Chuyên mục nghiên cứu trao đổi: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC ĐỂ NÂNG CAO NĂNG LỰC VÀ PHẨM CHẤT TRONG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM

Chuyên mục nghiên cứu và điều tra trao đổi : HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC ĐỂ NÂNG CAO NĂNG LỰC VÀ PHẨM CHẤT TRONG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM

Trong bối cảnh thực hiện chương trình GDPT 2018 đang hướng đến mục tiêu giúp người học phát triển và nâng cao năng lực, phẩm chất thì vai trò của một giáo viên cực kì quan trọng, đặc biệt là giáo viên làm công tác chủ nhiệm. Với trách nhiệm giáo dục, dìu dắt học sinh từng bước tiến bộ đến hoàn thiện các yêu cầu về nhận thức, tri thức và nhân cách, người giáo viên làm công tác chủ nhiệm không chỉ truyền thụ kiến thức mà cần phải định hướng đúng đắn và hiệu quả cho học sinh biết tự nâng cao năng lực và phẩm chất của bản thân trên cơ sở đã có nền tảng kiến thức giáo khoa. Có nghĩa là: phải tạo môi trường giáo dục cho học sinh biết tự nhận thức và hành động để tự hoàn thiện bản thân, chỉ cho học sinh những con đường đến với kho tàng kiến thức đang rộng mở của nhân loại bằng cách tự học.

Xem thêm: 221+ Tranh doanh nhân tạo động lực làm việc hiệu quả

Chuyên mục nghiên cứu trao đổi
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC ĐỂ NÂNG CAO NĂNG LỰC VÀ PHẨM CHẤT TRONG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM
Gv: Phạm Như Dạ Thảo
Tổ trưởng tổ Ngữ văn – Trường THPT Kon Tum
         Trong bối cảnh thực hiện chương trình GDPT 2018 đang hướng đến mục tiêu giúp người học phát triển và nâng cao năng lực, phẩm chất thì vai trò của một giáo viên cực kì quan trọng, đặc biệt là giáo viên làm công tác chủ nhiệm. Với trách nhiệm giáo dục, dìu dắt học sinh từng bước tiến bộ đến hoàn thiện các yêu cầu về nhận thức, tri thức và nhân cách, người giáo viên làm công tác chủ nhiệm không chỉ truyền thụ kiến thức mà cần phải định hướng đúng đắn và hiệu quả cho học sinh biết tự nâng cao năng lực và phẩm chất của bản thân trên cơ sở đã có nền tảng kiến thức giáo khoa. Có nghĩa là: phải tạo môi trường giáo dục cho học sinh biết tự nhận thức và hành động để tự hoàn thiện bản thân, chỉ cho học sinh những con đường đến với kho tàng kiến thức đang rộng mở của nhân loại bằng cách tự học.
         Trong yêu cầu của giáo dục thời đại mới, việc tự học là một xu thế mà mỗi học sinh cần vận động song song với quá trình được thầy cô dẫn dắt trong việc tích lũy kiến thức và rèn luyện kỹ năng cho bản thân. Tuy nhiên, nhận thức của học sinh về hoạt động tự học còn mờ nhạt, chưa thực sự coi trọng việc tự học, dành thời gian cho việc tự học rất ít, chất lượng tự học còn thấp, chưa có phương pháp tự học… và một số có cố gắng tự học nhưng chỉ với phương pháp sử dụng thường xuyên nhất là học thuộc lòng bài giảng.
         Để giúp học sinh có được những ảnh hưởng tích cực và đạt được những kết quả tốt đẹp trong tự luyện, tự rèn của quá trình tự học. Để giúp học sinh có được sự phát triển kịp thời, vững chắc và vượt trội từ khả năng và công sức của chính mình trong phương pháp tự học. Giáo viên chủ nhiệm cần nghiên cứu, tìm tòi một cách khoa học từ cơ sở lí luận kết hợp đúc rút kinh nghiệm từ hoạt động thực tiễn.
          Hoạt động tự học được coi là hoạt động tự tổ chức để chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, kinh nghiệm… một cách độc lập và có tính sáng tạo của chính bản thân người học diễn ra dưới nhiều hình thức và mức độ khác nhau, là phương pháp thực hiện hoạt động học tập mang tính độc lập ngoài thời gian đến trường. Tự học là một xu thế tất yếu, đáp ứng yêu cầu giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, vừa góp phần nâng cao kết quả học tập của học sinh và chất lượng giáo dục của nhà trường vừa thể hiện sự đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên và học tập của học sinh. Tự học luôn giữ vai trò quan trọng trong quá trình học tập và phát triển của mỗi con người, trong việc nâng cao chất lượng kiến thức và hiệu quả học tập.
          Để học sinh (HS) biết tìm đến với hoạt động tự học, giáo viên chủ nhiệm (GVCN) cần giúp HS thấy rõ ý nghĩa của việc tự học: đó là sự chủ động sáng tạo và tự lực thực hiện nhiệm vụ học tập để từng bước chiếm lĩnh tri thức và vận dụng kiến thức vào thực tiễn một cách vững chắc. Tự học sẽ giúp con người phát triển tính tự giác, tự lực, không thụ động và ỷ lại vào người khác, quen với việc làm việc độc lập, đáp ứng yêu cầu phát triển của thời đại văn minh, tự giúp mình bồi dưỡng hứng thú học tập, rèn luyện ý chí phấn đấu, kiên trì, nâng cao niềm tin vào năng lực bản thân.
