Giáo án PTNL bài Tây Tiến | Giáo án phát triển năng lực ngữ văn 12 – Tech12h

Hoạt động của GV – HS

Kiến thức cần đạt

Họat động: TÌM HIỂU CHUNG (10 phút). * Thao tác 1 :

Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về tác giả và tác phẩm

Bạn đang đọc: Giáo án PTNL bài Tây Tiến | Giáo án phát triển năng lực ngữ văn 12 – Tech12h

* GV đặt câu hỏi:

– Dựa vào phần tiểu dẫn, hãy nêu những nét khái quát về nhà thơ Quang Dũng và bài thơ Tây Tiến ?- Theo dõi HS vấn đáp, hướng dẫn ghi chép ngắn gọn theo SGK- Thuyết giảng thêm về số phận bài thơ- 1-2 HS vấn đáp, lớp theo dõi, góp ý thêm .- Theo dõi định hướng của GV, ghi chép nội dung vào vởĐặc điểm đoàn quân Tây Tiến :- Thành lập năm 1947, Quang Dũng là đại đội trưởng .- Nhiệm vụ : Phối hợp với bộ đội Lào bảo vệ biên giới Việt – Lào .- Địa bàn : Đồi núi Tây Bắc Bộ Nước Ta và Thượng Lào .- Thành phần : Sinh viên, học viên, dân lao động thành thị thuộc mọi ngành nghề khác nhau .- Điều kiện sống : Gian khổ, thiếu thốn .- Tinh thần : Hào hùng, lãng mạn – sáng sủa, yêu đời .

* Thao tác 2 : Hướng dẫn HS đọc hiểu bài thơ

– Gọi HS đọc điễn cảm bài thơ – chú ý quan tâm âm hưởng, sắc thái tình cảm, cảm hứng từng đoạn .- Yêu cầu lớp theo dõi câu hỏi 1 ( SGK ), tìm hiểu và khám phá ý chính từng đoạn và mạch link trong bài thơ ?- 1-2 HS đọc diễn cảm .- Lớp lắng nghe và định hướng vấn đáp câu hỏi1

I. Tìm hiểu chung:

  1. Tác giả:

  – Tên thật : Bùi Đình Diệm (1921 – 1988).

– Quê hương : Phượng Trì – Đan Phượng – Hà Tây .- Cuộc đời :+ Là người đa tài : Làm thơ, viết văn, vẽ tranh …+ Được biết nhiều với tư cách là nhà thơ .+ Phong cách sáng tác : vừa hồn nhiên vừa tinh xảo, lãng mạn và hào hoa .- Sáng tác chính : Mây đầu ô ( 1968 ), Thơ văn Quang Dũng ( 1988 )2. Văn bản :a. Hoàn cảnh sáng tác :- Trích tác phẩm “ Mây đầu ô ” .- Viết vào năm 1948 ở Phù Lưu Chanh ( Hà Tây ), khi Ông đã chuyển sang đơn vị chức năng khác và nhớ về đơn vị chức năng cũ là đoàn quân Tây Tiến .- Đặc điểm đoàn quân Tây Tiến

b. Bố cục :

– Phần 1 : à Nhớ con đường hành quân trên cái nền vạn vật thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ .- Phần 2 : à Nhớ kỉ niệm ấm cúng tình quân dân và cảnh sông nước miền tây thơ mộng .- Phần 3 : à Nhớ hình tượng người lính Tây Tiến- Phần 4 : à Tấm lòng và sự gắn bó với Tây Tiến .

* Thao tác 1 :

Hướng dẫn HS đọc – hiểu văn bản

Đọc diễn cảm .+ Yêu cầu giọng đọc : hùng tráng và tình cảm, chậm và đanh xen với thướt tha, êm ả dịu dàng, tùy theo từng đoạn, từng câu. Chú ý ngắt nhịp đúng một số ít câu độc lạ. Ví dụ : Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm ; Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống, Sông Mã gầm lên / khúc độc hành …+ GV và 4, 5 HS nối nhau đọc toàn văn bản thơ 1 lần. Nhận xét hiệu quả đọc .

