Phát triển năng lực thẩm mĩ cho học sinh trong dạy học Ngữ văn

Đọc diễn cảm văn bản tác phẩm

Thẩm mĩ là khái niệm thuộc phạm trù mĩ học, liên quan đến sự cảm nhận và thể hiện bản chất của cái đẹp, của nghệ thuật và gắn với tình cảm, cảm xúc của con người.

Bạn đang đọc: Phát triển năng lực thẩm mĩ cho học sinh trong dạy học Ngữ văn

Năng lực thẩm mĩ là một tập hợp những thuộc tính tâm, sinh lí cùng với những phẩm chất đặc biệt quan trọng về sức khỏe thể chất và ý thức giúp cho cá thể có năng lực cảm thụ, nhận thức, nhìn nhận và phát minh sáng tạo những giá trị thẩm mĩ trong thẩm mỹ và nghệ thuật, trong đời sống ; gồm có nhu yếu thẩm mĩ, xúc cảm thẩm mĩ, thị hiếu thẩm mĩ .Nhu cầu thẩm mĩ là khát vọng của con người về cái đẹp, hướng tới vô hiệu cái xấu. Cảm xúc thẩm mĩ là trạng thái rung động trực tiếp của con người trước những hiện tượng kỳ lạ thẩm mĩ khách quan trong quốc tế tự nhiên, trong đời sống và trong nghệ thuật và thẩm mỹ .Thị hiếu thẩm mĩ là sở trường thích nghi của con người về phương diện thẩm mĩ, năng lực đảm nhiệm và phát minh sáng tạo thẩm mĩ. Thị hiếu thẩm mĩ chứa trong đó sự thống nhất của tình cảm thẩm mĩ và lí tưởng thẩm mĩ .Tác phẩm văn chương là những thực thể niềm tin sống sót qua vật liệu ngôn từ. Không tri giác được ngôn từ nghệ thuật và thẩm mỹ, lớp vỏ vật chất của tác phẩm thì không hề đi vào quốc tế nghệ thuật và thẩm mỹ sôi động .Đọc là hoạt động giải trí tiên phong và quan trọng khi tiếp xúc tác phẩm văn học, cũng là khâu tiên phong của quy trình tò mò, giải thuật tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật. Văn bản trở thành tác phẩm khi nó được sống trong sự “ đọc ” của học viên .Dạy học Ngữ văn theo nhu yếu tăng trưởng năng lực của học viên cần chú trọng đến hoạt động giải trí đọc diễn cảm. Đọc diễn cảm là việc thực thi hành vi đọc thể hiện so với văn bản trong đó người đọc biểu lộ năng lực sử dụng ngôn từ một cách trôi chảy, đầy xúc cảm tích hợp với những yếu tố khác như nét mặt, điệu bộ … để miêu tả và truyền đạt lại tình cảm của nhân vật, của người kể chuyện, của nhà văn được biểu lộ trong tác phẩm và chính thái độ, cảm hứng của bản thân so với văn bản tới người nghe .Đọc diễn cảm không đơn thuần là chỉ bảo vệ đọc đúng hình thức câu chữ mà quan trọng hơn là phải bộc lộ được linh hồn của quốc tế ngôn từ tác phẩm. Muốn đọc diễn cảm đạt hiệu suất cao cao cần có sự nhìn nhận đúng mực và sinh động với những yếu tố đặt ra trong tác phẩm, đọc kĩ để giải thuật ngôn từ, phát hiện thái độ, thông điệp nhà văn gửi gắm .Ví dụ, trong thi phẩm Tây Tiến của nhà thơ Quang Dũng, bao trùm hàng loạt bài thơ là nỗi nhớ. Nỗi nhớ ấy gợi về những kỉ niệm, những hình ảnh đoàn binh Tây Tiến cùng chặng đường hành quân với nhiều trạng thái cảm hứng khác nhau được diễn đạt bằng những giọng điệu tương thích. Ở đoạn 1, câu thơ khởi đầu bằng tiếng gọi da diết cùng từ cảm thán ôi cần đọc với giọng điệu tha thiết .Đoạn 2, tái hiện kỉ niệm về những đêm liên hoan thắm tình quân dân, giọng điệu cần hồn nhiên, vui tươi. Khi tái hiện trực tiếp bức chân dung và sự hi sinh của người lính Tây Tiến cần đọc giọng sang chảnh, chững lại .