         Để kích thích cho HS biết khao khát, muốn chủ động thực hiện thêm các hoạt động học tập của mình để tự hệ thống, mở rộng, nâng cao và làm chủ lượng kiến thức đã được thầy cô giáo truyền thụ ở mức độ cơ bản. GVCN phải hướng dẫn cho các em phương pháp tự học một cách tự giác và đầy chủ động: biết tự chủ về kế hoạch và hình thức tự học, có tổ chức và kiểm soát mức độ kết quả đạt được, biết phát hiện, sàng lọc, đúc kết, biết vận dụng… đối với nguồn kiến thức phong phú sinh động, rộng rãi…biết tự khai thác, nắm bắt khi thực hiện các hoạt động tìm tòi, khám phá, sáng tạo…để thỏa mãn ý thức học hỏi của bản thân. 
1.  Hướng dẫn học sinh tự học để nâng cao năng lực học tập:
1.1. Hướng dẫn tự học từ kiến thức giáo khoa:
         Trong quá trình chủ nhiệm, giáo viên chủ nhiệm cần quan tâm đến việc làm sao để học sinh có thể hoàn thành nhiệm vụ của tất cả các môn học. Vì thế, bước vào đầu năm học, công việc lưu ý trước hết là hướng dẫn HS tích cực đọc sách giáo khoa và đọc sách có hiệu quả để tích lũy cho bản thân nhiều thông tin, kiến thức và nhớ được những thông tin cần thiết từ sách giáo khoa. Cần hướng dẫn HS đọc sách giáo khoa qua một số kỹ năng: Bắt đầu đọc từ phần tóm tắt kiến thức đến những đơn vị kiến thức của bài học → tập trung vào những từ khóa có liên quan → xác định kiến thức trọng tâm và kỹ năng cần đạt → chú ý đến các câu hỏi có sẵn trong sách và tìm câu trả lời.
1.2.  Hướng dẫn tự học kết nối từ kiến thức giáo khoa đến kiến thức tham khảo:
        Hiện nay, việc giúp HS nâng cao kiến thức và năng lực qua tự học kết nối từ kiến thức giáo khoa đến kiến thức tham khảo là vô cùng thuận lợi. Tuy nhiên, giáo viên chủ nhiệm hướng dẫn như thế nào cho hiệu quả cũng cần cân nhắc và có giải pháp, có thể vận dụng phương pháp sau:
– Định hướng cho HS hoặc tổ chức cho HS trao đổi, thảo luận những vấn đề cần tìm hiểu bổ sung, mở rộng để làm rõ hơn cho các kiến thức đã có sẵn trong sách giáo khoa đối với môn học được thực hiện trong ngày vào thời gian sinh hoạt học tập 15 phút đầu các buổi học.
– Rèn luyện HS thói quen viết nhật ký học tập để ghi chép những điều đã học từ sách giáo khoa, đã đọc được từ tài liệu có liên quan bài học giáo khoa, những kiến thức có giá trị trong sách giáo khoa đã vận dụng vào thực tiễn cuộc sống. Động viên HS biết giới thiệu với bạn bè những tài liệu tham khảo có liên quan những bài học giáo khoa, hoặc những kiến thức mở rộng thu lượm được qua hoạt động tự học.
– Kín đáo giám sát HS (qua gia đình, bạn bè trong lớp…) quá trình thực hiện việc mở rộng kiến thức giáo khoa bằng các hình thức tham khảo để tránh hiện tượng các em bị sa đà vào những vấn đề khác không liên quan đối với thời gian tự học.
1.3.  Hướng dẫn tự học từ kiến thức cũ đến kiến thức mới:
        Ý nghĩa của việc học tập đối với HS là quá trình chuyển tiếp kiến thức từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, từ hẹp đến rộng… Chính mục đích này mà giáo viên chủ nhiệm cần chú trọng giúp HS biết nắm kiến thức theo tiến trình một cách hệ thống bằng việc xâu chuỗi kiến thức cũ và mới thành một mắc xích chắc chắn. Để hướng dẫn HS kinh nghiệm học tập này cần nên thực hiện ngay trong tiết dạy của bộ môn mình giảng dạy, từ đó liên hệ cho các em cách hệ thống – xâu chuỗi kiến thức cũ và mới cho cả những môn học khác như sau:
            – Đặt vấn đề để tái hiện những kiến thức cũ có liên quan với bài học mới.
            – Tiếp tục đặt câu hỏi có tình huống để kích thích HS phát hiện mối liên quan kiến thức cũ với kiến thức đang lĩnh hội để sáng tỏ kiến thức mới.
            – Liên hệ những tình huống gặp trong thực tế để chứng minh  kiến thức mới đang lĩnh hội
            – Dùng kiến thức có trước kết hợp với các kiến thức mới tiếp theo để hình thành vấn đề
cần nghiên cứu và giải quyết và yêu cầu HS làm sáng tỏ vấn đề đó.
