(P7) CÁC HỌA TIẾT TRANG TRÍ TRUYỀN THỐNG TRÊN NỀN KIẾN TRÚC ĐÔNG DƯƠNG | FEDIC

Sau khi Open và sửa chữa thay thế dần kiến trúc thuộc địa tiền kỳ, thì kiến trúc Đông Dương cũng trải qua một quy trình chuyển hóa rõ nét và dần chiếm lợi thế. Với sự hòa hợp cùng kiến trúc văn hóa truyền thống địa phương, kiến trúc Đông Dương được xem là một phong cách thiết kế hòa giải, nghệ thuật và thẩm mỹ và tương thích với khí hậu thổ nhưỡng của vùng khu vực. Thể hiện qua việc lựa chọn vật tư, tích hợp những họa tiết truyền thống lịch sử cũng như dung hòa những nét văn hóa truyền thống đặc trưng của Đông Dương .

Trở lại với phân mục “ Lược sử kiến trúc Đông Dương ” kỳ này, Fedic sẽ đi sâu và nghiên cứu và phân tích những vật liệu trang trí truyền thống lịch sử được sử dụng trong kiến trúc Indochine. Những họa tiết mang yếu tố mĩ thuật truyền thống lịch sử Nước Ta tạo ra sự sự ấn tượng và độc lạ của lối kiến trúc này, tạo ra những đặc trưng riêng của phong thái Đông Dương tại nước ta thời bấy giờ .

I. Bản sắc dân tộc trên nền kiến trúc phương Tây

Văn hóa mỹ thuật Nước Ta từ ngàn đời xưa nổi tiếng với những hình thù, họa tiết độc lạ và thích mắt. Nó được xem là một phần trong truyền thống dân tộc bản địa. Và việc kiến trúc phương Tây gia nhập và sống sót tại quốc gia này, cũng không hề bỏ lỡ những nét đặc trưng độc lạ ấy. Đó là những hoa văn, họa tiết truyền thống cuội nguồn thời Đông Sơn với những đường nét kỷ hà đơn thuần cách điệu từ hoa lá, cách bộc lộ tỉ mỉ và cụ thể .

Đến thời An Nam, hoa văn họa tiết được tổng hợp lại và được cách điệu từ những hình ảnh khác : hình kỷ hà, hình chữ, hình cây, hình hoa lá, hình tĩnh vật, … với đường nét và cách biểu lộ đa dạng chủng loại hơn. Những hoa văn, họa tiết này thường được ứng dụng để giải quyết và xử lý những chi tiết cụ thể sàn, tường, trần, những vách ngăn, vậy dụng trang trí, trang thiết bị nội thất bên trong .

Chính vì giành được “ quyền ” xuất hiện trên Kiến trúc phong thái Đông Dương, thẩm mỹ và nghệ thuật trang trí truyền thống cuội nguồn Nước Ta đồng thời biểu lộ lợi thế và vai trò của mỹ thuật trong lịch sử vẻ vang kiến trúc tại nước ta. Qua đó, truyền thống dân tộc bản địa được gìn giữ và phát huy qua nhiều thập kỷ. Và cũng góp thêm phần tạo nên một lối kiến trúc rất riêng, độc lạ và vĩnh cửu theo thời đại .

II. Các motip, họa tiết đặc trưng được sử dụng trong kiến trúc Đông Dương

1. Motip Tam đa Phúc – Lộc – Thọ

Motip Tam đa Phúc – Lộc – Thọ có nghĩa là ba cái nhiều : nhiều phúc tức nhiều như mong muốn, nhiều thọ tức sống lâu, nhiều lộc tức có nhiều bổng lộc. Trong chiêm nghiệm của người xưa, con người sống trên đời thường rất khó để đạt được sự toàn vẹn trong đời sống. Người ta hoàn toàn có thể có được thứ này, nhưng lại đánh mất thứ khác, để đạt được điều nọ, phải hi sinh điều kia … Hình ảnh ba ông Phúc – Lộc – Thọ ( Tam Đa ) chính là đại diện thay mặt của những mong ước mà mỗi con người đều khao khát có được trong đời. Tuy nhiên, mỗi ông chỉ tượng trưng cho duy nhất một điều viên mãn .

2. Motip Tứ linh – Tứ quý – Tứ thời

Hình ảnh Tứ Linh trong văn hóa truyền thống phương Đông là 4 con vật rất linh và có nhiều phép màu nhiệm. Bốn con vật đó là Rồng – Kỳ Lân – Rùa – Phượng hoàng, hay còn được gọi ngắn gọn với cái tên quen thuộc là Long – Lân – Quy – Phụng. Đề tài tứ linh Open rất sớm ở Nước Ta, hoàn toàn có thể là từ thời đầu Công Nguyên và tăng trưởng mạnh từ thời Lý với lịch sử một thời “ Thăng Long ” .