Đọc diễn cảm biểu lộ sự thấu cảm của người đọc về tác phẩm, kích thích quy trình tâm lí, cảm thụ, tri giác, tưởng tượng của học viên, tạo ra bầu không khí văn chương giàu cảm hứng, khơi gợi hứng thú ở người học .Kích thích liên tưởng trong việc nghiên cứu và phân tích, mày mò hình tượng thẩm mĩ của tác phẩmLiên tưởng chỉ mối liên hệ giữa yếu tố tâm lí, nhờ đó sự Open của một yếu tố này trong điều kiện kèm theo nhất định gây nên một yếu tố khác tương quan với nó .Liên tưởng là sự tái hiện hiện thực nhờ liên hệ giữa hiện thực đang có với hiện thực đã từng có, đã qua, nghĩa là từ việc này, hình ảnh này đang diễn ra trong quy trình tâm lí thì nghĩ đến việc khác, hình ảnh khác hoàn toàn có thể cùng loại hoặc khác loại nhưng cùng nằm trong một trường liên tưởng .Để sở hữu quốc tế thẩm mỹ và nghệ thuật, giáo viên cần dẫn dắt để khơi gợi liên tưởng của học viên, tạo những rung động, hứng thú, xúc cảm của người học so với vẻ đẹp của tác phẩm .Một trong những cách khơi gợi liên tưởng của học viên đó là giáo viên hoàn toàn có thể hướng dẫn người học so sánh, liên tưởng những hình ảnh, hình tượng tương đương hoặc tương phản trong cảm nhận tác phẩm văn chương. Từ sự liên tưởng người học liên kết những hình ảnh, hình tượng để nhận ra được vẻ đẹp thẩm mỹ và nghệ thuật độc lạ của từng tác phẩm .Chẳng hạn, cùng viết về mảnh đất Tây Bắc nhưng tác phẩm Vợ chồng A Phủ ( Tô Hoài ), Tây Tiến ( Quang Dũng ), Người lái đò Sông Đà ( Nguyễn Tuân ), Tiếng hát con tàu ( Chế Lan Viên ) có những vẻ đẹp riêng .Tô Hoài là nhà văn của đời thường, của những câu truyện thường ngày. Nhưng viết tập Truyện Tây Bắc trong đó có Vợ chồng A Phủ – nhà văn của vùng đất ven đô lại là người tiên phong, khai mở cho đề tài miền núi trong nền văn học Nước Ta tân tiến .Ông là nhà văn của phong tục, trầm tích của truyền thống văn hóa truyền thống, là phần tâm linh của hội đồng ở miền rẻo cao. Tục cướp vợ, uống máu ăn thề, những đêm tình mùa xuân có tiếng sáo gọi bạn, tết đến xuân về hội hè, áo váy tưng bừng, ném còn, đánh pao, đánh quay …Viết về phong tục xứ lạ, Tô Hoài viết với tổng thể tấm lòng của người trong cuộc, viết do sự thôi thúc để trả món nợ ân tình vì quốc gia, con người miền Tây đã để thương, để nhớ trong tôi. Bởi vậy từ những trang viết, một chất thơ vời vợi bay lên từ cảnh vật và con người nơi núi rừng tuyệt vời thơ mộng .Miền Tây thơ mộng, miền Tây phiêu bồng tráng liệt, kí ức về một thời trận mạc tuôn trào hóa thành Tây Tiến. Quang Dũng viết nên khúc độc hành, nhịp điệu khi căng, khi chùng, lúc uy nghi như tòa thạch, lúc gân guốc như vách đá hoang sơ, lúc bồng bềnh như mây như nước .Bức tượng đài đoàn binh không mọc tóc lẫm liệt oai phong, rất sang và rất đẹp xây giữa hồn thơ Quang Dũng nhưng lại đem đặt chơi vơi giữa ngàn non, ngàn mây, ngàn cây Tây Bắc – âm vang vọng mãi tiếng gọi hoang sơ của núi rừng .Bức tượng đài đẫm chất Kinh Kha và cả chất thi sĩ phiêu lãng giang hồ như Mây ở đầu ô, mây long dong. Hào hùng, bi tráng và tài hoa lãng mạn, Tây Tiến – siêu phẩm là một cấu trúc ngôn từ đa thanh, hoàn mĩ .Tây Bắc nhìn từ một dòng sông, Nguyễn Tuân chỉ huy một đội quân ngôn từ hùng hậu, đua tài với hóa công. Bài ca lao động và bài ca ngôn từ song hành trong một áng văn kì khôi .Nguyễn Tuân đã kể chuyện về Sông Đà, làm thơ và ca hát về Sông Đà, dệt nên một tấm lụa ngôn từ, một bản giao hưởng ngôn từ nên thơ và hoành tráng, đọng lại bao nhiêu là tài hoa và uyên bác Cái độc lạ vô song, điểm điển hình nổi bật xuyên suốt những trang văn của Nguyễn Tuân xét ở bình diện ngôn từ là : Lấy sự biến hóa liên tục làm nét không thay đổi, luôn luôn mới lại chính là điểm thống nhất ở mỗi dòng, mỗi trang ông viết. Đó là tuyệt kỹ tạo những đột biến, giật mình khiến người đọc sửng sốt để rồi thán phục, rồi dẫn dụ, thôi miên vào mê hồn trận của quốc tế cái Đẹp .Ở đâu chưa đi thì lòng sẽ đến

