kiểu siêu âm này âm vang sẽ ghi lại theo kiểu A, nhưng hoạt động theo thời hạn nhờ màn hình hiển thị quét ngang tiếp tục. Do đó những cấu trúc đứng yên trên màn hình hiển thị là một đường thẳng, còn những cấu trúc hoạt động là một đường cong ngoằn nghèo tùy theo sự hoạt động của cơ quan thăm khám. Siêu âm kiểu này thường dùng để khám tim .
Siêu âm kiểu Doppler ( Động ) :
Dùng hiệu ứng Doppler của siêu âm để đo vận tốc tuần hoàn, xác lập hướng của dòng máu và nhìn nhận lưu lượng máu. Có 3 loại Doppler : D. liên tục, D. xung, D. màu, người ta thường phối hợp mạng lưới hệ thống D. với siêu âm cắt lớp theo thời hạn thật gọi là siêu âm DUPLEX. Ngày nay người ta còn mã hóa những dòng chảy của siêu âm chính là siêu âm Động-màu, siêu âm D nguồn năng lượng ( Power Doppler ), siêu âm tổ chức triển khai ( tissue doppler ) và siêu âm chiều rất tiện cho việc thăm khám Tim-Mạch, sản khoa .
Tạo ảnh siêu âm :
Theo nguyên tắc vật lý, người ta ứng dụng những đặc thù sau đây của siêu âm cho yếu tố tạo ảnh :
Tính Viral qua vật chấn của sóng âm .
Tính phản hồi khi qua những mặt phẳng phân làn .
Chuyển sóng âm thành nguồn năng lượng điện sau đó mã hóa số phát trên màn cảm quang âm cực ( photocathode ) của màn hình hiển thị. Vì sóng âm sẽ suy giảm cường độ theo luật nghịch đảo của bình phương khoảng cách, do đó muốn có một hình ảnh siêu âm đẹp, ta cần có những đầu dò thích hợp với chiều sâu của câu trúc thăm dò, ngoài những cần kiểm soát và điều chỉnh vận tốc khuyếch đại của những âm vang nông và tăng mức độ khuyếch đại của âm vang sâu, làm cho cường độ của chúng đồng đều gọi là đều chỉnh bù theo độ sâu ( Deep gain compensation DGC – Time gain compensation TGC ) .
Ta hoàn toàn có thể vừa xem ảnh siêu âm qua màn hình hiển thị, vừa hoàn toàn có thể nối với mạng lưới hệ thống in nhiệt, laser – camara – chụp phim polaroid hay ghi băng từ, đĩa từ để tàng trữ .
Các hình ảnh cơ bản của siêu âm :
Cấu trúc của dịch lỏng : ( bàng quang, túi mật, u nang ) có cấu trúc đồng đều biểu lộ một vùng rỗng âm ( anechogen, echo – không lấy phí ). Sóng âm thuận tiện truyền trong thiên nhiên và môi trường lỏng nên ít bị suy giảm hơn những vùng xung quanh, do đó có hiện tượng kỳ lạ tăng âm phía sau một cấu trúc dịch như nhau ( acoustic enhencement ) .
Cấu trúc đặc có đậm độ cao hơn nhu mô ở chung quanh : sẽ biểu lộ bằng một vùng tăng âm ( hyperéchogène, echo rich ), tuy nhiêm cũng có những loại u giảm âm và sau vùng tăng âm là vùng giảm âm ( attenuation posterieur ) .
Một số cấu trúc rất đặc : ( vôi hóa, sỏi, xương ) có công dụng nhu một lá chắn, sóng âm sẽ phản hồi trọn vẹn ở mặt phẳng ngăn cách tạo nên vùng âm rất rõ, phía sau là một vùng trống âm tức là sóng âm đã bị chặn lại bởi lá chắn. Vùng này được gọi là “ bóng sống lưng ” ( Cône d’ombre postérieur, acoustic shadowing ) .
Một số vùng giảm âm ( hypoéchogène, echo – poor ) do có cấu trúc nửa lỏng nửa đặc, ví dụ ổ áp xe hay một u hoại tử hoàn toàn có thể có hình siêu âm giống nhau .
Hơi trong những tổ chức triển khai có tính năng làm khuyếch tán, phản hồi, hấp thụ và khúc xạ ngay tại mặt phẳng tiếp xúc. Điều này làm cho ta rất khó nhìn nhận những cấu trúc ở sau mặt phẳng này, người ta thường dùng thuật ngữ “ bóng sống lưng bẩn ” ( dirty acoustic shadow ) để miêu tả hơi ở trong ống tiêu hóa .
Nghiên cứu ảnh siêu âm :
Một trong những ưu điểm của thăm khám siêu âm là được cho phép cắt lớp toàn bộ những mặt phẳng trong khoảng trống, mà không chỉ cắt ngang như cắt lớp vi tính. Đồng thời hoàn toàn có thể tái tạo thành ảnh ba chiều ( 3 dimention – 3D ) và 4 chiều ( 4D ). Điều này yên cầu những bác sỹ thăm khám siêu âm cần phải nắm rất chắc giải phẫu định khu khung hình và kỹ thuật khám siêu âm .
Trong trong thực tiễn người khám phải cắt rất nhiều lớp khác nhau, với những góc quét khác nhau để chẩn đoán, còn khi chụp chỉ ghi lại những hình ảnh đặc trưng mà thôi. Giống như cắt lớp vi tính, theo quy ước những lớp được cắt ngang được trình diễn như khi người quan sát đứng ở phía chân nhìn lên. Những lớp cắt dọc chiều quy ước đầu bệnh nhân ở bên trái người quan sát, chân ở phía phải .