 

– Hướng dẫn HS đọc và cảm nhận đoạn 1:

– Đọc đoạn 1 của bài thơ và nêu câu hỏi : Bức tranh vạn vật thiên nhiên và hình ảnh đoàn quân Tây Tiến hiện ra như thế nào ở đoạn mở màn ?- Cho HS trao đổi nhóm, trình diễn- Theo dõi HS vấn đáp, định hướng tiếp cận và khắc sâu kỹ năng và kiến thức- Gợi mở cho HS nghiên cứu và phân tích làm rõ giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật rực rỡ của đoạn thơ- Diễn giảng bình thêm giá trị miêu tả của một vài cụ thể thơ giúp hs cảm thụ sâu

 

HS đàm đạo nhóm, ghi hiệu quả vào phiếu học tập và đại diện thay mặt nhóm vấn đáp- Lớp theo dõi, nhận xét, bổ trợ- Vận dụng bài học kinh nghiệm về kỉ năng nghị luận về một bài thơ để khai thác giá trị đoạn thơ( Từ láy : Khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút đều tả độ cao theo hướng nhìn lên trong cuộc hành trình dài. Khổ thơ là một vật chứng về “ Thi trung hữu họa ” -> Gợi tả mặt dốc lồi lõm, nhấp nhô, khúc khuỷu, càng lên cao càng dựng đứng hun hút, thăm thẳm như lên đến đỉnh trời, chót vót chênh vênh giữa mây trời, như sắp chạm đến đỉnh trời ! -> Gợi bao nỗi khó khăn vất vả nhọc nhằn nhưng cũng không kém phần mê hoặc, tinh nghịch )( Tác giả tả thực về sự hi sinh mất mát : Gợi cảm giác cái chết như lẫn vào bức tranh chung của những khó khăn nhọc nhằn. Người chiến sỹ như bất thần dừng chân trong cuộc hành trình dài của đơn vị chức năng. Câu thơ gợi một kí ức buồn trên những chặng đường hành quân của bộ đội TT )

II. Đọc–hiểu:

1. Đoạn 1 : Nỗi nhớ về những chặng đường hành quân của bộ đội Tây Tiến và khung cảnh núi rừng miền Tây.

a. Hai câu thơ mở màn :“ Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi !Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi … ”- Hình ảnh “ Sông Mã ” như gợi thức nỗi nhớ ùa về trong tâm hồn nhà thơ .- Nhớ “ Chơi vơi ” ( 2 thanh bằng, nhẹ, lan tỏa, không hình không khối )b. Bức tranh vạn vật thiên nhiên miền Tây vừa hùng vĩ, hiểm trở, hoang vu, nghiệt ngã vừa độc lạ mê hoặc :- Cảnh vật hiện ra hùng vĩ, hiểm trở ( Mở ra trong nhiều chiều khoảng trống, thời hạn )+ Nhiều tên đất lạ lẫm, gợi 1 vùng xa xôi, hẻo lánh :+ Nhiều đèo dốc hiểm trở :“ Dốc … … … …. mưa xa bờ … ”=> Sử dụng từ láy giàu chất tạo hình, gợi tả, quyến rũ, những câu thơ toàn thanh trắc … => Một bức tranh hoành tráng với toàn bộ sự hiểm trở và kinh hoàng, hoang vu và heo hút của núi rừng miền Tây+ Nhiều vẻ hoang dại, huyền bí, khắc nghiêt : Với mưa rừng, “ Sương lấp đoàn quân mỏi ”, “ Thác gầm thét ”, “ Cọp trêu người. ”- Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến trong đoạn thơ :+ Đó là những chiến sỹ anh hùng quật cường không quản ngại vượt qua bao chặng đường khó khăn, bao nhiêu hi sinh mất mát lớn lao :“ Anh bạn dãi dầu không bước nữaGục lên súng mũ bỏ quên đời … ”=> Nổi bật chất bi tráng+ Nhưng đó còn là những chàng trai hào hoa lãng mạn tinh nghịch với bao hăm hở tò mò, chinh phục .