Xem thêm: 221+ Tranh doanh nhân tạo động lực làm việc hiệu quả

Lúc trở về lòng ngậm những cành thơ( Qua Hạ Long – Chế Lan Viên )Tiếng hát con tàu là một trong những cành thơ đẹp nhất mà Chế Lan Viên dành cho miền Tây Bắc. Hồn thơ hóa con tàu tâm tưởng, hăm hở, say sưa, háo hức trong hành trình dài về với cuộc sống to lớn .Thơ nói về chính trị một cách văn hóa truyền thống sang chảnh bằng ngôn từ lấp lánh lung linh những hình ảnh tân kì, mới lạ, chói lọi. Chất trữ tình – triết luận vừa lấp lánh lung linh chất trí tuệ, vừa say đắm nồng nàn, thăng hoa tạo nên những câu thơ ngoạn mục, những câu thơ hay nhất của đời thơ Chế Lan Viên :Khi ta ở chỉ là nơi đất ởKhi ta đi đất đã hóa tâm hồnHoặc :Tình yêu làm đất lạ hóa quê nhàThông qua liên tưởng, so sánh, liên kết những hình ảnh, hình tượng được bộc lộ bằng những thể loại khác nhau, phong thái nghệ thuật và thẩm mỹ khác nhau nhưng đều hướng tới quốc tế của cái đẹp. Mỗi đậm chất ngầu phát minh sáng tạo độc lạ đem đến cho miền Tây Bắc những vẻ đẹp phong phú và đa dạng, phong phú, thật nhiều hương sắc, mê hoặc, điệu đàng .Sự so sánh, liên tưởng là đầu mối của những rung động thẩm mĩ, thiết yếu để lĩnh hội vẻ đẹp bên trong của hình tượng lại vừa giúp lan rộng ra, đào sâu sự sống tiềm ẩn trong đó. Trong quy trình dạy học tác phẩm văn chương hoàn toàn có thể phát huy liên tưởng của học viên để khơi gợi những rung động, hứng thú, xúc cảm của người học để học viên làm giàu thêm vốn sống, vốn văn hóa truyền thống .Cảnh đẹp Tây Bắc minh họa cho bài thơ Tiếng hát con tàu của Chế Lan Viên. Ảnh: INT