Trong khi đó, Tứ quý hay Tứ thời thường là những bộ pano 4 miếng đi liền với nhau. Trên mỗi miếng có vẽ hoặc chạm khác hình ảnh cây mai, cây lan, cây cúc, cây tre và hoàn toàn có thể có hoa kèm theo. Motip Tứ quý, Tứ thời bộc lộ cho 4 mùa xuân – hạ – thu – đông trong năm. Và là hình ảnh quen thuộc trong đời sống phương Đông .

3. Motip Bát bửu

Bát bửu thường được biết đến là tám loại đồ quí theo ý niệm của người Nước Trung Hoa rất lâu rồi. Trong nghệ thuật và thẩm mỹ bày trí và tử vi & phong thủy, chúng thường được kết hợp thành từng bộ, và là những vật phẩm trang trí đem lại nhiều ý nghĩa cho ngôi nhà .

Kiểu mô thức trang trí này thường thông dụng trong trang trí cung đình Huế. Chúng thường được làm từ rất nhiều vật liệu khác nhau, cũng như được trình diễn một cách phong phú và đa dạng chủng loại .

4. Motip bát giác

Bát giác là hình thù được diễn đạt một cách đơn thuần hơn, trực quan hơn cho khái niệm Bát quái trong văn hóa truyền thống phương Đông. Ở những nền văn hóa truyền thống khác như phương Tây, Hồi giáo, Ấn giáo, Shiva giáo ( Champa ) … hình bát giác được sử dụng khá thông dụng, tuy nhiên, hàm ý của những motip này trọn vẹn độc lạ, không tương quan gì đến Bát quái .

Ở Nước Ta – một trong những nền văn hóa truyền thống chịu tác động ảnh hưởng của văn hóa truyền thống Hán thời xưa, thì tổng thể những hình thức có tám cạnh ( bát giác ) đều được quy gán cho ý nghĩa của Bát quái .

5. Motip chim thú

Đây là những họa tiết được cách điệu từ những con vật trong tự nhiên theo ý niệm của người Việt cổ, với ý nghĩa đem lại những điều suôn sẻ, tốt đẹp. Họa tiết hình thú không đứng riêng rẽ mà tích hợp với những họa tiết hình kỷ hà, hồi văn, hình chữ … Tạo ra những tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật mang đậm tính văn hóa truyền thống và lịch sử vẻ vang .
Dưới đây là một vài hình ảnh họa tiết chim thú đặc trưng mang dấu ấn văn hóa truyền thống nước ta :
– Họa tiết Tứ linh : Long, Lân, Quy, Phụng là những hình tượng Open tại Nước Ta từ truyền kiếp, có nguồn gốc từ Trung Quốc

– Họa tiết Hạc, Trĩ và Công cũng đều có chứa một hàm ý triết học hoặc văn hóa truyền thống thâm thúy .

– Họa tiết hình con dơi, con cá, con cọp những con vật quen thuộc trong văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn .

Họa tiết cá hóa rồng

Họa tiết con hổ

6. Motip thực vật ( lá đề, hoa sen, hoa chanh )

Thực vật, cây cối hoa lá vốn là những vật liệu tự nhiên thân mật với đời sống con người. Chính cho nên vì thế mà hình ảnh thực vật luôn là vật liệu Open tiếp tục trong kiến trúc phương Đông nói chung và nhà ở Nước Ta nói riêng. Ý nghĩa của mỗi hình tượng cây cối, hoa lá là khá nhiều mẫu mã và tùy thuộc vào thể loại tính năng, gồm có những mô hình như sau :
– Tứ quý gồm : tùng, cúc, trúc, mai, hình tượng cho bốn mùa thanh tịnh

– Hoa sen : có từ thời Lý, hình tượng của sự trong sáng, thanh tịnh của Phật giáo, là quốc hoa của Nước Ta qua những thời kỳ .

– Hoa cúc : ảnh hưởng tác động Phật giáo là hình tượng bình dị, thanh cao, kín kẽ và lâu bền, hoa Cúc được xem như quốc hoa dưới triều Nguyễn

– Bồ Đề : Cây Bồ đề biểu trưng cho sự đại giác của đức Phật .

– Hoa chanh : loài cây gắn liền với đời sống mộc mạc của nông thôn Nước Ta, đơn thuần, mộc mạc và thanh cao

Các họa tiết trang trí này thường được trang trí kiểu dấu nhấn, làm bật lên độ cong của nét hay thấy trong kiến trúc, được cách điệu từ đơn thuần đến phức tạp .

7. Motip cửa võng

Cửa võng vốn là một thành phần quan trọng của nghệ thuật và thẩm mỹ trang trí nội thất bên trong trong kiến trúc Nước Ta. Cửa võng thường được làm bằng gỗ tự nhiên, chạm thủng, sơn son, thếp vàng … Và thường được dùng để trang trí trong những đình, chùa và nhà cửa của những những tầng lớp quý tộc .

Cửa võng ( phía Nam gọi là bao lam ) : là một diềm bằng gỗ, chạm thủng những đề tài trang trí phong phú tùy theo đặc thù của việc thờ tự .