Sơ lược về cắt lớp vi tính và cộng hưởng từ

Chụp cắt lớp vi tính ( CLVT ) :

Còn được gọi là Cắt lớp điện toán, chụp Cắt lớp đo tỷ trọng (Computed, Tomography Scanner, Tomodensitométrie, Scannography).
– Dựa trên nguyên lý cơ bản của X quang cổ điển, tức là sự hấp thụ tia X khác nhau của các mô trong cơ thể tùy theo tỷ trọng của chính nó và trên các đo lường tính toán sự khác nhau về tỉ trọng nhờ máy tính điện tử.  Sự tái hiện hình ảnh lên màn hình hoặc trên phim, khi Gantry quét vòng tròn cho những hình ảnh cắt lớp ngang qua cơ thể. Vì vậy trên sơ đồ khối của máy chụp CLVT ta có 3 cụm chức năng chính:

Cụm phát ( bóng phát tia X ) và thu tín hiệu tia X ( detector ) : gọi là GANTRY .
Cụm thống kê giám sát, giám sát, giải quyết và xử lý, tàng trữ dữ liệu số hóa : Máy vi tính .
Cụm tạo ảnh ( tái cấu trúc hình ảnh – Imaging Reconstruction ) : Màn hình ( Monitor, display ), máy in Laser, những ổ đĩa từ, đĩa quang ( Magnetic Optical Disc ) .

Đã có nhiều thế hệ máy ra đời nhằm cải tiến chất lượng và hiệu quả chẩn đóan, gần đây nhất là sự ra đời của máy CLVT thế hệ mới, Cắt lớp diện toán cực nhanh (Electron Beam Ultrafast Scanner – EBUS – EBCT), cho phép thấy được những hình ảnh chuyển động theo thời gian thực (real time), chẳng hạn cho ta có thể xem phổi, khí quản hoạt động trong các kỳ hô hấp … (Webb WR và cs 1992).

Chụp Cộng hưởng từ ( Magnetic Resonance Imaging ) :
Dựa trên nguyên lý cộng hưởng từ trường của những hạt nhân H + có trong dịch nội và ngoại bào, những tổ chức triển khai trong khung hình .

Dựa trên các phép đo lường tính toán sự khác nhau (algorythm) về tín hiệu từ (magnetic signal) của các mô cơ thê nhờ máy tính điện tử và kỹ thuật số.
– Sự tái hiện hình ảnh lên màn hình hoặc trên phim, khi Gantry quét vòng tròn qua cơ thể cho ta những hình ảnh cắt lớp ngang, dọc đa chiều (Multiptlanar) tùy trường nhìn được chọn.

Source: https://vh2.com.vn
Category : Tin Học