Khơi gợi cảm nhận mang sắc thái cá nhân trong việc chiếm lĩnhtác phẩm văn học

Nếu như nhà văn là người sáng tạo tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ thì người đảm nhiệm, tiếp nối đuôi nhau hành trình dài phát minh sáng tạo để cho thẩm mỹ và nghệ thuật, cho cái đẹp liên tục sinh sôi tăng trưởng đến tận cùng của sự viên mãn. Văn bản ngôn từ chỉ có một nhưng có bao nhiêu người đọc thì có bấy nhiêu tác phẩm của từng thành viên tiếp đón. Quá trình tiếp đón phát minh sáng tạo ở người đọc cũng chính là quy trình hoạt động, chuyển hóa không ngừng của cái đẹp trong tác phẩm văn chương. Người tiếp đón “ tham gia ”, “ hóa thân ” vào quốc tế hình tượng trong tác phẩm không riêng gì để hiểu, để cảm mà còn xem tác phẩm như thể một phương tiện đi lại để nghĩ, để đối thoại với chính mình và với tác giả .Đọc phát minh sáng tạo trở thành tác nhân kích thích sự phát minh sáng tạo để quy đổi tác phẩm thành một thiên hà tình cảm, cảm hứng, tư duy hình tượng riêng của người đọc. Hành trình đó như môt cuộc viễn du vô tận thì cũng có nghĩa là công cuộc kiếm tìm, mày mò cái đẹp cũng không khi nào hoàn tất, không khi nào có lời nói ở đầu cuối. Nếu lịch sử dân tộc sáng tác một tác phẩm văn học chỉ tính bằng tháng, bằng năm, chục năm thì lịch sử vẻ vang tiếp đón phải tính đến thập niên, thế kỉ hoặc lâu hơn nữa, thậm chí còn suốt cả thời hạn sống sót của loài người .Cái Đẹp được mã hóa, được lưu giữ trong những kí hiệu ngôn từ đương nhiên nó không hề tỏa hương, khoe sắc. Cái Đẹp được hiện lên thành hình hài, sắc tố trong sự hoạt động đa chiều của tiếp đón văn học. Quá trình tiếp đón tác phẩm văn học cũng là quy trình hình thành và tăng trưởng năng lực thẩm mĩ của học viên, với tư cách là người chiêm ngưỡng và thưởng thức, người đồng phát minh sáng tạo cùng tác phẩm. Dĩ nhiên năng lực này không sống sót một cách độc lập, cần phải đặt trong mối quan hệ với những năng lực khác mà quy trình dạy học đọc – hiểu văn bản văn học hướng tới như năng lực tiếp xúc, năng lực tư duy, năng lực ngôn từ, năng lực xử lý yếu tố .Để giúp học viên cảm nhận những giá trị thẩm mĩ được khơi gợi từ tác phẩm văn học, tu dưỡng năng lực xúc cảm thẩm mĩ cho người học trong quy trình dạy học môn Ngữ văn thì cần phải thoát ra khỏi thực trạng độc quyền, duy nhất trong quy trình sở hữu giá trị thẩm mĩ của tác phẩm văn học. Trong giờ dạy tác phẩm văn chương, người học tiếp xúc với văn bản tác phẩm, nghiền ngẫm, đưa ra những nhận xét, nhìn nhận của riêng mình từ việc đối thoại .Người học đối thoại với chính mình, đối thoại với nhân vật trong tác phẩm, đối thoại với nhà văn, đối thoại với những quan điểm khác của những bạn, của thầy, tranh luận giữa những cách hiểu, cách nhìn nhận … hiệu quả của những giờ học đó tất yếu phải là sự phong phú do sự phân lập của những trình độ cảm thụ mà có những cách hiểu khác lạ, cách trình diễn lạ và không hề có lời nói ở đầu cuối .Tinh thần “ đồng thuận ”, thực trạng “ đồng phục hóa ” được thay bằng sự “ đa nguyên ”. Dĩ nhiên, những mày mò, cảm nhận riêng không liên quan gì đến nhau của học viên phải tuân thủ quy luật đảm nhiệm văn học, đúng với thực chất của hình tượng thẩm mỹ và nghệ thuật chứ không hề là những suy diễn tùy tiện, cứng ngắc .Muốn vậy, giáo viên cần trang bị cho học viên vốn tri thức khoa học về văn chương, kĩ năng nghiên cứu và phân tích, tiếp đón văn học, kích thích tò mò, sự đam mê của người học để học viên thực sự trở thành chủ thể đảm nhiệm tích cực, dữ thế chủ động. Học sinh hoàn toàn có thể phong phú những hoạt động giải trí sở hữu giá trị thẩm mĩ của tác phẩm bằng những chiêu thức truyền thống cuội nguồn hoặc những giải pháp văn minh .Chẳng hạn, khi đảm nhiệm tác phẩm Chí Phèo của nhà văn Nam Cao, học viên hoàn toàn có thể tiếp cận theo hướng xã hội học để nhận thấy nội dung phản ánh hiện thực, phản ánh xích míc giai cấp, niềm tin tố cáo, nội dung nhân đạo .Cũng có học viên tò mò tác phẩm trên phương diện ý niệm nghệ thuật và thẩm mỹ về con người, điểm nhìn nghệ thuật và thẩm mỹ, bút pháp tự sự … với nhiều yếu tố được đặt ra như : Chân dung gốc của Chí Phèo, năng lực tái sinh của Chí Phèo, Chí Phèo – một dư căn xã hội ; đặt Chí Phèo trong mạng lưới hệ thống nhân vật xấu xí của Nam Cao ; so sánh nhân vật Chí Phèo với AQ .Để tăng trưởng năng lực thẩm mĩ cho học viên trong dạy học Ngữ văn thì sự nỗ lực, chủ quan của người thầy giáo là tác nhân có ý nghĩa quan trọng .Người dạy văn phải có kĩ năng, có tình yêu so với cái đẹp, có năng lực cảm nhận tò mò cái đẹp, nhận diện những cái đẹp còn ẩn tàng sau những con chữ câm lặng trên mặt giấy, có một ý thức lao động bền chắc, cần mẫn, khoa học để xử lí khối lượng thông tin đồ sộ, hệ thống hóa thành kho tư liệu Giao hàng cho việc làm giảng dạy .