1.4.  Hướng dẫn tự học từ thế giới Internet:
       Việc tự học từ thế giới Internet là một cơ hội rộng mở nhưng cũng là một thách thức lớn cho học sinh trong quá trình tự học. Vì thế GVCN rất cần huấn luyện nội lực và bản lĩnh của HS đối với hình thức tự học mang tính đột phá này bao gồm các hoạt động:
            – Hướng dẫn HS biết cách tiếp cận, lựa chọn và chủ động tiếp nhận kiến thức từ nhiều nguồn thông tin khác nhau … có tính trọng tâm và mục đích thiết thực đối với việc tự học.
– Hướng dẫn cách xử lí và vận dụng kiến thức một cách tỉnh táo để chọn lọc thông tin một cách thông minh và linh hoạt, có sự gia công, xử lí thông qua việc phân tích, đánh giá, tóm lược, tổng hợp, so sánh… Vận dụng một cách hiệu quả thông tin tri thức khoa học để giải quyết các vấn đề liên quan như thực hành bài tập chuyên sâu, xây dựng nội dung thảo luận, tìm giải pháp  xử lí các tình huống, hoàn thiện viết bài thu hoạch…
1.5.  Hướng dẫn tự học qua mối tương tác:
        Theo lý thuyết kiến tạo, việc người học tiếp nhận được thông tin không phải diễn ra nhờ quá trình chuyển thông tin từ giáo viên đến bộ não của người học mà thông qua sự tương tác trong quá trình học, người học sẽ tự xác lập nên kiến thức của mình. Vì thế, để giúp HS nâng cao năng lực tự học, giáo viên chủ nhiệm cần rèn cho HS biết tự học qua mối tương tác Thầy – trò, trò – trò bằng các dạng đàm thoại như Đàm thoại tái hiện, Đàm thoại phản biện, Đàm thoại gợi mở… Xây dựng các mối tương tác theo Tương tác nhóm, Tương tác đôi, Tương tác tiệm cận năng lực; xây dựng nội dung tương tác qua các câu hỏi gợi mở, vấn đáp tìm tòi, các câu hỏi nâng cao; xây dựng cách thức tương tác làm việc nhóm… Để hoạt động tương tác phát huy được hiệu quả diễn ngôn, giáo viên chủ nhiệm cần hướng dẫn HS từ cách lấy dẫn chứng để chứng minh một vấn đề, giải thích, phản biện, nêu quan điểm ý tưởng hay thuyết trình, giới thiệu, tổng thuật một sự kiện, một vấn đề khoa học hoặc đơn giản chỉ là sự bày tỏ chính kiến trước một hiện tượng.
           1.6.  Hướng dẫn tự học qua ý thức tự luyện:
          Ý thức tự giác trong tự học chính là ý thức tự luyện các kỹ năng học tập nhằm tạo cho người học một sự chủ động làm chủ kiến thức và làm chủ cách vận dụng kiến thức, từ đó biến kiến thức thành kỹ năng vận dụng tối ưu.
          Trong quá trình giúp học sinh tự học bằng việc tự luyện, GVCN cần giới thiệu và hướng dẫn cho HS tự học theo mô hình các nấc thang nhận thức của Bloom: 1. Nhớ (Remembering); 2. Hiểu (Understanding); 3. Vận dụng (Applying); 4. Phân tích (Analyzing); 5. Đánh giá (Evaluating); 6. Sáng tạo (Creating).)
         Khi GVCN luyện cho HS biết vận dụng mô hình các nấc thang nhận thức của Bloom vào việc tự học, có nghĩa là các em đã khẳng định chắc chắn năng lực của mình được nâng lên một mức tối ưu của việc tự học.

2. Hướng dẫn học sinh tự học để rèn luyện phẩm chất:

          Vai trò, nhiệm vụ của một giáo viên chủ nhiệm trong bối cảnh giáo dục thời đại mới cần giúp HS biết phát huy năng lực tự học để rèn luyện phẩm chất và phát triển nhân cách của mình qua  những chuẩn mực trong ứng xử giao tiếp, những bài học giá trị sống vô cùng quan trọng như: tôn trọng, yêu thương, trung thực, khiêm tốn, trách nhiệm, giản dị, khoan dung, hợp tác, đoàn kết… từ các giải pháp thực tiễn sau: 
2.1. Hướng dẫn tự học từ các giá trị giáo dục trong các bài học giáo khoa:
          Bài học từ sách giáo khoa của đa số các môn học là cơ sở nền tảng để giáo viên bộ môn thực hiện nhiệm vụ truyền đạt kiến thức và giáo dục phẩm chất giúp HS hoàn thiện nhân cách. Từ kiến thức nền của bài học giáo khoa, giáo viên chủ nhiệm  sẽ có cơ sở để phối hợp chặt chẽ với giáo viên bộ môn hướng dẫn Hs tự học để nâng cao phẩm chất từ các giá trị giáo dục trong các bài học giáo khoa với các biện pháp như xây dựng chủ đề giáo dục thành khung chủ đề của ba phẩm chất là: Sống yêu thương, Sống tự chủ, Sống trách nhiệm,  Sáng tạo cho cuộc sống,.. Từ đó, hướng dẫn tự học theo nhóm tương tác để tự kiểm tra sự phát triển nhận thức và phẩm chất của bản thân qua bài thảo luận trong sinh hoạt cuối tuần. Khi hướng dẫn HS tự học để nâng cao phẩm chất từ các giá trị giáo dục trong bài học giáo khoa, GVCN nên tạo tình huống để HS bộc lộ suy nghĩ về giá trị kiến thức các môn học, đặt câu hỏi chất vấn HS hoặc kích thích HS chất vấn mình để có cơ sở đánh giá sự phát triển nhận thức và phẩm chất của HS qua suy nghĩ được bộc lộ. Trên cơ sở HS tự bộc lộ nhận thức, GVCN đánh giá hoặc điều hướng cho suy nghĩ và tư tưởng sống của HS cao hơn, kết hợp đánh giá mức độ đạt được của HS.  