– Hai câu kết đoạn thơ : “ Nhớ ôi…nếp xôi”=> Gợi không khí đầm ấm tình quân dân, như xua đi bao mệt mỏi của cuộc hành trình,tạo cảm giác êm dịu, ấm áp, chuẩn bị tâm thế cho đoạn sau  

* Thao tác 1 :

–Hướng dẫn HS tiếp cận và cảm thụ đoạn thứ 2:

– Nêu yếu tố : Đoạn thơ thứ 2 mở ra một quốc tế vạn vật thiên nhiên vả con người khác với đoạn 1. Hãy nghiên cứu và phân tích làm rõ ?

– GV cho HS thảo luận nhóm, gọi đại diên trả lời.

– GV theo dõi, gợi mở, định hướng giúp các em cảm thụ được giá trị đoạn thơ.

– Diễn giảng thêm giúp HS cảm thụ đoạn thơ

-Hs thảo luận nhóm, ghi lại kết quả vào phiếu học tập, đại diện trả lời.

– Lớp theo dõi, đàm thoại

GV:  Những cô gái Thái: dáng điệu e ấp, tình tứ  trong bộ xiêm áo uốn lượn ® như cô dâu trong tiệc cưới, là nhân vật trung tâm, là linh hồn của đêm văn nghệ.          

– Những người lính:

+ Kìa em : ngỡ ngàng, kinh ngạc cả sự hân hoan, vui sướng trước vẻ đẹp của cô gái Tây Bắc+ Say mê âm nhạc với vũ điệu mang sắc tố của xứ lạ ® Tâm hồn lãng mạn dễ kích thích, mê hoặc .

2. Nhớ về tình kỉ niệm quân dân:

* 4 câu đầu: Gợi nhớ lại đêm liên hoan văn nghệ của đơn vị.

Xem thêm: Tổ Chức Giáo Dục Pti Lừa Đảo, Đánh Giá Trường Doanh Nhân Pti Có Lừa Đảo Không – Thánh chiến 3D

– “ bừng ” : bừng tỉnh, bừng sáng : cả doanh trại bừng dậy, qua rồi đời sống khó khăn. Đó còn là sự bừng sáng của tâm hồn .- ” hội đuốc hoa ” :® đêm liên hoan văn nghệ như một ngày hội .® đuốc hoa : hoa chúc ( T.Hán ) : tiệc cưới ® Đêm liên hoan văn nghệ qua cái nhìn tươi tắn, tinh nghịch, yêu đời của người lính như một tiệc cưới .

– Những cô gái Thái:

– Những người lính:

=> Bằng những nét bút mềm mại và mượt mà, tinh xảo, tác giả đã vẽ nên đêm liên hoan văn nghệ diễn ra trong không khí ấm cúng tình người, tưng bừng, sinh động có ánh sáng, sắc tố. Gợi nét lãng mạn, tình quân dân thắm thiết .

* 4 câu sau:

– Dòng sông đậm sắc tố cổ tích, lịch sử một thời điển hình nổi bật lên dáng hình quyến rũ của cô gái Thái trên chiếc thuyền độc mộc. Và như hòa hợp với con người, những bông hoa rừng cũng ” đong đưa ” làm duyên trên dòng nước lũ .- Nghệ thuật : láy vắt dòng ® câu thơ trở nên quyến rũ, uyển chuyển, níu kéo nhau .® Thiên nhiên và con người như hòa vào nhau tạo thành bức tranh hữu tình .* Tóm lại : Bốn câu thơ đầu ngân nga như tiếng hát, như nhạc điệu cất lên từ tâm hồn ngây ngất, mê hồn của những người lính. Trong đoạn thơ sau, chất thơ và chất nhạc hòa quyện với nhau đến mức khó tách biệt .HẾT TIẾT I

* Thao tác 1 :

– Hướng dẫn Hs đọc hiểu đoạn 3: GV đọc đoạn thơ

– Nêu yếu tố cho HS đàm đạo : ( Câu hỏi 4 SGK ) .