Là người dạy học dĩ nhiên tài năng sư phạm là nhân tố rất quan trọng: Tổ chức, điều hành hướng dẫn học sinh học tập, rèn kĩ năng làm việc cá nhân, làm việc theo nhóm; tạo tâm thế truyền cảm hứng, kích thích sự tìm tòi sáng tạo của người học.

Xem thêm: Tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn tuyển dụng | HR Network

Tất cả năng lực, phẩm chất đó hình thành nên một “ cái tôi ” của giáo viên dạy văn là sự hợp thành của những nét tính cách đặc trưng có sự độc lạ .“ Cái tôi ” của người dạy văn là phải có năng lực nghệ sĩ để đảm nhiệm, phát minh sáng tạo những tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật ngôn từ, giải thuật văn bản, tìm tòi tò mò, tham gia, hóa thân, sống trong quốc tế tưởng tượng của mình với những cảm hứng riêng, kí ức, khát vọng riêng để quy đổi tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ thành một thiên hà tình cảm, cảm hứng .

Mặt khác, giáo viên dạy văn cần phải có năng lực của người làm khoa học, sử dụng thành thạo những thao tác tư duy logic, nghiên cứu và phân tích, tổng hợp, nhìn nhận … để tò mò thực chất của những hiện tượng kỳ lạ, sự vật .

Source: https://vh2.com.vn
Category : Doanh Nhân