2.2.  Hướng dẫn tự học từ kiến thức qua văn hóa đọc:
          Đọc sách là một loại hoạt động tinh thần bên trong hết sức phức tạp của cá nhân, có sự tham gia của các yếu tố tâm lý: cảm giác, tri giác, biểu t­ượng, trí nhớ, t­ư duy… trong đó ngôn ngữ đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc chi phối quá trình tâm lý và cải biến năng lực, phẩm chất của của cá nhân. Kết quả của hoạt động đọc là tri thức, giá trị thẩm mỹ, kinh nghiệm xã hội … trong khi đó đối tư­ợng của hoạt động, tức là nội dung tri thức, kinh nghiệm trong sách báo không hề bị hao mòn hay mất mát đi.
          Chính vì tác dụng trên của văn hóa đọc, GVCN nên phát huy vai trò tự học cho HS qua hoạt động văn hóa đọc vì kiến thức trong sách phản ánh hiện thực khách quan bằng hình tượng nhân vật và ngôn ngữ biểu cảm, phù hợp với tâm lý lứa tuổi HS, sẽ tác động tích cực tới sự phát triển các phẩm chất đạo đức cho các em.
          Trong quá trình hướng dẫn đọc, cần định hướng cho các em lựa chọn những cuốn sách có giá trị nội dung tư tưởng tốt và giá trị nghệ thuật cao, phù hợp với tâm lý lứa tuổi cũng như trình độ hiểu biết cùng cách lĩnh hội tri thức trong sách một cách đúng đắn. Tạo điều kiện cho các em đọc sách ở nhiều đề tài, nhiều thể loại bổ sung cho nhau, không hạn chế đóng khung trong một loại sách nhất định, giúp các em được bổ sung tri thức phong phú ở nhiều lĩnh vực của cuộc sống, tiếp xúc với nhiều dạng quan hệ xã hội khác nhau. Đồng thời giúp các em biết đọc sách một cách có hệ thống và phát triển nhu cầu hứng thú đọc của các em một cách toàn diện, hài hòa cùng việc hình thành cho các em phong cách ứng xử có văn hoá với sách báo bằng thái độ  trân trọng và yêu mến sách báo.
2.3. Hướng dẫn tự học qua các mối quan hệ giao tiếp:
           Kỹ năng giao tiếp ứng xử và tạo lập quan hệ là hoạt động không thể thiếu của mỗi cá nhân, tổ chức và xã hội. Đặc biệt trong cuộc sống văn minh ngày nay, chúng ta sống phụ thuộc nhiều vào cộng đồng. Chính vì thế, hướng dẫn học sinh tự học qua các mối quan hệ giao tiếp là một giải pháp giúp các em tự nâng cao phẩm chất.
             Căn cứ trên nguyên tắc giao tiếp, GVCN có thể nhắc nhở HS biết rèn giũa lời ăn, tiếng nói hàng ngày, điều chỉnh hành vi biểu cảm, thái độ ứng xử… với các mối quan hệ luôn đảm bảo phương châm lịch sự.
            Giao tiếp ứng xử khôn khéo, tế nhị, và tạo lập quan hệ hiệu quả được xem như bí quyết thành công trong cuộc đời, trong công việc của mỗi người cũng chính là biểu hiện của sự  nâng cao phẩm chất đối với học sinh trong việc tự học trong mối quan hệ giao tiếp. Việc giao tiếp hiệu quả giúp học sinh thể hiện bản thân mình một cách tích cực. Từ đó các em sẽ tạo ấn tượng tốt với mọi người xung quanh và luôn tự tin trong các mối quan hệ.
2.4. Hướng dẫn tự học qua ý thức tự rèn:
           Ý thức tự rèn của mỗi con người luôn vô cùng quan trọng, vì thế GVCN cần chú trọng giúp HS tự học qua ý thức tự rèn bằng hành động biết kết nối với tự nhiên qua việc cảm nhận vẻ đẹp của cuộc sống tự nhiên, hòa nhập với vẻ đẹp thiên nhiên và tạo ra cuộc sống cho thiên nhiên bằng hành động bảo vệ. Tự rèn bằng hành động vận động cơ thể qua việc yêu thích hoạt động thể dục để nâng cao thể lực và tinh thần. Tự rèn bằng xây dựng tình bạn đích thực với những người bạn thật sự phù hợp với con người mình và biết trân quý bạn. Tự rèn bằng việc nâng cao ý thức của bản thân với những những khát khao, ước mơ và hành động đẹp đẽ. Tự rèn bằng thói quen biết nói sự thật bắt đầu từ sự thành thật với bản thân mình, với những người khác và làm cho những mối quan hệ giữa người với người trở nên chặt chẽ hơn. Tự rèn bằng nhận thức sống có mục đích và biết theo đuổi trí tuệ qua thái độ biết tìm kiếm một mục đích để phấn đấu, biết cải thiện trí tuệ và mở rộng hiểu biết sâu sắc về chính mình, hiểu biết đa diện về cuộc sống để trở thành một người có trạng thái ý thức cao hơn. Tự rèn bằng ý thức biết kiếm soát bản thân khi ra quyết định với biểu hiện không để bị chi phối hoàn toàn bởi cảm xúc hoặc bới lí trí cùng ý thức tự chịu trách nhiệm vể các quyết định của bản thân trước khi đưa ra các quyết định và lựa chọn quyết định.