* Nhóm 1,3: Bốn câu đầu

– Hình ảnh trái chiều quân xanh màu lá dữ oai hùm cho người đọc thấy phẩm chất gì của người lính Tây Tiến ?- Hai câu thơ Mắt trừng … … … kiều thơmcần được hiểu như thế nào ? Vì sao có thời người ta phê phán ý thơ này, cho là buồn rớt, mộng rớt hoặc cường điêu thiếu tự nhiên ?- Gọi đại diện thay mặt 2 nhóm vấn đáp, những nhóm khác theo dõi góp ý nhận xét- Hs luận bàn nhóm, ghi lại tác dụng vào phiếu học tập, đại diện thay mặt vấn đáp .- Lớp theo dõi, đàm thoại

* Nhóm 2,4:

HS theo dõi đoạn thơ;

“ Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc… Đêm mơ Thành Phố Hà Nội dáng kiều thơm ”- Hình ảnh những nấm mồ lính nằm rải rác nơi biên cương gợi cho em tâm lý gì ?- Hai câu thơ : Áo bào … độc hànhmang lại ấn tượng gì cho người đọc ? Hình ảnh dòng sông Mã ở đây có gì khác với hình ảnh dòng sông Mã ở câu đầu bài thơ ?

Đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác theo dõi, góp ý.

* Nhóm 1,3:

– Hình ảnh trái chiều giữa vật chất và ý thức, bên ngoài và bên trong cho ta thấy một mặt thực trạng sức khỏe thể chất tồi tệ của lính Tây Tiến vì sốt rét, vì thiếu đói, mặt khác càng cho thấy phẩm chất niềm tin khác thường của họ. Cách nói thậm xưng dữ oai hùm có phần cường điệu nhưng lại rất tương thích với cảm hứng lãng mạn ngợi ca, khác thường hóa nhân vật trữ tình của tác giả .- 2 câu thơ tiếp theo tả tâm trạng của người lính Tây Tiến trong những đêm xa nhà, xa quê, xa nước trên đất bạn Lào. Trong giấc mơ, trong nỗi nhớ của những chàng trai thủ đô hà nội đầy mơ mộng, đa tình thì chuyện gửi mộng qua biên giới, chuyên mơ về một bóng hồng ( kiều thơm ) Thành Phố Hà Nội quê xa, cũng chẳng có gì lạ .- Mắt trừng là cách nói cường điệu của bút pháp lãng mạn để chỉ tâm trạng do dự, trằn trọc, khó ngủ vì nhớ quê, nhớ nhà, nhớ Thành Phố Hà Nội, nhớ người thương của họ .- là tâm trạng chân thực của người lính xa nhà. Họ nghĩ và mông lung, quay quắt nhớ như vậy nhưng không hề nản chí, để rồi sáng ngày mai lại liên tục lao vào trận mới, chuẩn bị sẵn sàng tiếp đón hi sinh, chẳng hề tiếc tuổi thanh xuân ( đời xanh ) của mình .

* Nhóm 2,4:

– Hình ảnh những nấm mồ lính nằm rải rác dọc biên giới hai nước cho thấy sự hi sinh thầm lặng và to lớn như thế nào của những tình nguyện quân Viêt Nam vì độc lập, tự do của quốc gia Lào .- Hai câu thơ cuối, bằng bút pháp lãng mạn, bằng cảm hứng bi tráng đã dựng lại cái chết, sự hi sinh oanh liệt của những chiến sỹ Tây Tiến. Hình ảnh áo bào thay chiếu cũng thân mật với hình ảnh điển tích da ngựa bọc thây nhưng lại nói lên thực sự đau lòng. Người lính ra đi trong thực trạng mặt trận khắc nghệt, thiếu thốn đến mức không có nổi một cỗ quan tài, một tấm chăn, manh chiếu bọc thi hài. Lúc sống mặc như thế nào thì lúc anh về đất đành vẹn nguyên quần áo ấy mà chôn .

3. Chân dung người lính Tây Tiến:

a/ 4 câu đầu:

– Bên ngoài : có vẻ như lạ mắt, lạ lùng : không mọc tóc, da xanh màu lá ® mặt trận khắc nghiệt vì thiếu thốn, vì bệnh sốt rét đang hoành hành. => GIAN KHỔ .- Bên trong : dữ oai hùm, mắt trừng ® thậm xưng bộc lộ sự dũng mãnh. Bề ngoài thì quái đản nhưng bên trong không hề yếu ớt, vẫn oai phong lẫm liệt ở tư thế “ dữ oai hùm ” => Ý CHÍ .- Người lính Tây Tiến là những chàng trai lãng mạn, hào hoa với trái tim rạo rực, khao khát yêu đương : gởi mộng, mắt trừng => LÃNG MẠN .* Càng gian nan => càng căm thù => tạo thành ý chí + nhờ tâm hồn lãng mạn giúp người lính vẫn sống, vẫn sống sót trong đạn bom khắc nghiệt .