8. Họa tiết Kỷ Hà

Họa tiết Kỷ Hà cũng là một trong những họa tiết khá thông dụng, gồm có 3 nhóm chính :
– Họa tiết mắc lưới với nhiều kiểu hình dạng khác nhau như : hình thoi cạnh thẳng hoặc hơi cong nhẹ, hình lục giác giống vảy trên mai rùa, hình tam giác, hình chữ nhân …

– Họa tiết vòng tròn hình đồng xu tiền vàng, 2 vòng tròn đồng tâm tạo gờ mép bên ngoài và trong những vòng tròn khác chia cắt vòng ngoài 4 phần, tạo tâm là 1 lỗ hình vuông vắn .

– Họa tiết hoa thị, những vòng tròn cắt lẫn nhau và đi qua cùng một chỗ tạo ở tâm 1 ngôi sao 5 cánh 4 cánh .

– Họa tiết 2 vòng tròn hoặc nhiều vòng link với nhau .

– Họa tiết hồi văn với đường nét hình học kỷ hà để tạo ra những hoa văn có tính tái diễn ( hồi văn ). Đây là một thể thức trang trí thường gặp trong kiến trúc cả ở phương Đông lẫn phương Tây. Đối với Họa tiết hồi văn phương Đông, những chữ Hán-Việt gấp khúc vào nhau, bẻ gập lại, lê dài ra, hoặc vuốt thon ngẫu hứng. Họa tiết hồi văn thường gợi những dáng chữ : chữ thập ( 亞 ), chữ vạn ( 卐, 萬 ), chữ công ( 工 ) .

9. Họa tiết chữ Hán

Do có đặc thù tượng hình, nên chữ Hán tương thích với nhu yếu trang trí, cách điệu và là một trong những dạng nghệ thuật và thẩm mỹ trang trí khá đặc biệt quan trọng, tức là sử dụng văn tự để trang trí cho kiến trúc .

Họa tiết gồm những chữ Hán thường dùng như : Phúc, Lộc, Thọ, Hỷ, được cách điệu đơn thuần, liền nét, theo đường kỷ hà, xen kẽ chồng lớp, nằm gọn trong 1 ô vuông hoặc tự do theo nét .

10. Motip gạch hoa chanh

Gạch hoa chanh là vật liệu gốm được sử dụng rất nhiều trên những khu công trình Kiến trúc Phong cách Đông Dương. Về hình thức và tên gọi thì nó thuộc nhóm những chủ đề nghệ thuật và thẩm mỹ trang trí thực vật. Chúng tôi xếp gạch hoa chanh như một motip trang trí độc lập .

11. Phù điêu, tượng tròn

Trong phong thái Đông Dương, phù điêu và tượng tròn với những vật tư phong phú và đa dạng ( gỗ, đất sét, đá, sứ, đồng, … ), những hình dạng phong phú là dấu ấn thẩm mỹ và nghệ thuật điêu khắc của Nước Ta và Champa .

Phù điêu, tượng tròn truyền thống lịch sử Nước Ta thường được sử dụng trong phong thái Đông Dương được mô phỏng lại theo nhiều hình tượng, những hình tượng thường thấy : Tượng Phật, con giống, con rối, Tứ linh, hoa sen, hoa cúc, bồ đề …

Văn hóa Champa ảnh hưởng tác động can đảm và mạnh mẽ đến nghệ thuật và thẩm mỹ điêu khắc truyền thống lịch sử Nước Ta, phù điêu và tượng tròn Champa được sử dụng nhiều trong những khoảng trống nội thất bên trong phong thái Đông Dương .

Phù điêu, tượng tròn Champa biểu lộ ý niệm tôn giáo, tín ngưỡng của dân tộc bản địa Champa, đã Open từ thời Lý và thời Mạc trong những ngôi đền, chùa tại Nước Ta. Một số phù điêu, tượng tròn thường thấy : Nhạc công thiên thần Gandharva, nữ thần đầu người mình chim Kinnari, tiên nữ Apsara, chim thần Garuda .

TẠM KẾT

Nghệ thuật trang trí truyền thống cuội nguồn trên kiến trúc phong thái Đông Dương đã chứng minh và khẳng định được là một sự phát minh sáng tạo của thẩm mỹ và nghệ thuật Nước Ta. Tuy do người Pháp hởi xướng và chỉ huy, nhưng không do đó mà mất đi đặc thù dân gian và tính độc lạ của văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn .
Bên cạnh những giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ, tạo hình, quy tắc bố cục tổng quan, mỹ thuật chế tác … thì những giá trị văn hóa truyền thống nội hàm được setup trên những motip trang trí mỹ thuật truyền thống cuội nguồn đó cần phải làm sáng tỏ, những iến giải rõ ràng, có địa thế căn cứ ngặt nghèo. Điều này sẽ giúp nâng tầm những di sản văn hóa truyền thống quí báu đó trải qua những giá trị văn hóa truyền thống mà nó cần truyền tải, năng lực khai thác liên tục trong kiến trúc – thẩm mỹ và nghệ thuật đương đại sẽ trở nên đa dạng chủng loại, phong phú và tránh được sự lỗi thời về ngôn từ .

Source: https://vh2.com.vn
Category : Tin Học