 Trong công tác giáo dục, việc tích lũy cho mình những kinh nghiệm có tính giải pháp rất cần thiết đối với một giáo viên chủ nhiệm, bởi nhiệm vụ của giáo dục luôn hướng đến mục đích giúp mỗi cá nhân học sinh luôn biết phát triển con người mình bằng thực lực của chính mình. Vì thế, một giáo viên chủ nhiệm cần luôn cần lưu ý việc giúp HS biết tự học để tự phát triển năng lực và phẩm chất của bản thân bằng nhiều giải pháp trong quản lí và giáo dục.
                                  

Trong bối cảnh thực hiện chương trình GDPT 2018 đang hướng đến mục tiêu giúp người học phát triển và nâng cao năng lực, phẩm chất thì vai trò của một giáo viên cực kì quan trọng, đặc biệt là giáo viên làm công tác chủ nhiệm. Với trách nhiệm giáo dục, dìu dắt học sinh từng bước tiến bộ đến hoàn thiện các yêu cầu về nhận thức, tri thức và nhân cách, người giáo viên làm công tác chủ nhiệm không chỉ truyền thụ kiến thức mà cần phải định hướng đúng đắn và hiệu quả cho học sinh biết tự nâng cao năng lực và phẩm chất của bản thân trên cơ sở đã có nền tảng kiến thức giáo khoa. Có nghĩa là: phải tạo môi trường giáo dục cho học sinh biết tự nhận thức và hành động để tự hoàn thiện bản thân, chỉ cho học sinh những con đường đến với kho tàng kiến thức đang rộng mở của nhân loại bằng cách tự học.Trong yêu cầu của giáo dục thời đại mới, việc tự học là một xu thế mà mỗi học sinh cần vận động song song với quá trình được thầy cô dẫn dắt trong việc tích lũy kiến thức và rèn luyện kỹ năng cho bản thân. Tuy nhiên, nhận thức của học sinh về hoạt động tự học còn mờ nhạt, chưa thực sự coi trọng việc tự học, dành thời gian cho việc tự học rất ít, chất lượng tự học còn thấp, chưa có phương pháp tự học… và một số có cố gắng tự học nhưng chỉ với phương pháp sử dụng thường xuyên nhất là học thuộc lòng bài giảng.Để giúp học sinh có được những ảnh hưởng tích cực và đạt được những kết quả tốt đẹp trong tự luyện, tự rèn của quá trình tự học. Để giúp học sinh có được sự phát triển kịp thời, vững chắc và vượt trội từ khả năng và công sức của chính mình trong phương pháp tự học. Giáo viên chủ nhiệm cần nghiên cứu, tìm tòi một cách khoa học từ cơ sở lí luận kết hợp đúc rút kinh nghiệm từ hoạt động thực tiễn.Hoạt động tự học được coi là hoạt động tự tổ chức để chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, kinh nghiệm… một cách độc lập và có tính sáng tạo của chính bản thân người học diễn ra dưới nhiều hình thức và mức độ khác nhau, là phương pháp thực hiện hoạt động học tập mang tính độc lập ngoài thời gian đến trường. Tự học là một xu thế tất yếu, đáp ứng yêu cầu giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, vừa góp phần nâng cao kết quả học tập của học sinh và chất lượng giáo dục của nhà trường vừa thể hiện sự đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên và học tập của học sinh. Tự học luôn giữ vai trò quan trọng trong quá trình học tập và phát triển của mỗi con người, trong việc nâng cao chất lượng kiến thức và hiệu quả học tập.Để học sinh (HS) biết tìm đến với hoạt động tự học, giáo viên chủ nhiệm (GVCN) cần giúp HS thấy rõ ý nghĩa của việc tự học: đó là sự chủ động sáng tạo và tự lực thực hiện nhiệm vụ học tập để từng bước chiếm lĩnh tri thức và vận dụng kiến thức vào thực tiễn một cách vững chắc. Tự học sẽ giúp con người phát triển tính tự giác, tự lực, không thụ động và ỷ lại vào người khác, quen với việc làm việc độc lập, đáp ứng yêu cầu phát triển của thời đại văn minh, tự giúp mình bồi dưỡng hứng thú học tập, rèn luyện ý chí phấn đấu, kiên trì, nâng cao niềm tin vào năng lực bản thân.