b/ 4 câu sau:

– “ Chiến trường …. đời xanh ” : thái độ dứt khoát ra đi với toàn bộ ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm, không giám sát. Sẵn sàng hiến dâng tuổi thanh xuân cho quốc gia- “ mồ viễn xứ ”, “ áo bào thay chiếu ” : từ Hán Việt : nấm mồ của người chiến sỹ trở thành mộ chí tôn nghiêm .” áo bào ” : cái chết sang trọng và quý phái .- Cái bi nâng lên thành hùng tráng bởi lí tưởng của người nằm xuống. Cái chết bi hùng, có bi nhưng không lụy .- Sông Mã : gợi điển tích Kinh Kha ® khí khái của người lính. Cái chết đậm chất sử thi bi hùng bởi tiếng gầm của sông Mã .* Cả đoạn thơ là cảm hứng bi tráng về cuộc sống chiến đấu khó khăn, tư tưởng sáng sủa và sự hi sinh khó khăn, dũng mãnh của người lính .

* Thao tác 1 :

-Hướng dẫn Hs đọc, cảm nhận đoạn kết

GV: Nêu câu hỏi 5, yêu cầu HS suy nghĩ, trả lời

 

? Nhận xét âm điệu của 4 câu thơ cuối ? nội dung ?? Cảm xúc của tác giả thể hiện như thế nào qua bốn câu thơ cuối ?? Tình cảm của tác giả như thế nào ?“ Ai lên … về xuôi ” : Kỷ niệm không thể nào quên .

* HS trả lời cá nhân

– Bài thơ kết thúc bằng 4 câu thơ nói lời nhắn gửi mà như lời thề son sắt. Lời thề của những người lính Tây Tiến sau khi đã triển khai xong nhiêm vụ, quay trở lại quốc gia quê nhà ; thề với những đồng đội đã hi sinh trên đất bạn, thề với lòng mình, với quá khứ hào hùng .- Cách nói người đi không hẹn ước, hồn về Sẩm Nứa chẳng về xuôi, mùa xuân li biệt thăm thẳm, ” lên Tây Tiến … ” chính là thể hiên tâm trạng buồn thương, luyến nhớ, bâng khuâng khi nghĩ về một khoảng chừng thời hạn ăm ắp kỉ niêm, về những địa điểm, về cuộc hành quân tiến về phía Tây lịch sử … giờ đây và mãi mãi suốt đời không thể nào quên .

* Thao tác 2 :

Hướng dẫn HS tổng kết dựa theo phần ghi nhớ trong SGK

HS làm việc cá nhân, trả lời

HS suy nghĩ trả lời

HS ghi phần ghi nhớ vào vở

* Tổng kết bài học kinh nghiệm theo những câu hỏi của GV .

4. Lời thề gắn bó với Tây Tiến và đồng đội:

– “ Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy … ” => thời gian mơ mộng hào hùng một đi không trở lại .- Câu kết “ Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi ” biểu lộ niềm tin “ một đi không trở lại ” => Gợi không khí một thời đại ra đi kháng chiến “ thà chết chớ lui ” của tuổi trẻ việt nam trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa ,

 

III. Tổng kết:

1/ Nghệ thuật:

– Cảm hứng và bút pháp lãng mạn .

– Cách sử dụng ngôn từ đặc sắc: các từ chỉ địa danh, từ tượng hình, từ Hán Việt,…

Xem thêm: Tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn tuyển dụng | HR Network

– Kết hợp chất hợp và chất họa .

2) Ý nghĩa văn bản :

Bài thơ đã khắc họa thành công xuất sắc hình tượng người lính Tây Tiến trên nền cảnh núi rừng miền Tây hùng vĩ, kinh hoàng. Hình tượng người lính Tây Tiến mang vẻ đẹp lãng mạn, đậm chất bi tráng sẽ luôn sát cánh trong trái tim và trí óc mỗi tất cả chúng ta .