Để kích thích cho HS biết khao khát, muốn chủ động thực hiện thêm các hoạt động học tập của mình để tự hệ thống, mở rộng, nâng cao và làm chủ lượng kiến thức đã được thầy cô giáo truyền thụ ở mức độ cơ bản. GVCN phải hướng dẫn cho các em phương pháp tự học một cách tự giác và đầy chủ động: biết tự chủ về kế hoạch và hình thức tự học, có tổ chức và kiểm soát mức độ kết quả đạt được, biết phát hiện, sàng lọc, đúc kết, biết vận dụng… đối với nguồn kiến thức phong phú sinh động, rộng rãi…biết tự khai thác, nắm bắt khi thực hiện các hoạt động tìm tòi, khám phá, sáng tạo…để thỏa mãn ý thức học hỏi của bản thân.Trong quá trình chủ nhiệm, giáo viên chủ nhiệm cần quan tâm đến việc làm sao để học sinh có thể hoàn thành nhiệm vụ của tất cả các môn học. Vì thế, bước vào đầu năm học, công việc lưu ý trước hết là hướng dẫn HS tích cực đọc sách giáo khoa và đọc sách có hiệu quả để tích lũy cho bản thân nhiều thông tin, kiến thức và nhớ được những thông tin cần thiết từ sách giáo khoa. Cần hướng dẫn HS đọc sách giáo khoa qua một số kỹ năng: Bắt đầu đọc từ phần tóm tắt kiến thức đến những đơn vị kiến thức của bài học → tập trung vào những từ khóa có liên quan → xác định kiến thức trọng tâm và kỹ năng cần đạt → chú ý đến các câu hỏi có sẵn trong sách và tìm câu trả lời.Hiện nay, việc giúp HS nâng cao kiến thức và năng lực qua tự học kết nối từ kiến thức giáo khoa đến kiến thức tham khảo là vô cùng thuận lợi. Tuy nhiên, giáo viên chủ nhiệm hướng dẫn như thế nào cho hiệu quả cũng cần cân nhắc và có giải pháp, có thể vận dụng phương pháp sau:- Định hướng cho HS hoặc tổ chức cho HS trao đổi, thảo luận những vấn đề cần tìm hiểu bổ sung, mở rộng để làm rõ hơn cho các kiến thức đã có sẵn trong sách giáo khoa đối với môn học được thực hiện trong ngày vào thời gian sinh hoạt học tập 15 phút đầu các buổi học.- Rèn luyện HS thói quen viết nhật ký học tập để ghi chép những điều đã học từ sách giáo khoa, đã đọc được từ tài liệu có liên quan bài học giáo khoa, những kiến thức có giá trị trong sách giáo khoa đã vận dụng vào thực tiễn cuộc sống. Động viên HS biết giới thiệu với bạn bè những tài liệu tham khảo có liên quan những bài học giáo khoa, hoặc những kiến thức mở rộng thu lượm được qua hoạt động tự học.- Kín đáo giám sát HS (qua gia đình, bạn bè trong lớp…) quá trình thực hiện việc mở rộng kiến thức giáo khoa bằng các hình thức tham khảo để tránh hiện tượng các em bị sa đà vào những vấn đề khác không liên quan đối với thời gian tự học.Ý nghĩa của việc học tập đối với HS là quá trình chuyển tiếp kiến thức từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, từ hẹp đến rộng… Chính mục đích này mà giáo viên chủ nhiệm cần chú trọng giúp HS biết nắm kiến thức theo tiến trình một cách hệ thống bằng việc xâu chuỗi kiến thức cũ và mới thành một mắc xích chắc chắn. Để hướng dẫn HS kinh nghiệm học tập này cần nên thực hiện ngay trong tiết dạy của bộ môn mình giảng dạy, từ đó liên hệ cho các em cách hệ thống – xâu chuỗi kiến thức cũ và mới cho cả những môn học khác như sau:- Đặt vấn đề để tái hiện những kiến thức cũ có liên quan với bài học mới.- Tiếp tục đặt câu hỏi có tình huống để kích thích HS phát hiện mối liên quan kiến thức cũ với kiến thức đang lĩnh hội để sáng tỏ kiến thức mới.- Liên hệ những tình huống gặp trong thực tế để chứng minh kiến thức mới đang lĩnh hội- Dùng kiến thức có trước kết hợp với các kiến thức mới tiếp theo để hình thành vấn đềcần nghiên cứu và giải quyết và yêu cầu HS làm sáng tỏ vấn đề đó.Việc tự học từ thế giới Internet là một cơ hội rộng mở nhưng cũng là một thách thức lớn cho học sinh trong quá trình tự học. Vì thế GVCN rất cần huấn luyện nội lực và bản lĩnh của HS đối với hình thức tự học mang tính đột phá này bao gồm các hoạt động:- Hướng dẫn HS biết cách tiếp cận, lựa chọn và chủ động tiếp nhận kiến thức từ nhiều nguồn thông tin khác nhau … có tính trọng tâm và mục đích thiết thực đối với việc tự học.- Hướng dẫn cách xử lí và vận dụng kiến thức một cách tỉnh táo để chọn lọc thông tin một cách thông minh và linh hoạt, có sự gia công, xử lí thông qua việc phân tích, đánh giá, tóm lược, tổng hợp, so sánh… Vận dụng một cách hiệu quả thông tin tri thức khoa học để giải quyết các vấn đề liên quan như thực hành bài tập chuyên sâu, xây dựng nội dung thảo luận, tìm giải pháp xử lí các tình huống, hoàn thiện viết bài thu hoạch…Theo lý thuyết kiến tạo, việc người học tiếp nhận được thông tin không phải diễn ra nhờ quá trình chuyển thông tin từ giáo viên đến bộ não của người học mà thông qua sự tương tác trong quá trình học, người học sẽ tự xác lập nên kiến thức của mình. Vì thế, để giúp HS nâng cao năng lực tự học, giáo viên chủ nhiệm cần rèn cho HS biết tự học qua mối tương tác Thầy – trò, trò – trò bằng các dạng đàm thoại như Đàm thoại tái hiện, Đàm thoại phản biện, Đàm thoại gợi mở… Xây dựng các mối tương tác theo Tương tác nhóm, Tương tác đôi, Tương tác tiệm cận năng lực; xây dựng nội dung tương tác qua các câu hỏi gợi mở, vấn đáp tìm tòi, các câu hỏi nâng cao; xây dựng cách thức tương tác làm việc nhóm… Để hoạt động tương tác phát huy được hiệu quả diễn ngôn, giáo viên chủ nhiệm cần hướng dẫn HS từ cách lấy dẫn chứng để chứng minh một vấn đề, giải thích, phản biện, nêu quan điểm ý tưởng hay thuyết trình, giới thiệu, tổng thuật một sự kiện, một vấn đề khoa học hoặc đơn giản chỉ là sự bày tỏ chính kiến trước một hiện tượng.Ý thức tự giác trong tự học chính là ý thức tự luyện các kỹ năng học tập nhằm tạo cho người học một sự chủ động làm chủ kiến thức và làm chủ cách vận dụng kiến thức, từ đó biến kiến thức thành kỹ năng vận dụng tối ưu.Trong quá trình giúp học sinh tự học bằng việc tự luyện, GVCN cần giới thiệu và hướng dẫn cho HS tự học theo mô hình các nấc thang nhận thức của Bloom: 1. Nhớ (Remembering); 2. Hiểu (Understanding); 3. Vận dụng (Applying); 4. Phân tích (Analyzing); 5. Đánh giá (Evaluating); 6. Sáng tạo (Creating).)Khi GVCN luyện cho HS biết vận dụng mô hình các nấc thang nhận thức của Bloom vào việc tự học, có nghĩa là các em đã khẳng định chắc chắn năng lực của mình được nâng lên một mức tối ưu của việc tự học.Vai trò, nhiệm vụ của một giáo viên chủ nhiệm trong bối cảnh giáo dục thời đại mới cần giúp HS biết phát huy năng lực tự học để rèn luyện phẩm chất và phát triển nhân cách của mình qua những chuẩn mực trong ứng xử giao tiếp, những bài học giá trị sống vô cùng quan trọng như: tôn trọng, yêu thương, trung thực, khiêm tốn, trách nhiệm, giản dị, khoan dung, hợp tác, đoàn kết… từ các giải pháp thực tiễn sau:Bài học từ sách giáo khoa của đa số các môn học là cơ sở nền tảng để giáo viên bộ môn thực hiện nhiệm vụ truyền đạt kiến thức và giáo dục phẩm chất giúp HS hoàn thiện nhân cách. Từ kiến thức nền của bài học giáo khoa, giáo viên chủ nhiệm sẽ có cơ sở để phối hợp chặt chẽ với giáo viên bộ môn hướng dẫn Hs tự học để nâng cao phẩm chất từ các giá trị giáo dục trong các bài học giáo khoa với các biện pháp như xây dựng chủ đề giáo dục thành khung chủ đề của ba phẩm chất là: Sống yêu thương, Sống tự chủ, Sống trách nhiệm, Sáng tạo cho cuộc sống,.. Từ đó, hướng dẫn tự học theo nhóm tương tác để tự kiểm tra sự phát triển nhận thức và phẩm chất của bản thân qua bài thảo luận trong sinh hoạt cuối tuần. Khi hướng dẫn HS tự học để nâng cao phẩm chất từ các giá trị giáo dục trong bài học giáo khoa, GVCN nên tạo tình huống để HS bộc lộ suy nghĩ về giá trị kiến thức các môn học, đặt câu hỏi chất vấn HS hoặc kích thích HS chất vấn mình để có cơ sở đánh giá sự phát triển nhận thức và phẩm chất của HS qua suy nghĩ được bộc lộ. Trên cơ sở HS tự bộc lộ nhận thức, GVCN đánh giá hoặc điều hướng cho suy nghĩ và tư tưởng sống của HS cao hơn, kết hợp đánh giá mức độ đạt được của HS.Đọc sách là một loại hoạt động tinh thần bên trong hết sức phức tạp của cá nhân, có sự tham gia của các yếu tố tâm lý: cảm giác, tri giác, biểu t­ượng, trí nhớ, t­ư duy… trong đó ngôn ngữ đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc chi phối quá trình tâm lý và cải biến năng lực, phẩm chất của của cá nhân. Kết quả của hoạt động đọc là tri thức, giá trị thẩm mỹ, kinh nghiệm xã hội … trong khi đó đối tư­ợng của hoạt động, tức là nội dung tri thức, kinh nghiệm trong sách báo không hề bị hao mòn hay mất mát đi.Chính vì tác dụng trên của văn hóa đọc, GVCN nên phát huy vai trò tự học cho HS qua hoạt động văn hóa đọc vì kiến thức trong sách phản ánh hiện thực khách quan bằng hình tượng nhân vật và ngôn ngữ biểu cảm, phù hợp với tâm lý lứa tuổi HS, sẽ tác động tích cực tới sự phát triển các phẩm chất đạo đức cho các em.Trong quá trình hướng dẫn đọc, cần định hướng cho các em lựa chọn những cuốn sách có giá trị nội dung tư tưởng tốt và giá trị nghệ thuật cao, phù hợp với tâm lý lứa tuổi cũng như trình độ hiểu biết cùng cách lĩnh hội tri thức trong sách một cách đúng đắn. Tạo điều kiện cho các em đọc sách ở nhiều đề tài, nhiều thể loại bổ sung cho nhau, không hạn chế đóng khung trong một loại sách nhất định, giúp các em được bổ sung tri thức phong phú ở nhiều lĩnh vực của cuộc sống, tiếp xúc với nhiều dạng quan hệ xã hội khác nhau. Đồng thời giúp các em biết đọc sách một cách có hệ thống và phát triển nhu cầu hứng thú đọc của các em một cách toàn diện, hài hòa cùng việc hình thành cho các em phong cách ứng xử có văn hoá với sách báo bằng thái độ trân trọng và yêu mến sách báo.Kỹ năng giao tiếp ứng xử và tạo lập quan hệ là hoạt động không thể thiếu của mỗi cá nhân, tổ chức và xã hội. Đặc biệt trong cuộc sống văn minh ngày nay, chúng ta sống phụ thuộc nhiều vào cộng đồng. Chính vì thế, hướng dẫn học sinh tự học qua các mối quan hệ giao tiếp là một giải pháp giúp các em tự nâng cao phẩm chất.Căn cứ trên nguyên tắc giao tiếp, GVCN có thể nhắc nhở HS biết rèn giũa lời ăn, tiếng nói hàng ngày, điều chỉnh hành vi biểu cảm, thái độ ứng xử… với các mối quan hệ luôn đảm bảo phương châm lịch sự.Giao tiếp ứng xử khôn khéo, tế nhị, và tạo lập quan hệ hiệu quả được xem như bí quyết thành công trong cuộc đời, trong công việc của mỗi người cũng chính là biểu hiện của sự nâng cao phẩm chất đối với học sinh trong việc tự học trong mối quan hệ giao tiếp. Việc giao tiếp hiệu quả giúp học sinh thể hiện bản thân mình một cách tích cực. Từ đó các em sẽ tạo ấn tượng tốt với mọi người xung quanh và luôn tự tin trong các mối quan hệ.Ý thức tự rèn của mỗi con người luôn vô cùng quan trọng, vì thế GVCN cần chú trọng giúp HS tự học qua ý thức tự rèn bằng hành động biết kết nối với tự nhiên qua việc cảm nhận vẻ đẹp của cuộc sống tự nhiên, hòa nhập với vẻ đẹp thiên nhiên và tạo ra cuộc sống cho thiên nhiên bằng hành động bảo vệ. Tự rèn bằng hành động vận động cơ thể qua việc yêu thích hoạt động thể dục để nâng cao thể lực và tinh thần. Tự rèn bằng xây dựng tình bạn đích thực với những người bạn thật sự phù hợp với con người mình và biết trân quý bạn. Tự rèn bằng việc nâng cao ý thức của bản thân với những những khát khao, ước mơ và hành động đẹp đẽ. Tự rèn bằng thói quen biết nói sự thật bắt đầu từ sự thành thật với bản thân mình, với những người khác và làm cho những mối quan hệ giữa người với người trở nên chặt chẽ hơn. Tự rèn bằng nhận thức sống có mục đích và biết theo đuổi trí tuệ qua thái độ biết tìm kiếm một mục đích để phấn đấu, biết cải thiện trí tuệ và mở rộng hiểu biết sâu sắc về chính mình, hiểu biết đa diện về cuộc sống để trở thành một người có trạng thái ý thức cao hơn. Tự rèn bằng ý thức biết kiếm soát bản thân khi ra quyết định với biểu hiện không để bị chi phối hoàn toàn bởi cảm xúc hoặc bới lí trí cùng ý thức tự chịu trách nhiệm vể các quyết định của bản thân trước khi đưa ra các quyết định và lựa chọn quyết định.Trong công tác giáo dục, việc tích lũy cho mình những kinh nghiệm có tính giải pháp rất cần thiết đối với một giáo viên chủ nhiệm, bởi nhiệm vụ của giáo dục luôn hướng đến mục đích giúp mỗi cá nhân học sinh luôn biết phát triển con người mình bằng thực lực của chính mình. Vì thế, một giáo viên chủ nhiệm cần luôn cần lưu ý việc giúp HS biết tự học để tự phát triển năng lực và phẩm chất của bản thân bằng nhiều giải pháp trong quản lí và giáo dục.

Bạn đang đọc: Chuyên mục nghiên cứu trao đổi: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC ĐỂ NÂNG CAO NĂNG LỰC VÀ PHẨM CHẤT TRONG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM

Source: https://vh2.com.vn
Category : Doanh Nhân